Παρασκευή 29 Δεκεμβρίου 2023

στην γωνιά μας κόκκινο τ' αναμμένο τζάκι


«Μόνο ως διακήρυξη της χαράς η Εκκλησία
θριάμβευσε στον κόσμο.
Και έχασε τον κόσμο, όταν έπαψε να μαρτυράει τη χαρά.
Από όλες τις κατηγορίες εναντίον των Χριστιανών,
την τρομερότερη την πρόφερε ο Νίτσε,
όταν είπε πως ο Χριστιανοί δεν έχουν χαρά
»
π. Αλέξανδρος Σμέμαν


Η Γέννηση

Ένα άλλο βράδυ τον άκουσα να κλαίει δίπλα.
Χτύπησα την πόρτα και μπήκα.
Μού 'δειξε πάνω στο κομοδίνο ένα μικρό ξύλινο σταυρό.
«Είδες -μού λέει- γεννήθηκε η ευσπλαχνία
Έσκυψα τότε το κεφάλι κι έκλαψα κι εγώ.
Γιατί θα περνούσαν αιώνες και αιώνες και δε θά 'χαμε
να πούμε τίποτα ωραιότερο απ' αυτό.

Τάσος Λειβαδίτης (1983)

*

Το παιδί με τη σάλπιγγα

Αν μπορούσες να ακουστείς
θα σού έδινα την ψυχή μου
να τήν πάς ώς την άκρη του κόσμου.
Να την κάνεις περιπατητικό αστέρι ή ξύλα
αναμμένα για τα Χριστούγεννα
-στο τζάκι του Νέγρου
ή του Έλληνα χωρικού.
Να την κάνεις ανθισμένη μηλιά
στα παράθυρα των φυλακισμένων
.
Εγώ μπορεί να μην υπάρχω ώς αύριο.
Αν μπορούσες να ακουστείς
θα σού έδινα την ψυχή μου
να την κάνεις τις νύχτες
ορατές νότες, έγχρωμες,
στον αέρα του κόσμου.
Να την κάνεις αγάπη.

Νικηφόρος Βρεττάκος (1969)

*

Χριστούγεννα

Στην γωνιά μας κόκκινο τ' αναμμένο τζάκι
Τούφες χιόνι πέφτουνε στο παραθυράκι!
Όλο απόψε ξάγρυπνο μένει το χωριό
και χτυπά Χριστούγεννα το καμπαναριό!

Έλα, Εσύ που Αρχάγγελοι σ' ανυμνούνε απόψε
πάρε από την πίτα μας, που ευωδιά και κόψε!
Έλα κι η γωνίτσα μας καρτερεί να 'ρθείς...
Σού 'στρωσα, Χριστούλη μου, για να ζεσταθείς!

Στέλιος Σπεράντζας

*

Στον βίο του αγίου Πολυκάρπου αναφέρεται το εξής περιστατικό: Όταν η εξουσία τόν καταδίκασε σε θάνατο, έστειλε στρατιώτες στο σπίτι του να τόν συλλάβουν. Ο άγιος τους δέχθηκε «φαιδρώ τω προσώπω», με χαρούμενο πρόσωπο και τούς παρέθεσε τράπεζα. Αφού έφαγαν τού ανακοίνωσαν τον σκοπό της επισκέψεώς τους. Όταν το άκουσε ο άγιος Πολύκαρπος «θάρσους και χαράς ενεπίμπλατο και το πρόσωπόν αυτού χάριτος επληρούτο». Αντί δηλαδή να φοβηθεί και εκλιπαρεί τους δημίους γα να σώσει τη ζωή του, πήρε θάρρος και γέμισε από χαρά, και το πρόσωπό του πλημμύρισε από χάρη.

Από διάφορα Ημερολόγια.

Δευτέρα 25 Δεκεμβρίου 2023

έχουν κοινό τρόπο υπάρξεως


Στην αντίρρηση των Ελλήνων για τη δυνατότητα να ενωθούν δύο διαφορετικές φύσεις ή ουσίες σε μία ενική ύπαρξη, η Θεολογία των Πατέρων και των Οικουμενικών Συνόδων απαντάει: Αυτή η δυνατότητα υπάρχει προκειμένου περί του Θεού και του ανθρώπου, γιατί τόσο η Θεότητα, όσο και η ανθρωπότητα, έχουν κοινό τρόπο υπάρξεως, το Πρόσωπο.

Χρήστος Γιανναράς, Αλφαβητάρι της πίστης (έκδ. Δόμος).

Πέμπτη 21 Δεκεμβρίου 2023

του Ιώβ σταχυολογήματα


α΄. 7 καὶ εἶπεν ὁ Κύριος τῷ διαβόλῳ· πόθεν παραγέγονας; καὶ ἀποκριθεὶς ὁ διάβολος τῷ Κυρίῳ εἶπε· περιελθὼν τὴν γῆν καὶ ἐμπεριπατήσας τὴν ὑπ᾿ οὐρανὸν πάρειμι.

μὴ δωρεὰν ᾿Ιὼβ σέβεται τὸν Κύριον; 10 οὐ σὺ περιέφραξας τὰ ἔξω αὐτοῦ καὶ τὰ ἔσω τῆς οἰκίας αὐτοῦ καὶ τὰ ἔξω πάντων τῶν ὄντων αὐτοῦ κύκλῳ;

β΄. ΕΓΕΝΕΤΟ δὲ ὡς ἡ ἡμέρα αὕτη καὶ ἦλθον οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ παραστῆναι ἔναντι Κυρίου, καὶ ὁ διάβολος ἦλθεν ἐν μέσῳ αὐτῶν παραστῆναι ἐναντίον τοῦ Κυρίου. 2 καὶ εἶπεν ὁ Κύριος τῷ διαβόλῳ· πόθεν σὺ ἔρχῃ; τότε εἶπεν ὁ διάβολος ἐνώπιον τοῦ Κυρίου· διαπορευθεὶς τὴν ὑπ᾿ οὐρανὸν καὶ ἐμπεριπατήσας τὴν σύμπασαν πάρειμι.

στ΄. 14 ἐπισκοπὴ δὲ Κυρίου ὑπερεῖδέ με

η΄. 9 σκιὰ γάρ ἐστιν ἡμῶν ἐπὶ τῆς γῆς ὁ βίος.

θ΄. [θεός] 8 ὁ τανύσας τὸν οὐρανὸν μόνος, καὶ περιπατῶν ὡς ἐπ᾿ ἐδάφους ἐπὶ θαλάσσης

ια΄. 12 βροτὸς δὲ γεννητὸς γυναικὸς ἴσα ὄνῳ ἐρημίτῃ

ιδ΄. 10 ἀνὴρ δὲ τελευτήσας ᾤχετο, πεσὼν δὲ βροτὸς οὐκέτι ἐστί [δεν υπάρχει ανάσταση]

ιθ΄. 26 ἀναστήσει δὲ τὸ δέρμα μου τὸ ἀναντλοῦν ταῦτα· παρὰ γὰρ Κυρίου ταῦτά μοι συνετελέσθη [στεριώσει το σώμα μου]

λ΄. 29 ἀδελφὸς γέγονα σειρήνων, ἑταῖρος δὲ στρουθῶν

λγ΄. 4 πνεῦμα θεῖον τὸ ποιῆσάν με, πνοὴ δὲ Παντοκράτορος ἡ διδάσκουσά με

λστ΄. 30 ἰδοὺ ἐκτενεῖ ἐπ᾿ αὐτὸν ἠδὼ [ουράνιο τόξο;] καὶ ριζώματα τῆς θαλάσσης ἐκάλυψεν· 31 ἐν γὰρ αὐτοῖς κρινεῖ λαούς, δώσει τροφὴν τῷ ἰσχύοντι. 32 ἐπὶ χειρῶν ἐκάλυψε φῶς καὶ ἐνετείλατο περὶ αὐτῆς ἐν ἀπαντῶντι· 33 ἀναγγελεῖ περὶ αὐτοῦ φίλον αὐτοῦ Κύριος, κτῆσις καὶ περὶ ἀδικίας.

λζ΄. 15 οἴδαμεν ὅτι ὁ Θεὸς ἔθετο ἔργα αὐτοῦ φῶς ποιήσας ἐκ σκότους

λζ΄. 22 ἀπὸ βορρᾶ νέφη χρυσαυγοῦντα· ἐπὶ τούτοις μεγάλη ἡ δόξα καὶ τιμὴ Παντοκράτορος

λη΄. 11 εἶπα δὲ αὐτῇ [τη θαλάσση]· μέχρι τούτου ἐλεύσῃ καὶ οὐχ ὑπερβήσῃ, ἀλλ᾿ ἐν σεαυτῇ συντριβήσεταί σου τὰ κύματα

λη΄. 19 ἐν ποίᾳ δὲ γῇ αὐλίζεται τὸ φῶς;

λη΄. 28 [τίς ἐστιν ὑετοῦ πατήρ;] τίς δέ ἐστιν ὁ τετοκὼς βώλους δρόσου; [ποιός γεννάει τους κόμπους της δροσιάς;]

λη΄. 39 θηρεύσεις δὲ λέουσι βοράν, ψυχὰς δὲ δρακόντων ἐμπρήσεις; [μπορείς να χορτάσεις τα φίδια;]

μ΄. 25 ἄξεις δὲ δράκοντα ἐν ἀγκίστρῳ, περιθήσεις δὲ φορβαίαν περὶ ρῖνα αὐτοῦ; 26 εἰ δήσεις κρίκον ἐν τῷ μυκτῆρι αὐτοῦ, ψελλίῳ δὲ τρυπήσεις τὸ χεῖλος αὐτοῦ;

μβ΄. 17 καὶ ἐτελεύτησεν ᾿Ιὼβ πρεσβύτερος καὶ πλήρης ἡμερῶν. 17α γέγραπται δὲ αὐτὸν πάλιν ἀναστήσεσθαι μεθ᾿ ὧν ὁ Κύριος ἀνίστησιν.

Κυριακή 17 Δεκεμβρίου 2023

για να ζήσει κανείς καλά


[...] Αναφέρομαι στη θέση του Πλάτωνα ότι το αγαθό της ανθρώπινης ζωής εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από μια στενή σχέση με κάτι υπέρτερο σε αξία, το οποίο βρίσκεται έξω από εμάς.

Για να ζήσει κανείς καλά πρέπει να βρίσκεται στη σωστή ψυχολογική κατάσταση και η τελευταία συνίσταται σε μια δεκτικότητα ως προς τα αντικείμενα αξίας τα οποία υπάρχουν ανεξάρτητα από εμάς.

Εάν κάποιος αγνοεί αυτά τα αντικείμενα και είναι αφοσιωμένος στην απόκτηση ισχύος, τη συσσώρευση πλούτου ή την ικανοποίηση των ερωτικών του ορέξεων, τότε όχι μόνο θα γίνει επικίνδυνος για τους άλλους, αλλά δεν θα καταφέρει να κατακτήσει το δικό του καλό.

Οι ψυχολογικές δυνάμεις οι οποίες οδηγούν στην αδικία όταν γίνουν ισχυρές, είναι δυνάμεις που πρέπει σε κάθε περίπτωση να χαλιναγωγούμε για δικό μας καλό, επειδή όταν γίνουν πολύ ισχυρές αμβλύνουν την ικανότητά μας να αποκτήσουμε τα πιο πολύτιμα αγαθά.

*

[...] ο φιλόσοφος ορίζεται ως εκείνος που το πάθος του για μάθηση εξελίσσεται σε έρωτα για αφηρημένα αντικείμενα όπως το Ωραίο, το Αγαθό, η Δικαιοσύνη, κτλ. (474c-476c). Από τη στιγμή που εισαγάγει αυτή την αντίληψη για το ποιόν τού φιλοσόφου, ο Πλάτων μάς γνωστοποιεί ότι η φιλοσοφική ζωή είναι ανώτερη κάθε άλλης, ακριβώς λόγω τής σχέσης τού φιλοσόφου με αυτά τα αφηρημένα αντικείμενα.

Εκείνοι οι οποίοι αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν την ύπαρξη των Ιδεών ζούν μια ζωή που μοιάζει με όνειρο, καθώς αποτυγχάνουν να συνειδητοποιήσουν ότι τα υλικά αντικείμενα τα οποία αντιλαμβάνονται με τις αισθήσεις δεν είναι παρά ομοιώματα άλλων αντικειμένων (476c-d). Στο όνειρο συγχέουμε τα είδωλα των αντικειμένων με τα ίδια τα αντικείμενα.

Ο Πλάτων ισχυρίζεται ότι οι μη φιλόσοφοι διαπράττουν ένα παρόμοιο σφάλμα, καθώς ταυτίζουν τα όμορφα πράγματα που βλέπουν με αυτό που είναι πραγματικά η ομορφιά. [...]

*

[...] Ο Πλάτων εξισώνει την υγεία, την καλή κατάσταση του σώματος, με μια ορισμένη αρμονία μεταξύ των συστατικών του στοιχείων και υποστηρίζει ότι η δικαιοσύνη, η καλή κατάσταση της ψυχής, επίσης συνίσταται σε μια ορισμένη αρμονία μεταξύ των μερών της.

Όλα αυτά μάς υποβάλλουν τη σκέψη ότι για τον Πλάτωνα το καλό κάθε πράγματος το οποίο ανήκει σε ένα ορισμένο είδος είναι η αρμονία ή η αναλογία που αρμόζει στα πράγματα αυτού του είδους.

Σύμφωνα με την παραπάνω πρόταση, το αγαθό των Ιδεών συνίσταται στο γεγονός ότι έχουν ένα είδος αρμονίας, ισορροπίας ή αναλογίας, ενώ η ανωτερότητά τους έναντι όλων των άλλων πραγμάτων συνίσταται στο γεγονός ότι το είδος της τάξης που έχουν, τούς προσδίδει έναν μεγαλύτερο βαθμό αρμονίας από κάθε άλλο τύπο αντικειμένου.

Ο Πλάτων σαφώς θεωρεί ότι οι Ιδέες επιδεικνύουν το ύψιστο είδος εύτακτης ρύθμισης. Λέει ότι ο φιλόσοφος αποστρέφει το βλέμμα του από τις γεμάτες συγκρούσεις ανθρώπινες υποθέσεις και το κατευθύνει σε οντότητες αμετάβλητες και τακτοποιημένες (τεταγμένα, 500c2).

Μελετώντας τη θεία τάξη (κόσμω, c4), η ψυχή τού φιλοσόφου γίνεται όσο πιο τακτοποιημένη και θεϊκή μπορεί να γίνει μια ανθρώπινη ψυχή (c9-d1). Ακόμα και οι ωραίες μορφές που επιδεικνύει ο νυχτερινός ουρανός υστερούν μπροστά στην αρμονία που είναι παρούσα στα πραγματικά σχήματα και στους αριθμούς, αφού η υλικότητα των άστρων καθιστά την απόκλιση αναπόφευκτη, ενώ το άυλο των Ιδεών εξασφαλίζει ότι οι τακτοποιημένες τους διατάξεις δεν πρόκειται να αλλοιωθούν ποτέ (529c7-530b4). [...]

*

[...] Επομένως, είναι σαφές ότι όταν οι φιλόσοφοι κυβερνούν, δεν σταματούν να κοιτάζουν ή να μιμούνται τις Ιδέες. Η μιμητική τους δραστηριότητα δεν είναι πλέον μόνο θεωρητική. Αντιθέτως, αρχίζουν να δρούν με τρόπο ο οποίος φέρνει στην πόλη αρμονία, αρμονία η οποία αποτελεί ομοίωμα τής αρμονίας των Ιδεών.

Επιπλέον, εάν αρνούνταν να κυβερνήσουν, θα επέτρεπαν να αυξηθεί η αταξία στην πόλη. Εάν κάποιος φιλόσοφος απέφευγε τις ευθύνες του και άφηνε τούς υπόλοιπους να κάνουν περισσότερα απ' όσα τούς αναλογούν, θα υπονόμευε ένα ακριβοδίκαιο σύστημα καταμερισμού ευθυνών. Η τάξη η οποία θα άρμοζε στην κατάστασή τους θα υπονομευόταν.

Επομένως, η αμέλεια ενός μεμονωμένου φιλοσόφου ή μιας ομάδας φιλοσόφων να κυβερνήσουν θα έφερνε μια ορισμένη δυσαρμονία στον κόσμο: Σχέσεις οι οποίες αρμόζει να επικρατούν μεταξύ των ανθρώπων θα παραβιάζονταν. Προκαλώντας μια τέτοια δυσαρμονία, ο φιλόσοφος θα έπαυε από μια άποψη να μιμείται τις Ιδέες. Θα θεωρούσε την τάξη η οποία αρμόζει να επικρατεί μεταξύ των Ιδεών, αλλά θα διατάρασσε έτσι την τάξη η οποία αρμόζει να επικρατεί μεταξύ των ανθρώπων. [...]

Κάποιος που είναι πρόθυμος να πράξει ό,τι τού αναλογεί σε μια δίκαιη κοινωνική τάξη και που η προθυμία του προκύπτει από μια πλήρη κατανόηση τού τί είναι η δικαιοσύνη, θα δεί την κοινότητα στην οποία ανήκει σαν ένα τακτοποιημένο όλον, σαν το εγκόσμιο ανάλογο τού αλλόκοσμου βασιλείου των αφηρημένων αντικειμένων με τα οποία είναι ερωτευμένος.

Όταν δρά δίκαια και κάνει ό,τι τού αναλογεί, βλέπει τον εαυτό του ως συμμέτοχο σε μια κοινωνική δομή η οποία προσεγγίζει την αρμονία των Ιδεών και άρα αντιλαμβάνεται ότι δρώντας δίκαια υπηρετεί και το δικό του καλό.

Με τη σύνδεση ανάμεσα στην κοινωνική αρμονία και την αρμονία των αφηρημένων αντικειμένων, ο Πλάτων παρέχει μια εξήγηση για τη θετική έλξη που θα έπρεπε να μάς ασκεί η δικαιοσύνη στις ανθρώπινες σχέσεις. [...]

σημ 31.: [...] Σύμφωνα με [μία] ανάγνωση [ενν. του Nicholas White], όταν ο δίκαιος άνθρωπος βασανίζεται στον τροχό, βρίσκεται τη στιγμή εκείνη σε χειρότερη μοίρα από τον άδικο ο οποίος απολαμβάνει μια δόξα που δεν αξίζει. Αυτή η θέση δεσμεύει τον Πλάτωνα στην άποψη ότι αν ο δίκαιος άνθρωπος πεθάνει στον τροχό, και άρα δεν υπάρχει γι' αυτόν η μακροπρόθεσμη προοπτική, τότε, παρά το γεγονός ότι επέλεξε την καλύτερη στρατηγική, η ζωή του είναι χειρότερη από τις ζωές κάποιων αδίκων.

Richard Kraut, Η υπεράσπιση της δικαιοσύνης στην Πολιτεία του Πλάτωνα (μτφρ. Ξενοφών Μπαμιατζόγλου, έκδ. Οκτώ, Αθήνα 2013, σσ. 57, 22-23, 37-39, 54-55, 55-56, 77).

Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου 2023

η καινή συμφωνία θρησκείας και σοφίας


Εδώ βρίσκεται η μεγάλη συμβολή του Σωκράτη, ο οποίος φαίνεται να θέτει ως αφετηριακή προϋπόθεση για τη γνώση του απόλυτου Αγαθού μία μόνο γενική αρχή: απορρίπτει ως μη όντα όλα όσα δεν είναι αγαθά.

Έτσι φθάνουμε στο σωκρατικό «έν οίδα ότι δεν οίδα», τη βάση της ηθικής αυτογνωσίας και αυτοσυνειδησίας του Σωκράτη και την ανακήρυξή του από το Μαντείο των Δελφών ως σοφότερου των ανθρώπων.

Αυτήν την «πνευματική πενία» ο Σολοβιώφ τη θεωρεί ως πρώτη προϋπόθεση της αληθινής φιλοσοφίας και συγχρόνως εφαρμογή του πρώτου μακαρισμού που οδηγεί σε συμφωνία του Μαντείου των Δελφών με την Επί του όρους Ομιλία [σημ. 33: Κατά τον πρώτο μακαρισμό: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστιν η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 5, 3)].

Η ομολογία της άγνοιας του Σωκράτη ήταν
η αφετηρία της αναζήτησης και της έρευνας. Η πνευματική πενία προκαλούσε στον Σωκράτη, κατά τον Σολοβιώφ, πείνα και δίψα, σύμφωνα με τον μακαρισμό: «Μακάριοι οι πεινώντες και διψώντες την δικαιοσύνην, ότι αυτοί χορτασθήσονται» (Ματθ. 5, 6). Πρόκειται, όπως το βλέπει ο Σολοβιώφ, για μία «καινή συμφωνία της αληθούς φιλοσοφίας και της αληθούς θρησκείας, της ελληνικής και της εβραϊκής σοφίας».

*

Η επίσημη κατηγορία εναντίον του Σωκράτη επιβεβαιώνει επακριβώς τα ανωτέρω: «ο Σωκράτης παρανομεί και επειδή διαφθείρει τους νέους και επειδή δεν πιστεύει στους θεούς που πιστεύει η πόλη, αλλά σε κάποια καινούργια δαιμόνια». Η αλήθεια είναι ότι ο Σωκράτης δεν μπορούσε να κατηγορηθεί επί αθεΐα, όπως είχε συμβεί νωρίτερα με τον Αναξαγόρα.

Είναι αλήθεια ότι η ευσέβεια του Σωκράτη ήταν δύσκολο να αμφισβητηθεί. Γι' αυτό και το πραγματικό νόημα της κατηγορίας εναντίον του εντοπίζεται στο ότι δεν αναγνώριζε τους θεσμοθετημένους θεούς της πόλης, δεν απέδιδε δηλαδή σ' αυτούς λατρεία σύμφωνα με τους νόμους και τα έθιμα της πόλης των Αθηνών.

Κατά τον Σολοβιώφ, ο Σωκράτης τιμούσε τους θεούς επί τη βάσει της εσωτερικής του σχέσης με το απόλυτο. Στο συγκεκριμένο σημείο εντοπίζεται το έγκλημά του και κυρίως το τμήμα της κατηγορίας ότι «νομίζει (=πιστεύει) έτερα δαιμόνια καινά». Όχι μόνο, λοιπόν, δεν μείωνε το περιεχόμενο της λαϊκής (της παραδεδομένης) ευσέβειας, αλλά αντιθέτως «πρόσθετε σ' αυτό».

Ως προς το σκέλος της κατηγορίας ότι διαφθείρει τους νέους, ο Σολοβιώφ τοποθετείται με περισσή ευκρίνεια. Τα λόγια του Σωκράτη είχαν μεγάλη απήχηση στους νέους, γιατί έθεταν «σε κίνηση τις ζωντανές καρδιές και διάνοιες που δεν είχαν ακόμη προλάβει να αποστεωθούν».

Με σωκρατική ειρωνεία, θα λέγαμε, παρατηρεί ο Ρώσος διανοητής: «Διέφθειρε (ο Σωκράτης) την νεολαία υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό της προς τους σκοτεινούς και κενούς καθοδηγητές, προς τους τυφλούς οδηγούς τυφλών».

Έναντι όλων αυτών των εγκλημάτων (!), ο Σωκράτης μόνο ως εγκληματίας έπρεπε να καταδικασθεί. Αυτό ήταν κατά τον Σολοβιώφ, «το τραγικό χτύπημα που δέχθηκε ο Πλάτων στην αρχή του δράματος της προσωπικής του ζωής». Και ήταν μόλις είκοσι οκτώ ετών.

*

Ως πρώτη συνέπεια του θανάτου του Σωκράτη βλέπει ο Σολοβιώφ τη γέννηση του πλατωνικού ιδεαλισμού, ο οποίος έχει το θεμέλιό του στη διδασκαλία του Σωκράτη. «Αυτός ο κόσμος», παρατηρεί ο Σολοβιώφ, «στον οποίο ο δίκαιος έπρεπε να πεθάνη υπέρ της αληθείας, δεν είναι ο πραγματικός, ο αληθινός κόσμος. Υπάρχει ένας άλλος κόσμος όπου η αλήθεια ζή».

[...] Σημαντική είναι η θέση του Σολοβιώφ, ότι τον ιδεαλισμό του ο Πλάτων τον εξήγαγε από τον βαθύ ψυχικό του κλονισμό λόγω του θανάτου του Σωκράτη και όχι από αφηρημένες θεωρητικές σκέψεις, με τις οποίες θα τον επεξηγούσε αργότερα στους διαλόγους του. [...] Η απαισιοδοξία του Πλάτωνα δεν είχε να κάνει με τις προσωπικές του αποτυχίες, αλλά με το ότι «σ' αυτόν τον κόσμο δεν βρέθηκε τόπος για την αλήθεια και τον δίκαιο άνθρωπο».

Νικόλαος Ε. Τζιράκης, Συμβολή στην προσέγγιση του Πλάτωνα επί τη βάσει της Μελέτης του Βλαδίμηρου Σ. Σολοβιώφ, Το προσωπικό δράμα του Πλάτωνος (ανάτυπο από τον Χαριστήριο Τόμο του Σεβ. Μητροπ. πρώην Κισσάμου και Σελίνου κ. Ειρηναίου Γαλανάκη, Χανιά 2009, σσ. 639, 640-641, 646, 647).

Σάββατο 9 Δεκεμβρίου 2023

προφήτευσον


επί τα δέντρα ταύτα

Μια γυναίκα πρόβαλε με το πένθος των αιώνων στα μάτια. Τότε τα δέντρα άφησαν να πέσουν τα πράσινα δάκρυά τους κι έμειναν γυμνά. Η γυναίκα ντράπηκε και ψιθύρισε: «Δεν ζήτησα τέτοια χάρη, μια λέξη μόνο». Αλλά ήταν αργά πια στο ρολόι της καρδιάς και οι άνεμοι που έδιναν στα κλαδιά φωνή είχαν χάσει τη παλιά ορμή τους. Και μακριά, πέρα απ' το φράχτη, ένα παιδί τα κοίταζε επίμονα για να ξαναβγάλουν φυλλώματα.

*

ο εμετός του Θεού

Ούτως ότι χλιαρός ει,
και ούτε ζεστός ούτε ψυχρός,
μέλλω σε εμέσαι εκ του στόματός μου
.
(Αποκάλυψις, γ΄ 16)


Ότι ο Θεός μπορεί να κάνει εμετό
ήταν το τελευταίο που περίμενες
από μια Γραφήν Αγία.

(Συνηθίζει να κρύβεται η Αλήθεια
πίσω από την Αγάπη
).

Ότι αυτό πρωτοακούστηκε κάπου στο Αιγαίο
συμπληρώνει τ' αναπάντεχα.

(Ά, ναί! Συνηθίζει ακόμη να στέλνει
γι' αντιπερισπασμό την Ομορφιά
).

*

Μάθημα βυζαντινής μουσικής

Ήθελον δάκρυσιν εξαλείψαι
-κράτα καλά το βού-
των εμών πταισμάτων, Κύριε, το χειρόγραφον
-βοηθάτε μέ το ίσο, ναί, λέγετος είναι-
και το υπόλοιπον της ζωής μου
διά μετανοίας ευαρεστήσαι σοι.
-μη φαλτσάρεις, κατέβα στον πα τώρα-
αλλ' ο εχθρός απατά με και πολεμεί την ψυχήν μου
-πρόσεχε τη δίεση! πόσες φορές θα το λέμε
;

π. Βασίλειος Θερμός, Πυραγός επί τιμή (ιδιωτ. έκδ., Αθήνα 2010, σ. 11) & Ονειροδρόμιο (έκδ. Εν πλώ, Αθήνα 2003, σ. 43) και ξανά Πυραγός επί τιμή (ό.π., σ. 24).

Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2023

ήρθα να κάνω τη θητεία μου


«Ά! Για να σού πώ! Στο στρατό ήρθα να κάνω τη θητεία μου, να σκληρύνω, να γίνω άντρας όχι καρφί».»
«Και σκλήρυνες; Έγινες άντρας
«Εσύ τί λες;»
«Δεν ξέρω, εσύ θα μού πείς πώς νιώθεις»
«Αν σκληρός σημαίνει κάπως μεταλλικός όπως το ατσάλι, η πρόκα, το καρφί, τότε δεν έγινα. Αν άντρας σημαίνει να ανοίγεις το σάκο τού συστρατιώτη σου, να τού πάρεις μια κονσέρβα φυλαγμένη για την ώρα που γυρίζει από υπηρεσία, ενώ ο μάγειρας δεν κράτησε γι' αυτόν μια μπουκιά φαΐ απ' το καζάνι, τότε δεν έγινα. Αν άντρας σημαίνει δεν πεινάω, δε διψάω, δε νυστάζω, δεν κρυώνω, δεν κατουριέμαι, τότε πάλι δεν έγινα».
«Τότε;»
«Τότε σ' αγαπώ και άντε μη πληρώνεις άλλο και πλουτίζεις τον ΟΤΕ. Φτάνει τώρα δυό χρόνια».
«Κι αυτούς;»
«Κι αυτούς τούς ηλίθιους τούς αγαπώ που χωρίσανε τους άντρες απ' τις γυναίκες με επίθετα
κι όχι με το φύλο. Λες και δεν έχουμε ανδροπρεπείς γυναίκες και γυναικωτούς άντρες, στη νοοτροπία και στη συμπεριφορά εννοώ.
Άνθρωποι μάς λείπουν, όχι φύλα».

*

Αναλογιζόμουνα με πόση επιβάρυνση υγείας [ενν. λόγω της πρόσθετης ποινής φυλάκισης] θα βγεί απ' το στρατό, τις μέρες φυλακής του [που προστέθηκαν] για κείνους τους αστείους λόγους.

Κι έσπαγα το κεφάλι μου γιατί επιβαρύνεται ο προϋπολογισμός του Ελληνικού Στρατού με τεσσερεισήμιση μήνες διατροφής και συντήρησης ενός οπλίτη. Χρόνο που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για προσαρμογή στην πολιτική του ζωή απ' όπου είχε αποκοπεί κοντά δυό χρόνια.

Φιλιππιώ Αλεξίου, Κλάση 1981, 1982, 198...; Ιστόρηση παρανοϊκών γεγονότων (ιδιώτ. έκδ., χ.χ., σσ. 80, 75).

Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2023

περί του συνοικισμού Ταταούλων


[...] η περίχωρος αύτη προσδιωρίσθη εις νομήν των (Σουλτανικών) ίππων [σημ.: Διά το πότισμα των νεμομένων ίππων ανωρύχθησαν διάφορα φρέατα, άτινα σωζόμενα την σήμερον άχρηστα, παρέσχον την επωνυμίαν εις την οδόν «Τα πηγαδάκια»], διά τούτο προς διάκρισιν ωνομάσθη το μέρος τούτο, ουχί Ταύλα, αλλά Άτ-Ταύλα (= ιππο-φορβείον), ως υπάρχει και Άτ-μειδάν, Άτ-παζάρ, κτλ., η δε προσθήκη μετά ταύτα του άρθρου Τα, παρήγαγε το, Τα Άτ-ταύλα, Τ' Ατταύλα, Ταταύλα, όπερ ένιοι γράφουσι Τατάβλα, και Τατάβουλα.

Και τοιαύτη είναι η πεποίθησίς μου περί της των Ταταούλων προσηγορίας, άλλοι δε κρινέτωσαν ως άλλως θέλουσιν.

*

Συνοικισμός των Ταταούλων. Μετά την εγκατάστασιν της Οσμανικής δυναστείας εις την Βυζαντινήν αυτοκρατορίαν ανεφάνησαν διάφοροι πειραταί εις την Μεσόγειον θάλασσαν άγοντες και φέροντες τας παραλίους χώρας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας· εξέπλεε δε κατ' έτος ο οθωμανικός στόλος εις καταδίωξιν των πειρατών και εξασφάλισιν των ληϊζομένων.

Επαναπλέων δε εις Κωνσταντινούπολιν, έφερε, παραλλάσσων την άκραν του Βυζαντίου (Σεράι-μπουρνού), απηγχονισμένους από των κεραιών πολλούς των χειρωθέντων δήθεν πειρατών, άλλοι δε τούτων ερρίπτοντο εις τον Ναύσταθμον και ειργάζοντο πεπεδημένοι· συνέβαινε δε είτε κατά τας περί δούλων αιχμαλώτων διατάξεις του νομοθέτου της Αραβίας, είτ έκτινος άλλης αιτίας να γίνωνται οι δεσμώται ούτοι απελεύθεροι (αζάτ).

επειδή δε διά την εν τω ναυστάθμω χρόνιον δουλείαν των, ωκειούντο την υπηρεσίαν, εθεωρούντο και μετά την απελευθέρωσίν των χρήσιμοι και αναγκαίοι, και ηξιούντό τινων προνομίων·

τούτων ένεκα απωκίσθησαν εις τον υποκείμενον του Ναυστάθμου λόφον των Ταταούλων (Άτ-ταύλα), απολαύοντες πολλών και μεγάλων προνομίων και έχοντες ιδιάζοντα χαρακτήρα την αυτονομίαν, την ανεξαρτησίαν και τη ατέλειαν·

αλλ' επειδή υπήρξάν ποτε δούλοι αιχμάλωτοι και απηλευθερώθησαν, οι δε δούλοι των Οθωμανών χριστιανοί εφόρουν λευκόν της κεφαλής πίλον, οι δε Οθωμανοί ερυθρόν, ως λέγει ο αυτόπτης Ν. Βάρβαρος, διά τούτο οι του ναυστάθμου απελεύθεροι ούτοι, ώφειλον να φέρωσι λευκόν της κεφαλής πίλον·

όθεν οι λεγόμενοι τερσαναλίδες Ταταυλιανοί [σημ.:] περιέδενον μέχρι χθες την κεφαλήν των με λευκόν προσόψιον και εκαλούντο ιδίως Σπαλιέριδες, Τσεκιτζίδες ( = ερέται, θρανίται).

Οι εν Ρώμη απελευθερούμενοι δούλοι εκείροντο εν τω ναώ της θεάς Φιλοστεφάνου ή Ανθοφόρου (Feronia) και εις σημείον της ελευθερίας των εφόρουν λευκόν ιμάτιον και πίλον εις την κεφαλήν (pileus), εντεύθεν και η φράσις ad pileum servum vocare = εις την ελευθερίαν.


[σημ.: Πολλοί των κατοίκων των διαφόρων συνοικιών της Πρωτευούσης και των απωτέρων μερών καταδυναστευόμενοι μετωκίζοντο εις την αυτονομουμένην συνοικίαν των Ταταούλων, ευχαριστούμενοι και εις αυτήν της ελευθερίας την επαγωγοτάτην οσμήν και πολίται γινόμενοι, ευθύς έκτοτε κατέστησαν πλήθει ανθρώπων μείζονα την κωμόπολιν, απεικονίζουσαν σχεδόν την κατά την Ιταλίαν Δημοκρατίαν του Αγίου Μαρίνου. Οι νομισθέντες ασεβείς των Φωκέων υπό του Φιλίππου, μετωκίσθησαν εις την Πονηρούπολιν, την οποίαν προϊόντος του χρόνου κατέστησαν περίβλεπτον μέχρι και της σήμερον, ελπίζομεν και οι Ταταυλιανοί την Απελευθερόπολίν των ν' αναδείξωσι περίβλεπτον].

Γ. Χρυσοβέργης, Ανάμικτα ή Φιλολογικαί τινές Αρχαιολογικαί παρατηρήσεις και επιστασίαι ήτοι αμφιβόλων ή ουχί καλώς ερμηνευθέντων χωρίων της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης (Εν Κωνσταντινουπόλει 1860, σσ. 8-9).