και για το οιδιπόδειο σύμπλεγμα

Από την αρχή του βιβλίου [ενν. Ο Καπετάν Μιχάλης] θα δώσει το στίγμα του. Ο παππούς του ΚΜ ήταν άγριος, φοβέριζε τους Τούρκους. Η γιαγιά του, όταν βρέθηκε στα βαθια γεράματα, μπήκε σε μια σπηλιά περιμένοντας να πεθάνει. Εκεί έζησε είκοσι χρόνια. Μια εγγόνα τής πήγαινε φαγητό και εκείνη, άπλυτη, κάτασπρη σα φάντασμα, ζούσε μόνο και μόνο για να περιμένει το θάνατο.

Αυτές τις γυναίκες θαύμαζε ο ΚΜ, αλλά και ο Καζαντζάκης μέσα στα βιβλία του. Οι γυναίκες αυτές είναι σεβαστές, είναι οι γυναίκες που θα μεγαλώσουν τη γενιά με σερνικά παιδιά που αργότερα θα ανδρειωθούν για να διώξουν τον Τούρκο. Πράγματι, η σκληρότητα των ανδρών, αλλά και των γυναικών, ήταν απαραίτητη.

*

Η Rosine Perelberg το 2009 στο άρθρο της «Murdered father dead father; revisiting the Qedipus complex», θεωρεί ότι η απάρνηση της σεξουαλικότητας είναι μια θυσία, το τραγικότερο στοιχείο της οιδιπόδειας δομής. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, ο άνθρωπος θα βρίσκεται πάντοτε εξαρτημένος και πάντοτε αιχμάλωτος. Η οιδιπόδεια θέση θα είναι μια θέση καθήλωσης και όχι ανάπτυξης. Ο πατέρας πρέπει να πεθάνει, «να φονευθεί» μεταφορικά. Μόνο έτσι θα εξασφαλισθεί η ελευθερία της προσωπικής ζωής. Αν αυτό δεν γίνει, έχουμε ενδοοικογενειακή βία.

Ο Lacan είναι ο πρώτος ψυχαναλυτής που πρότεινε την έννοια του νεκρού πατέρα. Τού έδωσε επίσης να εκπροσωπεί την έννοια του νόμου. Ο πατέρας ωστόσο πρέπει να σκοτωθεί μεταφορικά, γιατί αλλιώς θα προκαλέσει μεγάλη παθολογία, που θα κυμαίνεται από τη βία ως την ψύχωση και τις διαστροφές. Στην συνέχεια ο Rosolato μίλησε για τη διάκριση μεταξύ του εξιδανικευμένου και του νεκρού πατέρα.

Πολύ πιο πριν, το 1900, ο Φρόιντ θα πεί: «Είναι η μοίρα όλων μας. Ίσως να κατευθύνουμε την πρώτη μας σεξουαλική παρόρμηση προς την μητέρα μας και το πρώτο μίσος και την πρώτη δολοφονική επιθυμία προς τον πατέρα μας. Τα όνειρά μας επιβεβαιώνουν πως είναι έτσι. Ο βασιλιάς Οιδίπους που σκότωσε τον πατέρα του Λάιο και παντρεύτηκε τη μητέρα του Ιοκάστη, δείχνει απλώς την εκπλήρωση των επιθυμιών της παιδικής μας ηλικίας. Αλλά εμείς, πιο τυχεροί από αυτόν, έχομε εν τω μεταξύ επιτύχει, στο μέτρο που δεν έχουμε γίνει ψευδονευρωτικοί, να απομακρύνουμε τις σεξουαλικές ενορμήσεις από τη μητέρα μας και να ξεχνάμε τη ζήλια για τον πατέρα μας». Ο ίδιος θα γράψει στο Τοτέμ και Ταμπού: «Η μελέτη μου αυτή αποδεικνύει ότι οι αρχές της θρησκείας, της ηθικής, της κοινωνίας και της τέχνης, όλες συγκλίνουν στο οιδιπόδειο σύμπλεγμα».

Ευτ. Καλλιτεράκη, Νίκος Καζαντζάκης. Μια αναφορά στον Καπετάν Μιχάλη
(έκδ. Αρμός, Αθήνα 2018, σσ. 16-17, 33-35).

αρχαιολογικαί εκδρομαί

Ή. ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ. Το Ελληνικόν Πιλοποιείον,

ιδρυθέν τω 1886 εν Αθήναις

Κατασκευάζει ψαθίνους και χειμερινούς πίλους

κατεργαζόμενον τα δέρματα λαγοών κ.τ.λ.*

1η. Μετά των ναυτικών αγώνων θέλει συνδεθή αρχαιολογική και ιστορική εκδρομή, ής θέλουσι μετάσχει μόνον οι κατέχοντες τα Δελτία της Επιτροπής. Οι εκδρομείς θα μεταβώσι την πρωίαν εις Αίγιναν προς επίσκεψιν του ναού της Αφαίας, όπου μετ' αρχαιολογικήν διάλεξιν θα προγευματίσωσι, κατόπιν δε θα πλεύσωσιν εις τον κόλπον της Σαλαμίνος, όπου θα εξηγηθώσιν εις αυτούς τα της ναυμαχίας. Μετά δε ταύτα θα παραστώσιν από των μισθωθέντων ατμοπλοίων εις τον τόπον, εν ώ τελεσθήσονται οι ναυτικοί αγώνες, όπως παρακολουθήσωσιν αυτούς εκ του πλησίον.

2α. Εκδρομή του Ομίλου Εκδρομών εις Δήλον και Κνωσόν της Κρήτης. Η εκδρομή θα γείνη 21-24 Απριλίου. Εν Δήλω θα διαμείνωσιν οι εκδρομείς από της 6 π.μ. μέχρι της 3 μ.μ. του Σαββάτου 22 Απριλίου, εν δε Ηρακλείω και Κνωσώ από της 5 π.μ. μέχρις 8 μ.μ. της Κυριακής 23 Απριλίου.
Τιμή της όλης εκδρομής (Α΄ και Β΄ θέσις ατμοπλοίου άνευ τροφής).
Διά τα μέλη του Ομίλου δρ. 48,75
Διά τα μη μέλη δρ. 60
Διά τους κατέχοντας Δελτίον Συνδρομής των αγώνων έκπτωσις 25%.
Εν Δήλω θα παρίστανται ο έφορος των αρχαιοτήτων κ. Σταυρόπουλος καί τινα των μελών της Γαλλικής Σχολής, εν δε Ηρακλείω και Κνωσώ θέλει παρίσταται ο διευθυντής του μουσείου Ηρακλείου κ. Ιωσήφ Χατζιδάκης.

3η. Εκδρομή του Περιηγητικού γραφείου Αδελφών Γκιόλμαν (Πλατεία Συντάγματος) διά Σαλαμίνος, εις Αίγιναν, Επίδαυρον, Τίρυνθα, Μυκήνας, Κόρινθον, Ακροκόρινθον, Δελφούς, Ολυμπίαν, Πάτρας, δι' αμαξών, σιδηροδρόμου και ατμοπλοίων.
Διά τους κατέχοντας Δελτίον Συνδρομής των αγώνων έκπτωσις 15%.
4η. αν υπάρχη επαρκής αριθμός εκδρομέων [...]: Από Πειραιώς διά Χαλκίδος εις Βόλον, Καλαμπάκαν, Μετέωρα, Λάρισαν, Τέμπη, Βόλον και Πειραιά. Εκδρομή εξαήμερος ή επταήμερος.

*

Οίνος Ζακύνθου «VIN DE ZANTE»

Εξ αγνής σταφυλής, κτήματος Κ. ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ

Λευκοί και μέλανες, τονωτικοί και θρεπτικοί,

δοκιμάσατε θείον νέκταρ, εις φιάλας και χύμα,

πωλούνται έναντι Χρηματιστηρίου γωνία οδός Αριστείδου.*

Οδηγός των Αθηνών - Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων (Αθήναι 1906 - ανατύπωση Αθηναϊκή Βιβλιοθήκη Δήμου Αθηναίων, Αθήνα 2002, σσ. 34-35, 36-37, 38 και ρεκλάμες εκατό ετών και άνω άνευ σελιδαριθμήσεως).

