Εδώ βρίσκεται η μεγάλη συμβολή του Σωκράτη, ο οποίος φαίνεται να θέτει ως αφετηριακή προϋπόθεση για τη γνώση του απόλυτου Αγαθού μία μόνο γενική αρχή: απορρίπτει ως μη όντα όλα όσα δεν είναι αγαθά.
Έτσι φθάνουμε στο σωκρατικό «έν οίδα ότι δεν οίδα», τη βάση της ηθικής αυτογνωσίας και αυτοσυνειδησίας του Σωκράτη και την ανακήρυξή του από το Μαντείο των Δελφών ως σοφότερου των ανθρώπων.
Αυτήν την «πνευματική πενία» ο Σολοβιώφ τη θεωρεί ως πρώτη προϋπόθεση της αληθινής φιλοσοφίας και συγχρόνως εφαρμογή του πρώτου μακαρισμού που οδηγεί σε συμφωνία του Μαντείου των Δελφών με την Επί του όρους Ομιλία [σημ. 33: Κατά τον πρώτο μακαρισμό: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστιν η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 5, 3)].
Η ομολογία της άγνοιας του Σωκράτη ήταν η αφετηρία της αναζήτησης και της έρευνας. Η πνευματική πενία προκαλούσε στον Σωκράτη, κατά τον Σολοβιώφ, πείνα και δίψα, σύμφωνα με τον μακαρισμό: «Μακάριοι οι πεινώντες και διψώντες την δικαιοσύνην, ότι αυτοί χορτασθήσονται» (Ματθ. 5, 6). Πρόκειται, όπως το βλέπει ο Σολοβιώφ, για μία «καινή συμφωνία της αληθούς φιλοσοφίας και της αληθούς θρησκείας, της ελληνικής και της εβραϊκής σοφίας».
*
Η επίσημη κατηγορία εναντίον του Σωκράτη επιβεβαιώνει επακριβώς τα ανωτέρω: «ο Σωκράτης παρανομεί και επειδή διαφθείρει τους νέους και επειδή δεν πιστεύει στους θεούς που πιστεύει η πόλη, αλλά σε κάποια καινούργια δαιμόνια». Η αλήθεια είναι ότι ο Σωκράτης δεν μπορούσε να κατηγορηθεί επί αθεΐα, όπως είχε συμβεί νωρίτερα με τον Αναξαγόρα.
Είναι αλήθεια ότι η ευσέβεια του Σωκράτη ήταν δύσκολο να αμφισβητηθεί. Γι' αυτό και το πραγματικό νόημα της κατηγορίας εναντίον του εντοπίζεται στο ότι δεν αναγνώριζε τους θεσμοθετημένους θεούς της πόλης, δεν απέδιδε δηλαδή σ' αυτούς λατρεία σύμφωνα με τους νόμους και τα έθιμα της πόλης των Αθηνών.
Κατά τον Σολοβιώφ, ο Σωκράτης τιμούσε τους θεούς επί τη βάσει της εσωτερικής του σχέσης με το απόλυτο. Στο συγκεκριμένο σημείο εντοπίζεται το έγκλημά του και κυρίως το τμήμα της κατηγορίας ότι «νομίζει (=πιστεύει) έτερα δαιμόνια καινά». Όχι μόνο, λοιπόν, δεν μείωνε το περιεχόμενο της λαϊκής (της παραδεδομένης) ευσέβειας, αλλά αντιθέτως «πρόσθετε σ' αυτό».
Ως προς το σκέλος της κατηγορίας ότι διαφθείρει τους νέους, ο Σολοβιώφ τοποθετείται με περισσή ευκρίνεια. Τα λόγια του Σωκράτη είχαν μεγάλη απήχηση στους νέους, γιατί έθεταν «σε κίνηση τις ζωντανές καρδιές και διάνοιες που δεν είχαν ακόμη προλάβει να αποστεωθούν».
Με σωκρατική ειρωνεία, θα λέγαμε, παρατηρεί ο Ρώσος διανοητής: «Διέφθειρε (ο Σωκράτης) την νεολαία υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό της προς τους σκοτεινούς και κενούς καθοδηγητές, προς τους τυφλούς οδηγούς τυφλών».
Έναντι όλων αυτών των εγκλημάτων (!), ο Σωκράτης μόνο ως εγκληματίας έπρεπε να καταδικασθεί. Αυτό ήταν κατά τον Σολοβιώφ, «το τραγικό χτύπημα που δέχθηκε ο Πλάτων στην αρχή του δράματος της προσωπικής του ζωής». Και ήταν μόλις είκοσι οκτώ ετών.
*
Ως πρώτη συνέπεια του θανάτου του Σωκράτη βλέπει ο Σολοβιώφ τη γέννηση του πλατωνικού ιδεαλισμού, ο οποίος έχει το θεμέλιό του στη διδασκαλία του Σωκράτη. «Αυτός ο κόσμος», παρατηρεί ο Σολοβιώφ, «στον οποίο ο δίκαιος έπρεπε να πεθάνη υπέρ της αληθείας, δεν είναι ο πραγματικός, ο αληθινός κόσμος. Υπάρχει ένας άλλος κόσμος όπου η αλήθεια ζή».
[...] Σημαντική είναι η θέση του Σολοβιώφ, ότι τον ιδεαλισμό του ο Πλάτων τον εξήγαγε από τον βαθύ ψυχικό του κλονισμό λόγω του θανάτου του Σωκράτη και όχι από αφηρημένες θεωρητικές σκέψεις, με τις οποίες θα τον επεξηγούσε αργότερα στους διαλόγους του. [...] Η απαισιοδοξία του Πλάτωνα δεν είχε να κάνει με τις προσωπικές του αποτυχίες, αλλά με το ότι «σ' αυτόν τον κόσμο δεν βρέθηκε τόπος για την αλήθεια και τον δίκαιο άνθρωπο».
Νικόλαος Ε. Τζιράκης, Συμβολή στην προσέγγιση του Πλάτωνα επί τη βάσει της Μελέτης του Βλαδίμηρου Σ. Σολοβιώφ, Το προσωπικό δράμα του Πλάτωνος (ανάτυπο από τον Χαριστήριο Τόμο του Σεβ. Μητροπ. πρώην Κισσάμου και Σελίνου κ. Ειρηναίου Γαλανάκη, Χανιά 2009, σσ. 639, 640-641, 646, 647).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου