σικελικόν πέλαγος παρά την αμβρακία

ο γαρ προειρημένος κόλπος εκπίπτει μεν
εκ του Σικελικού πελάγους
μεταξύ της Ηπείρου και της Ακαρνανίας

[Ο Φίλιππος με το στρατό προχωρούσε] θέλοντας να περάσει τον Αμβρακικό κόλπο από το πιο στενό του σημείο, τον ακαρνανικό ναό 'Ακτιο. Ο κόλπος δηλαδή αυτός σχηματίζεται από τα νερά του Σικελικού πελάγους ανάμεσα στην 'Ηπειρο και την Ακαρνανία με πάρα πολύ στενή είσοδο –είναι μικρότερη από πέντε στάδια- και όσο προχωρεί προς τα μέσα φτάνει σε πλάτος τα εκατό στάδια και απέχει από το πέλαγος περίπου τριακόσια στάδια.

[Φίλιππος δε] σπεύδων διαβήναι τον Αμβρακικόν καλούμενον κόλπον, ου στενώτατόν εστι, κατά το των Ακαρνάνων ιερόν καλούμενον Ακτιον. Ο γαρ προειρημένος κόλπος εκπίπτει μεν εκ του Σικελικού πελάγους μεταξύ της Ηπείρου και της Ακαρνανίας στενώ παντελώς στόματι (λείπει γαρ των πέντε σταδίων), προβαίνων δ' εις την μεσόγαιαν κατά μεν το πλάτος εφ' εκατόν στάδια κείται, κατά δε το μήκος από του πελάγους προπίπτει περί τριακόσια στάδια...

Πολύβιος, Ιστοριών Δ' 63 (μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α’ Γαλαξίας 1971], σσ. 122-123).


-----
Πιο πάνω περιγράφονται συμβάντα του 219 π.Χ. - Ενδιαφέρουσα βρίσκω την αναφορά σε 'Σικελικό πέλαγος' που δεν είναι άλλο από το... Ιόνιο, όπως το αποκαλούμε σήμερα 'Ελληνες και Ιταλοί από κοινού. Εκείνοι, μάλιστα, εννοούν, πιο συγκεκριμένα, την θάλασσα μεταξύ της Πούλιας (στο ένα άκρο) και της Καλαβρίας και της Σικελίας (στο άλλο, το έσχατο, άκρο). Σημείωσε πως στις Συρακούσες, και δη και στην παλαιά πόλη της Ωρτυγίας, ευβρίσκεται η κρήνη Αρέθουσα (νύμφη το πάλαι) ακριβώς πλάι στο κύμα και απέναντί της, στην Ηλεία της Πελοποννήσου, κατεβαίνει ο ποταμός Αλφείος (θεός παρ' αρχαίοις) όστις 'χύνει' τα νερά του στο ίδιο πέλαγος, ακριβώς για να πάει να την 'βρεί'!

Αραβίαν τ’ ευδαίμονα *

σχόλιο σμικρό
από το πουθενά φερμένο
για κείνο το «ευδαίμονα»
του τίτλου του παρόντος

Ο δυσσεβής Δουναάν ο Εβραίος εβασίλευεν εις την Ομηρίτην χώραν∙ η Ομηρίτις δε αύτη από μεν την αγίαν Γραφήν ονομάζεται Σαβά, από δε τους έλληνας ονομάζεται Ευδαίμων Αραβία.

Σημειώνει ο Νικόδημος ο αγιορείτης στο Συναξάριον του αγίου μεγαλομάρτυρος Αρέθα και των συν αυτώ, τη 24η Οκτωβρίου.



-----
* Στον τίτλο του παρόντος, λοιπόν, τρεις λεξούλες από τις Βάκχες του Ευριπίδη (στ. 16).

προσχώσεις από την ύλιν των ποταμών

Υποστηρίζω λοιπόν ότι ο [Εύξεινος] Πόντος προσχώνεται και τώρα και παλαιά και πως με τον καιρό θα προσχωθεί εντελώς και η Μαιώτις [τουτέστιν∙ η Αζοφική θάλασσα] και αυτός, αν βέβαια δεν υπάρξει καμιά γεωλογική μεταβολή και αν όσα δημιουργούν τις προσχώσεις ενεργούν ακατάπαυστα. Γιατί, όταν ο χρόνος είναι άπειρος, ενώ οι λεκάνες έχουν οπωσδήποτε κάποιο όριο, είναι φανερό πως, και το ελάχιστο αν κατεβάζουν οι ποταμοί, με τον καιρό θα τις γεμίσουν. Είναι φυσικό δηλαδή κάτι πεπερασμένο, όταν μεγαλώνει ή μικραίνει μέσα στον άπειρο χρόνο, έστω και ανεπαίσθητα –αυτό πρέπει να υποθέσουμε τώρα-, να ολοκληρωθεί ή να καταστραφεί με μαθηματική αναγκαιότητα. 'Οταν όμως οι ποσότητες της λάσπης δεν είναι μηδαμινές αλλά τεράστιες, είναι φανερό πως όχι κάποτε αλλά γρήγορα θα συμβεί ό,τι τώρα λέω, και ακριβώς αυτό φαίνεται πως γίνεται: η Μαιώτις έχει κιόλας προσχωθεί, αφού το μεγαλύτερο μέρος της έχει βάθος εφτά ή πέντε οργιές, με αποτέλεσμα να μην είναι πια πλωτή για τα μεγάλα πλοία δίχως πιλότο. Και ενώ στην αρχή ήταν θάλασσα που είχε κοινά νερά με τον Πόντο, όπως λένε όλοι οι παλαιοί, τώρα είναι λίμνη με γλυκά νερά, γιατί η θάλασσα διώχτηκε από τις προσχωματικές ύλες και τη θέση της πήραν τα ποταμίσια νερά. Κάτι παρόμοιο θα συμβεί και με τον Πόντο – και συμβαίνει. Δεν είναι όμως ολοφάνερο για τους πολλούς, επειδή η λεκάνη του είναι μεγάλη. 'Οσοι όμως έδειξαν έστω και λίγη προσοχή, το βλέπουν καθαρά και τώρα.

Πολύβιος, Ιστοριών Δ' 40 (μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α’ Γαλαξίας 1971], σσ. 86-89).

άγιος Γεώργιος στο Βουνό

Είναι αξιοσημείωτο ότι από το ύψος των 355 μέτρων του Αγίου Γεωργίου στο Βουνό [Κυθήρων] εποπτεύει κανείς όχι μόνο τις ακτές της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου από τον Κάβο Μαλιά μέχρι τον Ταΰγετο στο βάθος αλλά και μεγάλο τμήμα του Αιγαίου Πελάγους. Σε μέρα καθαρή φαίνονται στον Νότο όχι μόνο τα Αντικύθηρα αλλά και τα βουνά της Κρήτης, τα Λευκά 'Ορη και ο Ψηλορείτης, στοιχείο εξαιρετικά σημαντικό για την πρώιμη ναυσιπλοΐα. Θυμάμαι μια τέτοια λαμπρή μέρα στην ανασκαφή, που οι Κρητικοί τεχνίτες μου, αναγνωρίζοντας χαρακτηριστικά σημεία των κρητικών οροσειρών να προβάλλουν ανάμεσα στα νέφη, έδειχναν νοσταλγικά ο ένας στον άλλο πού θα βρίσκονταν τα χωριά τους, χαμένα στη γραμμή του ορίζοντα.


Για τη σημασία της θέσης του Αγίου Γεωργίου στο Βουνό των Κυθήρων είναι χαρακτηριστικές οι πληροφορίες από την εποχή της Ενετοκρατίας. Σε διάφορες πηγές αναφέρεται πως από τον Μάρτιο μέχρι τον Οκτώβριο, τους μήνες που πραγματοποιούνταν ναυτικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο, υπήρχε πάντοτε ένας φρουρός στον 'Αγιο Γεώργιο και ανάβονταν φωτιές τη νύχτα, έτσι ώστε να μαθαίνουν οι Ενετοί στην Κρήτη τη θέση του τουρκικού στόλου. Γιατί να μην άναβαν και οι Μινωίτες κι άλλες φωτιές εκτός από τις τελετουργικές; 'Οπως και γι' αυτούς, έτσι και για τους Ενετούς τα Κύθηρα ήταν «το μάτι της Κρήτης». 'Οποιος ήθελε να διαφεντεύει το Αιγαίο έπρεπε να κατέχει τα Κύθηρα, όπως οι τελευταίοι θαλασσοκράτες ακόμη και στον 19ο αιώνα, οι Αγγλοι.

Γιάννης Σακελλαράκης, Η ποιητική της ανασκαφής (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2003, σ. 126).


-----
Σημ. Η επιτόπια φωτογραφία είναι μια ευγενική χορηγία του κεκρυμμένου ομογενούς Γεώργιου Χοιροβοσκού από το προσωπικό του αρχείο, τραβηγμένη προ δεκαετίας περίπου.

zafferano

oro rosso: crocus stativus di Navelli

9:58 λεπτά.
'Ενα βιντεάκι για την σπορά και την συγκομιδή, τέτοιον καιρό, του κρόκου, σ' ένα χωριό στην Ιταλία.


Και ιδού η όψις του ανθισμένου κρόκου. Της Αστραδένης. Ο ίδιος.

εποχή

Αυτό που επέρχεται δεν είναι κυρίως το, λιγότερο ή περισσότερο ακίνητο, φως του είναι, ούτε ένα αόριστο γενικό γίγνεσθαι. Αυτό που επέρχεται περιέχει το ίδιο την αντίφασή του, ξετυλίγεται αρμονικά όσο και πολεμικά.

'Ενα πλανώμενο άστρο προορισμένο στην καταστροφή –ο πλανήτης μας- γνωρίζει παραγωγικές μεταμορφώσεις και διατρέχεται από καταστροφές. Το 'Ολον συναντιέται με το κενό, με το τίποτα. Αυτό που επέρχεται γνώρισε εποχές. Στην ελληνική, κυριαρχούσε η ένθεη φύση. Στην εβραιοχριστιανική, ο ένας Θεός, στη μοντέρνα ευρωπαϊκή, ο άνθρωπος και στην υπέρμοντέρνα, η τεχνική.

Η φύση εξοντώνεται, οι θεοί πέθαναν και ο τόσο υπερδραστήριος άνθρωπος ξαναγίνεται αυτό που ήταν πάντοτε. Ο Πίνδαρος, με όλο το βάθος της στοχαστικής του ποίησης, τον είδε σαν «σκιάς όναρ». Η τεχνική παραμένει ακόμη αίνιγμα. Η υπέρβασή της δεν φανερώνεται. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι εποχή σημαίνει αυτό που επέχει, δηλαδή αυτό που αναστέλλει, αυτό που μένει μετέωρο.

Κώστας Αξελός, Το άνοιγμα στο επερχόμενο και το αίνιγμα της τέχνης (έκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2009, σσ. 18-20).

το ρεύμα του θεωρητικού μυστικισμού

Το ρεύμα του θεωρητικού μυστικισμού, το οποίο ανάγεται στον ψευδο-Διονύσιο και τον Μάξιμο τον Ομολογητή, συνεχίστηκε απρόσκοπτα σ' όλη τη διάρκεια του Βυζαντίου και ώς την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Είναι ο πολυτιμότερος καρπός της μοναστικής πνευματικότητας· αποτελεί μια ζωντανή παράδοση και είναι ενδεικτικό της θρησκευτικής στάσης της βυζαντινής ψυχής στην προσπάθειά της να συλλάβει το θείο σε όλη του την καθαρότητα, διανοητικά και πνευματικά, με τη θεώρηση. Η στάση αυτή, αν και παραμένει βαθιά χριστιανική, δεν παύει να συνδέεται με το νεοπλατωνισμό, στον οποίο οφείλει κυρίως τη μέθοδο του οράματος και τη δίψα εκείνη, να μη βρίσκει ησυχία παρά στην ενατένιση της ενότητας του σύμπαντος.

Β. Ν. Τατάκης, Η βυζαντινή φιλοσοφία [1949], (μτφρ. Ε. Καλπουρτζή, έκδ. Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα 1977, σ. 140).