τω αγνώστω παράγοντι Ψ ήγουν τη ψυχή!

Η θεραπευτική μας επομένως δεν βασίζεται παρά μόνον επί των ζωϊκών, ήγουν μηχανικών, χημικών, φυσιολογικών δυνάμεων της ύλης. 'Αλλως έχει το πράγμα διά τας ασθενείας των νεύρων. Νευρικαί ασθένειαι "είναι ειδικαί", ή τουλάχιστον, κατά τον διδάσκαλόν σου, "συνοδεύονται με σχετικάς" ασθενείας της ψυχής. Επομένως η θεραπευτική μας μέθοδος δεν ειμπορεί να κάμη τους υπολογισμούς αυτής άνευ της συνεπικουρίας του αγνώστου τούτου παράγοντος Ψ, τουτέστι της ψυχής. Τί φυσικώτερον λοιπόν παρά να συμπροσδοκά κανείς παρ' ημών, όπως αποκαλύψωμεν εν τοις τελικοίς εξαγομένοις των υπολογισμών μας, αν όχι όλην την φύσιν του αγνώστου τούτου Ψ, αλλά τουλάχιστον όλας αυτού τας ιδιότητας;

Αι ασθένειαι αύται, είπεν ο γέρων μετά προφανούς λύπης, δεν αρκεί μόνον ότι είναι ανίατοι, αλλά και δεν χρησιμεύουσι διόλου προς φωτισμόν της επιστήμης. Το κακόν δεν έχει την ρίζαν του εις την γνωστήν ημίν φύσιν των νεύρων, αλλ' εις τον άγνωστον παράγοντα Ψ, τουτέστι την ψυχήν. Ημείς θεραπεύομεν νεύρα μόνον.

Γεωργίου Βιζυηνού, Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας, (ΝΕΒ ΔΠ 38, σσ. 105, 118-119, 166).

Καταχωρώ εδώ τον άγνωστο παράγοντα Ψ όπως τον περιέγραφε, σημειώνοντάς τον σ’ ένα του διήγημα, ο Βιζυηνός... Του Πεντζίκη την εκδοχή, δηλαδή τον παράγοντα Ψ από την δική του σκοπιά, είχαμε καταχωρήσει προ λίγων ετών...