Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2011

των εμών εγκαυμάτων (πάθη τε θυμόλεθρα*)



Δέσποτα Χριστέ,
ο Θεός,
ο τοις πάθεσί σου τα πάθη μου θεραπεύσας
και τοις τραύμασί σου τα τραύματά μου ιατρεύσας,
χάρισαί μοι
τω πολλά σοι πταίσαντι
δάκρυα κατανύξεως
συγκέρασόν μου το σώμα,
από οσμής του ζωοποιού σώματός σου,
και γλύκανόν μου την ψυχήν,
τω σω τιμίω αίματι,
από της πικρίας,
ην με ο αντίδικος επότισεν.
'Υψωσόν μου τον νουν προς σε,
κάτω ελκυσθέντα,
και ανάγαγέ με από του χάσματος της απωλείας∙
ότι ουκ έχω μετάνοιαν,
ουκ έχω κατάνυξιν,
ουκ έχω δάκρυον παρακλητικόν,
τα επανάγοντά με τέκνα προς ιδίαν κληρονομίαν.
Εσκότισμαι τον νουν εν τοις βιωτικοίς πάθεσιν,
και ουκ ισχύω ατενίσαι προς σε εν οδύνη,
ου δύναμαι θερμανθήναι τοις δάκρυσι
της προς σε αγάπης.
Αλλά,
Δέσποτα Κύριε Ιησού Χριστέ,
ο θησαυρός των αγαθών,
δώρησαί μοι
μετάνοιαν ολόκληρον
και καρδίαν επίπονον
εις αναζήτησίν σου
χάρισαί μοι την χάριν σου,
και ανακαίνισον εν εμοί
τας μορφάς της σης εικόνος.
Κατέλιπόν σε,
μη με εγκαταλίπης∙
έξελθε εις αναζήτησίν μου,
επανάγαγέ με προς την νομήν σου,
συναρίθμησόν με τοις προβάτοις της εκλεκτής σου ποίμνης,
και διάθρεψόν με συν αυτοίς
εκ της χλόης των θείων σου μυστηρίων∙
πρεσβείαις της πανάγνου Μητρός σου
και πάντων των Αγίων σου∙
αμήν.



------
* οι λεξούλες του τίτλου εντός παρενθέσεως εκ του PG 1419D.

Κυριακή 25 Δεκεμβρίου 2011

παρθένος έτεκεν∙ αύξει φως




Η ιδέα του Βασιλέως Ηλίου έρχεται στη Ρώμη από την Ανατολή και συμπληρώνει την αποθέωση των αυτοκρατόρων. Από τον τρίτο αιώνα ο αυτοκράτορας παρασταίνεται μ' ακτινωτό στέμμα, σαν «Ανίκητος 'Ηλιος». Η ιδέα περνά με τον Κωνσταντίνο στη Νέα Ρώμη. Κολοσσικό άγαλμα του 'Ηλιου, με τη λόγχη στο 'να χέρι και τη σφαίρα με το σταύρο στ' άλλο του, παράσταινε τον Κωνσταντίνο-'Ηλιο: «Κωνσταντίνω λάμποντι Ηλίου δίκην». 'Ενα στοιχείο της βυζαντινής Στέψης, το σήκωμα του αυτοκράτορα πάνω στην ασπίδα, παίρνει, μέσα από τον κοσμικό συμβολισμό της ασπίδας, τη σημασία πως ο αυτοκράτορας υψώνεται σα νέος 'Ηλιος. Τη νύχτα της 24 προς την 25 Δεκεμβρίου, οι Εθνικοί γιορτάζαν τη Γέννηση του 'Ηλιου. Κατά τα μεσάνυχτα βγαίναν από τα ιερά και μηνούσαν τη Θεία Γέννηση: «Η παρθένος έτεκεν∙ αύξει φως». Η γέννηση του 'Ηλιου από μιάν ουράνια παρθένα ήταν ισχυρός πειρασμός για τους Χριστιανούς να μεταφέρουν στη γιορτή τη γέννηση του 'Ηλιου της Δικαιοσύνης. Η αρχαία όμως σημασία της γιορτής επιζεί μέσα από την ηλιακή παράσταση των αυτοκρατόρων. Την προεόρτια εσπέρα ο αυτοκράτορας παρουσιαζόταν στο λαό από κατάφωτο μέρος του παλατιού κι άκουε την υμνωδική χορωδία να τον καλεί ν' ανατέλει σαν ο γίγαντας 'Ηλιος:

'Ηλιε, γίγα βασιλεύ, ακάματε φωσφόρε,
της οικουμένης οφθαλμέ και των Ρωμαίων λύχνε,
ανάτειλον, ανάτειλον, τί του λοιπού βραδύνεις;


Παναγής Λεκατσάς, Η καταγωγή της βασιλείας. Μετάβαση από τη μητριαρχική στην πατριαρχική κοινωνία (έκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2006, σσ. 107-108).


Πέμπτη 22 Δεκεμβρίου 2011

κι όμως, νύξεις φιλοκαλικές



το γαρ εράν τινος,
ίδιόν εστιν επιθυμίας



Χωρίς την δύναμη της επιθυμίας δεν συνίσταται πόθος, που καταλήγει στην αγάπη∙ διότι γνώρισμα της επιθυμίας είναι το να έχει κάποιος έρωτα για κάτι.

'Οπως και χωρίς την δύναμη του θυμικού, που τονώνει την επιθυμία προς ένωση με τα ευχάριστα, δεν μπορεί με κανένα τρόπο να δημιουργηθεί η ειρήνη∙ εφ' όσον πραγματικά, ειρήνη είναι η ανενόχλητη και ολοκληρωτική κατάκτηση του επιθυμητού.



Μαξίμου του Ομολογητού, Κεφάλαια Διάφορα, Εκατοντάς Τετάρτη, 74. Εκ της επιτομής της Φιλοκαλίας των ιερών νηπτικών (εισαγ. – μτφρ. Χρυσόστομος μοναχός, έκδ. Ιεράς Μονής Αγίου Διονυσίου - 'Αγιον 'Ορος 2002, σ. 160, στοιχείον 12).



*


διό παρακαλώ υμάς κυρώσαι εις αυτόν αγάπην

Β΄ προς Κορινθίους επιστολή (β΄8)



Κυριακή 18 Δεκεμβρίου 2011


Τω αυτώ μηνί ΙΗ΄, μνήμη του αγίου μάρτυρος Σεβαστιανού και των συν αυτώ.

[...] όθεν κατεδικάσθη να δεθή εις ένα πάλον και εκεί δεμένος ων να κτυπηθή ως σκόπευμα με πυκνά βέλη. 'Εγινε λοιπόν το σώμα του αοιδίμου ως εχίνος, πεπυκνωμένον από τα βέλη. [...]

*

Τη αυτή ημέρα του οσίου Πατρός ημών Φλώρου, Επισκόπου Αμινσού.

[...] Λαβών δε γυναίκα έγινε και παίδων πατήρ, αλλ' επειδή τα τέκνα και η γυνή του απέθανον από λοιμικήν ασθένειαν, ενδύεται το μοναχικόν σχήμα και ησυχάζει εις εν κτήμα όπερ είχεν εν τω τόπω τω καλουμένω Ανάπλω. 'Επειτα διά την αρετήν του χειροτονείται Επίσκοπος Αμινσού, ήτις είναι πόλις της Καππαδοκίας [...]


-----
Στοιχεία εκ του συναξαρίου της ημέρας. Ελήφθησαν εκ του Συναξαριστού μηνός Δεκεμβρίου του αγίου Νικοδήμου του αγιορείτου (έκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1993). Είναι το έργο το οποίο μελετούσε καθημερινά (και αφορμώμενος είτα εζουγράφιζε) ο σαλονικιός εκείνος τρελόγερος κυρ-Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Πρβλ. και το post γεύματα χορτασμού. Ο ίδιος είναι άλλωστε, ο οποίος έγραφε τον έρω της εκκλησίας.


Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου 2011

περί ελάμψεως



[...] καθάπερ Αριστοτέλης αξιοί τους τελουμένους ου μαθείν τι δειν,
αλλά παθείν και διατεθήναι,
δηλονότι γενομένους επιτηδείους.

[...] το διδακτόν και το τελεστικόν·
το μεν ουν πρώτον ακοή τοις ανθρώποις παραγίνεται,
το δε δεύτερον αυτού παθόντος του νου την έλλαμψιν·
ό δη και μυστηριώδες Αριστοτέλης ωνόμασε και εοικός ταις Ελευσινίαις·
εν εκείναις γαρ τυπούμενος ο τελούμενος τας θεωρίας ην, αλλ' ου διδασκόμενος.


Αριστοτέλους, απόσπασμα 15 (= Μιχαήλ Ψελλού, Σχόλια εις Ιωάννην της Κλίμακος 6. 171).


-----
Μτφρ. [...] όπως ο Αριστοτέλης αξιώνει ότι οι μυούμενοι δεν πρέπει να μάθουν κάτι αλλά να πάθουν και να διατεθούν, δηλαδή να καταστούν κατάλληλοι.

[...] το διδακτικό και το τελεστικό·
το πρώτο το αποκτούν οι άνθρωποι ακούγοντας, ενώ το δεύτερο όταν ο ίδιος ο νους παθαίνει την έλλαμψη· το οποίο ο Αριστοτέλης ονόμασε «μυστηριακό» και το θεώρησε κατάλληλο για τις ελευσίνιες τελετές· γιατί σ' αυτές ο μυούμενος δεχόταν, όχι με διδαχή, αλλά σαν σφράγισμα πάνω του, τα θεάματα (δηλαδή τις εποπτικές γνώσεις).-

Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2011

πλωτινική εμπειρία



ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός *

Η πλωτινική εμπειρία εκφράζεται αδιάκοπα με όρους φωτός, λάμψης, διαφάνειας, διαύγειας, φωτισμού. Να συμπεράνουμε ότι ο Πλωτίνος αγνοεί τα σκοτάδια και την νύχτα του πνεύματος που χαρακτηρίζουν τον χριστιανικό μυστικισμό; Στο μέτρο που το κενό και η εσωτερική απογύμνωση («Αφαίρεσε τα πάντα») μπορούν να φανούν στην ψυχή σαν νύχτα, γιατί χάνει το φως στο οποίο είναι συνηθισμένη, μπορεί κανείς να μιλήσει για μυστικό γνόφο στον Πλωτίνο. Αλλά στον βαθμό που η μυστική νύχτα των χριστιανών μυστικών αντιστοιχεί σε μιάν άσκηση πίστεως, ή, ακόμη περισσότερο, συναντά το πάθος του εσταυρωμένου Χριστού, που νιώθει εγκαταλελειμένος από τον Πατέρα, είναι πασιφανές ότι κάτι τέτοιο απουσιάζει από τον Πλωτίνο. Η πνευματικότητα του Πλωτίνου είναι φωτεινή και γαλήνια στην ουσία της. Η πλωτινική ψυχή «αφαιρεί τα πάντα» με ειρήνη και ηπιότητα και έτσι γίνεται καθαρή δεκτικότητα, περιμένοντας να την κυριεύσει η παρουσία του Αγαθού του ανέκαθεν παρόντος.

Pierre Hadot, Πλωτίνος ή η απλότητα του βλέμματος (μτφρ. Ευδ. Δελλή, έκδ. Αρμός, Αθήνα 2007, σσ. 2189-220).


-----
* Το motto εκ της Β' προς Κορινθίους (θ'9) επιστολής του Παύλου.

Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2011

το είναι



της γνώναι γνώσιν άγνωστον ευδήλου

αίνος θυσίας αναιμάκτου λάμπει
των προθέσεών μου η στίλβη

σπεύδεις παρουσία εύδηλος
ως ίασπις των χειρών μου θωπεία

νυν είσαι του άλλου κάλλους
εν ταυτώ αναμονή και φανέρωσις

Β.Ν. Μπόνος



[...] το είναι δεν είναι το απίθανο και γρήγορα απορροφώμενο άνθος ενός απρόσωπου μη είναι της «μη-δυαδικότητας» των βεδών ή της θείας «ερήμου» του Πλωτίνου. Το είναι είναι διαφάνεια στις θείες ενέργειες των οποίων πηγή είναι ο Πατέρας, που ακτινοβολούν από το πρόσωπο του Αναστάντος, και που μάς μεταδίδει το Πνεύμα. Πέρα από το είναι, δε βρίσκεται το μηδέν, αλλά η πληρότητα της προσωπικής αγάπης, πηγής κάθε υπάρξεως σε κοινωνία. Από τον Θεό στον άνθρωπο, από τον άνθρωπο στον άνθρωπο, το είναι είναι το δώρο, η κατοικία και η τροφή της αγάπης. Στο Σάμωνα, η θεωρία των «τριών σωμάτων» σημειώνει μια προοδευτική απορρόφηση. Στην αντίληψη των Ελλήνων Πατέρων, το ψυχικό και το σωματικό ενώνονται αδιάσπαστα, αλληλοσυμβολίζονται και μεταμορφώνονται μαζί από το Πνεύμα στο «πνευματικό σώμα» του Χριστού, που δεν τα απορροφά αλλά τα εκπληρώνει μέσα στους κόλπους των θείων ενεργειών.


Olivier Clement, Το πνεύμα του Σολζενίτσυν (μτφρ. Ελ. Δαλαμπίρα, έκδ. Εστία, Αθήνα χ.χ., σσ. 164-165).



-----
Στο motto φρέσκος φρέσκος Β.Ν. Μπόνος. 'Εκδοση την ημέρα του Αγίου Φιλίππου ΒΙΑ'(=14.11.2011) διανθισμένη με τα χορικά "χαίρε βουλής απορρήτου μύστις" και "χαίρε σιγή δεομένων πίστις", εκ των Χαιρετισμών.

Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2011

ένα όνομα


'Ενα όνομα δεν είναι τίποτ' άλλο παρά αυτό, επικήδεια επιγραφή. Ταιριάζει στους νεκρούς. Σ' όποιον έχει τελειώσει. Εγώ είμαι ζωντανός και δεν τελειώνω. Η ζωή δεν τελειώνει. Και η ζωή δεν ξέρει από ονόματα. Αυτό το δέντρο, τρεμουλιαστή ανάσα με καινούργια φύλλα. Είμαι αυτό το δέντρο. Δέντρο, σύννεφο∙ αύριο βιβλίο ή αέρας: το βιβλίο που διαβάζω, ο αέρας που ρουφάω. Ολοκληρωτικά έξω, περιπλανώμενος.


Λουίτζι Πιραντέλλο, 'Ενας, κανένας και εκατό χιλιάδες, Μυθιστόρημα, Βιβλίο όγδοο, ΙV (έκδ. 'Ινδικτος, Αθήνα 2005, σ. 266).


Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2011

ήμουν όμως εγώ;



Δεν είναι υποχρεωτικό
να βλέπει κανείς την τρέλλα σαν αρρώστια..
Γιατί να μην τη βλέπει σα μια αναπάντεχη
–λίγο ή πολύ αναπάντεχη- αλλαγή χαρακτήρα;
(1946) *


Είμαι σίγουρος ότι πίσω από 'κείνη την πόρτα θα έμειναν ακόμη λίγο να κοιτάζονται στα μάτια, αποβλακωμένοι, κι ότι έπειτα ο ένας θα είπε στον άλλο:
«Πρέπει να τρελάθηκε!»

[...]

Γύρισα να κοιτάξω τριγύρω μου, διότι ξάφνου δεν αισθανόμουν πια, εκεί μέσα, σίγουρος για μένα. 'Ημουν έτοιμος να ολοκληρώσω μια πράξη. 'Ημουν όμως εγώ; Μού καρφώθηκε και πάλι η ιδέα ότι είχαν μπεί εκεί μέσα όλοι οι ξένοι οι αχώριστοι από μένα, κι ότι ήμουν έτοιμος να διαπράξω εκείνη την κλοπή με χέρια που δεν ήταν δικά μου.



Λουίτζι Πιραντέλλο, 'Ενας, κανένας και εκατό χιλιάδες, Μυθιστόρημα, Βιβλίο τέταρτο, V & VI (έκδ. 'Ινδικτος, Αθήνα 2005, σσ. 152, 154).


-----
* Το motto εκ του Wittgenstein, Πολιτισμός και αξίες (μτφρ. Μ. Δραγώνα-Μονάχου & Κ. Κωβαίου, έκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2000, σ. 87).

Παρασκευή 25 Νοεμβρίου 2011

κι ο εαυτός;


[...]

«'Ετσι είναι»
«Εσείς δεν μπορείτε να γνωρίζετε τον εαυτό σας παρά μόνο όταν προσποιείστε: άγαλμα; όχι ζωντανή. 'Οταν κάποιος ζεί, ζεί και δεν βλέπει τον εαυτό του. Γνωρίζω τον εαυτό μου σημαίνει πεθαίνω. Εσείς κάθεστε τόσο πολύ να παρατηρείτε τον εαυτό σας σ' αυτόν τον καθρέφτη, σ' όλους τους καθρέφτες, επειδή δεν ζείτε∙ δεν ξέρετε, δεν μπορείτε ή δεν θέλετε να ζείτε. Θέλετε πάρα πολύ να γνωρίσετε τον εαυτό σας, και δεν ζείτε»

[...]


Λουίτζι Πιραντέλλο, 'Ενας, κανένας και εκατό χιλιάδες, Μυθιστόρημα, Βιβλίο έβδομο, VΙΙΙ (έκδ. 'Ινδικτος, Αθήνα 2005, σ. 246).

Κυριακή 20 Νοεμβρίου 2011

ο εσωτερικός Θεός και ο εξωτερικός Θεός



Νάναι άραγε τούτο το νόημα της πίστης στο διάβολο;
πως οι εμπνεύσεις μας δεν έχουν όλες
αγαθή προέλευση; *



Τον καιρό που πήγαινα βόλτα την Μπιμπί, τη σκυλίτσα της συζύγου μου, οι εκκλησίες του Ρικιέρι ήταν η απελπισία μου.

Η Μπιμπί ήθελε πάση θυσία να μπεί μέσα.
Με τις κατσάδες μου μαζευόταν, σήκωνε και τίναζε το ένα απ' τα μπροστινά της πόδια, φτερνιζόταν, έπειτα με το ένα αφτί επάνω και τ' άλλο κάτω καθόταν και με κοίταζε, κυριολεκτικά με ύφος που πίστευε ότι δεν ήταν δυνατόν, δεν ήταν δυνατόν μια σκυλίτσα ομορφούλα όπως εκείνη να μην επιτρέπεται να μπεί σε μια εκκλησία. Αφού δεν ήταν κανένας εκεί! [...]


Λουίτζι Πιραντέλλο, 'Ενας, κανένας και εκατό χιλιάδες, Μυθιστόρημα, Βιβλίο έβδομο, V (έκδ. 'Ινδικτος, Αθήνα 2005, σσ. 232-233).



-----
* Το motto εκ του Wittgenstein, Πολιτισμός και αξίες (μτφρ. Μ. Δραγώνα-Μονάχου & Κ. Κωβαίου, έκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2000, σ. 130).

Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2011

τη ιε΄ μηνός Νοεμβρίου


μνήμην ποιούμεθα των ευσεβών βασιλέων Ιουστίνου και Θεοδώρας

Ιουστίνον άνακτα συν Θεοδώρα,
Προς ουρανούς κέκληκε πάντων Δεσπότης.

Ούτως ο βασιλεύς Ιουστίνος ήτο κατά το γένος Θραξ, και ενώ ήτο πρώτον ποιμήν προβάτων και χοίρων, ύστερον έγινε στρατιώτης∙ είτα κόμης, και τελευταίον έγινε βασιλεύς, εν έτει 518. 'Ητον δε εις τα θεία ορθόδοξος και ευσεβέστατος και κατά πάντα άριστος.


Εκ του Συναξαριστού του αγίου Νικοδήμου.


Πέμπτη 10 Νοεμβρίου 2011

ένας, κανένας




Αλλά μετά, παίρνω τα ηρεμιστικά μου κι όλα τακτοποιούνται.
'Ολα τακτοποιούνται. *



Μιλούσαν σίγουρα για μένα, διότι καθώς με είδαν να μπαίνω, φώναξαν ταυτόχρονα:

«Ω, νά τος!»

Κι αφού ήταν δύο να με βλέπουν να μπαίνω, μού ήρθε η επιθυμία να στραφώ να ψάξω τον άλλον που θα έμπαινε μαζί μου, ξέροντας βέβαια καλά ότι ο «αγαπητός Βιτάντζελο» του στοργικού μου Κουαντόρτσο όχι μονάχα ήταν κι αυτός μέσα μου όπως κι ο «Τζεντζέ» της συζύγου μου Ντίντα, αλλά κι ότι εγώ ολόκληρος, για τον Κουαντόρτσο, δεν ήμουν άλλος παρά ο δικός του «αγαπητός Βιτάντζελο» ακριβώς όπως για την Ντίντα δεν ήμουν άλλος παρά ο δικός της «Τζεντέ». Δύο, λοιπόν, όχι στα μάτια τους, αλλά μονάχα για μένα που με ήξερα ως εκείνους τους δύο έναν κι έναν∙ κι αυτό για μένα δεν έκανε ένα επί αλλά ένα πλην, εφόσον σήμαινε ότι στα μάτια τους, εγώ ως εγώ, δεν ήμουν κανένας.

Μονάχα στα μάτια τους; Και για μένα επίσης, και για τη μοναξιά της ψυχής μου επίσης που, εκείνη τη στιγμή, πέρα από κάθε εμφανή υπόσταση, κατανοούσε την αηδία να βλέπει το ίδιο της το σώμα μόνο του σαν να μην είναι κανενός μέσα στη διαφορετική, ασύλληπτη πραγματικότητα που εν τω μεταξύ τού εδιναν εκείνοι οι δύο.

Η σύζυγός μου, βλέποντάς με να γυρίζω πίσω, ρώτησε:

«Ποιόν ψάχνεις;»

'Εσπευσα ν' απαντήσω, χαμογελώντας:

«Α, κανέναν, καλή μου, κανέναν. Νά 'μαστε!»

Δεν κατάλαβαν, φυσικά, τι υπονοούσα μ' εκείνο το «κανέναν» που έψαχνα δίπλα μου∙ και πίστεψαν ότι μ' εκείνο το «νά ‘μαστε» αναφερόμουν και σ' εκείνους τους δύο, σιγουρότατοι ότι εκεί μέσα σ’ εκείνο το σαλόνι ήμασταν τώρα τρεις κι όχι εννέα∙ ή τουλάχιστον, οκτώ, μιάς κι εγώ –για τον εαυτό μου- τώρα πια δεν μετρούσα πλέον.


Λουίτζι Πιραντέλλο, 'Ενας, κανένας και εκατό χιλιάδες, Μυθιστόρημα, Βιβλίο πέμπτο, VΙ (έκδ. 'Ινδικτος, Αθήνα 2005, σσ. 179-180).


-----
* Το motto εκ του Μισέλ Ουελμπέκ, Η επέκταση του πεδίου της πάλης [1994] (μτφρ. Α. Εμμανουήλ, έκδ. Εστία, Αθήνα 1999, σ. 185. - Πρβλ. την κραυγή των σσ. 149-150 και την ανάπτυξη των σσ. 127-128).

Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2011

ένα άλογο που γελούσε


«...Ξέρετε όμως ότι κάποτε είδα ένα άλογο να γελάει; Μάλιστα, κύριε, ενώ το άλογο περπατούσε. Πηγαίνετε τώρα εσείς να κοιτάξετε τη μουσούδα ενός αλόγου για να το δείτε να γελάει, και μετά ελάτε να μού πείτε ότι δεν το είδατε να γελάει. Μα ποια μουσούδα! Τα άλογα δεν γελούν διόλου με τη μουσούδα τους! Ξέρετε με τι γελούν τα άλογα, κύριε συμβολαιογράφε; Με τα καπούλια τους. Σάς βεβαιώνω ότι το άλογο περπατώντας γελάει με τα καπούλια του, ναι, πού και πού, με κάτι που βλέπει ή με κάτι που τού περνάει από τον νου. Αν εσείς θέλετε να δείτε ένα άλογο να γελάει, κοιτάξτε το στα καπούλια του και θα είστε μια χαρά!».


Λουίτζι Πιραντέλλο, 'Ενας, κανένας και εκατό χιλιάδες, Μυθιστόρημα, Βιβλίο τέταρτο, ΙΙΙ (έκδ. 'Ινδικτος, Αθήνα 2005, σ. 137).


Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011

να κοιμάσαι


Να κοιμάσαι
με τον ήλιο στο ένα μάτι και με το φεγγάρι στο άλλο
μ' έναν έρωτα στο στόμα κι ένα ωραίο πουλί μες στα μαλλιά
στολισμένη σαν τους κάμπους, σαν τα δάση, σαν τη θάλασσα
στολισμένη και πεντάμορφη σαν το γύρο του κόσμου.
Να φεύγεις και να χάνεσαι
μεσ' απ' τους κλώνους των καπνών και τους καρπούς του ανέμου
πόδια πέτρινα με κάλτσες άμμου
γερά πιασμένη από του ποταμού τους μυώνες
και μιαν έγνοια, τη στερνή, στην καινούργια σου όψη επάνω.



Paul Eluard (1895-1952) (μτφρ. Οδυσσέας Ελύτης, περ. Εντευκτήριο, τ. 93, Απρ. 2011, σ. 34).



-----
'Ενα πραγματικά πανέμορφο ποίημα του ντανταϊστή και υπερρεαλιστή ποιητή του μεσοπολέμου, το οποίο περικλείει σε δέκα στίχους όλους κι όλους το ποιόν και την άπιαστη φύση των γυναικών (τρία ρήματα μόνο το συνέχουν κι αυτά σε έγκλιση υποτακτική να διαγράφουν ες αεί την ανυπότακτη ουσία των γυναικώνε). Στο έτερον τεύχος του αφιερώματος 'Του κορμιού τα πάθη' του ίδιου σαλονικιώτικου περιοδικού, στο τ. 94 λοιπόν (Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2011), το οποίο άρτι κυκλοφόρησε, περιέχεται μεταξύ άλλων συνεργατών και το θείο τραγί με το κατά κόσμον όνομά του. Ο ίδιος.

Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2011

σικελικόν πέλαγος παρά την αμβρακία



ο γαρ προειρημένος κόλπος εκπίπτει μεν
εκ του Σικελικού πελάγους
μεταξύ της Ηπείρου και της Ακαρνανίας


[Ο Φίλιππος με το στρατό προχωρούσε] θέλοντας να περάσει τον Αμβρακικό κόλπο από το πιο στενό του σημείο, τον ακαρνανικό ναό 'Ακτιο. Ο κόλπος δηλαδή αυτός σχηματίζεται από τα νερά του Σικελικού πελάγους ανάμεσα στην 'Ηπειρο και την Ακαρνανία με πάρα πολύ στενή είσοδο –είναι μικρότερη από πέντε στάδια- και όσο προχωρεί προς τα μέσα φτάνει σε πλάτος τα εκατό στάδια και απέχει από το πέλαγος περίπου τριακόσια στάδια.

[Φίλιππος δε] σπεύδων διαβήναι τον Αμβρακικόν καλούμενον κόλπον, ου στενώτατόν εστι, κατά το των Ακαρνάνων ιερόν καλούμενον Ακτιον. Ο γαρ προειρημένος κόλπος εκπίπτει μεν εκ του Σικελικού πελάγους μεταξύ της Ηπείρου και της Ακαρνανίας στενώ παντελώς στόματι (λείπει γαρ των πέντε σταδίων), προβαίνων δ' εις την μεσόγαιαν κατά μεν το πλάτος εφ' εκατόν στάδια κείται, κατά δε το μήκος από του πελάγους προπίπτει περί τριακόσια στάδια...


Πολύβιος, Ιστοριών Δ' 63 (μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α’ Γαλαξίας 1971], σσ. 122-123).


-----
Πιο πάνω περιγράφονται συμβάντα του 219 π.Χ. - Ενδιαφέρουσα βρίσκω την αναφορά σε 'Σικελικό πέλαγος' που δεν είναι άλλο από το... Ιόνιο, όπως το αποκαλούμε σήμερα 'Ελληνες και Ιταλοί από κοινού. Εκείνοι, μάλιστα, εννοούν, πιο συγκεκριμένα, την θάλασσα μεταξύ της Πούλιας (στο ένα άκρο) και της Καλαβρίας και της Σικελίας (στο άλλο, το έσχατο, άκρο). Σημείωσε πως στις Συρακούσες, και δη και στην παλαιά πόλη της Ωρτυγίας, ευβρίσκεται η κρήνη Αρέθουσα (νύμφη το πάλαι) ακριβώς πλάι στο κύμα και απέναντί της, στην Ηλεία της Πελοποννήσου, κατεβαίνει ο ποταμός Αλφείος (θεός παρ' αρχαίοις) όστις 'χύνει' τα νερά του στο ίδιο πέλαγος, ακριβώς για να πάει να την 'βρεί'!

Δευτέρα 24 Οκτωβρίου 2011

Αραβίαν τ’ ευδαίμονα *



σχόλιο σμικρό
από το πουθενά φερμένο
για κείνο το «ευδαίμονα»
του τίτλου του παρόντος



Ο δυσσεβής Δουναάν ο Εβραίος εβασίλευεν εις την Ομηρίτην χώραν∙ η Ομηρίτις δε αύτη από μεν την αγίαν Γραφήν ονομάζεται Σαβά, από δε τους έλληνας ονομάζεται Ευδαίμων Αραβία.



Σημειώνει ο Νικόδημος ο αγιορείτης στο Συναξάριον του αγίου μεγαλομάρτυρος Αρέθα και των συν αυτώ, τη 24η Οκτωβρίου.



-----
* Στον τίτλο του παρόντος, λοιπόν, τρεις λεξούλες από τις Βάκχες του Ευριπίδη (στ. 16).

Πέμπτη 20 Οκτωβρίου 2011

προσχώσεις από την ύλιν των ποταμών


Υποστηρίζω λοιπόν ότι ο [Εύξεινος] Πόντος προσχώνεται και τώρα και παλαιά και πως με τον καιρό θα προσχωθεί εντελώς και η Μαιώτις [τουτέστιν∙ η Αζοφική θάλασσα] και αυτός, αν βέβαια δεν υπάρξει καμιά γεωλογική μεταβολή και αν όσα δημιουργούν τις προσχώσεις ενεργούν ακατάπαυστα. Γιατί, όταν ο χρόνος είναι άπειρος, ενώ οι λεκάνες έχουν οπωσδήποτε κάποιο όριο, είναι φανερό πως, και το ελάχιστο αν κατεβάζουν οι ποταμοί, με τον καιρό θα τις γεμίσουν. Είναι φυσικό δηλαδή κάτι πεπερασμένο, όταν μεγαλώνει ή μικραίνει μέσα στον άπειρο χρόνο, έστω και ανεπαίσθητα –αυτό πρέπει να υποθέσουμε τώρα-, να ολοκληρωθεί ή να καταστραφεί με μαθηματική αναγκαιότητα. 'Οταν όμως οι ποσότητες της λάσπης δεν είναι μηδαμινές αλλά τεράστιες, είναι φανερό πως όχι κάποτε αλλά γρήγορα θα συμβεί ό,τι τώρα λέω, και ακριβώς αυτό φαίνεται πως γίνεται: η Μαιώτις έχει κιόλας προσχωθεί, αφού το μεγαλύτερο μέρος της έχει βάθος εφτά ή πέντε οργιές, με αποτέλεσμα να μην είναι πια πλωτή για τα μεγάλα πλοία δίχως πιλότο. Και ενώ στην αρχή ήταν θάλασσα που είχε κοινά νερά με τον Πόντο, όπως λένε όλοι οι παλαιοί, τώρα είναι λίμνη με γλυκά νερά, γιατί η θάλασσα διώχτηκε από τις προσχωματικές ύλες και τη θέση της πήραν τα ποταμίσια νερά. Κάτι παρόμοιο θα συμβεί και με τον Πόντο – και συμβαίνει. Δεν είναι όμως ολοφάνερο για τους πολλούς, επειδή η λεκάνη του είναι μεγάλη. 'Οσοι όμως έδειξαν έστω και λίγη προσοχή, το βλέπουν καθαρά και τώρα.


Πολύβιος, Ιστοριών Δ' 40 (μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α’ Γαλαξίας 1971], σσ. 86-89).

Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2011

άγιος Γεώργιος στο Βουνό


Είναι αξιοσημείωτο ότι από το ύψος των 355 μέτρων του Αγίου Γεωργίου στο Βουνό [Κυθήρων] εποπτεύει κανείς όχι μόνο τις ακτές της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου από τον Κάβο Μαλιά μέχρι τον Ταΰγετο στο βάθος αλλά και μεγάλο τμήμα του Αιγαίου Πελάγους. Σε μέρα καθαρή φαίνονται στον Νότο όχι μόνο τα Αντικύθηρα αλλά και τα βουνά της Κρήτης, τα Λευκά 'Ορη και ο Ψηλορείτης, στοιχείο εξαιρετικά σημαντικό για την πρώιμη ναυσιπλοΐα. Θυμάμαι μια τέτοια λαμπρή μέρα στην ανασκαφή, που οι Κρητικοί τεχνίτες μου, αναγνωρίζοντας χαρακτηριστικά σημεία των κρητικών οροσειρών να προβάλλουν ανάμεσα στα νέφη, έδειχναν νοσταλγικά ο ένας στον άλλο πού θα βρίσκονταν τα χωριά τους, χαμένα στη γραμμή του ορίζοντα.


Για τη σημασία της θέσης του Αγίου Γεωργίου στο Βουνό των Κυθήρων είναι χαρακτηριστικές οι πληροφορίες από την εποχή της Ενετοκρατίας. Σε διάφορες πηγές αναφέρεται πως από τον Μάρτιο μέχρι τον Οκτώβριο, τους μήνες που πραγματοποιούνταν ναυτικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο, υπήρχε πάντοτε ένας φρουρός στον 'Αγιο Γεώργιο και ανάβονταν φωτιές τη νύχτα, έτσι ώστε να μαθαίνουν οι Ενετοί στην Κρήτη τη θέση του τουρκικού στόλου. Γιατί να μην άναβαν και οι Μινωίτες κι άλλες φωτιές εκτός από τις τελετουργικές; 'Οπως και γι' αυτούς, έτσι και για τους Ενετούς τα Κύθηρα ήταν «το μάτι της Κρήτης». 'Οποιος ήθελε να διαφεντεύει το Αιγαίο έπρεπε να κατέχει τα Κύθηρα, όπως οι τελευταίοι θαλασσοκράτες ακόμη και στον 19ο αιώνα, οι Αγγλοι.


Γιάννης Σακελλαράκης, Η ποιητική της ανασκαφής (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2003, σ. 126).


-----
Σημ. Η επιτόπια φωτογραφία είναι μια ευγενική χορηγία του κεκρυμμένου ομογενούς Γεώργιου Χοιροβοσκού από το προσωπικό του αρχείο, τραβηγμένη προ δεκαετίας περίπου.


Τετάρτη 12 Οκτωβρίου 2011

zafferano






oro rosso: crocus stativus di Navelli

9:58 λεπτά.
'Ενα βιντεάκι για την σπορά και την συγκομιδή, τέτοιον καιρό, του κρόκου, σ' ένα χωριό στην Ιταλία.


Και ιδού η όψις του ανθισμένου κρόκου. Της Αστραδένης. Ο ίδιος.

Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2011

εποχή


Αυτό που επέρχεται δεν είναι κυρίως το, λιγότερο ή περισσότερο ακίνητο, φως του είναι, ούτε ένα αόριστο γενικό γίγνεσθαι. Αυτό που επέρχεται περιέχει το ίδιο την αντίφασή του, ξετυλίγεται αρμονικά όσο και πολεμικά.

'Ενα πλανώμενο άστρο προορισμένο στην καταστροφή –ο πλανήτης μας- γνωρίζει παραγωγικές μεταμορφώσεις και διατρέχεται από καταστροφές. Το 'Ολον συναντιέται με το κενό, με το τίποτα. Αυτό που επέρχεται γνώρισε εποχές. Στην ελληνική, κυριαρχούσε η ένθεη φύση. Στην εβραιοχριστιανική, ο ένας Θεός, στη μοντέρνα ευρωπαϊκή, ο άνθρωπος και στην υπέρμοντέρνα, η τεχνική.

Η φύση εξοντώνεται, οι θεοί πέθαναν και ο τόσο υπερδραστήριος άνθρωπος ξαναγίνεται αυτό που ήταν πάντοτε. Ο Πίνδαρος, με όλο το βάθος της στοχαστικής του ποίησης, τον είδε σαν «σκιάς όναρ». Η τεχνική παραμένει ακόμη αίνιγμα. Η υπέρβασή της δεν φανερώνεται. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι εποχή σημαίνει αυτό που επέχει, δηλαδή αυτό που αναστέλλει, αυτό που μένει μετέωρο.



Κώστας Αξελός, Το άνοιγμα στο επερχόμενο και το αίνιγμα της τέχνης (έκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2009, σσ. 18-20).

Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2011

το ρεύμα του θεωρητικού μυστικισμού


Το ρεύμα του θεωρητικού μυστικισμού, το οποίο ανάγεται στον ψευδο-Διονύσιο και τον Μάξιμο τον Ομολογητή, συνεχίστηκε απρόσκοπτα σ' όλη τη διάρκεια του Βυζαντίου και ώς την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Είναι ο πολυτιμότερος καρπός της μοναστικής πνευματικότητας· αποτελεί μια ζωντανή παράδοση και είναι ενδεικτικό της θρησκευτικής στάσης της βυζαντινής ψυχής στην προσπάθειά της να συλλάβει το θείο σε όλη του την καθαρότητα, διανοητικά και πνευματικά, με τη θεώρηση. Η στάση αυτή, αν και παραμένει βαθιά χριστιανική, δεν παύει να συνδέεται με το νεοπλατωνισμό, στον οποίο οφείλει κυρίως τη μέθοδο του οράματος και τη δίψα εκείνη, να μη βρίσκει ησυχία παρά στην ενατένιση της ενότητας του σύμπαντος.



Β. Ν. Τατάκης, Η βυζαντινή φιλοσοφία [1949], (μτφρ. Ε. Καλπουρτζή, έκδ. Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα 1977, σ. 140).

Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2011

η προσευχή



'Αγνωστε, αν στο πέρασμά σου με συναντήσεις
και θελήσεις να μού μιλήσεις,
γιατί να μην το κάνεις;
Και γιατί να μην σού μιλήσω εγώ; *


Η προσευχή ως έργο της κοινότητος των πιστών αποτελούσε στοιχείο του μυστηρίου της Ευχαριστίας. 'Ομως με τον Κλήμεντα και τον Ωριγένη πρόβαλε μία διαφορετική εκδοχή της προσευχής, συνδεόμενη με το αίτημα της θεώσεως. Τον δρόμο αυτό θα βαδίσουν οι Καππαδόκες και θα στερεώση ο Ευάγριος μεθοδεύοντας συγκροτημένα την σύνολη ασκητική πρακτική και ορίζοντας την προσευχή ως ομιλία του νου προς τον Θεό. Αφ' ης στιγμής δεν επικοινωνεί ο άνθρωπος αλλά ο νους του με τον Θεό, απαιτείται καθαρότητα από τις παραστάσεις των αισθήσεων και απάθεια, η οποία ικανώνει την αγάπη προς το θείο να αρπάξη αναγωγικά τον νου στα ύψη της θεωρίας. Η ευαγριανή προσευχή παρέμεινε κατευθυντήρια για την ανατολική ησυχαστική παράδοσι και μαζί της αδιόρατα η νεοπλατωνική «θεωρία», που ο Πλωτίνος αντιπαραθέτει επίσης στην «αίσθησιν» (πρβλ. Ι 1, 7, 14) και σχετίζεται με το ηγεμονικό, τον θείο και απαθή νου της ψυχής, ο οποίος ευρισκόμενος στο σώμα εξακολουθεί να συνδέεται με τον Νου ως Δευτέρα υπόστασι και στραμμένος έτσι προς τα μέσα του να μένη στα πάθη απρόσβλητος, αφού μηδείς προς αυτόν γεγοήτευται (πρβλ. σχετικά τις παραγρ. 40-44 του Περί ψυχής αποριών Β', όπου και η εξήγησι των αποτελεσμάτων της προσευχής στα πλαίσια της κοσμικής συμπαθείας). 'Οσο η κίνησι της όλης ψυχής είναι καθοδική, τόσο εξατομικεύεται∙ όσο οι ψυχές ανεβαίνουν προς τον Νου για να ενωθούν μαζί του, τόσο η ατομικότητά τους σβήνει. Το νιρβανικό αυτό στοιχείο θα παρακάμψη κατά κάποιον τρόπο η χριστιανική σωτηριολογία υπογραμμίζοντας την εργασία της προσευχής, που οδηγεί τον ασκητή στην θέα του εσωτερικού φωτός και διασώζει ως αντοψία με τον Θεό την προσωπικότητά του. «Κατά κάποιον τρόπο», διότι αφ' ης στιγμής ο Χριστός φανερώνεται στον καθαρό από φαντασίες νου του ησυχαστή αλλά όχι στην εικόνα του κόσμου, η δε ψυχή πρέπει να τον αναγνωρίζη μόνο στον αγγελικό της εαυτό, τίποτε δεν εγγυάται πως η προσευχή ελευθερώνει το υποκείμενό της από την συνθήκη του ομαδισμού και τις δουλείες της συμπαγούς του ομοιογένειας. Εκτός κόσμου και παθών ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος το 'Ολον να καταπίνη την ξεχωριστή συνείδησι και να αφανίζη ως αμαρτία ό,τι έχει να κάνη με την σφαίρα του Εγώ, το οποίο ούτε ο εαυτός του μπορεί να είναι πια, ούτε ένα Εσύ. Αρνούμενη να αναπαράγη τον ληξιπρόθεσμο χρόνο των έργων, η προσευχή παράγει αενάως το άχρονο και άθελά της έρχεται ως γεγονός σε πολύ δύσκολη θέσι, αφού εκτοξεύει τον προσευχόμενο στα βάθη μιάς αιωνιότητος όπου τα γεγονότα δεν χωρούν για να ενεργούν με το υλικό βάρος τους είτε με το νόημά τους και να διαμορφώνουν ιστορία.



Στέλιος Ράμφος, Το αδιανόητο τίποτα. Φιλοκαλικά ριζώματα του νεοελληνικού μηδενισμού. Δοκίμιο φιλοσοφικής ανθρωπολογίας (έκδ. Αρμός, Αθήνα 2010, σσ. 188-189).


-----
*Στο motto στίχος του Ουώλτ Ουΐτμαν εκ του Αφιερώματα – Ξεκινώντας από το Πώμανοκ (μτφρ. Ζωή Νικολοπούλου, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 2007, σ. 42).

Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου 2011

(ωραία) Ελένη η εξεγερμένη



Η φλυαρία του πεζοδρομίου, επίσωτρα κάρων,
σύρσιμο από σόλες παπουτσιών,
η κουβέντα των περιπατητών *



...θέλει να γίνουμε τραγούδια στην αιωνιότητα...

...η επιθυμία του πρώτου της συζύγου, της πατρίδας, των γονιών της
βγαίνει έξω από τη νυφική παστάδα
χύνοντας δάκρυα τρυφερά

'Ομηρος

Γνωρίζω καλά πως είμαι άσχημη, μα προσπαθώ να το ξεχάσω. [...]



Claude Cahun, (μτφρ. Γιώτα Κραβαρίτου, περ. Εντευκτήριο, τ. 68, Μαρ. 2005, σ. 47).



-----
*Στο motto στίχος του Ουώλτ Ουΐτμαν εκ του Το τραγούδι του εαυτού μου (μτφρ. Ζωή Νικολοπούλου, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα 2006, σ. 26).

Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου 2011

πούστης με πατέντα


'Ολοι οι πούστηδες πούστηδες είναι. 'Ολοι το ίδιο. 'Ομως άλλο νά 'σαι άντρας που αγαπάει απλώς τους άντρες, άλλο νά 'σαι άντρας που γαμάει τους άντρες, άλλο νά 'σαι άντρας που τον γαμάνε οι άντρες, άλλο νά 'σαι αδερφούλα, άλλο νά 'σαι αδερφή, άλλο καραδερφή, άλλο προϊσταμένη. 'Αλλο πούστης με πατέντα, άλλο αρχοντόπουστας, άλλο φτωχόπουστας, άλλο κωλόπουστας, άλλο αγριόπουστας. Κι άλλο να 'σαι σαν αυτή τη βλογιοκομμένη τη Φαλκονέρα. Και έδειχνε προς το μέρος του Λάκη, δηλαδή της κακομοίρας της Φαλκονέρας, της άχαλης, της καρακουδούνας. Η εν λόγω ήταν μία πολύ μικρόσωμη, άσχημη και θεόχαζη αδερφή, που δεν είχε ταίρι. Κουλή, θεόκουλη. Και ήταν και πολύ κακιά, το χειρότερο. Και μονίμως άκαρπη, ακουράβελτη [τουτέστιν∙ αγάμητη] η κατέ.


Θωμάς Κοροβίνης, Ο γύρος του θανάτου (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 2010, σ. 167).

Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2011

περί ελλείψεως και επιθυμίας


Οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι γνήσιες στο βαθμό που δεν χρησιμοποιούμε τον άλλο για να ξεχάσουμε ή και να διαγράψουμε την έλλειψη. Αλλά, όπως γνωρίζουμε από την εμπειρία μας, συχνά η έλλειψη γίνεται ο κύριος λόγος για να συγκρουστούμε μαζί του ή για να διαψευστούν οι προσδοκίες μας ή για να μνησικακήσουμε που δεν είναι τέλειος.

Το άνοιγμα τού είναι προς το μέλλον και προς την αγάπη ταυτίζεται με την εκκρεμότητα της επιθυμίας. Αυτή με τη σειρά της απαιτεί ο άλλος να έχει νόημα για το υποκείμενο, όχι να εξαντλείται σε εργαλειακά σημαίνοντα (κυρίως ηδονής). Καθώς οι νέες τεχνολογίες της εικόνας και της επικοινωνίας προσφέρονται στην εποχή μας για κάλυψη κάθε «επιθυμίας» (διάβαζε: ενόρμησης), η αληθινή επιθυμία ασφυκτιά. Αυτό που τελικά επιτυγχάνουν δεν είναι παρά το να πείσουν πως δήθεν το βίωμα της έλλειψης είναι κακό, αναπηρία του είναι, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για ύψιστο προνόμιο της ύπαρξης. Η εκκρεμότητα της επιθυμίας, η άρνησή της να δεχθή πλήρωση με οτιδήποτε προσφέρεται στον κόσμο ετούτο, πέρα από τον αποφατικό της χαρακτήρα, σηματοδοτεί τη δυνατότητα για άνοιγμα στον έρωτα, στην αγάπη, στον Θεό.

Αντίθετα, η πολύμορφη σήμερα και φαντασμαγορική υπόσχεση για πλήρωση της έλλειψης ανοίγει το δρόμο για την ψύχωση και για τη διαστροφή, ενώ συντελεί και στην υποτονία της επιθυμίας μέχρι εξαλείψεως. Αν η ψύχωση εκπροσωπεί το «τίποτε» (υπό την έννοια της απουσίας κάθε μεταφοράς), η διαστροφή εκφράζει το «υπερβολικά κάτι» (υπό την έννοια της υπόσχεσης πληρότητας, οπότε η μεταφορά είναι άχρηστη). Αμφότερες αντιμάχονται την εκκρεμότητα της επιθυμίας που ίδιον και αποστολή της είναι να συγκροτεί το υποκείμενο. Κατ’ εξοχήν η παιδική και η εφηβική ηλικία είναι οι αρμόδιες να συνειδητοποιήσουν ότι ο κόσμος ολόκληρος αποτελεί μια μεταφορά και πως η επιθυμία έχει μετωνυμικό χαρακτήρα. Αν αυτό δεν λάβει χώρα τότε, δεν θα συμβή ποτέ στο μέλλον.


π. Βασίλειος Θερμός, Ο έρωτας του απολύτου (έκδ. Αρμός, Αθήνα 2010, σσ. 108-109).


Τετάρτη 14 Σεπτεμβρίου 2011

ερωτικής κλινοπάλης ομηρικόν εγκώμιον


"ας ανεβούμε δε εμείς έπειτα εις την ιδικήν μου κλίνην, ίνα αφού συγκοιμηθούμε εις την κλίνην με ερωτικήν αγάπην να αποκτήσωμεν εμπιστοσύνη ο ένας διά τον άλλον".


Τάδε έφη Κίρκη[!] προς τον Οδυσσέαν εις το κ της Οδύσσειας (333-335). Χρηστά ελληνικά ήθη!

"...νώι δ' έπειτα
ευνής ημετέρης επιβήομεν, όφρα μιγέντε
ευνή και φιλότητι πεποίθομεν αλλήλοισιν."


ευνής ημετέρης: της ιδικής μου κλίνης∙ όχι ένεκα ηδονής, αλλά ένεκα πίστεως τούτο προτείνει η Κίρκη.
ευνής ημετέρης επιβήομεν: η θεά τού προτείνει να πλαγιάσουν μαζί διά να αποκτήσουν εμπιστοσύνη ο ένας διά τον άλλον.
πεποίθομεν: πιστεύσωμεν, θαρρήσωμεν.





Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου 2011

πανηγυρικός επί τω ύδατι τω εν Περγάμω



των δε τε τηλόσε δούπον εν ούρεσιν έκλυε ποιμήν*



Στον 'Ομηρο βέβαια για την σύνοδο των χειμάρρων έχει γραφεί: «κι από μακρυά στα όρη ο βοσκός ακούει τον θόρυβο των χειμάρων που συγκλίνουν (Δ 455)» και φρίττοντας, καθώς λἐνε, φέρνει τις κατσικούλες του στο σπήλαιο, [στη φάτνη, στην στάνη, στην ασφάλεια, θα σημειώσω].

Εγώ όμως τόσο πολύ απέχοντας από σας σήμερα, αφού άκουσα του ύδατος την εισβολή [σάμπως νά’ναι πολεμική έφοδος και ιαχή] και όσο από τον κόσμο ήλθε στην πόλη, δεν έμεινα τέτοιος που να ησυχάζει από την ευχαρίστηση [και ηδονή], αλλά μίλησα λέγοντας όσα είπα και αισθάνθηκα το σώμα ελαφρότερο και δεν έχασα από χαρά τίποτε.

Δυό μόλις ημέρες προτού να ακούσω – δεν θα ήταν άσχημα ίσως να σας τα πώ∙ άλλωστε ευχάριστα χάριν του θεού και του καλού λόγου θα μ' ακούσετε – ονείρατα που έγιναν σε μένα σαν όπως έδειχνε την πόλη, χωρίου κάποιου προσθήκη, προς αυτήν πεπορισμένου συνεχώς, και δημόσια πράγματα ερχόμενα κοντά ιδίως σε εκείνα τα περί τον Φίλιον.

Για αυτά γανώθηκα στο όνειρο, και με το που ανασηκώθηκα [: ανέστην], ελάμβανα για το καλό τόσο προς την πόλη όσο και προς τον ίδιο μου τον εαυτό.
Τρίτη δε προς αυτά είδηση από άνδρα επιτήδειο έφτασε που έλεγε λοιπόν σε όλην την Ασία να συνεορτάζουμε τα περί την αγαθή τύχη∙ γιατί το νερό είναι ως προς το πλήθος το περισσότερο και στην ωραιότητα το καλύτερο από όσα (αγαθά) έλαχαν στις πόλεις.

Πήγαιναν, λοιπόν, όχι όσο εαρινή ημέρα, αλλ' τέτοια που σαν νά' ρχεται από τον Ευαγγέλιο Δία και τον Σωτήρα Ασκπληπιό που παντού τιμάται.
Και συνέχαιραν βέβαια την πόλη όπου γίνονταν αυτά, και εμένα που αξιώθηκα να ακούσω αυτά, διότι φανερά δεν μού ταίριαζε κάτι λιγότερο απ' όσο στην πόλη [ταίριαζε].

Μετά δε τούτο λογιζόμουν ως προς την χαρά ότι ήταν κοινή σε όλους και άνδρες και παιδάρια και γυναίκες, στην όψη πάλι που προξενούσε ηδονή, με το λόγο δε να διακοσμήσω τάχα των Νυμφών την δόση, αν ήταν κανενός από αυτούς που προσεγγίζουν τον Παιώνα, οι οποίοι διάτριψαν και τάχθηκαν να ζούν από τους λόγους.

Αναθυμόμουν βέβαια τους ποιητές, διότι πάντα μελετούν και αναφέρονται στις Νύμφες και στις Μούσες, και τον Ερμή προσαγορεύουν των Νυμφών, και πάλιν τον Απόλλωνα χορηγό των Μουσών∙ ο ίδιος όμως σε σας προσαγορεύεται θεός Καλλιτέκνου, ως εκ του πατρός∙ πανταχού όμως είναι ταιριαστό και όχι άωρον με την χάρη των Νυμφών να συγκεράσει κανείς και την χάρη της μουσικής.
Σε όλους βέβαια, είναι ταιριαστό να κάμνουν ότι τους είπαν οι θεοί.

Εξ αρχής πάλι, κατά πως φαίνεται, τα άριστα εδόθησαν στην πόλη και από τους θεούς και από τους ανθρώπους.
Αυτό ακριβώς οι γεροντότεροι των δαιμόνων εδωδά λέγεται ότι γίνονται Κάβειροι και τελετές σ' αυτούς και μυστήρια, τέτοια ισχύ έχουν, έχει γίνει πιστευτό, ώστε και χειμώνων εξαισίων [διάγουσι]!
[...]


Πόπλιος Αίλιος Αριστείδης Θεόδωρος (117-187-9), Πανηγυρικός επί τω ύδατι τω εν Περγάμω. (Το σωζόμενο εκδομένο απόσπασμα).


-----
* Στο motto ένα στιχάκι από την Ιλιάδα (Δ 455) που τράβηξε την προσοχή του σοφιστή αυτού και ρήτορα του β' μ.Χ. αι. και έλαβε την αφορμή για ν' αρχινήσει τον άνωθεν λόγο του, του οποίου την μτφρ. αποπειράθηκα εγώ. Με την ευκαιρία ακόμη να σημειώσω πως σώζονται 55 λόγοι του και δύο ρητορικά συγγράμματα. Και ξανά το σχόλιο που βρήκαμε στο Δ 455 με ακριβή σημασία εδωδά να καταχωρίσω, παρμένο από το προηγούμενο post: "Συχνά οι ποιηταί εισάγουσι τον ποιμένα ως θεατήν των φυσικών φαινομένων". Λοιπές αναφορές ας γίνουν αυτοβούλως συνδυάζοντας και την προηγούμενη καταχώριση, από τον τίτλο μέχρι τα στερνά. Ο ίδιος.

Τρίτη 6 Σεπτεμβρίου 2011

ο χείμαρος της 6ης Σεπτεμβρίου, τ' αρχαγγέλου Μιχαήλ θαύμα εν Χώναις


"πολύς δε θόρυβος είχε σηκωθή. τότε δε συγχρόνως εγίνετο θρήνος των φονευομένων ανδρών και καύχησις των φονευόντων, έρρεε δ΄από αίμα η γη. Καθώς δε (συμβαίνει) όταν (δύο) χείμαρροι ποταμοί ρέοντες κάτω από τα όρη το εκ μεγάλων πηγών σφοδρόν ύδωρ ενόνουσιν εις φάραγγα εντός της κοίλης χαράδρας∙ τον κρότον δ’αυτών εις μακράν απόστασιν εντός των ορέων ακούει ο ποιμήν∙ τοιουτοτρόπως από τούτων συγκρουομένων έγεινε πολεμική κραυγή και ταλαιπωρία". (Δ 449-456)


Περίφραση, γδοὐπος θανάτου ρἐοντος ως ο χείμαρρος εν Χώναις τε κακείνες ταις Παγάσσαις. Απ' ένα της Ιλιάδος (Ορκίων σύγχυσις. Αγαμέμνονος επιπώλησις) ακόμη επεισόδιο. Ο αυτός (ειμί) εις τους αιώνας.


[στο πρωτότυπο έχει ως εξής:]

"... ... ... πολύς δ' ορυμαγδός ορώρει.
ἐνθα δ' άμ' οιμωγή τε και ευχωλή πέλεν ανδρών
ολλύντων τε και ολλυμένων, ρέε δ' αίματι γαία.
ως δ' ότε χείμαρροι ποταμοί κατ’ όρεσφι ρέοντες
ες μισγάγκειαν συμβάλλετον όμβριμον ύδωρ
κρουνών εκ μεγάλων, κοίλης έντοσθε χαράδρης∙
των δε τε τηλόσε δούπον εν ούρεσιν έκλυε ποιμήν∙
ώς τε μισγομένων γένετο ιαχή τε πόνος τε".



οιμωγή = ήτο των ολλυμένων
ευχωλή = ήτο των ολλύντων. Αι λέξεις κείνται κατά χιαστόν σχήμα.
χείμαρροι = επίθετο του ποταμοί: φουσκωμένοι ένεκα του χειμώνος. Επειτα ουσιαστικώθη κατά παράλειψιν του ποταμός. Ο οποίος εδώ κατά πληθυντικόν ετέθη. Αλλ’ως φαίνεται εκ του συμβάλλετον, δύο μόνον αντιθέτους ποταμούς έχει υπ' όψει.
όρεσφι = αντί της γενικής ορέων. Κατ' όρεσφι = κατ' ορέων, από τα όρη κάτω. Εν τοις στίχοις 452-455 νομίζει τις, ότι ακούει τον πάταγον των ποταμών.
μισγάγκειαν = κοιλάς, τόπος, εις ον χαράδραι συμπίπτουσι. Εκ του μίσγω και άγκος = χαράδρα.
συμβάλλετον = ενόνουσιν. 'Εβαλε δυϊκόν, διότι δύο χειμάρρους αντιθέτως ορμώντας φαντάζεται, όπως δύο είναι και οι στρατοί.
όμβριμον = ισχυρόν, σφοδρόν, διά την πολλήν κατωφέρειαν.
κρουνούς = τους λέγει μεγάλους διά τας βροχάς, ας υποθέτομεν, αφού οπερί χειμάρρων ο λόγος.
κρουνών εκ μεγάλων = συναπτέον προς το ύδωρ. Ούτως εξαίρεται του ύδατος η δύναμις.
κοίλης = εντ. χαράδρης = εντός της βαθείας χαράδρας, της κοίτης της χαραχθείσης υπό του ύδατος. Εκ του χαράσσω η λέξις.
τηλόσε = εις μακράν απόστασιν, όπου ευρίσκεται ο ποιμήν
έκλυον = αόριστος (γνωμικός) του κλύω
ποιμήν = συχνά οι ποιηταί εισάγουσι τον ποιμένα ως θεατήν των φυσικών φαινομένων.
ιαχή = πολεμική κραυγή
πόνος = πολεμικός αγών, ταλαιπωρία


(απόδοση, υπό Α.Ξ. Καραπαναγιώτου (1893), έκδοση βασισμένη στην Ιλιάδα του J. La Roche.)

'Αλλο απόσπασμα από το ίδιο έργο εδωδά.

Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2011

κι όταν λέμε «Θεός»;


Είναι δυνατόν να υπάρχουν άνθρωποι που λένε «Θεός» και να εννοούν ότι είναι κάτι γενικότερο; - κοιτάξτε απλώς δυο μαθητές: ο ένας αγοράζει ένα μαχαίρι και ο συμμαθητής του αγοράζει, την ίδια μέρα, ένα ολόιδιο. Και ύστερα από μία εβδομάδα δείχνει ο ένας στον άλλο το μαχαίρι του, και διαπιστώνουν ότι τα δυο μαχαίρια μοιάζουν μόνο αμυδρά μεταξύ τους, - τόσο διαφορετικά έχουν γίνει σε διαφορετικά χέρια.
«Βέβαια», λέει η μητέρα του ενός, «αφού ό,τι πιάσετε στα χέρια σας το χαλάτε...»
Οπότε: είναι δυνατόν να πιστεύουμε ότι μπορούμε να έχουμε έναν Θεό, χωρίς να τον χρησιμοποιούμε;


Από τις Σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε



Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Ανεκπλήρωτος 'Ερωτας (επιλογή κειμένων, έκδ. Ολκός, Αθήνα 2010, σσ. 39-40).


Κυριακή 28 Αυγούστου 2011

βικέντιος βαν γκογκ


Σαν έφτασε στη Μεσημβρία
περί τα τέλη Φεβρουαρίου
χίλια οχτακόσια ογδόντα οχτώ
βρήκε στρωμένο χιόνι μισό μέτρο
τις αμυγδαλιές ανθισμένες
κι ένα σκληρό μπλέ – είπε –
να έχει ο ουρανός -


(Και πως είναι μάλλον κακή – είπε –
βιαστικά σκαρωμένη Αυτή η Σπουδή)



Ανθή Λεούση, από τη συλλογή Στα σοκάκια της Κολωνίας, στον τόμο Μικρά βασίλεια (έκδ. 'Ινδικτος, Αθήνα 2008, σ. 140).

Τετάρτη 24 Αυγούστου 2011

λόγια που έμαθα


Λόγια που έμαθα

με γαλάζια κιμωλία χαρακωμένα

και πάλι κολυμπώντας ένιωθα

σαν περάσματα ψαριών πράσινα

παραμιλητά που ξυπνητός ξεμάθαινα

κι ερμήνευα

Ιωάννης των ερώτων.



Οδυσσέας Ελύτης 92, (μία ακόμη σελίδα από το λεύκωμα της έκθεσης εικαστικών του ποιητή, έκδ. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ανδρος 1992).

Παρασκευή 19 Αυγούστου 2011

και ιδού μια άκρα ησυχία


Και ιδού μια άκρα ησυχία. Που, μεταφορικά μιλώντας, δεν είναι μόνον φαινόμενο ακουστικό αλλά και απόσταση. Η απόσταση η απαραίτητη για να υπάρξει μια πιο αληθινή ζωή. Από το άλλο άκρο της εγρήγορσης, αργά, σταλάζει σαν κόμπος νερού ένα γυμνό κορίτσι. 'Ολοι προσέχουν τα μαλλιά του τα λυτά ώς τους μηρούς. Λίγοι μόνον υποψιάζονται ότι δεν είναι παρά η έννοια του 'αειθαλούς' όπως συμβαίνει να σταλάζει στην ευαισθησία του δημιουργού. Και ακόμα λιγότεροι, ότι πρόκειται απλώς για την ενσάρκωση ενός ιδανικού που, με όπλο του την Ομορφιά, ξέρει να εκδικείται.



Οδυσσέας Ελύτης 92, (μία σελίδα από το λεύκωμα της έκθεσης εικαστικών του ποιητή, έκδ. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ανδρος 1992).

Κυριακή 14 Αυγούστου 2011

η ερωτική πλεκτάνη


στων τράγων των ιερών το βαρύ βλέμμα
μαζεύτηκαν ξανά τα μαύρα σύννεφα της μπόρας:
οι πράσινες οι φυλλωσιές όπου γυαλίζουν στα σκοτάδια
όλη τη νύχτα…


Η ερωτική πλεκτάνη (Εγγονόπουλος, Ποιήματα, τ.Β', σ.95).



*



Ο έρωτας κατέχει την ουσία
κ' είναι απλό συμβάν η συνουσία,
παρόμοιο ή με διαφορές.

Ο άνθρωπος δεν είναι ένα ζώο,
είναι μια σάρκα που έχει ευφυΐα,
κι ας ασθενεί κι αυτή κάποιες φορές.



Φερνάντο Πεσσόα, Ποιήματα (μτφρ. Αθ. Τσακνάκης έκδ. Βιβλιο...βάρδια, Αθήνα 2011, σ. 15).



*



Βρεγμένα χείλη ανέμου εικοσάχρονου.
Αδέξιος νηπτικός
υγραίνει
τη νύχτα
με μνήμη


Χρίστος Κρεμνιώτης, απόσμασμα από το ποίημα 'Πρώτη ύλη', της συλλογής: Εφηβεία του μπλε (έκδ. Οδός Πανός, Αθήνα 2009, σ. 12).


Τρίτη 9 Αυγούστου 2011

για την ερασμιακή προφορά


Επιπλέον, το αυτί παραξενεύεται που κανένας ήχος δεν τού θυμίζει τα αρχαία ελληνικά. Ξέρω ότι σ' αυτόν τον τομέα, τα λύκεια και τα πανεπιστήμια επιμένουν να διδάσκουν αυτή τη γελοία προφορά, που λέγεται ερασμιακή, που κακομεταχειρίζεται, παραμορφώνει, κολοβώνει και σχίζει τους γλυκούς, σαν του αυλού, τους συριστικούς καμιά φορά ήχους της αρχαίας γλώσσας. Αρκεί ν' ακούσεις για μια φορά στη ζωή σου έναν σημερινό έλληνα – ποιητή ή ηθοποιό κατά προτίμηση (εγώ άκουσα τον ποιητή Σεφέρη, την εποχή που μετέφραζα τα ποιήματά του) να απαγγέλλει στη σύγχρονη προφορά την αρχή της Ιλιάδας για να αισθανθείς αμέσως ότι ποτέ οι ήχοι της αρχαίας ελληνικής δεν θα μπορούσαν να μοιάζουν μ' αυτήν την τραχιά και βάρβαρη ομιλία που εφεύρε ο 'Ερασμος

(θυμάμαι ότι στην Κέρκυρα, για να θέλξω τις δυο τρεις όμορφες που μού έδειχναν το νησί, θεώρησα σαν καλή ιδέα να τούς απαγγείλω την αρχή της Ιλιάδας στην προφορά που μάς μαθαίνουν στο πανεπιστήμιο. Τέτοιο γέλιο έγινε, τέτοιο ξεχείλισμα ευθυμίας, που ξαφνικά ένιωσα γελοίος. 'Ερασμος και Ιλιάδα αποδείχτηκαν εκείνη την ημέρα μοιραίοι για τους έρωτές μου και ποτέ δεν τους ξαναμεταχειρίστηκα).


Jacques Lacarriere, Το ελληνικό καλοκαίρι. Μια καθημερινή Ελλάδα 4000 ετών (μτφρ. Ι. Χατζηνικολή, έκδ. Χατζηνικολή, Αθήνα 1980, σ. 105).

Παρασκευή 5 Αυγούστου 2011

λευκό επίθετο χρώμα*





Δεν είναι με ασφάλεια γνωστό πότε εμφανίζονται τα παλαιότατα ίχνη του ανθρώπου στην Κρήτη. Η παρουσία του στην Παλαιολιθική και την Μεσολιθική εποχή είναι αβέβαιη.

[...]

Η Προέλευση των Πρώτων Κατοίκων

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Νεολιθικής εποχής στην Κρήτη είναι η προέλευση των πρώτων κατοίκων που αποίκισαν, όπως τονίστηκε, την Κνωσό. [...] Τα ευρήματα της Κνωσού θυμίζουν αμυδρά παράλληλα των Κυκλάδων, της Δωδεκανήσου, των νησιών του βορείου Αιγαίου, της νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας, λιγώτερο της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Οι σχέσεις αυτές της Αρχαιότερης Νεολιθικής φάσεως της Κρήτης [φάση Ι: 5700-4000 π.Χ.] με το ανατολικό Αιγαίο και την δυτική Μ. Ασία είναι αβέβαιες, είναι όμως αδύνατον ο διά θαλάσσης πρώιμος αυτός αποικισμός της Μεγαλονήσου να έγινε από διαφορετική κατεύθυνση κι όχι διά μέσου των γειτονικών νησιών, της Δωδεκανήσου ή των Κυκλάδων. Τα ευρήματα των μεταγενεστέρων Νεολιθικών φάσεων της Κρήτης ελάχιστα διαφωτίζουν το πρόβλημα, γι' αυτό και το θέμα της καταγωγής των νεολιθικών κατοίκων της παραμένει ανοικτό.

[...]

Χωρίς αμφιβολία οι νεολιθικοί κάτοικοι της νήσου αποτέλεσαν τον αρχικό φυλετικό πυρήνα του μινωικού πληθυσμού, του δημιουργού του μινωικού θαύματος.



Γιάννης Σακελλαράκης, «Νεολιθική Κρήτη», αρχικά στον τόμο επιμ. Δ.Ρ.Θεοχάρης, Νεολιθική Ελλάς, Αθήνα 1974. Κατόπιν στον συγκεντρωτικό άρθρων του καθηγητού τόμο Κρητομυκηναϊκά (1965-1974), (έκδ. Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειον Κρήτης 1992, σσ. 293, 298, 307).



-----
Η χρονολόγηση που δίδει προ 40 σχεδόν ετών, στα 1974, ο καθηγητής Σακελλαράκης για την αρχαιότερη αυτή φάση της εν Κρήτη Νεολιθικής να συσχετιστεί με τα νεώτερα δεδομένα όπως παρουσιάστηκαν προσφάτως στην έκθεση νεολιθικών ευρημάτων από τα Βαλκάνια στο εν Αθήναις Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, βάσει πορισμάτων αμερικανών αρχαιολόγων (D.W.Anthony-J.Y.Chi, Institute for the Study of the Ancient World at New York University – Princeton University Press, ίδε οικείον κατάλογο εκθέσεως, έκδ. 2010), όπου σαφώς εμφαίνεται η έναρξη της νεολιθικής εποικίσεως της Ευρώπης εκ των ελληνικών θέσεων (Διμήνι 6000 π.Χ. κλπ.) και κατόπιν της διασποράς αυτών βαθμηδόν προς βορράν, άχρι εκείνης της απωτάτης Ιρλανδίας συν τη Σκανδιναβία, μετά μίαν όμως χιλιετία! Εννοείται ότι η καταγωγή του νεολιθικού πολιτισμού ανάγεται στην 8η ίσως χιλιετία σε θέσεις της Μέσης Ανατολής, η οποία εκ των πραγμάτων 'είδε φως' ενωρίτερον! Προσοχή! η διασπορά ετούτη (πλην της υπό του Σακελλαράκη αναφερομένης εν Κρήτη, ο οποίος παρεμπιπτόντως δίδει κάποια στοιχεία και για την Προκεραμεική Κνωσό των ετών 6100-5700 π.Χ., ό.π., σσ. 292-293) να λογισθεί πολιτισμική και ουχί άλλης τινός όψεως (π.χ. φυλετική. Απελθέτω απ' εμού η ανοητία). Ο ίδιος.

* Στον τίτλο οι τρεις πρώτες λεξούλες χαρακτηρίζουν το χρώμα των πήλινων αγγείων της αρχαιότητας εφόσον τούς αποδόθηκε στην εξωτερική όψη (επίθετο). Αντίστοιχα βρίσκουμε κατάλοιπα «επιρράμματα» στον ιματισμό, πολύτιμα, συνήθως χρυσά.

** Στο motto δυό λεξούλες από τον Πολύβιο, Ιστοριών Δ' 55 (μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α' Γαλαξίας 1971], σσ. 110-111). Είν' αυτού που έκαμα τα πρώτο-δεύτερά μου ταξείδια, εν έτει σωτηρείω 1989... Θυμάμαι!


Δευτέρα 1 Αυγούστου 2011


...η αμεροληψία ήρθε στον κόσμο με τον 'Ομηρο, κι αυτή η αμεροληψία δεν είναι μόνο «αισθηματική», αλλά αφορά και στη γνώση και στην κατανόηση. Το αληθινό ενδιαφέρον για τους άλλους γεννήθηκε με τους 'Ελληνες, και το ενδιαφέρον αυτό είναι πάντα μια άλλη όψη της κριτικής και εξεταστικής ματιάς που έριχναν στους δικούς τους θεσμούς.



Κορνήλιος Καστοριάδης, η ελληνική πόλις και η δημιουργία της δημοκρατίας (1982-1983), έκδ. ΓΓΝΓ 1993, σ.10.

Πέμπτη 28 Ιουλίου 2011

ομιλείς ελληνικά;


Την επιούσαν επαρουσιάσθην εις το γραφείον του 2ου Τάγματος των Ακροβολιστών, αφ' ού υπέφερα πολλάς δυσκολίας έως ότου μάθω πού ήτον. Ο υπασπιστής με εισήγαγεν αμέσως εις το δωμάτιον του Διοικητού, ο οποίος, αφ’ού ολίγον μ' επαρατήρησε, με έκαμε την εξής ερώτησιν.
-.......Ομιλείς ελληνικά;
Προ τού να εξηγήσω πόθεν προήρχετο η νόστιμος ερώτησις αύτη, ας με συγχωρηθή να παραστήσω τί είδους άνθρωπος ήτον ο Διοικητής τον οποίον θα αναφέρω πολλάκις εις την διήγησίν μου. Ανάστημα είχε μέτριον, ηλικίαν πενήντα έως πενήντα πέντε ετών, όψιν ηλικαυμένην, και φυσιογνωμίαν γλυκυτάτην· ήτον εις άκρον ισχνός, και όταν ομίλει επρόδιδεν ότι οι οδόντες τού έλειπον. Σημείον βαθείας πληγής, από τον αριστερόν οφθαλμόν έως εις το στόμα, με έκαμεν αμέσως να τον σεβασθώ περισσότερον, διότι την πληγήν εκείνην απέδωσα εις ανδρίαν εν πεδίω μάχης· πολύ μετά ταύτα ήκουσα ότι προήρχετο από μονομαχίαν διά γυναίκα.


Ανωνύμου, Η Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι, από το κεφ. Γ', Καταττάτομαι τέλος πάντων και γυμνάζομαι (Ερμής ΝΕΒ 1977, σ. 25).

Κυριακή 24 Ιουλίου 2011

για τους Αρκάδες συ λέγω



Χαίρε, Ζευ βασιλεύ, και σάω Αρκαδίαν *


Επειδή δε
κοινή το των Αρκάδων έθνος έχει τινά παρά πάσι τοις 'Ελλησιν επ' αρετή φήμην,
ου μόνον διά την εν τοις ήθεσι και βίοις φιλοξενίαν και φιλανθρωπίαν,
μάλιστα δε διά την εις το θείον ευσέβειαν...*




Αρχηγέτης των Αρκάδων λέγεται ο αυτόχθων Πελασγός, από τον υιόν του οποίου Λυκάονα κατήγοντο οι κτίτορες των πολυαρίθμων πόλεων της χώρας εκείνης, και ιδίως ο Αρκάς, υιός της θυγατρός του Λυκάονος Καλλιστούς, όστις έδωκε το όνομά του εις την γην, να παρασκευάζωσι τον άρτον, να κλώθωσι και να υφαίνωσιν.

Κων. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού 'Εθνους [στην πρώτη μορφή, του 1853], Α' μέρος και δη από το κεφάλαιο Γενεαλογία της Αρκαδίας, (έκδ. Ερμής 1970, σ. 38).


-----
* Στο motto ο αρκάδας ιστορικός της ρωμαϊκής εποχής Πολύβιος παινεύει την καταγωγή του (Ιστοριών Δ' 20, μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α' Γαλαξίας 1971], σσ. 48-49). Ο πρώτος στίχος όμως προέρχεται από επίγραμμα χαραγμένο σε στήλη αφιερωμένη από τους γείτονες Μεσσηνίους και τον βασιλιά τους Αριστομένη, στον βωμό του Λυκαίου Διός, όπως αναφέρει και ο ολύνθιος ιστοριογράφος Καλλισθένης, επίγραμμα το οποίο παραθέτει αυτούσιο ο Πολύβιος στο ίδιο βιβλίο παρακάτω (Ιστοριών Δ' 33, ό.π., σσ. 72-73).

Υ.Γ.: 'Εχω κι ένα μου έγκαυμα για την Αρκαδίαν την πολυπίδακα, την μητέρα μήλων... Τ' αφήνω για άλλοτε. Ο ίδιος.

Τετάρτη 20 Ιουλίου 2011

για τους 'Ερουλους τώρα



Για τους 'Ερουλους πάλι, που αναφέρω στην επίστεψιν, του Hotel memory, παραβλ. τα κάτωθι:


ιεραποστολικές προσπάθειες μεταξύ των γερμανικών φύλων


Επί Ιουστινιανού έγιναν χριστιανοί και οι Γερμανοί 'Ερουλοι, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν νοτίως του Δουνάβεως, κοντά στην περιοχή του σημερινού Βελιγραδίου.

Κατά τη μαρτυρία του Προκοπίου «επεί δε Ιουστινιανός την βασιλείαν παρέλαβε, χώρα τε αγαθή και άλλοις χρήμασιν αυτούς δωρησάμενος, εταιρίζεσθαί τε παντελώς ίσχυσε και Χριστιανούς γενέσθαι άπαντας έπεισε» (Γοτθικοί Πόλεμοι, ΙΙ, 14, έκδ. Βόννης, σ. 204).

Και ο Ευάγριος ο Σχολαστικός προσθέτει: «'Ερουλοι ποταμόν Ιστρον ήδη διαβάντες ότε την Ρωμαίαν αρχήν Αναστάσιος διεκυβέρνα, φιλοφρονηθέντες υπό Ιουστινιανού χρήμασι μεγάλοις αυτούς δωρησαμένου, πασσυδί Χριστιανοί γεγόνασι και την δίαιταν επί το ημερώτερον μετέβαλον» (Εκκλησιαστική Ιστορία, IV, κεφ. Κ΄, PG 86, 2740).

Ο βασιλιάς των Γερμανών Ερούλων ήρθε στην Κωνσταντινούπολη και βαπτίσθηκε, ανάδοχος δε ήταν ο ίδιος ο Ιουστινιανός. Η βάρβαρη φυλή, υπό την επίδραση του Ευαγγελίου, εξημερώθηκε και υιοθέτησε τους νόμους και τα ήθη των χριστιανών.

[...] Ακόμη υπάρχουν πληροφορίες ότι ο Χρυσόστομος διοργάνωσε ιεραποστολές στην Κελτική.


αρχιεπ. Αναστάσιος (Γιαννουλάτος) Τιράνων, 'Εως εσχάτου της γης (έκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2009, σ. 98).


*


Διάφορη είναι η γνώμη του εθνικού μας ιστορικού Κων. Παπαρρηγόπουλου, στην Ιστορία του Ελληνικού 'Εθνους [στην πρώτη μορφή, αυτήν του 1853], Α΄μέρος, (έκδ. Ερμής 1970, σ. 95-97) περί του βάνδαλου αυτού φύλου που κατέστρεψε το κλεινόν άστυ της ρωμαϊκής Αθήνας κατά το 267 μ.Χ. Εκειδά αναφέρεται πως οι 'Ερουλοι-Γότθοι, γοτθικό φύλο της σημερινής Ουκρανίας, κατέβηκαν από θαλάσσης (Εύξεινος Πόντος, Βόσπορος, Αιγαίο, Πειραιάς), πριν την ίδρυση της Βασιλεύουσας Νέας Κωνσταντίνου Ρώμης κι αλώνιζαν δώ 'σια κάτ'. Τα χειρόγραφα των βιβλιοθηκών που θέλησαν να κάψουν τα έσωσε εις εξ αυτών τονίζοντας: «άφετέ τα, διότι οι 'Ελληνες, ασχολούμενοι περί τα τοιαύτα, αμελούσι τον πόλεμον και ευκολώτερον υποτάσσονται».


-----
Υ.Γ. Το φύλο, όπως ήδη ελέχθη, ανέφερα στο κείμενό μου εδωδά. Για τους πνευματικούς 'Ιωνες και εδωδά θα βρείς δυό λογάκια σημαντικά. Ο ίδιος.



Σάββατο 16 Ιουλίου 2011

ένας μεντρεσές... πίος



Εκεί στρουθία εννοσσεύσουσι,
του ερωδιού η κατοικία ηγείται αυτών. *



Για τον μεντρεσέ που παρουσιάσαμε και στην επίστεψιν, κείμενο γραμμένο για το Hotel Memory, μαθαίνω από την κυριακάτικη Ελευθεροτυπία της 5ης, όμως, Αυγούστου του 2007, δηλαδή λίγο μετά από την οικεία ως άνω ανάρτηση, πως γράφηκε κάποιο βιβλίο σχετικό:

«Ο Μεντρεσές και οι αναμνήσεις του». Χρήστος Αγγελομάτης, Εισαγωγή - Επιμέλεια: Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, έκδ. Εταιρεία Αρχειακών Μελετών και Εκδόσεων και Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών Βούρου - Ευταξία.

Η Αθήνα μέσα από την ιστορία του Μεντρεσέ, του παλαιού τουρκικού ιεροδιδασκαλείου, που μετά το 1821 λειτούργησε ως φυλακή και «φιλοξένησε» ορισμένους από τους πιο γνωστούς ληστές, αλλά και πολιτικούς της εποχής.


Πηγή της είδησης: Το άρθρο "Η απελευθέρωση των Αθηνών" της Ελευθεροτυπίας των αρχών εκείνου του Αυγούστου (05/08/2007).


*


Και έτερα τινά:

i. Αντέρως που κατονομάζεται σε άλλο μου κείμενο για το Hotel memory [κείμενα που συνέγραψα ως 'Ασημος γραφέας για το Hotel memory του Μισέλ Φάις] ήταν και επίσκοπος Ρώμης το 235 μ.Χ.


ii. Eνώ ο Αντωνίνος Πίος [: λατινική λέξη που αποδίδεται με το ελληνικό ευσεβής ή ευλαβής και όσιος, και ακόμη πράος, ευμενής και ελεήμων και όχι βέβαια ευτυχής αν και ήταν δεσπότης (τουτέστιν αυτοκράτωρ ρωμαίος) κατά τα έτη 138-161 μ.Χ.], και ο οποίος εμφανίζεται στο εκειδά ποιητικό μου, έγραφε σε κἀποιον Marco Franton λογάκια τινά... [όταν τα βρώ στις σημειώσεις μου, θα τα αναρτήσω εδωδά, να τού κάμνουν παρέα στην ευλάβεια...]. Ο ίδιος, λάτρης της ακρίβειας.


-----
*Εκ του Προοιμιακού, δηλαδή του ψαλμού που ανοίγει τον Εσπερινό.



Πέμπτη 14 Ιουλίου 2011

«ο δε δίκαιος εξέρχεται εκ στεναχωρίας»




Με τον τρόπο της Luise Gluck

Δύο γυναίκες
γονάτισαν στα πόδια
του σοφού βασιλιά.
Δύο γυναίκες
αλλά μονάχα ένα βρέφος.
Ο βασιλιάς γνώριζε
πως η μία από τις δύο έλεγε ψέμματα.
Είπε: «Το βρέφος ας τεμαχιστεί
καμμιά σας να μη φύγει με άδεια χέρια»
και τράβηξε το σπαθί του...
Η συνέχεια της παραβολής είναι γνωστή.
Η δικαιοσύνη είχε θριαμβεύσει στους αιώνες.
Ας πάρουμε και την άλλη εκδοχή
δύο παιδιών που διεκδικούν τη μητέρα τους.
Αυτό που θέλει να τη σώσει
δεν θα υποχωρούσε όπως η γυναίκα του μύθου
αποποιούμενο το φυσικό του δικαίωμα;
Και η μητέρα δεν θα καταλάβαινε άραγε
πως το πραγματικό της τέκνο
είναι αυτό που δεν άντεξε
να τη δεί διαμελισμένη;

Στη δική μου περίπτωση ωστόσο
Έπρεπε να έχω επιμείνει στον διαμελισμό.



Χάρης Βλαβιανός, 'Ποιήματα', στο περιοδ. Ποίηση (έκδ. Νεφέλη, τ.1, Ανοιξη 1993, σ. 9).

Τρίτη 12 Ιουλίου 2011

δείγμα φουτουριστικής γραφής


[...]

Πήγαινε κάμποσος καιρός, που η κ. Φρεστέλν χρειάστηκε να υποταχθεί στην επιμονή που έβαζε ο Σέργιος λέγοντας μικρή κουζίνα την τραπεζαρία και μεγάλη κουζίνα το συνεχόμενο δωμάτιο όπου κομματιάζονταν οι πουλάδες κι όπου τακτοποιούνταν τα κρύσταλλα πάνω στα πιάτα. Μα, όσο για κείνη την ίδια, πάντα περίμενε παραλογισμούς, γιατί τον θεωρούσε ιδιόρρυθμο, μ' όλο που δεν καταλάβαινε ούτε τα μισά από τ' αστεία του.

[...]

Αυτός ένιωθε να κατακλύζεται από τον εσωτερικό πυρετό ενός γυαλιού λάμπας. Κ' εκείνη τον έβλεπε τότε ν' αγωνίζεται ενάντια στη φλογερή και μαύρη πρόσκληση του καπνού που θα μπορούσε να τον εισπνέει κ' η ίδια. Κοιτάζονταν σιωπηλά, καταπρόσωπα, κ' ύστερα ξέσκιζαν, οδυνηρά, σα νά 'ταν κάτι το οργανικό και το ζωντανό αυτό το χαμόγελο με τις δύο όψεις, που το παραμόρφωνε μια ικεσία συγγνώμης.

[...]

Ο διάδρομος του βαγονιού σάλευε από τα δεξιά προς τ' αριστερά. Φαινόταν ατέλειωτος. Από την άλλη μεριά της λουστραρισμένης σειράς των καλοκλεισμένων θυρών, οι ταξιδιώτες κοιμούνταν. Οι ελαστικές σούστες ξακούφαιναν το βαγόνι. 'Εμοιαζε με πούπουλο θαυμαστά φουσκωμένο.

[...]


Μπόρις Πάστερνακ, Αφήγησις (έκδ. Αλκυών, χ.χ., σσ. 50-51, 54, 102).

Παρασκευή 8 Ιουλίου 2011

ο Πάστερνακ για τον...


Ιγρέκ Τροΐς, τον ήρωα που πουλιέται μ' όλη την ιδιοκτησία του σ' έναν πλειστηριασμό:


"Είχε συλλάβει την ζωντανή ομορφιά σαν την πιθανή μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα στην ύπαρξη και στην μη ύπαρξη. Κι αυτή ακριβώς ήταν κ' η πρωτοτυπία του: αυτή τη διαφορά που δε μπορεί να τη συλλάβει περισσότερο από μια στιγμή, εκείνος την είχε κρατήσει και υψώσει στο σταθερό επίπεδο της ποίησης. Μα πού μπόρεσε να δεί αυτές τις εμφανίσεις κι αυτές τις εξαφανίσεις; Νά 'ταν η φωνή της ανθρωπότητας που τού είχε μάθει να γνωρίζει τη γη που εμφανιζόταν κ' εξαφανιζόταν στην παρέλαση των γενεών;"


Ενδιαφέροντα ερωτήματα όπως παραδίδονται από τον Benjamin Gonely, στην "Εισαγωγή" του, στον τόμο: Πάστερνακ, Αφήγησις (έκδ. Αλκυών, χ.χ., σσ. 5-6).

Δευτέρα 4 Ιουλίου 2011

για την αγάπη της μουσικής


"Από την μητέρα του, ο Πάστερνακ κληρονόμησε την αγάπη της μουσικής. Ολόκληρο το ποιητικό έργο του είναι σημαδεμένο από την σφραγίδα των συμφωνιών του Σκριάμπιν. Στο ποίημά του "Παιδικά χρόνια", διαβάζουμε

Μιά μέρα,
ο θόρυβος πίσω από τον τοίχο,
σαν το βουητό των κυμάτων, πεισματώδης.
Ο στρόβιλος των δωματίων καταπέφτει.
κι ο δρόμος μέσα στο φωταέριο ζωντανεύει.
Αντηχεί το κουδούνι,
φωνές πλησιάζουν:
ο Σκριάμπιν.
'Ω, πώς να ξεφύγω,
τα βήματα του ειδώλου μου!"

Benjamin Gonely, "Εισαγωγή", στο: Πάστερνακ, Αφήγησις (έκδ. Αλκυών, χ.χ., σσ. 5-6).

Σάββατο 2 Ιουλίου 2011

εκμυστήρευση



De profundis

'Ετσι ξεμετρώ τις νύχτες μου που
φεύγουν. Γέρνοντας με λαχτάρα
πάνω στο τηλέφωνο προσδοκώντας
πάντα το χτύπημά του, είτε για θάνατο,
είτε για ζωή∙ μα μήπως και ξεδιαλύνονται
ποτέ αυτά τα δύο;
Ποιός θα μπορούσε να μού πεί
τί 'ναι ζωή και τί θάνατος;
Αν έλειωνα εκστατικός στο
βωμό της όποιας αλήθειας που κάθε φορά
δικαιώνει, μόνο για μένα,
τον πόνο και τη δίψα της καρδιάς
ήταν γιατί πίστευα πως τίποτε
το ανθρώπινο δεν είναι κάτι ξέχωρο,
(από μένα, απ' τον κόσμο, απ' τους άλλους)
και πώς μερικές φορές, τίποτε δεν είναι
πιο αληθινό απ' αυτό που φαντάζει
ψεύτικο, στα μάτια αυτών που έχουν
πια ξεχάσει
να ονειρεύονται.


Χρίστος Γ. Καρανικόλας (1945-), Ρωγμές στον πέτρινο χρόνο (Αθήνα 1996, σ. 41).


-----
Συλλογή ειλημμένη από τα ερμάρια του ιδρύματος.


Πέμπτη 30 Ιουνίου 2011

για τους πνευματικούς Ιωνες


Οι Αθηναίοι δεν είχον αποκτήσει εις το διάστημα αυτό τόσην δύναμιν, όσην οι Σπαρτιάται, και, εκτός της Αττικής, δεν είχον εις την κυριότητά των ειμή μόνην την νήσον Σαλαμίνα· διότι ναι μεν εγυμνάζοντο και οι Αθηναίοι, καθώς όλοι οι 'Ελληνες, εις σωματικάς και πολεμικάς ασκήσεις, όλοι δε ώφειλον να εκστρατεύωσιν εν καιρώ πολέμου, αλλά δεν είχον, ως οι Σπαρτιάται, μόνον και κύριον σκοπόν όλης της ζωής των τον πόλεμον· ησχολούντο και εις άλλα πράγματα...

...την γεωργίαν, την τέχνην, τα γράμματα, το εμπόριον, την ναυτιλίαν.



Με την ιδιαίτερη ματιά του Κ. Παπαρρηγόπουλου, Ιστορία του Ελληνικού 'Εθνους [στην πρώτη μορφή του 1853], Α' μέρος και δη από το κεφάλαιο Ιστορία των Αθηνών (επιμ. Κ.Θ. Δημαράς, έκδ. Ερμής 1970, σ. 57).

Κυριακή 26 Ιουνίου 2011

οι Πέρσες και οι θεοί τους


131. Ξέρω που οι Πέρσες έχουν τα ακόλουθα έθιμα: Δεν το έχουνε συνήθεια να φτιάχνουν και να στήνουνε αγάλματα και ναούς και βωμούς· αντίθετα όσους κάνουν τέτοια τούς έχουν για μωρούς, κατά την γνώμη μου επειδή δεν πίστεψαν ποτέ τους θεούς με ανθρώπινη μορφή, όπως λ.χ. οι 'Ελληνες. Οι ίδιοι συνηθίζουν να ανεβαίνουν στα ψηλά βουνά και εκεί να προσφέρουν θυσίες στο Δία, αποκαλώντας Δία όλον τον ουράνιο θόλο. Κάνουν ακόμη θυσίες στον ήλιο και στη σελήνη, στη γη και στη φωτιά, στο νερό και στους ανέμους. Σ' αυτούς μονάχα τους θεούς θυσιάζουν από παλιά· αργότερα έμαθαν να θυσιάζουν και στην Ουρανία Αφροδίτη – κι αυτό το πήραν από τους Ασσυρίους και τους 'Αραβες. Οι Ασσύριοι ονομάζουν την Αφροδίτη Μύλιττα, οι Αράβιοι δε Αλιλάτ, οι Πέρσες Μίτρα.


Ηροδότου Ιστορίαι, I 131, (μτφρ. Δ.Ν. Μαρωνίτη, έκδ. Γκοβόστη).



-----
Y.Γ. Μία μόνο πικρή αναφορά: Μ.Β. Σακελλαρίου, Αθηναϊκή Δημοκρατία, σ.530: «Οι Πέρσες (480 π.Χ.) απήγαγαν ως λάφυρο από το μνημείο των τυραννοκτόνων το σύνταγμα των αδριάντων τους, δημιούργημα του Αντήνορα».