Άλλα αποσπάσματα από τον ίδιο οδηγό εδωδά, κι εδωδά.

μία από τις πιο μεγάλες συνέπειες της διάδοσης των εικόνων...

-Ζεράρ: Αυτή είναι άλλωστε και μία από τις πιο μεγάλες συνέπειες της διάδοσης των εικόνων, οι οποίες παρελαύνουν συνεχώς μπροστά στα μάτια μας. Συμβάλλουν σε ένα είδος «εγκεφαλικού θανάτου», στην ισοπέδωση της σκέψης για την οποία μιλούσαμε πριν λίγο.

Καταλήγουμε να βάζουμε δίπλα-δίπλα απ' τη μια τραγικά γεγονότα που μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες για πολύ κόσμο στο μέλλον και από την άλλη ζητήματα εντελώς επιφανειακά. Έχουμε δηλαδή να κάνουμε με μια εξίσωση κάθε είδους πληροφορίας.

-Κ.Κ.: Μια ισοπέδωση.

-Ζεράρ: Και μάλιστα διαπιστώνουμε πως αυτό που μετρά πάνω απ' όλα είναι η αδιάκοπη παρουσία της διαφήμισης. Δεν πρόκειται δηλαδή για τηλεοπτικές εκπομπές που διακόπτονται από διαφημίσεις, αλλά για διαφημίσεις που διακόπτονται από κάποιες πληροφορίες.

-Κ.Κ.: Ή από μια ταινία. [...] για κάθε τρία λεπτά ταινίας προβάλλονταν έξι λεπτά διαφημίσεων. Είναι να τρελαίνεται κανείς. Και οι διαφημίσεις ήταν εντελώς βλακώδεις. Αλλά αυτός είναι ο γενικός κανόνας. Πάρτε για παράδειγμα το συμβόλαιο του Ελκαμπάς [σημ. πολύ γνωστός Γάλλος δημοσιογράφος], όπου οι παρουσιαστές ανεβάζουν την ακροαματικότητα και έτσι αυξάνονται οι τιμές των τηλεοπτικών διαφημίσεων.

-Ζακ: Ακριβώς. Εδώ θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για άνοδο της βλακείας.

-Ζεράρ: Μα αυτό είναι το θέμα. Η πρόθεση αυτών των παραγωγών και αυτών των εκπομπών [...] είναι να κατασκευάζουν ψευδή κοινωνικά ζητήματα, έναν ψευδή δημόσιο διάλογο. Να παρουσιάζουν ένα είδος -μιας που μιλούσαμε για δημοκρατία- στρεβλού δημοκρατικού διαλόγου. Η ασημαντότητα, στην περίπτωση αυτή, δεν βρίσκεται τόσο σε αυτά που λέγονται, όσο στην επιθυμία να στρεβλώσουν την πραγματικότητα, στην επιθυμία να αποκοιμίσουν, να αποβλακώσουν.

-Κ.Κ.: Και να μάς κάνουν συνεργούς. Αυτός είναι ο στόχος των εκπομπών με τη συμμετοχή του κόσμου, των τηλεπαιχνιδιών, με τους αποκλεισμούς θεατών... φτάσαμε να ακούμε μέχρι και ηλιθιότητες του τύπου, «έχουμε άμεση δημοκρατία, επειδή υπάρχουν δημοσκοπήσεις».

-Ζακ: ...οι οποίες θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τις εκλογές... πράγμα που δεν θα ήταν χειρότερη λύση (γέλια)...

-Κ.Κ.: Συμφωνώ. [...] οι πολιτικοί, είτε αλλάζουν είτε όχι, αυτό δεν έχει καμία σημασία. Είναι απλά διακοσμητικά στοιχεία. Ωστόσο πρέπει να πούμε πως οι πολιτικοί σήμερα, αριστεροί και δεξιοί, δεν έχουν κανένα πρόγραμμα. Το μόνο που τούς ενδιαφέρει είναι να εξασφαλίσουν μια κάποια επιρροή στην κοινή γνώμη για να καταφέρουν να ανανεώσουν τη θητεία τους. Ενώ στην ουσία κάνουν όλοι το ίδιο πράγμα, πουλάνε αέρα κοπανιστό.

-Ζακ: Το κάνουν όμως και για να εξασφαλίσουν και να διατηρήσουν την εξουσία. Πρόκειται για μια εξουσία η οποία ασκείται με τρόπο όλο και περισσότερο βίαιο, παρόλο που παίρνει μορφές ύπουλες, παραπλανητικές.

Κορνήλιος Καστοριάδης, Στο radio libertaire συζητώντας με γάλλους αναρχικούς στο ελευθεριακό ραδιόφωνο (έκδ. Στάσει εκπίπτοντες, Αθήνα 2015, σσ. 44-47).

για τον Μάη του '68 από μέσα...

«Με το κίνημα του Μάη», έγραφε, «συντελέστηκε μια τεράστιας έκτασης ανακοινωνικοποίηση, έστω και αν αποδείχτηκε παροδική (…) Εμπνέονταν όλοι από τις ίδιες διαθέσεις: αρνητικά, μια τεράστια απόρριψη της κενής ματαιότητας και της στομφώδους βλακείας που χαρακτήριζε τότε το ντεγκωλικό καθεστώς, (…) θετικά, η επιθυμία μεγαλύτερης ελευθερίας για τον καθένα και για όλους. Οι άνθρωποι ζητούσαν την αλήθεια, τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την κοινότητα. Δεν μπόρεσαν να βρουν τις θεσμισμένες μορφές που θα ενσάρκωναν σε διάρκεια τις επιδιώξεις αυτές. Και - πράγμα που σχεδόν πάντοτε ξεχνιέται - ήταν μειοψηφία μέσα στη χώρα. Η μειοψηφία αυτή κατάφερε να επιβληθεί για πολλές εβδομάδες, χωρίς τρομοκρατία και βία: απλώς επειδή η συντριπτική πλειοψηφία ντρεπόταν για τον εαυτό της και δεν τολμούσε να παρουσιαστεί δημόσια. Η μειοψηφία του Μάη θα μπορούσε ίσως να γίνει πλειοψηφία αν είχε προχωρήσει πιο πέρα από τη διακήρυξη και τη διαδήλωση. Αυτό όμως απαιτούσε μια δυναμική άλλου τύπου, στην οποία προφανώς δεν θέλησε, ούτε μπόρεσε να μπει. Αν θέλει κανείς να καταλάβει πού βρισκόταν ο "ατομικισμός" του Μάη του '68, ας αναλογιστεί αυτό που, μετά την τροποποποίηση των συμφωνιών της Γκρενέλ, επισφράγισε τη συντριβή του κινήματος: τον επανεφοδιασμό των βενζινάδικων. Η τάξη αποκαταστάθηκε οριστικά όταν ο μέσος Γάλλος μπόρεσε ξανά, μέσα στο αμάξι του, μαζί με την οικογένειά του, να τσουλήσει προς την εξοχική κατοικία του ή τον χώρο όπου κάνει το πικνίκ του. Αυτό που επέτρεψε, τέσσερις εβδομάδες αργότερα, να ψηφίσει 60% υπέρ της κυβέρνησης».

Ένα άρθρο του Κορν. Καστοριάδη (Αντί, 373 [1988] 34-37). Αξίζει να θυμηθούμε κάποια σημεία του, εν Γιατρομανωλάκης Γιώργης, "Παρίσι, Κύθηρα, Καστοριάδης", στο ΒΗΜΑ της 6ης Μαΐου 2018.

μικρό γιαπωνικό γλωσσάρι για μία θεωρία

σαμουράι χακιμάκι = λευκή ταινία περισυλλογής στο μέτωπο
ταντό = το πιο κοντό σπαθί των σαμουράι
σεπούκου = sep pu ku = τα τρία τελετουργικά κτυπήματα χαρακίρι
χαρακίρι

*

Δεν είναι εύκολο, όπως υποστηρίζει η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ στη μελέτη της «Ο Μίσιμα και το όραμα του κενού», να καταλάβουμε τη νοοτροπία αυτού του Ασιάτη συγγραφέα, αλλά συγχρόνως «παράφρονα και μανιακού». Ο Μίσιμα ονειρευόταν να γίνει κλασικός και στην Ελλάδα βρήκε την εικόνα που αναζητούσε. Δεν αναζητούσε το κάλλος στο παρελθόν της Ιαπωνίας, αλλά σ’ εκείνο της Δύσης, ιδιαίτερα, της Ελλάδας.

«Τα αρχαία χρόνια», έγραφε, «δεν υπήρχε πνευματικότητα (παράδοξη έκβαση του χριστιανισμού), υπήρχε όμως ισορροπία ανάμεσα στο σώμα και στο πνεύμα. Ηταν εξαιρετικά εύκολο για τους αρχαίους Έλληνες να χάσουν την ισορροπία τους, και η ίδια η προσπάθεια που απαιτείτο για να διατηρήσουν την ισορροπία τους βοήθησε να δημιουργήσουν το κάλλος. Η τραγωδία, στην οποία η αλαζονεία τιμωρείται, κατά κανόνα, από τους θεούς, βοήθησε τους ανθρώπους να καταλάβουν πώς να διατηρήσουν μια ισορροπία». Αργότερα, ο Μίσιμα δήλωσε ότι η ερμηνεία του εκείνη, ενδεχομένως, να ήταν εσφαλμένη, «αλλά αυτή όμως ήταν η Ελλάδα την οποία χρειαζόμουν». Φαίνεται ότι είχε βρει στην Ελλάδα αυτό που ήρθε να ανακαλύψει: «Ένα ηθικό κριτήριο σύμφωνα με το οποίο θα μπορούσα να δημιουργώ ωραίο έργο κι επίσης να κάνω όμορφο τον εαυτό μου».

Γιάννης Σουλιώτης, “Η τελευταία πράξη του Γιουκίο Μίσιμα”, εν Καθημερινή, την 26.11.2018 (εδωδά ολόκληρο το άρθρο).

εὗρον τέρμα τοῦ βίου, ξένε!

Στίχοι τοῦ μεγάλου λογαριαστοῦ ἐπιτύμβιοι εἰς τὴν δέσποιναν Κομνηνὴν κυρὰν Εἰρήνην.

Ἀλλ' ἦλθεν αἴφνης φεῦ τὸ θανάτου ξίφος
Ἄελπτον ἀδόκητον ὥσπερ ἐκ λόχου,
Καί με πρὸ ὥρας ἐκθερίζει τοῦ βίου·
Οὐκ ἔσχε φειδὼ τῆς ἐμῆς ἡλικίας,
Οὐ τὴν ἄωρον ἐκτομὴν ὑπεστάλη,
Ἀνθοῦσαν ἐξέκοψεν ὡς ὠμὸν στάχυν
Πρόρριζον ἀνέσπασεν ὡς φθιτὸν φθίνον.

[…]

Τῆς καρδίας τίς ἡμερώσει τὸν σάλον;
Τίς παρακαλῶν καὶ παρήγορος φθάνων
Ἐξευμαρίσει τὸ τραχύνον τῆς λύπης;
Ὡς δειλιῶ–καλὸς γάρ ἐστι καὶ νέος–
Μὴ τοῖς ὀδυρμοῖς συντακῇ καὶ τοῖς γόοις.
Ποθῶ γὰρ αὐτὸν ἐς πολὺν ζῆσαι χρόνον,
Ἄωρον αὐτὴ κἂν ἔλιπον τὸν βίον·
Πνέω δὲ τοῦτον, κἂν τελῶ πνοῆς δίχα.
Τοιοῦτον εὗρον τέρμα τοῦ βίου, ξένε.

Γεωργίου Ακροπολίτου, Επιτάφιος στην Αυτοκράτειρα Ειρήνη, Epitaphius in Irenam imperatricem