η Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως

Αυτή η αλλοτρίωση του εκκλησιαστικού (σχέσεων κοινωνίας) χαρακτήρα της Ευχαριστίας, η επικράτηση ατομοκεντρικών προτεραιοτήτων, εμφανίζεται συντελεσμένη από τον 13ο κιόλας αιώνα (τουλάχιστον στην Ορθόδοξη Ανατολή ως προϊόν σαφέστερου ιστορικά συσχηματισμού με την, πολύ προγενέστερη, θρησκειοποίηση του Χριστιανισμού στη φραγκική Δύση). Αποτυπώνεται ενδεικτικά το τετελεσμένο σε συλλογή ύμνων και ευχών που απαρτίζουν τη λεγόμενη ως σήμερα Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως.

Η Ακολουθία έχει σκοπό να προετοιμάσει ατομικά τον κάθε Χριστιανό για τη μετάληψη του άρτου και του οίνου της Ευχαριστίας. Τόσο οι ύμνοι όσο και οι ευχές έχουν συνταχθεί σε πρώτο ενικό πρόσωπο: είναι ατομικές προσευχές, που όλες ζητούν να καταστεί το άτομο άξιο και ικανό για να προσλάβει ατομικά το σώμα και το αίμα του Χριστού. Δεν υπάρχει μνεία μετοχής σε δώρημα κοινωνούμενο με αδελφούς, απουσιάζει κάθε αναφορά (έστω έμμεση) σε γεγονός σχέσεων κοινωνίας, συγκρότησης σώματος εκκλησιαστικού. Η Ακολουθία θα ήταν η ίδια και αν η μεταβολή του άρτου και του οίνου μπορούσε να συντελεστεί χωρίς το γεγονός της Ευχαριστίας ή ερήμην εκκλησίας αδελφών.

'Ολο το νοηματικό βάρος ευχών και ύμνων επικεντρώνεται στο ενδιαφέρον για την ατομική εξασφάλιση του δεομένου, την εξάλειψη των ατομικών του αμαρτημάτων, την παραθεώρηση της ατομικής του αναξιότητας. Ενδιαφέρει ατομικά ο Χριστιανός να μεταλάβει «ανενόχως» και «ακατακρίτως» των υπερφυσικών δωρημάτων. Το πόσο εμφατικά αγνοείται το εκκλησιαστικό γεγονός, η ύπαρξη συνκοινωνούντων αδελφών, είναι πραγματική έκπληξη.

[σημ.29: Στις συλλογές Ιερών Κανόνων της Εκκλησίας συμπεριλαμβάνεται και μια επιστολή του Μεγάλου Βασιλείου, Προς Καισαρίαν πατρικίαν, περί του ποσάκις κοινωνείν οφείλομεν [...]. Αν η επιστολή είναι γνήσια, οι πληροφορίες που κομίζει δημιουργούν κατάπληξη: Μαρτυρούν ότι ήδη από τον 4ο αιώνα, εντελώς αυτονόητα ακόμα και για τον «μέγιστο φωστήρα» της Εκκλησίας Βασίλειο, η μετάληψη των ευχαριστιακών δώρων αποσυνδέεται από την κοινωνία του δείπνου και τη μετοχή στη συγκρότηση του εκκλησιαστικού σώματος ή τρόπου της υπάρξεως, λειτουργεί με όρους και πρακτικές ατομοκεντρικής ανάγκης και χρήσης...].

Χρήστος Γιανναράς, Ενάντια στη θρησκεία (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2006, σσ. 130-131). Στη σ. 132 ζητείται ιστορικο-φιλολογική μελέτη για το αν και κατά πόσο οι ευχές της ακολουθίας αυτής που αποδίδονται σε ονομαστούς πατέρες της εκκλησίας δεν είναι ψευδεπίγραφες.