Παρένθετο... δια την Τάξιν ...(του Λόγου)!

Θα μ’ άρεσε να μπορώ να ξεγλιστράω εύκολα, τόσο στη σημερινή αγόρευση, όσο και σ΄αυτές που θ΄ακολουθήσουν, ίσως για χρόνια. Θα προτιμούσα, αντί να παιρνώ το λόγο, να βρίσκομαι μέσα στη ροή του και να ‘ναι αυτός που θα μ’ οδηγεί πέρα από κάθε αρχίνισμά του. Θα ‘θελα τη στιγμή που μιλάω να ‘χω την αίσθηση, ότι μια ανώνυμη φωνή μ’ έχει προλάβει σ’ όσα θα είχα να πώ: θα μού αρκούσε λοιπόν να υποδουλώσω τη φράση, να την κυνηγήσω, να εγκατασταθώ, χωρίς να γίνω αντιληπτός, μέσα στα διαστήματά της, σαν αυτή η ίδια να μού ‘χε κάνει ένα νεύμα σε μια στιγμή εκκρεμότητας. Ετσι λοιπόν, δε θα υπήρχε αρχή και αντί νά ‘μαι εγώ αυτός που κάνει την αγόρευση θα αφηνόμουνα στο τυχαίο του ξετυλίγματός της, ένα μικρό χάσμα, το σημείο της δυνατής εξάλειψής της.

Θα μ’ άρεσε να υπάρχει πίσω μου μιά φωνή (που θά ‘χε πάρει εδώ και κάμποση ώρα τον λόγο και που θά ‘χε μιλήσει ήδη για όσα πρόκειται να πώ) μιά φωνή που θά ‘λεγε: «Πρέπει να συνεχίζει κανείς... δε μπορώ να συνεχίζω... πρέπει να συνεχίζει κανείς... πρέπει να λέει κανείς λέξεις τόσες, όσες υπάρχουν, πρέπει να τις λέει μέχρις ότου μέ βρούν, μέχρις ότου μού πούν – παράξενη καταδίκη, παράξενο λάθος, πρέπει να συνεχίζει κανείς... Μπορεί ήδη νά ‘χει γίνει, μπορεί ήδη να μού το ‘χουν πεί, ίσως νά μ’ έχουν φέρει μέχρι το κατώφλι της ιστορίας μου, μπροστά στην πόρτα που ανοίγεται στην ιστορία μου, θα με παραξένευε αν ανοιγόταν».

Νομίζω ότι σε πολλούς υπάρχει μια παρόμοια επιθυμία να μήν είναι υποχρεωμένοι να κάνουν μια αρχή, μιά παρόμοια επιθυμία, να βρεθούν δηλαδή μονομιάς, απ’ την άλλη πλευρά της αγόρευσης, χωρίς να είναι αναγκασμένοι να εκτιμήσουν, εκ των έξω, αυτή τους την πράξη σαν παράδοξη, φοβερή ή ακόμη και κακοποιά. Σ’ αυτήν την πολύ κοινή ευχή, ο θεσμός απαντά ειρωνικά, εφόσον απαιτεί μια επισημότητα σε κάθε αρχή, εφόσον την περιβάλλει μ’ ένα κύκλο προσοχής και σιωπής και της επιβάλλει, σα νά ‘θελε να την κάνει από μακριά ευδιάκριτη, τελετουργικές μορφές.

Η επιθυμία λέει: «Δε θά ‘θελα νά ‘μαι υποχρεωμένη να μπώ από μόνη μου μέσα σ’ αυτή την ριψοκίνδυνη τάξη της αγόρευσης. Δε θά ‘θελα νά ‘χω σχέση με οτιδήποτε το ριψοκίνδυνο και αποφασιστικό έχει αυτή. Θά ‘θελα να με περιβάλλει σα μιά ήρεμη, βαθιά, απεριόριστη ανοικτή διαφάνεια, όπου οι άλλοι θ’ ανταποκρίνονταν στην αναμονή μου κι απ’ όπου οι αλήθειες μια-μια θ’ αναβλύζαν. Δε θα είχα παρά να αφεθώ να με οδηγήσει μέσα της σαν ευτυχισμένο ναυάγιο». Και ο θεσμός απαντά: «Δέν πρέπει να φοβάσαι ν’ αρχίσεις. Είμαστε όλοι εδώ για να σού δείξουμε ότι η αγόρευση ανήκει στην τάξη των νόμων. ΄Οτι από πάντα επαγρυπνούμε στην εμφάνισή της. ΄Οτι τής έχει δοθεί μιά θέση που την τιμά μα και την αφοπλίζει. Κι ότι άν συμβαίνει νά ‘χει κάποια εξουσία δεν είναι παρά χάρη σε μάς και σε μάς μόνο που την κρατάει».

Αλλά ενδεχόμενα αυτός ο θεσμός κι αυτή η επιθυμία δεν είναι τίποτε άλλο, παρά δυό απαντήσεις στην ίδια ανησυχία: σχετική μ’ αυτό που είναι η αγόρευση μέσα στην υλική της πραγματικότητα, σαν γραπτό ή ρητό πράγμα. Ανησυχία, σχετική μ’ αυτή την μεταβατική ύπαρξη, που αναμφίβολα πρόκειται να σβηστεί μέσα σε μιά διάρκεια που δε μάς ανήκει. Ανησυχία, στην αντίληψη εξουσιών και κινδύνων που δύσκολα φαντάζεται κανείς, κάτω απ’ αυτή τη δραστηριότητα την ωστόσο γκρίζα και καθημερινή. Ανησυχία σαν υποψιάζεται κανείς αγώνες, νίκες, λαβωματιές, κυριαρχίες, υποδουλώσεις, μέσα από τόσες λέξεις που η χρήση τους εδώ και τόσον καιρό έχει απαλύνει τις τραχύτητες.

Μα τί το επικίνδυνο λοιπόν υπάρχει στο γεγονός ότι οι άνθρωποι μιλάνε κι ότι ο λόγος τους καρποφορεί ασταμάτητα; Πού βρίσκεται ο κίνδυνος;

Ετσι αρχινά μία του παράδοση ο Μ. Φουκώ, στο College de France, το 1970, ζητώντας την Τάξη του Λόγου (L’ ordre du discourse). (Το λαμβάνω από την έκδ. Ηριδανού, σε μτφρ. Μηνά Χρηστίδη).
Το κείμενο είναι τόσο παραστατικό που μιλά από μόνο του. Κι είναι απολαυστικό συνάμα. Ως εκ τούτου δεν μπόρεσα ν’ αντισταθώ στην εδώ και τώρα προβολή του.