Τρίτη 30 Ιουνίου 2020

η ψυχή μετά τον θάνατο


Ο σωματικός θάνατος δεν διακόπτει την σχέση της ψυχής με το φθειρόμενο σώμα. Η ψυχή, λόγω της γνωστικής της δυνάμεως, γνωρίζει και θα μπορέσει να βρεί όλα τα στοιχεία του σώματος κατά την ανάστασή του κατά τη Δευτέρα Παρουσία, χωρίς να εμποδίζεται ούτε από την απόσταση ούτε από το χρόνο.

Η ψυχή αναχωρώντας προς τον ουρανό αναμένει και ποθεί την επανασύνδεσή της με το σώμα, που θα γίνει κατά την ανάσταση των νεκρών. Τότε θα λάβει και πάλι το δικό της σώμα, αλλά μεταμορφωμένο και ανακαινισμένο πλέον και θα ανασυγκροτηθεί, έτσι, πάλι ο όλος άνθρωπος.

Παρά τον προσωρινό χωρισμό της ψυχής από το σώμα, δεν καταργείται η υπόσταση του ανθρώπου. Η ψυχή δεν παύει να υπάρχει, αλλά ζεί και διατηρεί πλήρως την αυτοσυνειδησία της. Έχει πλήρη συναίσθηση της καταστάσεώς της, είναι αναγνωρίσιμη, θυμάται περιστατικά, πρόσωπα και πράγματα της επίγειας ζωής, διατηρεί ζωντανές και ακέραιες τις πνευματικές λειτουργίες και δυνάμεις.

*

Το διάστημα που μεσολαβεί από τον σωματικό θάνατο του ανθρώπου μέχρι την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, οι Άγιοι Πατέρες το ονομάζουν «μέση κατάσταση των ψυχών». Πρόκειται για την ζωή που ζεί η ψυχή μετά την έξοδό της από το σώμα, χωρισμένη δηλαδή από το σώμα, μόνη της. Στην «μέση κατάσταση» η ψυχή υφίσταται την λεγομένη «μερική κρίση», η οποία είναι καθοριστική και προδικάζει εν πολλοίς και την τελική και οριστική κρίση του όλου ανθρώπου κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού.

Παραμένοντας στην μέση κατάσταση η ψυχή, ανάλογα με τον τρόπο της ζωής της στην γή, προγεύεται την παραδείσια μακαριότητα ή την οδύνη της Κολάσεως περιμένοντας να ενωθεί με το σώμα της κατά την Δευτέρα Παρουσία, ώστε να κριθούν μαζί, ως όλος άνθρωπος.

*

Στο σημείο αυτό, θεωρούμε χρήσιμο να κάνουμε μια αναγκαία διευκρίνιση και να τονίσουμε την διάκριση που γίνεται από τους Πατέρες, αφενός ανάμεσα στον Παράδεισο και στη Βασιλεία του Θεού και αφετέρου ανάμεσα στον Άδη και στην Κόλαση.

Με τον όρο Παράδεισο, εννοούμε τον νοητό τόπο και την κατάσταση εκείνη, κατά την οποία οι ψυχές των δικαίων και των αγίων μόνες, χωρίς τα σώματά τους, προγεύονται τα αγαθά της Βασιλείας των Ουρανών. Ενώ η Βασιλεία των Ουρανών είναι η κατάσταση εκείνη, όπου μετά την Δευτέρα Παρουσία, την ανάσταση των νεκρών σωμάτων και την τελική κρίση, θα εισέλθουν οι ψυχές έχοντας επανακτήσει τα αναστημένα σώματά τους, ως ψυχοσωματικές δηλαδή οντότητες, ως ολοκληρωμένοι άνθρωποι, και θα απολαμβάνουν στην πληρότητά τους τα αγαθά της Βασιλείας του Θεού. Η Βασιλεία του Θεού είναι το τελικό στάδιο της σωτηρίας μας και της θεώσεώς μας.

Κατά αντιστοιχία προς τον Παράδεισο, με τον όρο Άδη εννοούμε τον νοητό τόπο και την κατάσταση εκείνη, όπου οι ψυχές των αμετανοήτων αμαρτωλών, μόνες, χωρίς τα σώματά τους, προγεύονται τα δεινά της Κολάσεως. Ενώ Κόλαση είναι η τελική κατάσταση που θα βιώνουν μόνιμα πλέον οι αμετανόητοι αμαρτωλοί, μετά την τελική κρίση και την ανάσταση των σωμάτων τους, ως ψυχοσωματικές οντότητες, ως ολοκληρωμένοι άνθρωποι.

αρχιμ. Αθανάσιος Αναστασίου, προηγ. Μεγ. Μετεώρου, Το μυστήριο του θανάτου και τα μετά θάνατον (έκδ. Ι.Μ. Αγ. Στεφάνου, Μετέωρα 2019, σσ. 20-22).

Παρασκευή 26 Ιουνίου 2020

χαρακτήρες σχετικά αγκυλωμένοι και μη


Η σάρκα είναι βασικά και ουσιαστικά
ένα φυσικό σώμα φορτισμένο με ψυχικό ηλεκτρισμό:
δηλαδή με χαρακτήρα.*

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν εξελίσσονται, χαρακτήρες σχετικά αγκυλωμένοι (αυτοί που σε γενικές γραμμές έχουν τη λιγότερη ζωτικότητα, και που πρότυπό τους αποτελεί ο πραγματικός «αστός»). Αυτοί δεν θα αλλάξουν ποτέ το σχήμα της ερωτικής επιλογής τους.

Υπάρχουν όμως και άτομα με γόνιμο χαρακτήρα, με πλούτο δυνατοτήτων και προορισμών που περιμένουν υπομονετικά την ώρα της έκρηξής τους. Μπορούμε σχεδόν να βεβαιώσουμε ότι αυτή είναι και η φυσιολογική περίπτωση ανθρώπου. Η προσωπικότητα υφίσταται στη διάρκεια της ζωής δύο ή τρείς μεγάλες μεταμορφώσεις, που είναι σαν τα διαφορετικά στάδια μίας και της αυτής ηθικής τροχιάς.

*

[…] στη διαδικασία του έρωτα πρέπει να διακρίνουμε δύο στάδια· η σύγχυσή τους διαταράσσει την ψυχολογία του ερωτισμού από την αρχή ώς το τέλος. Για να ερωτευθεί μια γυναίκα έναν άντρα ή αντίστροφα, πρέπει προηγουμένως να τον ξεχωρίσει. Αυτό σημαίνει ότι συμπυκνώνει την προσοχή της πάνω στο συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο ξεχωρίζει και υψώνει πάνω από το κοινό επίπεδο. Αυτή η εύνοια της προσοχής δεν είναι ακόμη έρωτας, μα μια προκαταρκτική κατάσταση. Αν δεν υπάρξει πρώτα προσήλωση στο πρόσωπο, το φαινόμενο του έρωτα δεν θα επακολουθήσει.

Είναι σαφές ότι αυτή η προσήλωση δημιουργεί τόσο ευνοϊκή ατμόσφαιρα για την ανάπτυξη του πάθους, που ισοδυναμεί φυσιολογικά, όταν εμφανίζεται, με την αρχή του έρωτα. Είναι ωστόσο σημαντικότατο να γίνει διάκριση ανάμεσα στις δύο στιγμές, διότι κυβερνώνται από διαφορετικές αρχές. Ένας μεγάλος αριθμός σφαλμάτων στην ψυχολογία του έρωτα οφείλονται στη σύγχυση ανάμεσα στα προτερήματα που «προσελκύουν την προσοχή» και επομένως αναδεικνύουν το άτομο και τα εντελώς διαφορετικά προτερήματα τα οποία κυρίως γοητεύουν. [...]

Ortega y Gasset, Η επιλογή στον έρωτα (μτφρ. Μ. Γεωργίου, έκδ. Ροές, Αθήνα 1998, σσ. 35-36, 76-77). - Το motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 53).

Δευτέρα 22 Ιουνίου 2020

η εργασία επινοήθηκε από τη γυναίκα


Η δυσαρμονία που υπάρχει ανάμεσα στα δύο φύλα είναι συγκινητική· ο άντρας κατευθύνεται προς τη γυναίκα όπως προς μια γιορτή, μια τρέλα, μια έκσταση που θα σπάσει τη μονοτονία της ζωής, και βρίσκει σχεδόν πάντα ένα άτομο που δεν ευτυχεί παρά όταν ασχολείται με καθημερινές δουλειές, το μπάλωμα των ρούχων ή τα βράδια στην αίθουσα χορού.

Αυτό ενισχύεται και από το γεγονός, το οποίο μαθαίνουμε -με μεγάλη έκπληξη, σίγουρα- από τους εθνογράφους, ότι η εργασία επινοήθηκε από τη γυναίκα· η εργασία, δηλαδή το καθημερινό και καταναγκαστικό χρέος, αντί του εγχειρήματος, της διακεκομμένης αθλητικής άσκησης και της περιπέτειας.

Η γυναίκα δημιούργησε επίσης τα επαγγέλματα· είναι η πρώτη αγρότισσα, η πρώτη θερίστρια, η πρώτη αγγειοπλάστης.

Ortega y Gasset, Η επιλογή στον έρωτα (μτφρ. Μ. Γεωργίου, έκδ. Ροές, Αθήνα 1998, σ. 67).

Πέμπτη 18 Ιουνίου 2020

υποσυνείδητα


Το μεγαλύτερο λάθος από την Αναγέννηση μέχρι τις μέρες μας ήταν η -καρτεσιανή– πίστη ότι ζούμε χάρη στη συνείδησή μας, χάρη σ' αυτό το μικρό μέρος τού είναι μας που αντιλαμβανόμαστε καθαρά και στο οποίο δρα η βούλησή μας. Η άποψη ότι ο άνθρωπος είναι λογικός και ελεύθερος βρίσκεται, κατά τη γνώμη μου, πολύ κοντά στην πλάνη.

Πράγματι διαθέτουμε λογική και ελευθερία· αλλά αυτές οι δύο δυνάμεις μόλις που αποτελούν ένα ισχνό στρώμα που περιβάλλει όγκο τού είναι μας, το εσωτερικό του οποίου δεν είναι ούτε λογικό ούτε ελεύθερο. Ακόμα και οι ιδέες από τις οποίες συντίθεται η λογική φτάνουν σ' εμάς ολοκληρωμένες κι έτοιμες για εφαρμογή, από μια τεράστια σκοτεινή άβυσσο που βρίσκεται κάτω από τη συνείδησή μας.

Ortega y Gasset, Η επιλογή στον έρωτα (μτφρ. Μ. Γεωργίου, έκδ. Ροές, Αθήνα 1998, σσ. 17-18).

Σάββατο 13 Ιουνίου 2020

εις τους μύλους της Λέρνης


Επειδή κανείς δεν ωνειροπόλει την αιφνιδίαν προσέγγισιν του Ιμπραΐμ εις την πρωτεύουσαν [Ναύπλιον], μέγα μέρος του σίτου και του αλεύρου του ανήκοντος εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν ήτο εις τους μύλους της Λέρνης, και διά τούτο η διατήρησίς των κατέστη ζήτημα υψίστης σπουδαιότητος· αλλ' εφαίνετο όλως αδύνατον, διότι το χωρίον, καίτοι μέχρι τινός βαθμού προστατευόμενον από ένα βάλτον, ήτο ανοχύρωτον.

Ο Υψηλάντης, λησμονημένος εις ημέρας ευημερίας, και πάντοτε προέχων εις κρισίμους στιγμάς, επρόσφερεν οικειοθελώς τας υπηρεσίας του προς υπεράσπισιν των μύλων, και απήλθεν εκεί επί λέμβου [13 Ιουνίου 1825], συνοδευόμενος από τον Κωνσταντίνον Μαυρομιχάλην και τον Μακρυγιάννην. Κατώρθωσε να συναθροίση μόνον 227 στρατιώτας, τους οποίους έταξεν όπως ηδυνήθη εις τα κτίρια, και όπισθεν περιτειχισμάτων κήπων· ήντλησεν όμως ουσιώδη υποστήριξιν από ολίγα μίστικα [μικρά ιστιοφόρα] ωπλισμένα διά μικρών κανονιών, τα οποία εφύλαττον το πλάγι του.

Ο ναύαρχος δε-Ρινύ, όστις ήτο προσωρμισμένος εις τον κόλπον, εξήλθεν αυτοπροσώπως εις Λέρναν, όπως τον αποτρέψη από ό,τι εθεώρει ως πράξιν ανωφελώς παράτολμον· αλλ' ο Πρίγκιψ ψυχρώς απήντησε· «Πολύ καλά, Ναύαρχε, θ' αποθάνωμεν!».

Το απόγευμα οι Άραβες, επιτεθέντες εις τρείς φάλαγγας και επανειλημμένως προχωρήσαντες εντός ημιβολής [μισή βολή τουφεκιού (ως μονάδα μήκους)], απεκρούσθησαν από τα κανόνια και τα τουφέκια των Ελλήνων· τέλος μία ομάς τούτων εισώρμησεν εις τους κήπους, ότε ο Μακρυγιάννης, ελκύσας το ξίφος του και κράξας, «Συντρόφια! Τώρα είνε καιρός», επέπεσε μετά δύο ή τριών Φιλελλήνων και δωδεκάδος Ρουμελιωτών και Βουλγάρων, και τούς έτρεψεν εις φυγήν.

Κατά την διάρκειαν της συμπλοκής, λόχος εκ του τακτικού τάγματος και άλλαι επικουρίαι προσήλθον εις τους περί τον Υψηλάντην, ώστε η δύναμίς των ηυξήθη εις 900 άνδρας. Περί την δύσιν του ηλίου έπαυσε το πύρ, και οι Αιγύπτιοι εξηκολούθησαν την πορείαν των προς το Άργος, αφού έσχον από 50 έως 100 άνδρας εκτός μάχης.

Προς το μέρος των Χριστιανών, είς Φιλέλλην (Ελβετός ή Γερμανός) και τρείς ή τέσσαρες Έλληνες εφονεύθησαν, και ολίγοι επληγώθησαν, μεταξύ των δευτέρων ο Μακρυγιάννης, του οποίου η δεξιά χείρ εθραύθη από σφαίραν· ο Κύπριος στρατιώτης, όστις τόσον τολμηρώς είχε διακολυμβήσει προς τα αγγλικά πολεμικά πλοία εις το Νεόκαστρον [σ. 31], εφονεύθη ενταύθα.

Εάν ο Πασάς εγνώριζεν ότι αι αποθήκαι των επαναστατών ήσαν εις Λέρναν, έπρεπε να τούς πρσβάλη μετά πλείονος λύσσης, και όπως και αν έχη διέπραξε σφάλμα εκτεθείς εις ήτταν από τόσον υποδεεστέραν δύναμιν, ήτις διεσκέδασε την περί του αηττήτου του ιδέαν.

Το πειθαρχούν πεζικόν του, ελλιπές κατά την ζέσιν, όσον και κατά την σωματικήν ρώμην, δεν ήτο κατάλληλον δι' εφόδους· ακόμη και επί ομαλού εδάφους, αι επιτυχίαι του ωφείλοντο εις τον τρόμον, τον οποίον ενέσπειρε το μικρόν αλλ' εξαίρετον σώμα του ιππικού του και αι οβίδες των μυδροβόλων του.

Θωμάς Γόρδων, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (μτφρ. Αλ. Παπαδιαμάντης, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, τ. Γ΄, σσ. 45-47).

Δευτέρα 8 Ιουνίου 2020

η αρχιτεκτονική του αγαπημένου προσώπου


[…] Ο αδιάφορος θα εντοπίσει την ομορφιά στις γραμμές του προσώπου και του σώματος -σ' αυτό που ο πολύς κόσμος ονομάζει ομορφιά.

Για τον ερωτευμένο, αυτές οι γραμμές, η αρχιτεκτονική του αγαπημένου προσώπου, όπως διακρίνεται από μακριά, δεν υπάρχουν, έχουν ήδη χαθεί. Αν είναι ειλικρινής, θα αναγνωρίσει την ομορφιά σε λεπτομέρειες και σε απομονωμένα, ασύνδετα χαρακτηριστικά: στο χρώμα των ματιών, στη συναρμογή των χειλιών, στη χροιά της φωνής.

Αν αναλύσει το αίσθημά του κι αν ακολουθήσει την πορεία από το εσώτερο είναι του ώς το αγαπημένο πλάσμα, θα δεί ότι το νήμα του έρωτά του δένεται σ' αυτά τα μικρά χαρακτηριστικά και τρέφεται διαρκώς, ψάχνει για λόγους και αιτίες ν' αγαπά, θαυμάζοντας τις πραγματικές ή φανταστικές χάρες του αγαπημένου. Ζεί μέσα στην αδιάκοπη επιβεβαίωση.

(Ο έρωτας είναι μονότονος, πείσμων, απόλυτα πληκτικός· κανείς δεν θα άντεχε για πολύ την επανάληψη της πιο ωραίας φράσης, κι ωστόσο όλοι μας ζητάμε από το αγαπημένο πλάσμα τη συνεχή επιβεβαίωση ότι μάς αγαπά. Κι αντιθέτως, όταν δεν είμαστε ερωτευμένοι, ο έρωτας του άλλου για μας μάς δηλητηριάζει με την αφόρητη πλήξη που μάς προκαλεί).

*

Η εκφραστική χάρη ενός συγκεκριμένου τρόπου του είναι: αυτή προκαλεί κατά τη γνώμη μου τον έρωτα, κι όχι η πλαστική τελειότητα ή η επιμελημένη ομορφιά. Και αντιστρόφως, όταν, αντί για τον πραγματικό έρωτα, συναντούμε έναν ψευτοενθουσιασμό, στον οποίο παρασύρεται το άτομο από φιλαυτία, από περιέργεια ή από τύφλωση, τότε εμφανίζεται βουβά ένα αίσθημα ασυμβατότητας προς κάποια επιμέρους χαρακτηριστικά του άλλου, που φανερώνει πως δεν υπάρχει αγάπη.

Απεναντίας, η δυσμορφία ή οι ατέλειες του προσώπου, από την άποψη της καθαρής ομορφιάς, αν δεν είναι τερατώδεις, δεν εμποδίζουν το ερωτικό αίσθημα. Με την ιδέα της ομορφιάς ισοπεδώνεται, όπως με μια εξαίσια μαρμάρινη πλάκα, κάθε δυνατότητα λεπτότητας και γοητείας στην ψυχολογία του έρωτα.

Ortega y Gasset, Η επιλογή στον έρωτα (μτφρ. Μ. Γεωργίου, έκδ. Ροές, Αθήνα 1998, σσ. 26-27, 28).

Πέμπτη 4 Ιουνίου 2020

ερωτεύονται ένα σώμα


[…] κάποια άτομα του ενός ή του άλλου φύλου ερωτεύονται ένα σώμα ως τέτοιο, που όμως αποκαλύπτει ένα χαρακτηριστικό είδος ύπαρξης. Ο αισθησιακός χαρακτήρας του ερωτευμένου είναι αυτός που προτείνει αυτή την επιλογή.

Πρέπει να προσθέσουμε ότι αυτό το είδος χαρακτήρα συναντάται πολύ πιο σπάνια απ' ό,τι πιστεύεται. Ιδιαίτερα στη γυναίκα, μια τέτοια περίπτωση αποτελεί εξαίρεση. Κάθε γνωστικός παρατηρητής της γυναικείας ψυχής θα αμφισβητούσε ότι το ερωτικό πάθος της γυναίκας για την αντρική ομορφιά είναι σύνηθες φαινόμενο.

Θα μπορούσαμε ακόμη και να προβλέψουμε τους γυναικείους τύπους που αποτελούν εξαίρεση σ' αυτό τον κανόνα.

Πρώτον, οι γυναίκες με αντρική κάπως ψυχή.

Δεύτερον, όσες έχουν ξεκινήσει πολύ νωρίς μια χωρίς όρια σεξουαλική ζωή (οι πόρνες).

Τρίτον, οι φυσιολογικές γυναίκες που είχαν μια ολοκληρωμένη σεξουαλική ζωή και φτάνουν στην ωριμότητα.

Τέταρτον, όσες -λόγω της ψυχοφυσιολογικής τους κράσης– γεννιούνται με «ταμπεραμέντο».

Αυτοί οι τέσσερις γυναικείοι τύποι έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: την έντονη αδυναμία τους για την αντρική ομορφιά.

Ortega y Gasset, Η επιλογή στον έρωτα (μτφρ. Μ. Γεωργίου, έκδ. Ροές, Αθήνα 1998, σσ. 56-57).