Στην αιγυπτιακή θρησκεία υπάρχει ένα σχεδόν απέραντο πλήθος θεοτήτων ποικίλης ισχύος και καταγωγής, μερικές προσωποποιήσεις μεγάλων φυσικών δυνάμεων, όπως ο ουρανός και η γή, ο ήλιος και το φεγγάρι, μια φορά μάλιστα ένα αφηρημένο ον όπως η Μα [ή Μάιτ] (αλήθεια, δικαιοσύνη) ή ένα ον με δύσμορφη νανώδη όψη όπως ο Βες [Βιζού ή Βησάς].
Οι περισσότεροι θεοί όμως είναι τοπικοί και ανάγονται σε μια παλαιότερη εποχή, όταν η χώρα ήταν διαιρεμένη σε πολλές περιφέρειες, έχουν μορφή ζώου, σαν να μην έχουν ξεπεράσει ακόμη το στάδιο εξέλιξης από τα παλαιά ζώα-τοτέμ, δεν ξεχωρίζουν με σαφήνεια ο ένας από τον άλλο ούτε φαίνεται να έχουν διακριτές ατομικές λειτουργίες.
Οι ύμνοι προς τιμήν αυτών των θεών έχουν για τον καθένα από αυτούς σχεδόν το ίδιο περιεχόμενο, τούς ταυτίζουν μεταξύ τους χωρίς ενδοιασμούς, με έναν τρόπο που θα μάς προκαλούσε απελπιστική σύγχυση. Ονόματα θεών συνδυάζονται μεταξύ τους, έτσι που το όνομα τού ενός καταντάει σχεδόν επίθετο του άλλου· στην ακμή της «Νέας Αυτοκρατορίας» λόγου χάρη ο κύριος θεός της πόλης των Θηβών λέγεται Άμμων-Ρα, όπου το πρώτο συνθετικό σημαίνει τον κριοκέφαλο θεό της πόλης, ενώ Ρα είναι το όνομα του ιερακοκέφαλου θεού του ήλιου στη πόλη Ων [Ηλιούπολη].
Μαγικές και τελετουργικές πράξεις, μαγικές ρήσεις και φυλαχτά δεσπόζουν στη λατρεία αυτών των θεών όπως και στην καθημερινή ζωή των Αιγυπτίων.
*
Κανείς άλλος λαός της αρχαιότητας δεν έκανε τόσο πολλά για να αρνηθεί τον θάνατο, δεν μερίμνησε με τόση ακρίβεια για να καταστήσει δυνατή μια ύπαρξη στο υπερπέραν, γι’ αυτό και ο θεός των νεκρών Όσιρις, ο κυρίαρχος αυτού του άλλου κόσμου, ήταν ο πιο δημοφιλής και ο πιο αδιαμφισβήτητος από όλους τους θεούς της Αιγύπτου.
Η αρχαία εβραϊκή θρησκεία όμως παραιτήθηκε εντελώς από την ιδέα της αθανασίας· ποτέ και πουθενά δεν αναφέρθηκε η δυνατότητα συνέχισης της ύπαρξης μετά τον θάνατο.
Σίγκμουντ Φρόϋντ, Ο άνδρας Μωϋσής και η μονοθεϊστική θρησκεία (μτφρ. Λευτέρης Αναγνώστου, έκδ. Επίκουρος, Αθήνα 1997, σσ. 83-84, 85).
