ζωικός μαγνητισμός

ο υπνωτιστής έχει μπεί στη θέση του ιδεώδους του Εγώ *

το Εγώ γίνεται όλο και λιγότερο απαιτητικό, μετριοπαθές,
το αντικείμενο όλο και σπουδαιότερο, πολυτιμότερο·
μέχρι να καταφέρει, τελικά, να θέσει υπό την κατοχή του
τη συνολική φιλαυτία του Εγώ **

Ο υπνωτιστής ισχυρίζεται ότι κατέχει μια μυστική δύναμη που αφαιρεί τη δύναμη από το υποκείμενο ή, πράγμα που είναι το ίδιο, το υποκείμενο το πιστεύει γι' αυτόν. Αυτή η μυστική δύναμη -που λέγεται ακόμη συχνά επί τω λαϊκότερον και ζωικός μαγνητισμός- πρέπει να είναι η ίδια που στους πρωτόγονους είναι η πηγή του ταμπού, αυτή που εκπορεύεται από βασιλιάδες και φυλάρχους, και αυτή που καθιστά επικίνδυνη την προσέγγισή τους (μάνα).

Υποτίθεται, λοιπόν, ότι ο υπνωτιστής κατέχει τη δύναμη αυτή -πώς την εκδηλώνει όμως; Απαιτώντας από το πρόσωπο να τον κοιτά στα μάτια· ο τυπικός τρόπος υπνωτισμού γίνεται με το βλέμμα του. Ακριβώς όπως το βλέμμα του φυλάρχου είναι επικίνδυνο και ανυπόφορο για τους πρωτόγονους, όπως αργότερα η θεότητα για τους θνητούς.

Ακόμη και ο Μωϋσής έπρεπε να κάνει τον μεσάζοντα μεταξύ του λαού του και του Ιεχωβά, επειδή ο λαός δεν άντεχε το βλέμμα του Θεού, ενώ, όταν επιστρέφει από την παρουσία του Θεού, το πρόσωπό του λάμπει, ένα μέρος του μάνα έχει μεταβιβαστεί σ' αυτόν, όπως στον μεσολαβητή των πρωτογόνων.

*

[…] Η ύπνωση μοιάζει με τον έρωτα ως προς τον περιορισμό στα δύο εν λόγω πρόσωπα, αλλά στηρίζεται εξ ολοκλήρου σε στοχοανεσταλμένες σεξουαλικές τάσεις και τοποθετεί το αντικείμενο στη θέση του ιδεώδους του Εγώ.

*

[…] Η νεύρωση ξεχωρίζει […]· στηρίζεται σε μια ιδιομορφία της ανθρώπινης λιβιδινικής εξέλιξης, στη διπλή, με την παρεμβαλλόμενη λανθάνουσα περίοδο, αφετηρία της άμεσης σεξουαλικής λειτουργίας. […] Εμφανίζεται, γενικά, εκεί όπου η πρόοδος από τις άμεσες προς τις στοχοανεσταλμένες σεξουαλικές ενορμήσεις δεν έχει επιτευχθεί πλήρως, και αντιστοιχεί σε μια σύγκρουση μεταξύ των ενορμήσεων που έχουν γίνει δεκτές από το Εγώ, οι οποίες έχουν περάσει μια παρόμοια εξέλιξη, και εκείνων των μερών από τις παρόμοιες ενορμήσεις τα οποία ξεκινώντας από το απωθημένο ασυνείδητο -όπως ακριβώς και άλλες πλήρως απωθημένες ενορμητικές διεγέρσεις- τείνουν προς την άμεση ικανοποίησή τους. […]

Sigmund Freud, Ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του Εγώ (μτφρ. Β. Πατσογιάννης, έκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2014, σσ. 88, 113, 114). - Τα motto εκ του ιδίου (ό.π., σσ. 72, 70).

για την μάζα

θεωρεί την τάση για σχηματισμό μαζών
ως βιολογική συνέχεια της πολυκυτταρικότητας
όλων των ανώτερων οργανισμών.*

[…] η μάζα μάς φαίνεται σαν μια αναβίωση της αρχέγονης ορδής.**

Όλοι οι δεσμοί επί των οποίων στηρίζεται η μάζα είναι

Η μάζα είναι μια υπάκουη αγέλη, αδύναμη να ζήσει χωρίς αφέντη.
Είναι τέτοια η δίψα της για υπακοή ώστε υποτάσσεται ενστικτωδώς
σε όποιον αυτοαναγορεύεται αφέντης της.****

(από τον Λε Μπον:) Η μάζα είναι παρορμητική, ευμετάβλητη και ευερέθιστη. Κατευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά από το ασυνείδητο. Οι παρορμήσεις στις οποίες υπακούει η μάζα μπορεί, ανάλογα με τις συνθήκες, να είναι ευγενείς ή χυδαίες, ηρωικές ή δειλές, αλλά είναι τόσο επιτακτικές ώστε τίποτα το προσωπικό, ούτε καν το ενδιαφέρον της αυτοσυντήρησης, δεν έχει σημασία γι' αυτές. Δεν υπάρχει σ' αυτήν τίποτα το προμελετημένο. Παρότι μπορεί να ποθεί με πάθος κάποια πράγματα, αυτό δεν κρατά για πολύ επειδή είναι ανίκανη για μια βούληση διαρκείας. Δεν ανέχεται καμιά αναβολή μεταξύ επιθυμίας και υλοποίησης του επιθυμητού. Έχει το αίσθημα της παντοδυναμίας, ενώ για το άτομο εντός της μάζας η έννοια του ακατόρθωτου εξαφανίζεται.

Η μάζα είναι εξαιρετικά ευεπίφορη σε επιδράσεις και εύπιστη, δεν έχει κριτική ικανότητα, το απίθανο δεν υπάρχει γι' αυτή. Σκέφτεται με εικόνες που ανακαλούν συνειρμικά η μία την άλλη, όπως εμφανίζονται στο άτομο, όταν φαντασιώνεται ελεύθερα, ενώ η συμφωνία τους με την πραγματικότητα δεν ελέγχεται από κανέναν έλλογο ψυχικό θεσμό. Τα συναισθήματα της μάζας είναι πάντα απλούστατα και διογκωμένα. Η μάζα δεν γνωρίζει, λοιπόν, αμφιβολία ή αβεβαιότητα.

[…] Επιρρεπής καθώς είναι από μόνη της σε ακρότητες, η μάζα διεγείρεται, επίσης, μόνο από υπερβολικά ερεθίσματα. Όποιος θέλει να την επηρεάσει δεν χρειάζεται να σταθμίσει λογικά τα επιχειρήματά του, πρέπει να ζωγραφίζει τις εντονότερες εικόνες, να υπερβάλει και να επαναλαμβάνει πάντα το ίδιο.

[…] Αν θέλαμε να αποτιμήσουμε σωστά την ηθική της μάζας, θα έπρεπε να λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι, όταν μαζεύονται τα άτομα της μάζας, κάθε ατομική τους αναστολή ακυρώνεται και όλα τα ώμα, βίαια και καταστροφικά ένστικτα που κοιμούνται μέσα στα άτομα ως κατάλοιπα της πρωτόγονης εποχής αφυπνίζονται με σκοπό να ικανοποιηθούν ελεύθερα. Όμως υπό την επίδραση της υποβολής οι μάζες είναι, επίσης, ικανές για υψηλά επιτεύγματα υπό μορφή αυταπάρνησης, αλτρουισμού και αφοσίωσης σε ένα ιδανικό. Ενώ στα μεμονωμένα άτομα το προσωπικό συμφέρον είναι σχεδόν πάντα η μοναδική κινητήρια δύναμη, στις μάζες είναι σπάνια το κυρίαρχο στοιχείο. […] η μαζική ψυχή ταυτίζεται με την ψυχή των πρωτογόνων.

*

Όσον αφορά τις διανοητικές επιδόσεις ισχύει, βέβαια, ότι τα σημαντικά διαβήματα της στοχαστικής εργασίας, οι βαρυσήμαντες ανακαλύψεις και λύσεις προβλημάτων είναι εφικτές μόνο στο άτομο, αυτό που δουλεύει κατά μόνας. Βέβαια, και η μαζική ψυχή είναι ικανή για ιδιοφυείς πνευματικές επιτεύξεις, όπως πρωτίστως, δείχνει η γλώσσα, αλλά και τα λαϊκά τραγούδια, τα ήθη και τα έθιμα και άλλα. Επιπλέον, πρέπει να αναλογιστούμε πόσα οφείλει ο μεμονωμένος στοχαστής ή ποιητής στα εναύσματα της μάζας όπου ζεί, πρέπει να σκεφτούμε μήπως αποπερατώνει απλώς μια ψυχική εργασία στην οποία έχουν συνεργήσει ταυτόχρονα και άλλοι.

[…] για να σχηματιστεί κάτι σαν ανθρώπινη μάζα, υπό την ψυχολογική έννοια του όρου, από την τυχαία συνάθροιση των μελών ενός ανθρώπινου πλήθους, απαιτείται ως προϋπόθεση ότι τα άτομα αυτά έχουν μεταξύ τους κάτι κοινό, ένα κοινό ενδιαφέρον για κάποιο αντικείμενο, ένας παρεμφερή συναισθηματικό προσανατολισμό προς μία συγκεκριμένη κατάσταση και […] έναν ορισμένο βαθμό ικανότητας για αλληλεπίδραση […]. Το χαρακτηριστικότερο και συνάμα σημαντικότερο φαινόμενο κατά τον σχηματισμό της μάζας είναι η προκαλούμενη σε κάθε άτομο επίταση της συγκίνησης.

*

[…] οι έντονοι συναισθηματικοί δεσμοί που αναγνωρίζουμε στη μάζα αρκούν ώστε να αναγνωρίσουμε ένα από τα χαρακτηριστικά της, την έλλειψη αυτονομίας και πρωτοβουλίας που διακρίνει το άτομο εντός της, την ομοιομορφία της αντίδρασής του απέναντι σε όλους τους άλλους, την έκπτωση, θα λέγαμε, του ατόμου σε μαζικό άτομο.

Όμως η μάζα δείχνει περισσότερα αν τη συλλάβουμε ως ολότητα: τα χαρακτηριστικά της αποδυνάμωσης των διανοητικών λειτουργιών, της έλλειψης συγκινησιακής συγκράτησης, της ανικανότητας για μετριοπάθεια και αναβολή, της τάσης για υπέρβαση κάθε ορίου στη συναισθηματική έκφραση και για πλήρη εκτόνωση της ίδιας στη συμπεριφορά.

Sigmund Freud, Ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του Εγώ (μτφρ. Β. Πατσογιάννης, έκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2014, σσ. 19-20, 21, 21-22, 27-28, 29, 75). - Τα motto εκ του ιδίου (ό.π., σσ. 34, 85, 108, 24).

ένα άτομο πέρασε στη δράση

[…] ο άνδρας έγινε πάλι ο κυρίαρχος μέσα στην οικογένεια και παραβίασε τα δικαιώματα της γυναικοκρατίας, που θεσπίστηκαν την εποχή της απουσίας του πατέρα. Τότε ως αποζημίωση γι' αυτό αναγνωρίστηκαν οι γυναικείες θεότητες, οι ιερείς των οποίων ευνουχίστηκαν, για να είναι η μητέρα ασφαλής κατά το πρότυπο που έδωσε ο πατέρας της αρχέγονης ορδής· η καινούργια οικογένεια ήταν, βέβαια, μόνο η σκιά της προηγούμενης, οι πατέρες έγιναν πολλοί και τα δικαιώματά τους περιορίστηκαν από αυτά των άλλων.

