Ι. Χωρίς καμμιάν αμφιβολία η πλοκή τού προσωπικού δράματος τού Πλάτωνος περιστρέφεται γύρω από τις σχέσεις του με τον Σωκράτη: τον εν ζωή Σωκράτη στην πρώτη πράξη, και την ζωντανή του μνήμη που κυριαρχεί σε όλες τις επόμενες πράξεις.
Τί είναι όμως ο Σωκράτης, ποιά η βαθύτερη σημασία του;
Ο Σωκράτης ήταν το terrium quid, η τρίτη άγνωστη και ζητουμένη πλευρά της εγγενώς ταραγμένης ελληνικής ζωής· η πλευρά της δικαιοσύνης χωρίς πάθη, η οποία συμφιλίωνε τις υπόλοιπες δύο εχθρικές μεταξύ τους πλευρές, γι' αυτό και ήταν μισητή σε αυτές. Το ζητούμενο ήταν η ίδια η αρχή της ανθρώπινης ζωής. [...]
*
[...] Όταν όμως η οικογενειακή-φυλετική κοινότης αφομοιώθηκε από την ευρύτερη και ισχυρότερή της αστική, όταν η πόλις έγινε ισχυρότερη από την φυλή - τότε ήταν φυσικό επακόλουθο και οι θεοί τής αστικής κοινότητας να θεωρηθούν ανώτεροι από εκείνους της φυλής και της οικίας.
Στα νεώτερα χρόνια επιδιώκεται (αν και όχι επιτυχώς σε όλες τις περιπτώσεις) να αποσυνδέσουν από την θεότητα τον χαρακτήρα του αστυνόμου και από την αστυνομία αντιστοίχως την θεϊκή ευλογία. Αναμφιβόλως δύσκολη αποστολή.
Όμως την εποχή εκείνη δεν ετίθετο κάν τέτοιο ζήτημα. Η σύνδεση της πρωτόγονης θρησκείας με την πολιτική ή την αστυνόμευση ήταν τόσο ιδιόμορφη, μετέπλαθε τα δύο αυτά συστατικά της σε τέτοιο βαθμό, ώστε σήμερα αδυνατούμε σχεδόν ολοκληρωτικώς να διαμορφώσουμε γι' αυτά κάποια εναργή ιδέα.
*
[...] Και εάν οι βασικοί πατριαρχικοί θεοί κατ' ουσίαν ήσαν φύλακες της πόλεως, οι άνθρωποι-φύλακες της πόλεως (λ.χ. οι φύλακες της πλατωνικής Πολιτείας) ήσαν πολύ πιο θεϊκοί από ό,τι ο «θείος» χοιροβοσκός Εύμαιος της Οδύσσειας, για παράδειγμα.
Μια τέτοια ιδανική, παραδείσια συνολική συνείδηση της ζωής δεν ήταν δυνατόν να μακροημερεύση. Εστηρίζετο στην αυτονόητη και άκριτη πίστη των ανθρώπων προς τα μέλη τής φυλής και τής πόλεως, προς την ιερότητα και θεϊκότητα τής γενεθλίου πόλεως. Όποια από τις δύο πλευρές και αν ταλαντευθή, αμέσως θα καταρρεύση ολόκληρο το οικοδόμημα.
Εάν οι πατροπαράδοτοι θεοί είναι ανύπαρκτοι ή αδύναμοι, πού θα στηριχθή η καθιέρωση των πατροπαράδοτων νόμων; Και αντιστρόφως: εάν οι πατροπαράδοτοι νόμοι δεν είναι ιεροί, πού θα στηριχθή η πάτρια θρησκεία; Έτσι λοιπόν, πρέπει η διττή πίστη, στην οποία στηρίζεται η καθημερινή ζωή μιάς συγκεκριμένης κοινωνίας, να μείνη ανέπαφη. [...]
Η άκριτη πίστη στην Παράδοση είναι κατάσταση εξαιρετικά ασταθής [...]. [...] οι θρησκείες που θεμελιώνονται αποκλειστικώς στην τυφλή πίστη, αρνούμενες άλλα, ανθεκτικώτερα θεμέλια, καταλήγουν πάντα είτε στην δαιμονική αιμοδιψία, είτε στην κτηνώδη ανευθυνότητα.
Βλαδίμηρος Σαλαβιώφ, Το προσωπικό δράμα του Πλάτωνος (μτφρ. Δημ. Β. Τριανταφυλλίδης, έκδ. Αρμός, Αθήνα 1999, σσ. 27, 27-28, 28-29).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου