ημερολόγια διασποράς στον ιταλικό νότο – [γ΄ δεκαήμερο]

δεύτερο ταξίδι, καλοκαίρι 2006 (Ιούνιος-Ιούλιος) - [3ο δεκαήμερο]

Se il mondo ha la struttura del linguaggio **

30/06/2006 – Στο μεγάλο αρχαιολογικό μουσείο Νάπολης από νωρίς το πρωΐ. Βόλτα στην παλιά Napoli. Στο ρωμανικό ναό του San Lorenzo βρήκα υπολείμματα παλαιοχριστιανικά και πρωτοβυζαντινά.

1/07/2006 – Ποτσουόλι, νησί της 'Ισκια, Λάκκο 'Αμενο, αρχαιολογικό μουσείο Πιθηκουσών (πρώτη ελληνική εγκατάσταση στην Ιταλία). Μπορεάλε.

2/07/2006 – Καποντιμόντε, η πινακοθήκη με τον φλογερό Καραβάτζο, στην Νάπολι. Κατακόμβες di San Jenaro – 'Αγιος Ιανουάριος. Dopo Santa Maria Capoua Vetere, αμφιθέατρο, μουσείο και κρύπτη με διατηρημένο Μιθραίο μέσα στο χωριό.

3/07/2006 - Cazerta, San Angelo in formis, ιστορημένη βασιλική. San Prisco και πίσω στη Napoli.

4/07/2006 – Ταχεία για Ρώμη. Ωραία διαδρομή. Κάτω στην Καλαβρία καταρακτώδεις βροχές, καταστροφές και τέσσερεις νεκροί. Φέτος δεν κατέβηκα στην Καλαβρία. Θυμίζω πως εγώ περινόστευα φέτος μόνο σε Πούλια, Βασιλικάτα και Καμπανία! Καλά καλά και Λάτσιο! Πώς κάνετε έτσι;.

Βόλτα στην αιώνια πόλη. Επίσκεψη στο Castel San Angelo και στο μουσείο του. Θέα στην πόλη. Μετά και στον 'Αγιο Πέτρο, για τα υπόγεια της βασιλικής και τον τρούλλο του. Ανέβηκα ψηλά. Μέσα και έξω στον τρούλο. Θέα στην πόλη.

5/07/2006 – Επίσκεψη στα μουσεία του Βατικανού και τη βασιλική του Αγίου Πέτρου. Βόλτα στην πόλη, το ποτάμι, τα δέντρα.

6/07/2006 – Από το πρωΐ στις κατακόμβες της Αππία Αντίκα οδού. Τρεις τον αριθμό: Αγίου Καλλίστου, Σεβαστιανού, Δομιτίλας. Κατέληξα στη πλατεία της Santa Maria Maggiore. 'Αναψαν τα φώτα και λάμπουν τα ψηφιδωτά του εξωνάρθηκα με τον Παντοκράτορα. Είναι έργο τέχνης όλος ο ναός. Πατριαρχική βασιλική. Εννιά η ώρα. Χτυπούν οι καμπάνες. Οι ναοί εδώ στην Ρώμη έχουν περισσότερο ενδιαφέρον, διότι μπορείς ξαφνικά να βρεθείς μπροστά σε ρωμέϊκα ψηφιδωτά.

7/07/2006 – Καφές με θέα το Κολοσσαίον. Νωρίτερα στο αρχαίο πατριαρχείο της Ρώμης, στο Λατερανό. 'Αγιος Ιωάννης και Βαπτιστήριο. Κατόπιν στη σειρά είδα παλιούς ναούς με ρωμανικά ψηφιδωτά. Επισκέφτηκα το υπόγειο Μιθραίο και την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Κλήμεντος.

8/07/2006 – Santa Maria Aracoeli. Μουσεία του Καπιτωλίου. Ναός του Διός. Belvedere. Foro Romano, Ναοί, Αψίδες, Ανάκτορα Παλατίνου λόφου και μουσείο. Τοιχογραφία με χριστιανούς, κεφαλή γαϊδάρου. Κολοσσαίο. Αβεντίνος, Πυραμίδα του Κέστιου, Πόρτα Παολίνα. Circo Massimo, Αγία Αναστασία, Αψίδα Ιανού, Αη Γιώργης κάτω από τον Παλατίνο και οδός Αγίου Θεοδώρου. Ναός των ορθοδόξων της παροικίας. Ιερά παρά τον Τίβερη. Isole Tiberina.

9/07/2006 – Grottaferrata. Εσπερινός στο ελληνόρυθμο μοναστήρι της Κρυπτοφέρρης. 'Ετος ίδρυσης 1024. Antica greca ghetonia di Roma. Santa Maria in Cosmedin και Αη Γιώργης ξανά. Νίκη των Ιταλών στα πέναλντυ, στο παγκόσμιο πρωτάθλημα. Χαμός στην πόλη, όλη νύχτα πανηγυρισμοί.

Ο ίδιος

----- 
* Της αλυπίας είναι η χώρα: Φωτογραφικό οδοιπορικό στην Κάτω Ιταλία, από μια blogger, εδωδά το link, διότι μού φαίνεται πως αυτή η κυρία πολύ την ηγάπησε τούτην την οδοιπορία...
** To αρχικό όμως motto, εκ του πολύ Eugenio Montale, Ημερολόγιο του '71 (μτφρ. & σημειώσεις Νίκος Αλιφέρης, εκδ. 'Αγρα, Αθήνα 2013). Σημαίνει: «Αν πράγματι ο κόσμος έχει την δομή του λόγου....». 

ημερολόγια διασποράς στον ιταλικό νότο - [β΄ δεκαήμερο]

Δεύτερο ταξίδι, καλοκαίρι 2006 (Ιούνιος-Ιούλιος) -[2ο δεκαήμερο]

Είπεν ουν πάλιν ο Ιησούς αυτοίς [προς τους εληλυθότας προς αυτόν Ιουδαίους]∙ 
Εγώ υπάγω και ζητήσετέ με, και εν τη αμαρτία υμών αποθανείσθε∙ 
όπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε ελθείν. 
'Ελεγον ουν οι Ιουδαίοι∙ Μήτι αποκτενεί εαυτόν, 
ότι λέγει, όπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε ελθείν; *

20/06/2006 – Αναμένοντας το λεωφορείο για το Ostuni. Ανάβαση στην παλαιά πόλη. Θέα στον κάμπο. Το μουσείο κλειστό και η μούμια φευγάτη.

21/06/2006 – Βαίνω προς Massafra. H siniora στο hotel στον Τάραντα με θυμήθηκε από την από διετίας παραμονή μου εδώ. - «Ο κύριος καθηγητής της αρχαιολογίας;» ρώτησε. Είχα ωραίο πρωϊνό με θέα στην μέσα λιμνοθάλασσα του Τάραντα. Ανατολή ηλίου στο παραθύρι μου και ψαρότρατες νωρίς τα ξημερώματα.

Εισχώρησα στην κοιλάδα που απλώνεται στον άξονα Τάραντας - Μπάρι. Καταπληκτικές βραχώδεις χαράδρες (gravina) πλούσιες σε υπόσκαφους ιστορημένους ναούς. Massafra και το αξιόλογο αρχαιολογικό μουσείο της Gioia (χαρά) del Colle (του λόφου, δηλαδή ανεκλάλητος χαρά ως εκ της θέας στον κάμπο ένα γύρω από τούτο το ύψωμα). Το μουσείο είναι μέσα στο διατηρημένο της κάστρο. Πρόκειται για πόλη στον αυχένα της Πούλιας, ανάμεσα Τaranto και Bari.

22/06/2006 – Στο πούλμαν για Matera. Μπαίνουν οι πρωϊνοί (μα τόσο πρωϊνοί) μαθητές, όλοι με σκουραλίκια στα αυτιά και πειράζονται με τις σάκες τους στο ώμο, μέχρι να κατεβούν στο Γυμνάσιο ή το Λύκειό τους. Όπως τότε στο ΚΤΕΛ του Κιλκίς, ως στρ. ταχ/μος!!!

Το επ' εμοί, περιήγηση στις γκραβίνες, την μητρόπολη του Αγίου Ευσταθίου και άλλους υπόσκαφους ναΐσκους. Κατόπιν στην Αλταμούρα. Εικοσάλεπτο περπάτημα από τον σταθμό του τραίνου ως το σπουδαίο αρχαιολογικό μουσείο με απεικονίσεις του σπηλαίου του αρχανθρώπου της Αλταμούρας.

Και μέσω Gioia del Colle πίσω στον Τaranto. Από το τραίνο της επιστροφής πιάσαμε Castellaneta. Από τα υψώματα αυτά έχει κανείς ανοιχτή θέα στο Ιόνιο πέλαγος με τις εδώ αποικίες. Και έπειτα καβαλλάμε τα φαράγγια με τις υπόσκαφες σπηλαιώδεις εκκλησιές βασιλειανών μοναχών, από τα σκοτεινά χρόνια της εικονομαχίας στην ένδοξη Ανατολή! Θεαματική κάθοδος! Καμμιά σχέση με την χθεσινή πορεία με το πούλμαν (τοπικά ΚΤΕΛ). Τραίνο και πάλι τραίνο.

23/06/2006 – Canne della battaglia, μνημείο σε λόφο βορείως του Bari, όπου νικήθηκε επιτέλους ο Αννίβας. Περιμένω το τραίνο της επιστροφής για το Bari. Τωραδά βλέπω την Αδριατική θάλασσα, το απογευματάκι θα βλέπω ξανά στο Ιόνιον πέλαγος που μάς ενώνει μεταξύ Αλφειού ποταμού, θεού παρ' αρχαίοις και Αρέτουσας πηγής στις Συρακούσες. Τούτο βλέπω κατεβαίνοντας και πάλι με το τραίνο κι έβλεπα και πάλι ό,τι ατένιζα και εχθές.

Από το παράθυρο του ξενοδοχείου βλέπω τις ψαρότρατες - κρι-κρι στη λιμνοθάλασσα κι ένα υποβρύχιο (ναί!) από τη ναυτ. βάση. Είναι μαγεία αφ' υψηλού η έσω λιμνοθάλασσα του Τάραντα. Αργά το βράδυ στην άνω πόλη, μύδια ογκρατέν με τυρί, τηγανιά καλαμαράκια και ψαράκια, μοτσαρελάκια.

24/06/2006 – Ανάβαση με το πούλμαν στην Potenza ψηλά. Βγήκαμε από τα ενδότερα του Metaponto, την ανεβασιά του ποταμού σα πέστροφες που δαγκώνουν την ουρά τους. Εν τέλει πέρασμα στο Σαλέρνο. Υγρή και ζεστή πόλη. Κατάλυμα. Βόλτα στην πόλη. Γεμάτη από πηγές δροσερού νερού για τους περιπατητές. Πρώτη φορά βρίσκω τέτοιες βρύσες πόσιμου νεού. Στην Σικελία είχα πήξει στα φλέματα.

Υπόγειες τοιχογραφίες σε έναν ναό.

25/06/2006 – Ποσειδωνία - Paestum. Το σημαντικό μουσείο, στεναγμοίς αλαλήτοις...

26/06/2006 – Υέλληε – Ελέα – Velia. 'Ενα μεγάλο, πολύ μεγάλο χωράφι είναι η πόλη μαζί με τον λόφο της, που το αγόρασαν οι άποικοι από τη Φώκαια αφού ήρθαν εκδιωγμένοι πρώτα από τη Σαρδηνία, όπου γύρεψαν κατάλυμα/αποκούμπι.

Φέρανε μαζί και τους θεούς τους. Μια πρώτη μικρασιατική καταστροφή! Ναός Αθηνάς Πολιάδος στην κορφή της ακρόπολης. Ναός Ποσειδώνος Ασφαλωίου. Θέα στο πέλαγος. Ασκληπιείο. Μητέρα θεά Φωκαέων. E dopo Policastro, Sapri, Maratea, χωριά κρεμασμένα στο Τυρρηνικό πέλαγο νοτίως της Ελέας. E dopo via Salerno a Amalfi – Ravallo.

27/06/2006 – Ψηλά στο κάστρο του Σαλέρνο. 'Ολο το Σαλέρνο στα πόδια μου. Το κάστρο φυτρωμένο όλο μωβ καμπανούλες.

28/06/2006 – Πομπήια, Βίλλα της Λίβιας. Ερκολάνο. Στάβια, δύο βίλλες και Σορέντο. Τί εμπειρία!

29/06/2006 – Eboli, με την πριγκιπέσσα στον τάφο. Κοιλάδα του Selle ποταμού στο Paestum. Τραίνο για Napoli. Φτηνό ξενοδοχείο πίσω από τον σταθμό. Στο δίπλα δωμάτιο ολίγον σεξ! Ξελιγωμένοι, πληρώνουν και φωνάζουν.

Αναχώρηση για Κύμη, Μπάϊα, Μπάκολι και Μόντε ντι Πρότσιντα. Φλεγραία πεδία, Καστέλλο. Μουσείο με αρχαία από το νυμφαίο, αλλά να και η Σουλφάρα στην επιστροφή για την πρωτεύουσα πόλη. Πώς μυρίζει το θειάφι! 

Ο ίδιος

-----
* Στο motto ολίγον εκ του Κατά Ιωάννην (η΄ 21-22).

ημερολόγια διασποράς στον ιταλικό νότο - [α΄ δεκαήμερο]

Δεύτερο ταξίδι, καλοκαίρι 2006 (Ιούνιος-Ιούλιος) - [1ο δεκαήμερο]

και ποιησάμενος την πορείαν διά Πατρών και Δύμης... * 

10/06/2006 – Προαστιακός από Δουκίσσης Πλακεντίας έως την Κόρινθο. Στην Δουκίσσης Πλακεντίας με πήγε η Ειρήνη με το αυτοκίνητο. Το δισάκι μου στον ώμο. Τραίνο ώς την Πάτρα. Από το λιμάνι της Πάτρας με το καράβι για Μπρίντιζι. Κοντεύουμε στην Λευκάδα με τα λευκά της βράχια. Ο Λευκάτας. Μνημονεύω την Ψάπφα. Είμαστε πια στην Ιθάκη. Περνάμε τώρα από Ηγουμενίτσα και Κέρκυρα και όπου ο τεθνηκώς...

11/06/2006 – Ξημερώματα (μιά ώρα πίσω) φτάνουμε στο Μπρίντιζι. Με τραίνο στις 12:00 στο Lecce, στον νότο.

12/06/2006 - Lecce. Πρωΐ. Περιμένω το λεωφορείο για Calimera. Πέρασε ο τοπικός ταχυδρόμος και μιλήσαμε. Υγρασία. Pasticceria S. Oronzo 30, Lecce, πίνω το τσάι μου con limone. Κάνει κρύο. Στην στάση από Καλημέρα παραδόξως με πλησίασε ένας ρωμηός, πόντιος, αναζητώντας παραδοσιακά συγκροτήματα. Παντού πια η φυλή μας;

13/06/2006 - Λιακάδα στο Lecce. Ανακάλυψα μιάν γωνιά εδώ στο Lecce, κοντά στην Porta di Napoli. Πίνω τον καφέ μου και θα μείνω κι άλλα βράδυα εδώ. Στην Αθήνα του ιταλικού νότου.

14/06/2006 - Παίρνω τον πορτοκαλοχυμό μου στην Porta di Napoli. Ψιλόβροχο. Πακιστανοί πουλάνε ομπρέλες. 

15/06/2006 – Περιηγούμαι στα χωριουδάκια του νότου: Alezio, Parabita, Cazarano, Cazaranello, Ugento, Στερνατία - σύλλογος Chorama (= η Χώρα μας).

16/06/2006 – Alberobello, Grotta di Castellana, Mourge, τείχη Manduria, όπου άλλοτε έπεσε μαχόμενος ο σπαρτιάτης εκείνος  στρατηγός. 'Αλλοτε. Πότε δηλαδή;

17/06/2006 – Ανοίγω το mail με κάποια ευκαιρία καθ' οδόν. Ο Φάις παραδόξως ζητάει 350 λέξεις για την βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας σχετικά με βιβλιοκρισίες στο άωρον. Ενώ τού είχα πεί για έναν μήνα να με έχει παραιτημένο. Ζητάει από εμένα και άλλους εννιά bloggers, plus βιογραφικό. Είμαι ακόμη έξω, σαββατόβραδο, γλυκιά βραδιά.

18/06/2006 – Φεύγω για Brindisi. Για δύο ή τρεις μέρες. Μετά Matera, Salerno, Napoli. Στην παλιά πόλη, στο ιστορικό κέντρο εδώ στο Brindisi έχει λιτανεία και ο τοπικός επίσκοπος ανέβηκε σε λευκό άλογο βαστώτας κάποιο ιερό αντικείμενο. Τον σκέπει σκιάδιο. Ποιόν τοπικό άγιο γιορτάζουνε τούτοι; 'Eμ, βέβαια, ποιόν γιορτάζουμε, τον Ιούδα τον απόστολο της αρχαίας ενωμένης εκκλησίας. Την καρδιά του Κυρίου...

19/06/2006 – Το πρωΐ επισκέπτηκα το Bari και τον 'Αη Νικόλα του και το απόγευμα την μεσσαπική Egnazia (Εγναντία), οπότε έχω 12 χιλιόμετρα ποδαρόδρομο για το σταθμό πίσω του τραίνου, για Brindisi. Ευτυχώς προσφέρθηκε ένα καλό ανθρωπάκι από το εξοχικό του πηγαίνοντας πέρα για Taranto, και με άφησε στον σταθμό στο χωριό. Συγκινήθηκε από την αναφορά μου στην λιτανεία. Νωρίτερα δύο ραγκάτσια, το μεσημέρι, με έφεραν στον αρχαιολογικό χώρο της Ιγνάτσια. Με την πανέμορφη στήλη με το κρυφό όνομα-ιδιότητα της πρωθιέρειας σε μεσσαπική (;) γραφή: sacerdodessa (;). Ο ανέρως ανέβηκε απ' ό,τι βλέπω στο Hotel memory.

Ο ίδιος

----- 
* Αναφορά στην Πάτρα (Πάτρες) τον 2ο π.Χ. αιώνα από τον αρκά ιστορικό Πολύβιο (Ιστοριών Δ' 83. - μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α' Γαλαξίας 1971], σσ. 160-161).

μουσειολογίας πέρι

[...]

Η έλλειψις καταλόγου της τε Βιβλιοθήκης και του Μουσείου [Δημητσάνης], ιδίως δε της νομισματικής αυτού συλλογής, ου μόνον καθιστά δυσχερή την επιστημονικήν αυτού επίσκεψιν και εκτίμησιν, αλλά και επισφαλή την ύπαρξιν αυτού, διότι πας τις δύναται ν' αφαιρέση ό,τι βούλεται εκ των μικρών και πολυτίμων εκείνων αντικειμένων, χωρίς να νοηθή, ένεκεν της πλήρους εμπιστοσύνης, μεθ' ης προσφέρεται ο ελλόγιμος και ακάματος της τε Βιβλιοθήκης και του Μουσείου διευθυντής κ. Ιερώνυμος Βογιατζής, αρχιμανδρίτης, προς πάντα ξένον επισκεπτόμενον τα ιδρύματα ταύτα.

Καλόν νομίζω να παύση εις το μέλλον η εμπιστοσύνη αυτή, διότι δεν είνε σπάνια τα παραδείγματα καθ' α άνδρες εντιμότατοι και λογιώτατοι μεν, πλην εμμανείς της αρχαιότητος λάτραι, ουδέ προ αυτού του αισχρού της κλοπής πάθους υποχωρούσι, προκειμένου περί αρχαίου νομίσματος ή ειδωλίου κτλ., δι' ού δύνανται να πλουτίσωσι τας συλλογάς αυτών.

Πιθανόν πολλών των αντικειμένων εκείνων ν' αγνοήται η ποιότης και αξία υπό του διευθυντού του Μουσείου, διότι μόνον ίσως ειδικοί νομισματογνώμονες δύνανται να εκτιμήσωσι και ταξινομήσωσι ταύτα κατ' επιστήμην, αλλά τούτο δεν κωλύει όπως καταγραφώσιν άπαντα εν διπλώ ή τριπλώ καταλόγω, έστω και υπ' αύξοντα μόνον αριθμόν, αφιεμένου προ αυτών χώρου κενού, ίνα, εν πάση ευκαιρία επισκέψεως του Μουσείου υπό εντριβούς περί τας τοιούτου είδους μελέτας ανδρός, συμπληρωθή το κενόν, δια της αναγραφής της ορθής ερμηνείας του αντικειμένου.

Καλόν δ' επίσης νομίζω, προ εκάστου τούτων να γράφηται και το όνομα του δωρησαμένου ή πωλήσαντος αυτό εις το Μουσείον, ίνα ούτως υπεκκαίηται ο ζήλος και των λοιπών κατόχων ομοίων αντικειμένων αρχαίας τέχνης και ιστορίας και δωρώνται ή πωλώσι ταύτα τω Μουσείω.

Τοιουτοτρόπως δύνανται, κατ' εμήν γνώμην, συν τω χρόνω προϊόντι, να πλουτισθή και να καταρτισθή επί το τελειότερον και επιστημονικώτερον το πολύτιμον της Δημητσάνης Μουσείον, να συνταχθή δε και ο παντί τω επισκεπτομένω τούτο χρησιμώτατος και απαραίτητος αυτού κατάλογος. Τα νυν, την έλλειψιν του καταλόγου, αναπληροί εν πολλοίς η ισχυρά μνήμη του διευθυντού αυτού, αλλά τίς εγγυάται ημίν την αθανασίαν αυτού;

Ο κατάλογος δύναται να καταρτισθή ταχέως και ευχερώς, πρώτον μεν καθ' ύλην, κατόπιν δε, όταν γνωσθή η αξία και σημασία εκάστου των αντικειμένων, να γείνη εκ τούτου ο οριστικός κατ' επιστήμην και χρονολογικήν σειράν και η συνωδά τούτω των αντικειμένων κατάταξις.

Προς καταρτισμόν δε του πρώτου στοιχειώδους καταλόγου δύναται ο κ. διευθυντής να εκλέξη 3-4 εκ των καλλιγραφωτέρων μαθητών των ανωτάτων του Γυμνασίου τάξεων και να υπαγορεύη αυτοίς, ό,τι περί εκάστου των εν τω Μουσείω εμπεριεχομένων γνωρίζη από μνήμης, αριθμών αυτά και προσκολλών επ’ αυτών (ή παρατιθέμενος τοις μικροτέροις) τον οικείον αριθμόν∙ περί όσων δε ουδέν γνωρίζει, ας αφήνη προ αυτών χώρον κενόν, ον να συμπληροί, διδομένης ευκαιρίας, ως εν τοις πρόσθεν είρηται.

Δια του πολλαπλού τούτου καταλόγου και το Μουσείον ασφαλίζεται από πάσης καταχρήσεως, φυλασσομένων εν τω μέλλοντι επιμελέστερον (έστω και μέχρις αγροικίας) των πολυτίμων αυτού αντικειμένων, και η εν αυτώ σπουδή καθίσταται ευχερεστέρα και μάλλον καρποφόρος.

*

Τας παρατηρήσεις ταύτας υποβάλλω τω σεβαστώ και λογιωτάτω του Μουσείου διευθυντή και τοις λοιποίς της Δημητσάνης λογίοις, εξ αγνού προς την επιστήμην και την κλασσικήν αρχαιότητα έρωτος και σεβασμού, ουδαμώς προτιθέμενος να καταμεμφθώ ουδενός επί ολιγωρία. 'Εχω δε δι' ελπίδος ότι ταχέως η εμή πρότασις (ή ετέρα πρακτικωτέρα) τεθήσεται εις έργον, εν δε μελλούση επισκέψει μου (Θεού θέλοντος) ευρήσω το Μουσείον κατηρτισμένον, ως επιθυμεί πας ο τοιαύτα ιδρύματα επισκεπτόμενος, ουχί περιεργείας, αλλά σπουδής χάριν.

Κορύλλος Π. Χρίστος (έζησε από του 1843 έως μετά το 1919), Πεζοπορία από Πατρών εις Σπάρτην [1889], (επανεκδ. Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα 1997, σσ. 57-60).