Τότε, πιθανόν υπό το κράτος της ανικανοποίητης επιθυμίας του, ένα άτομο πέρασε στη δράση, αποσπάστηκε από τη μάζα και μετακινήθηκε προς τον ρόλο του πατέρα. Αυτός που το έκανε ήταν ο πρώτος επικός ποιητής, το κατόρθωμα έγινε στη φαντασία του.

Ο ποιητής μεταμόρφωσε την πραγματικότητα σύμφωνα με την επιθυμία του. Επινόησε τον ηρωικό μύθο. Ήρωας ήταν αυτός που είχε σκοτώσει μόνος του τον πατέρα, αυτόν τον πατέρα που εμφανίζεται ακόμη στον μύθο ως τοτεμικό τέρας. Όπως ο πατέρας ήταν το πρώτο ιδεώδες του αγοριού, έτσι τώρα ο ποιητής έπλασε, με τον ήρωα που θέλει να αντικαταστήσει τον πατέρα, το πρώτο ιδεώδες του Εγώ. Τη μετάβαση στον ήρωα τήν προσέφερε, προφανώς, ο νεότερος γιος, ο χαϊδεμένος της μητέρας, αυτόν που εκείνη προστάτευσε από την πατρική ζήλεια, και αυτός που στην περίοδο της αρχέγονης ορδής έγινε διάδοχος του πατέρα.

*

Υπάρχουν άφθονες ενδείξεις ότι μόνο αργότερα εισήλθε ο έρωτας στις σεξουαλικές σχέσεις άνδρα και γυναίκας, πράγμα που σημαίνει ότι και η αντιπαλότητα μεταξύ σεξουαλικής αγάπης και δεσμού της μάζας αναπτύχθηκε αργότερα. Έτσι, μπορεί να δίνεται η εντύπωση ότι η άποψη αυτή είναι ασυμβίβαστη με τον μύθο μας περί αρχέγονης οικογένειας. Κι αυτό, διότι η αδελφότητα πρέπει, σε τελική ανάλυση, να έχει οδηγηθεί στη θανάτωση του πατέρα από αγάπη για τις μητέρες και τις αδελφές, και είναι δύσκολο να φανταστούμε την αγάπη αυτή διαφορετικά απ’ ό,τι μιαν αδιάσπαστη, πρωτόγονη, δηλαδή εσωτερική, ένωση του τρυφερού και του αισθησιακού.

*

Καταλαβαίνουμε ότι ο διαχωρισμός του ιδεώδους του Εγώ από το Εγώ δεν είναι, επίσης, εφικτός επί μάκρον, και κατά καιρούς πρέπει να υποχωρεί. Με όλες τις περιστολές που επιβάλλονται στο Εγώ, το ξέσπασμα του απαγορευμένου αποτελεί κανόνα, όπως δείχνει ο θεσμός των γιορτών, που αρχικά δεν ήταν τίποτα περισσότερο από υπερβολές που προσέφερε ο νόμος, ενώ ο χαρμόσυνος χαρακτήρας τους οφείλεται σε τούτη την απελευθέρωση που επιτρέπουν. Τα Σατουρνάλια των Ρωμαίων και το δικό μας Καρναβάλι συμπίπτουν στα βασικά χαρακτηριστικά τους με τις γιορτές των πρωτογόνων, που συνήθως καταλήγουν σε έκτροπα κάθε είδους, παραβιάζοντας τις εντολές που κατά το υπόλοιπο διάστημα θεωρούνται ιερές.

*

Ο φόβος του ατόμου προκαλείται είτε από το μέγεθος του κινδύνου είτε από την κατάργηση των συναισθηματικών δεσμών (λιβιδινικών επενδύσεων)· η τελευταία περίπτωση είναι αυτή του νευρωτικού φόβου.

