[…] η Πατερική θέση είναι πως η πλήρης ψυχοσωματική φύση είναι πάντοτε ενυπόστατη και βεβαίως είναι ήδη, ως λόγος / κλήση Θεού, μέσα στη Χάρη, ως ενεργούμενος προσωπικός διάλογος μεταξύ Θεού και ανθρώπου – είναι η διακοπή αυτού του διαλόγου που μάς κάνει να χάνουμε από τα μάτια μας το γεγονός αυτό.
Το γεγονός του προσώπου συνδέεται έτσι αξεδιάλυτα με τον διαλογικό τρόπο υπάρξεως της φύσεως, με το ότι η φύση των όντων δημιουργείται (προτείνεται από τον Θεό) και τελειοποιείται ως προσωπικός διάλογος μεταξύ Θεού και ανθρώπου, αλλά και των ανθρώπων μεταξύ τους – πρόκειται, δηλαδή, στην πραγματικότητα, για μία νέα, υπερ-φιλοσοφική και υπερ-μεταφυσική έννοια περί φύσεως (γεγονός το οποίο ελάχιστα έχει κατανοηθεί από τους σημερινούς θεολόγους).
Το γεγονός του προσώπου έγκειται στο ότι η φύσις είναι τόσο απίστευτα διαλογική, δηλαδή «προσωπική» ως προς τον τρόπο υπάρξεώς της, ούτως ώστε, ενάντια σε κάθε φιλοσοφική ουσιολογία, να μπορεί να ταυτιστεί με την καθαρή ελευθερία.
Το γεγονός ότι η φράση του Μαξίμου πως «ουκ ηναγκασμένα τα των λογικών φυσικά» (Συζήτησις μετά Πύρρου, 293BCD) -δεν ταυτίζεται δηλαδή οπωσδήποτε η φύση με την αναγκαιότητα, όπως το ήθελε τότε ο Πύρρος και σήμερα ο Berdyaev και ο Γιανναράς, ακριβώς διότι υπάρχει ως προσωπικός διάλογος μεταξύ της ανθρώπινης ελευθερίας και της θείας Χάριτος- όπως και η θέση του πως το ανθρώπινο όν «μηδαμώς τω θεωθήναι του κατά φύσιν εξίσταται» (PG 91, 81D) ηχούν δραματικώς παράδοξα στ’ αυτιά των σύγχρονων θεολόγων, μόνο μελαγχολικές σκέψεις μπορεί να προκαλέσει.
Ενάντια στην επίμονη Γιανναρική εμμονή για ανάγκη εκστατικής αυθυπέρβασης της φύσεως, δήθεν υπό του προσώπου, ο Μάξιμος αντιθέτως θεωρεί παράλογη κάθε αυθυπέρβαση «παρά τον όρον ή υπέρ τον όρον» της φύσεως, υποδεικνύοντας στη γνωμική μας προσωπική ελευθερία «συντρέχειν τη φύσει», η οποία εν τω ακτίστω λόγω ο οποίος την συνιστά υπάρχει ταυτόχρονα και υπαρξιακή οδός.
Η φύση δηλαδή είναι βαθύτατα ήδη προσωπική – αλλιώς δεν θα υπήρχε καθόλου. Ύπαρξη σημαίνει ενυπόστατη/προσωπική φύσις εν διαλόγω και όχι κάποιο είδος εξόδου απ’ αυτήν· έτσι ελευθερία δεν σημαίνει πρόσωπο ενάντια στη φύση (κατά την Πατερική παράδοση τουλάχιστον) αλλά ενυπόστατη/προσωπική φύση, κατά προαίρεση και εν Αγίω Πνεύματι ασκούμενη προς κοινωνίαν, ενάντια στο περιεκτικό κακό του φίλαυτου ναρκισσικού αυτοεγκλεισμού, ο οποίος καταστρέφει την θεοειδή πανενότητα του κτιστού. Υπ’ αυτήν την έννοια, η προτεινόμενη από τον Γιανναρά ανθρωπολογία είναι μια κλασική φιλοσοφική ανθρωπολογία, υποδορίως πλατωνίζουσα και εξίσου υποδορίως Δυτική.
π. Νικόλαος Λουδοβίκος, Οι τρόμοι του προσώπου και τα βάσανα του έρωτα. Κριτικοί στοχασμοί για μια μετανεωτερική θεολογική οντολογία (έκδ. Αρμός, Αθήνα 2009, σσ. 90-91).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου