έρχεται ψυχοσάββατον

Στο στερέωμα γλίστρησε ένας θεριστής
και το δρεπάνι πήγε πάνω από μουριά
το φεγγάρι δεν έπεσε κάτω.
Ορίστε η αυλή –
(Η γνώση; Φυρονεριά। Τ' άλλο είναι πλημμύρα.)
'Ερωτας των αφανών; Από τη μεσιανή μεριά – δεν παραθέλει ήλιο.
(Την αρμονία ετούτη έχουνε ξεδιαλέξει κι οι πηγές – την αφανή.)
Τα πλοία των Φαιάκων δεν είχαν δοιάκι
κυβερνημένα από μόνα τους
ταξίδευαν νύχτα μοναχά με γρηγοράδα θαυμαστή
πιστεύαν στον αγέρα
διάβαζαν τις σκέψεις των ανθρώπων
οι άνθρωποι είχαν τα ονόματα των πλοίων –
κουβέντες απείραχτες.
Σ' αυτή την αυλή ειπώθηκαν.
Μετά η αυλή γέμισε Φαίακες.
Φαίακες είναι οι φαιοί παναπεί οι μουντοί
οι πεθαμένοι.
Χειμώνας είναι ο κόσμος και μαύρο το πλοίο της γραφής μας
και θέρος είναι ο άλλος αιών
και μέσα στο κατάμαυρο πλοίο της
φάγαμε το χόρτο που δηλητηριάζει τη φρόνηση.

Νίκος Παναγιωτόπουλος, σύσσημον ή Τα Κεφάλαια (αφήγηση της άγονης γραμμής / ή ιστορία μιάς ψυχής και του πληρώματος / ενός στενού καιρού-), απόσπασμα από το κεφ. ΚΗ’ 6, σ.235 -της Ινδίκτου βιβλίο, τόμος να λέμε.

εγκαύματα 24, 1

αποστροφή...................

...Γαία εσύ, που κόβει απ' τ' αχαμνά
τον Κρόνο·

...Ουρανός: - Μάννα, γιατί με μουνου-
...................................................χίζεις;

aνάλεκτa

Το χιόνι αντικαθιστά τη σιωπή
'Ομως κάτω από το χιόνι
Ακούει κανείς μιάν άλλη σιωπή
Πιο πένθιμη, πιο βαθειά, πιο διαρκή

Τάκης Βαρβιτσιώτης, motto στη συλλογή 'Ομως το χιόνι πάντα μένει, 'Ινδικτος 2002.

fatih akin

ή Η άκρη του ουρανού και άσε να χιονίζει...

Ο Νεζάτ, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Αμβούργου, αποδέχεται με βαριά καρδιά το γάμο του πατέρα του με τη Γέτερ, μια γοητευτική πόρνη. Όταν η τελευταία χάσει αναπάντεχα τη ζωή της, ο Νεζάτ θ' αναζητήσει την κόρη της Αϊτέν, μια πολιτική ακτιβίστρια την οποία καταζητεί η τουρκική αστυνομία.

Σκληρότητα και ρομαντισμός, παθιασμένοι ήρωες, παράλληλες ιστορίες γεμάτες συναισθηματική ένταση αλλά και οξυδερκής πολιτικοκοινωνική κριτική. Βραβείο σεναρίου στις Κάννες για μία από τις πιο αφοπλιστικά συγκινητικές ταινίες των τελευταίων χρόνων. (πηγή: αθηνόραμα)

*

Εκ των υστέρων διάβασα την κριτική που αναδημοσιεύω εδώ από το Αθηνόραμα. Περνώντας έξω από τον κινηματόγραφο με το που αναγνώρισα τον σκηνοθέτη του head on χωρίς δεύτερη σκέψη πλήρωσα το αντίτιμο και κάθισα να δώ την νέα ταινία του καλού αυτού σκηνοθέτη, τούρκος στην γερμανία. Στις ταινίες του μ' αρέσει το πάντρεμα που κάνει της δύσης με την ανατολή, την συγκεκριμένη ανατολή που τόσο μας μοιάζει [οι τούρκοι, σα λαός, μάς μοιάζουν πάρα πολύ, στις συνήθειες και στις αντιδράσεις, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει βλέποντας τις ταινίες του fatih akin!]

Στο τέλος με μάγεψε η οδός που τραβά για την Τραπεζούντα! Είχα γνωρίσει άλλοτε την Aslu [το όνομά της σήμαινε την λιονταρίνα], καταγόμενη από αυτά τα μέρη και είχα μείνει έκπληκτος από την λευκότητα της σάρκας της και τα γαλάζια μάτια. Ο φίλος μου έλεγε πως θα ήταν σίγουρα ελληνικής καταγωγής. Δεν το λύσαμε το μυστήριο. Ο fatih akin μ' αρέσει. Μ' αρέσει πολύ. Δείτε το και δεν θα χάσετε.

το γραπτό

Προσπαθούμε το γραπτό να το φέρνουμε σε όσο το δυνατό πιό σφιχτή μορφή. Αφαιρούμε τα περιττά. Το καλοκλαδεύουμε, ούτως ειπείν, για να κάνει γερούς καρπούς. Δεν ξέρω αλήθεια, ποιά είναι η σχέση ενός γραφιά με το κλάδεμα των δέντρων. 'Οποιος έχει ποτέ κλαδέψει ένα καρποφόρο δέντρο, πράξη που γίνεται με σκοπό την αποδοτικότερη καρποφορία, θα καταλάβει τί εννοώ.

(σκέψεις του καλοκαιριού ΑΝΕΠΙΔΟΤΕΣ)

μήνιμα γένωμαι

[επιστρέφω*
για την λογουγραφή]

Αναρωτιέμαι... Είναι δυνατόν να ενόχλησε η επικριτική αναφορά μου στην Αθήνα; Ξέρετε, η Μαρώ, δεν έχει απόλυτο δίκιο. Ως επί το πλείστον, δεν έχει σημασία το τί γράφουμε (αν ο λόγος είναι αυτοβιογραφικός κλπ) αλλά πώς το γράφουμε. Εισάγω με τα κείμενά μου μιάν νέα θεωρία. Υπογράφω λογουγράφος. 'Εθεσα στην αρχή: λογογράφος (θυμηθείτε Εκαταίον Ηγησάνδρου τον Μιλήσιον). Μπερδεύτηκαν. Με νόμισαν δικηγόρον είτε λαογράφον. Ενώ εγώ ήμουν απλώς ένας καλλιεργητής. Καλλιεργητής του λόγου. Κι έτσι τό έκαμα λογουγράφος, επιθυμώντας να καταδείξω πως καταγράφω τον λόγο, μόνον. Στα κείμενά μου ανάμεσα, στις λέξεις, εσωκλείω την ενέργεια που τά ερμηνεύει... που τίς ερμηνεύει. 'Ενα είδος προσωδίας κατά την εκφορά. Και τον διάψαλμο. Προπάτορές μου γευθείτε, λ.χ. τον Πεντζίκη. Τί είναι τα κείμενά του, ειμή λογουγραφές. Φίλος, λογοτέχνης, νεώτερός σας κατά δέκα χρόνια, εμέμφηκε τον γέρο πως στέκει, λέει, έξω από τόπους λογοτεχνικούς το να καταγράφει σε ένα του κείμενο και ‘γω δεν ξέρω πόσα ονόματα του τάδε φυτού. “Αυτό”, λέει, “δεν είναι λογοτεχνία”. Σφάλλει. Το νόημα είναι ακριβώς αυτό. Την σκυτάλη, ξέρετε, βαστούσε κι ο Becket. Λογουγραφές καθαρά το έργο του. Ενδεικτικά αναφέρω: “Πρώτος έρωτας” (1945), “Χωρίς” (1969), “Συντροφιά” (1980) κλπ. Στην παράδοση των Ιρλανδών κορυφαίος ο Joyce, του Οδυσσέως και του Finnegan’s Wake. Ενώ, ο Παπαδιαμάντης, όλων αυτών προηγήθηκε. Χαρείτε υπ’ αυτήν την οπτική τον “Ερωτα στα χιόνια” (1896). Μιά άριστη λογουγραφή γέροντος έρωντος έρωτα σεβντά.

Δικός σας
εγώ
με την φιλία που διακρίνει
τους ποιητές· όχι το μίσος ποτέ.

-----
* από δεκαετίας
επιστολή, ανεπίδοτος
[εκ των καταλοίπων Οδυσσέως Πελαργού]

** στον τίτλο του παρόντος δυό λεξούλες από το ομηρικό (λ 73)· μήνιμα εκ του μήνις, οργή, θυμός, κατάρα

τω αγνώστω παράγοντι Ψ ήγουν τη ψυχή!

Η θεραπευτική μας επομένως δεν βασίζεται παρά μόνον επί των ζωϊκών, ήγουν μηχανικών, χημικών, φυσιολογικών δυνάμεων της ύλης. 'Αλλως έχει το πράγμα διά τας ασθενείας των νεύρων. Νευρικαί ασθένειαι "είναι ειδικαί", ή τουλάχιστον, κατά τον διδάσκαλόν σου, "συνοδεύονται με σχετικάς" ασθενείας της ψυχής. Επομένως η θεραπευτική μας μέθοδος δεν ειμπορεί να κάμη τους υπολογισμούς αυτής άνευ της συνεπικουρίας του αγνώστου τούτου παράγοντος Ψ, τουτέστι της ψυχής. Τί φυσικώτερον λοιπόν παρά να συμπροσδοκά κανείς παρ' ημών, όπως αποκαλύψωμεν εν τοις τελικοίς εξαγομένοις των υπολογισμών μας, αν όχι όλην την φύσιν του αγνώστου τούτου Ψ, αλλά τουλάχιστον όλας αυτού τας ιδιότητας;

Αι ασθένειαι αύται, είπεν ο γέρων μετά προφανούς λύπης, δεν αρκεί μόνον ότι είναι ανίατοι, αλλά και δεν χρησιμεύουσι διόλου προς φωτισμόν της επιστήμης. Το κακόν δεν έχει την ρίζαν του εις την γνωστήν ημίν φύσιν των νεύρων, αλλ' εις τον άγνωστον παράγοντα Ψ, τουτέστι την ψυχήν. Ημείς θεραπεύομεν νεύρα μόνον.

Γεωργίου Βιζυηνού, Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας, (ΝΕΒ ΔΠ 38, σσ. 105, 118-119, 166).

Καταχωρώ εδώ τον άγνωστο παράγοντα Ψ όπως τον περιέγραφε, σημειώνοντάς τον σ’ ένα του διήγημα, ο Βιζυηνός... Του Πεντζίκη την εκδοχή, δηλαδή τον παράγοντα Ψ από την δική του σκοπιά, είχαμε καταχωρήσει προ λίγων ετών...

[πορφύραν και βύσσον...]

.....πορφύραν και βύσσον εν εμοί διψοστολίζεται η προφήτις
.....ως το ποθεινόν αυτής αστροφίλημα μ’ απολυτρώνει σε σταυροδρόμι ασέληνον

.....άφησα στους ψυχοπλάνους τις γνώσεις και εγυμνώθην αυτών τα ιμάτια
.....ύστερα στον γυρισμό το φανέρωμα της τελετής επί τα ίχνη της εκδημίας
.....ιδού καρδία φλεγομένη και αντιρροπούσα εν τω μέσω του ποταμού όταν οι αλάστορες των καταλυμένων οίκων ορίζουν όχθες μαύρες
.....από τα δεσμά των ανέμων γλυκεία μ’ αγγίζεις και η έλευσίς σου νόστος και αντίδωρον της ευδοκίας
.....ότι συνάπτεις την απωσθείσαν λαχτάρα με την ουράνια δίψα
.....ο δράκων περιβεβλημένος άλικα οθόνια έχει σκλαβώσει τις ανυφάντρες έτσι παγιδεύονται τα κοιτάγματα
.....όμως από τότε που μού χάρισες την ευωδία των κρίνων σ’ αντικρύζω αιμάσσων
.....ο ιλασμός μαχαίρι αμφίστομο και το κρατώ από την κόψι

Β.Ν. Μπόνος, από την συλλογή η ερωδύφις (στον συγκεντρωτικό τόμο αυτόμελα, σσ. 163-164).

'Oσο είναι ακόμα καιρός

Αιφνίδιο ρήγμα στην ψυχή μου.
Δεν ειν' ο θάνατος· είναι η ζωή.
'Οχι αυτή που χάθηκε· αυτή που απόμεινε.
Απογυμνώνεται κανείς, ζωντανός ακόμα
μένει με τα οστά.

'Εμεινα σκυμμένος
πάνω από βιβλία και σκοτεινά τεφτέρια.
Πόσο πιο λίγα έμοιαζαν εκείνα που άγγιζα
απ' όσα φαντάστηκα κι απ' όσα έβλεπα!

Γλυκοκέλαδη τώρα καμπάνα, σαν ξωκκλησιού,
σταλάζει όλη μέρα τους πένθιμους σταλαγμούς της,
σ' ένα χρόνο χωρίς ημερομηνίες.

Δεν κόβω ένα λουλούδι, δεν πατώ στο χιόνι.

'Εφτασα στις αμίλητες πύλες των μοναστηριών.

Ομοτ. καθηγ. Νεοελληνικής Φιλολογίας, Κώστας Στεργιόπουλος.

*

'Ενα από τα καλύτερα κατ' εμέ ποιήματα του 2006, αναδημοσιευμένο στην Ανθολογία της Κοινωνίας των (δε)κάτων (Ντ. Σιώτης και οι συν αυτώ), ένα νέο σχήμα που ξεσυνερίζεται τα γράμματα στην Αθήνα της τρίτης χιλιετίας.

Τίτλος στην ποιητική συλλογή: 'Οσο είναι ακόμα καιρός. Υπότιτλος: τριάντα ένα και ένα υστερόγραφα (1997-2005) (έκδ. Νεφέλη 2006). Εδώ το υπ' αριθμ. 29.