Κατά παρόμοιο τρόπο, ο πανικός παράγεται από την αύξηση του κινδύνου που απειλεί όλους ή από την κατάργηση των συναισθηματικών δεσμών που συνέχουν τη μάζα, ενώ τούτη η τελευταία περίπτωση είναι ανάλογη με τον νευρωτικό φόβο. […] Είναι αναμφίβολο ότι ο πανικός σημαίνει την καταστροφή της μάζας, ότι έχει ως συνέπεια την κατάργηση κάθε αμοιβαίας μέριμνας που υπό άλλες συνθήκες δείχνουν τα άτομα της μάζας. […] Οι αμοιβαίοι δεσμοί των ατόμων της μάζας εξαφανίζονται -κατά κανόνα- μαζί με αυτόν που συνδέει το άτομο με την ηγέτη.

Sigmund Freud, Ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του Εγώ (μτφρ. Β. Πατσογιάννης, έκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2014, σσ. 102-103, 110, 95-96, 48-49).

στροβίλισμα ψυχής

Στο γαλάζιο νερό που δεν πίνεται
στο χρυσό έδαφος που δεν σπέρνεται
στο απόλυτο φώς που τυφλώνει
βλέπω ώς πέρα ένα κενό
μες στους ατμούς της λαύρας.*

ΦΩΣΦΟΡΙΣΜΟΣ

Το φως γεννά η φωτιά
που είναι μαζί καταστροφή και θάμβος
-η πτήση του Φαέθοντα, στροβίλισμα ψυχής
γύρω απ' τη λάμψη στο ταβάνι
που τη μαγνητίζει εωσότου την κάψει.

Όμως όταν πέσει η νύχτα, κάποιες φορές
η θάλασσα ή, μες στη λόχμη,
άστρο κρυφό, η πυγολαμπίδα,
μ' ένα υποκύανο φέγγος
που δεν γεννά η φωτιά
με καθηλώνει.

*

ΤΟ ΠΛΑΤΑΝΙ

Βγαίνοντας από το ναό αφήσαμε πίσω
τη χάβρα των θορύβων της λατρείας.
των θυμιατών τους κρότους και των ψαλμών λυγμούς
κάτω απ' τη λάμψη του πολυελαίου
εμπρός στις μαύρες, ασημωμένες ζωγραφιές,
και πήγαμε ώς την άκρη του προαυλίου
εκεί όπου σάλευε με δροσερές ριπές
ένα πλατάνι.

Ριζωμένο βαθιά μες στην πέτρα
να σηκώνει στις βαριές του φτερούγες
το στερέωμα για αιώνες ψηλά
σπαρταρώντας - η σκιά του μάς σκέπασε,
μια σπηλιά, με ψιθύρους.

Μα δεν ήταν το ρίγος αυτό ανατρίχιασμα φύσης.
Ήταν μια σκεπή στεναγμών και θρόων,
όχι ταγμένη να πεί το μέλλον,
αλλ' όποιος στεκόταν στον ίσκιο της έμελλε
μιαν ατέρμονη κι άξεστη προσευχή
ν' ανασάνει με τρόμο, σκοτεινή ικεσία.

Μες στο ναό συνέχιζε ο ήχος της λατρείας,
ο πρόσκαιρος αλαλαγμός·
όμως εδώ πια δεν υπήρχαν
προσφορές κεριά θυμιάματα·
το σούρουπο βάραινε κιόλας
κάνοντας πιο βαθύ το μουρμούρισμα της σιγής
τον καημό του κόσμου
που έτρεμε, ανέμιζε, πλατάγιζε ψηλά
στα κλαδιά αιωνόβιου δέντρου.

Ταξιάρχης Μανταμάδου, Λέσβος
Αύγουστος 1992

Στρατής Πασχάλης, Άνθη του νερού (έκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1994, σσ. 23, 25-26). -Το motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 21, η δεύτερη στροφή από το ποίημα «Έρημος».

απ' το λιωμένο λείψανο ενός ζώου

Μα πότε πέρα θα φανούν ψηλά τείχη δακρύων
(και στους συκιώνες μια οσμή - το γάλα της Ελένης)
μες στην καρδιά του λιοπυριού μια νύξη καταιγίδας:
μνήμη της λήθης που γυρνά και καταργεί τη λήθη *

ΖΟΥΜΠΟΥΛΙΑ

Πάνω σ' ένα ψοφίμι
(πουλί; ποντίκι;) που χώνεψε το χώμα
φυτρώσανε ζουμπούλια και τώρα ανθίζουνε
βρεμένα, σχεδόν γλοιώδη,
με τ' άρωμά τους διεγείρουν και ζωντανεύουν εντυπώσεις
παμπάλαιες μαρμαρωμένες
υγραίνοντας τα συναισθήματα
νεύρα κι αισθήσεις.

Υγρός είναι ο θάνατος· αίματα σπέρματα χυμοί
που έστω κι αν μέσ' από τη σήψη τους
τέλος βγαίνει ένα μύρο
φέρνουν απόγνωση, μνήμη των περασμένων,
πόθο για φόνο και σπορά· θυσία.

Πάνω σ' ένα ψοφίμι που πέταξε άνθη
στάθηκα και νοστάλγησα
την ομορφιά που έχουν τα γυμνωμένα κόκαλα των ζώων
στην παραλία του καλοκαιριού
ανάμεσα σε ξύλα βότσαλα και πεθαμένα φύκια
ή και κουφάρια κοχυλιών που καιν σαν τον ασβέστη.

Στη στέγνια
                   βρίσκεις γαλήνη, ερήμωση,
στους αγκαθένιους θάμνους φίδια ξερά
στο στερεμένο χείμαρρο με τ' αχαμνά του βράχια
πάνοπλη την ακρίδα
και στη νησιώτικη πλαγιά ίχνη του πετρωμένου δάσους
πάνω απ' το άγονο νερό της θάλασσας που καίγεται
κι όμως στο άγγιγμα παγώνει.

Τόποι, κρανία κούφια, σταμνιά
ζεματιστά κι εξατμισμένα εν τέλει
μέσα στη λάβρα του μεσημεριού
την τέλεια στέγνια
τέφρα γίνονται όλα
(μνήμες και πόθοι· συναισθήματα)
ό,τι διεγείρουν τα ζουμπούλια που βγήκαν κι άνθισαν εδώ
απ' το λιωμένο λείψανο ενός ζώου.

*

ΤΟ ΒΡΟΧΕΡΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙ

Πρασινισμένα μνήματα· μες στη ζεστή βροχή
σε γκρεμισμένους κήπους
μαρμάρινοι ερωτιδείς που αγκαλιάζουνε σταυρούς
ίσκιοι κυπαρισσιών σκαμμένο χώμα.
Γλείφουνε οι στάλες -πικρό νερό- δέντρα σκοτεινιασμένα
κι αντί για φώς
πληρώνουνε κάθε κενό με υγρή γαλήνη.

Είδα κι άλλες φορές το κοιμητήρι:
στην παγωμένη μέρα σκληρό με κρύα μάρμαρα
όαση μες στο καλοκαίρι
και το φθινόπωρο
τάφοι γαλάζιοι κάτω απ' το φώς του φεγγαριού
όμως ποτέ σαν τώρα
μια τέτοια γενετήσια πράξη -λες κι είναι αρρώστια-
που αναδίνει ατμούς
εδώ που δεν υπάρχουνε ψυχές
μόνο χωμένα σώματα τρέφουνε τη χλωρίδα.

Ανάμεσα σε μουσκεμένα μνήματα
βουλιάζοντας σε φρέσκους τάφους
όπου στοιβάχτηκαν στέφανα σάπια κι άλλα σκουπίδια
κι έγινε ο κόσμος μια κάμαρα συννεφιασμένη
δεν είναι εδώ το άντρο με τ' αρώματα
εκεί που θάψαν μια πνιγερή βραδιά στο βυσσινί σκοτάδι
τον Αμφίφυλο.

(Άδειο το σώμα από ψυχή
μπρούμητο μες στη λάσπη
όπου κολύμπησε ο ποντικός κι ο βάτραχος τινάχτηκε
κι ύστερα έμεινε μαρμαρωμένος
στο ανθισμένο νούφαρο
ενώ στα βάθη του νερού μεσ' απ' το τρίχωμα της πέτρας
πέρασε το χρυσόψαρο).

Μα νά, σταμάτησε η βροχή. Ανέβηκαν οι ευωδιές
-η ανοιξιάτικη αποφορά πράσινου ιδρώτα-
οι ρίζες χώθηκαν στα κόκαλα
κι ακόμα πιο βαθιά ρούφηξαν το μεδούλι
η βλάστηση αδιάφορη τεντώθηκε
σκίρτησαν τρυφερά οι άκρες των φυτών
έγειραν τ' άνθη φορτωμένα στάλες
πάνω απ' τα μάρμαρα των τάφων όπου έκρυβαν τα πρόσωπα οι λυπημένοι ερωτιδείς.
Ζέστανε ο ήλιος
                          μόλις θαμμένα
τα νέα σώματα στο χώμα
πριν τα σφραγίσει πλάκα σκιά σταυρού·
τώρα που γίνεται ακόμη να προβάλουν
και να συρθούν στα τέσσερα
παραμερίζοντας τα θάμνα
γεμάτα λάσπες και ζωύφια
σαν τρωκτικά που μόλις βγήκανε από τη γή
και αναδεύουν τα σπαρτά μες στα νωπά χωράφια.

Στρατής Πασχάλης, Μια νύχτα του Ερμαφρόδιτου (έκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1989, σσ. 25-26, 31-33). -Το motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 29, η εβδόμη στροφή από το ποίημα «Η θλίψη του καλοκαιριού».

δελφικό σώμα

Αλλιώς τί· θα πρέπει
να διδάξουμε στα ένζυμα θεολογία
για να σώσουμε το κρασί μας;*

ΔΕΛΦΙΚΟ ΣΩΜΑ  

Τι κρίμα που τής Εύας δεν τής άρεσαν
τα αντρικά κορμιά

Πόσες απόκρυφες φωτογραφίες
τού γυμνού Σικελιανού
δεν θα κυκλοφορούσαν τόσα χρόνια,
  από χέρι σε χέρι,
  ανάμεσα στους εραστές τής ποίησης
 
Με τα πυκνά του λιονταρίσια μαλλιά, 
τον λεπτό του κορμό, το δασύ στήθος, 
τα ριζωμένα στο χώμα πέλματα 

Με τη βοή τού πελάγου
να πλημμυρίζει τις φλέβες του

Ίδιος η ποίησή του.

Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος, απ' εδωδά.

*

ΔΙΣΗΜΟ

Πότε στα κύματα του πόθου
     βυθισμένη βάρκα
Πότε ασήκωτος σταυρός
     η σάρκα

ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Από του έρωτα το βάλσαμο
      στο σπάργανο 
από 'κεί στου βίου το βάσανο
κι από του Χάρου το φάσγανο
      στο σάβανο 

Γιώργος Χ. Θεοχάρης, απ' εδωδά κι αυτός.

*

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΓΗΣ, III.

Έλεγα, τέλειωσε η ιστορία με το σώμα·
θα μείνει μόνο η ιστορία της ύπαρξης.
H ύπαρξη καραδοκεί·
με σώμα ή χωρίς δεν σε λυπάται·
και τί να κάνεις για να την αντέξεις;
Όταν μιλούσα για το σώμα, μ' άρπαζε η
Ιστορία.

Κλεοπάτρα Λυμπέρη, κι αυτή απ' εδωδά.

-----
* Το motto όμως, του Γιώργου Μπλάνα, από το ποίημα «Εν Κανά», απ' εδωδά κι αυτό.