τύποι ειδωλίων

Μερικές φορές σκέφτομαι:

Υπήρξε ένας ανθρωπάκος των Κυκλάδων.

Ηθελημένα δημιούργησε αυτά τα υπέροχα γλυπτά,

με αυτή τη μορφή, έτσι δεν είναι;

Με αυτήν ακριβώς τη μορφή... Ισχυρότερη και απ' του Μπρανκούζι.

Ποτέ άλλοτε δεν δημιουργήθηκε κάτι εξίσου λιτό.*

27. Μαρμάρινο ειδώλιο γυναικείας μορφής. Κανονικός τύπος, παραλλαγή Σπεδού [νο 252]

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος (περίπου 2700-2400/2300 π.Χ.).
[...] Ύψος 35,5 εκ.

Το ενδιαφέρον του ειδωλίου αυτού έγκειται στο γεγονός ότι σώζει σε ανάγλυφο τα μεγάλα αμυγδαλόσχημα μάτια με τις κόρες και τα βλέφαρα, τα τοξωτά φρύδια και τα μαλλιά, που αποδίδονται με στενή ταινία κατά μήκος του μετώπου και τραπεζιόσχημο τμήμα στο πίσω μέρος του κεφαλιού.

Στις ανάγλυφες περιοχές η επιφάνεια του μαρμάρου είναι πιο λεία και ανοικτόχρωμη από ό,τι στα υπόλοιπα σημεία, ένδειξη ότι οι λεπτομέρειες αυτές δηλώνονταν αρχικά με χρώμα, το οποίο προστάτευσε το μάρμαρο από την διάβρωση. Η τεχνική της γραπτής απόδοσης των ανατομικών λεπτομερειών και των διακοσμητικών στοιχείων των ειδωλίων είναι γνωστή από τους νεολιθικούς ακόμη χρόνους και γνωρίζει μεγάλη άνθηση μετά την Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδο.

Τα χαρακτηριστικά του προσώπου και τα μαλλιά δηλώνονταν με μελανό ή βαθυγάλαζο χρώμα, ενώ με κόκκινο αποδίδονταν τα κοσμήματα ή τα εμβλήματα εξουσίας και τα διακοσμητικά μοτίβα του προσώπου και του σώματος, τονίζονταν οι εγχάρακτες ανατομικές λεπτομέρειες και σε σπάνιες περιπτώσεις δηλώνονταν τα αυτιά, τα ρουθούνια και το στόμα.


34. Μαρμάρινο ειδώλιο γυναικείας μορφής. Κανονικός τύπος, παραλλαγή Δωκαθισμάτων [νο 206]

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος (περίπου 2700-2400/2300 π.Χ.).
[...] Ύψος 39,1 εκ.

[...] ένα από τα πιο κομψά και εκλεπτυσμένα δείγματα της κυκλαδικής ειδωλοπλαστικής. Τα έργα της παραλλαγής αυτής, που έλαβε την ονομασία της από το πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο στα Δωκαθίσματα της Αμοργού, χαρακτηρίζονται από ραδινότητα, επίπεδες επιφάνειες και κυματιστά περιγράμματα στις πλάγιες όψεις.

Το σχήμα του κεφαλιού, όπως και το περίγραμμα του κορμού και των σκελών, είναι τριγωνικά. Τα γόνατα, που συνήθως δεν είναι λυγισμένα, δηλώνονται πλαστικά και οι ανατομικές λεπτομέρειες αποδίδονται κυρίως με εγχαράξεις.


47. Μαρμάρινο σχηματικό ειδώλιο τύπου Φυλακωπής Ι ή Αγίας Ειρήνης [νο 109]

Πρωτοκυκλαδική ΙΙΙ περίοδος (περίπου 2300-2000 π.Χ.).
[...] Ύψος 10 εκ.

[...] αποτελούν εξελίξεις των σχηματικών ειδωλίων της Πρωτοκυκλαδικής Ι περιόδου. Ο τύπος έλκει την ονομασία του από τους ομώνυμους προϊστορικούς οικισμούς της Μήλου και της Κέας, όπου αρχικά εντοπίσθηκε.

Το περίγραμμα των ειδωλίων είναι γενικά τριγωνικό, με μια τραπεζιόσχημη προεξοχή να δηλώνει το κεφάλι και τον λαιμό και δύο αποφύσεις να αποδίδουν σχηματικά τα χέρια.

Η ιδιαιτερότητα του ειδωλίου [...] εδώ έγκειται στο ότι διαθέτει και υποτυπώδη σκέλη, στοιχείο που προκύπτει με την αφαίρεση μικρού τριγωνικού κομματιού από την βάση του.

[ - Πρβλ.: Και οι δύο επιφάνειες του ειδωλίου είναι ταυτόσημες και εντελώς επίπεδες. (Ντούμας, 2000, σ. 216)].

Ν. Σταμπολίδης – Π. Σωτηρακοπούλου, Αιγαίου κύματα. Έργα του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (έκδ. Ομώνυμο Ίδρυμα και Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης - Skira, Αθήνα Μιλάνο 2007, σσ. 124, 140, 168).

Χρίστος Ντούμας, Πρωτοκυκλαδικός Πολιτισμός. Συλλογή Ν.Π. Γουλανδρή (έκδ. Ομώνυμο Ίδρυμα και Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα 2000, σ. 216).

-----
* Το motto απόλογος του Πικάσσο από αναφορά του Α. Μαλρώ στο: Κεφάλι από οψιανό La Tête d’ obsidienne [1974], εν: Bérénice Geoffroy-Schneiter, Κυκλαδικά ειδώλια (μτφρ. Ιω. Λεκκάκου, έκδ. Άγρα, Αθήνα 2004, σ. 5).