[...] αλλά η Πάπισσα Ιωάννα είναι ένα μυθιστόρημα μυθοπλασίας; Εδώ νομίζω πως αρχίζουμε να πλησιάζουμε τον πυρήνα του προβλήματος.
Βεβαίως και πρόκειται για μυθιστόρημα, αλλά η μυθοπλασία είναι μόνο μία από τις τεχνικές που μετέρχεται ο συγγραφέας της Πάπισσας. Ένα από τα στοιχεία της αφηγηματικότητάς του. Δεν πρόκειται όμως για βιβλίο μυθοπλασίας.
Ας απαριθμήσω πρόχειρα μερικούς λόγους: ο υπότιτλος, "μεσαιωνική μελέτη", ο μακρύς πρόλογος, "Τοις εντευξομένοις", οι 56 σελίδες της "Εισαγωγής", οι 52 σελίδες "Σημειώσεων" στο τέλος του βιβλίου, καθώς και οι υποσέλιδες, που όλα τους αποτελούν μέρη του μυθιστορήματος και στοιχεία της αφήγησης· η οργιαστική διακειμενικότητά του, η επίσης οργιαστική ποικιλία τρόπων με τους οποίους χρησιμοποιεί (ή εφευρίσκει...) τις πηγές και τα δάνειά του, η σχέση της Πάπισσας με τις ιστορικές μελέτες του ιδίου θέματος, ο ενδοκειμενικός σχολιασμός των εν λόγω πηγών, κλπ.
Όλα αυτά που δημιουργούν μια πρωτοφανή ανοικείωση του μυθιστορηματικού λόγου, αλλά και τη γοητεία του:
Από τη στιγμή όμως που ο αναγνώστης εμπλέκεται στο ερώτημα τι είναι ακριβώς αυτό που διαβάζει και σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας, έχει ήδη παρασυρθεί στο λογοτεχνικό παιχνίδι
Και εκεί ο Ροΐδης με την Πάπισσα εξαντλεί και υπερβαίνει τη λογοτεχνική συνθήκη "μυθιστόρημα", νοούμενο ως λογοτεχνική κατηγορία της νεωτερικότητας: απευθυνόμενος πάλι στον αναγνώστη, όπως κάνει σε όλη τη διάρκεια της αφήγησης, "τον παρωθεί να αναλάβει τις ευθύνες του έναντι της ανάγνωσης", "τον δελεάζει να πάρει μέρος στη σύνταξη του νοήματος" (Δ. Δημηρούλης).
Κώστας Βούλγαρης, Η δικιά μας Ελένη. Ψηφίδες και πρόσωπα της σύγχρονης ποίησης. Δοκίμιο (έκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2022, σ. 433).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου