με φτενά υλικά

Ο δίκαιος
αναπαύθηκε εν ειρήνη. Κι ο άδικος το ίδιο.*

Όχι πλέον τέχνη μολυσμένη από την διακόσμηση. Όχι, όχι,
η παρέλαση των αλγηρών επιθέτων,
των αριστοκρατικών και εκλεπτυσμένων
ουσιαστικών, μην η κουστωδία
των αμφίσημων ρημάτων. Μήτε πλέον οι αλλόποδες ρυθμοί που
συνεγείρουν τα ένστικτα, τα περίπλοκα σκαριφήματα, οι
χαριτωμένες εικόνες να σε εγχειρίζουν
στην έκδοτη πλάνη. Ας είναι
η διαδοχή των ήχων φυσική καθώς στην καθημερινή ομιλία,
η σύνταξη μονότονη και τυπική,
ο στίχος περικυκλωμένο από πρόζα, το λεξιλόγιο
προσηνές και μετρημένο.
Έτσι συμβαίνει. Με φτενά υλικά
κατασκευάζεται δημιούργημα ευγενικό.

*

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΣΑΪ-ΛΑΧΘ-ΣΟΥ,
ΑΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ,
ΚΟΡΙΤΣΙΟΥ ΤΩΝ ΗΔΟΝΩΝ,
ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΤΟΝ ΔΡΑΚΟ
(Tocatta)

Του πατέρα μου τα λέπια
όλη του η μεγαλοπρέπεια.

Του πατέρα μου τα γένεια
είναι η φυσική του ευγένεια.

Ο πατέρας μου, ο γίγας,
με φτερά λεπτά σαν μύγας.

Αν πατέρα μου καριόλη
προδοθής, χανόμαστε όλοι.

Αν πατέρα μου γουρούνι
προδοθής, εμείς οι σπιούνοι.

Ο πατέρας μου, ο δράκος,
που να τον σκεπάση λάκκος.

Ο πατέρας μου, το κτήνος,
είμαι εγώ, δεν είν' εκείνος.

Έτσι δεν θα υπάρξη πλέον άλλη περιπλάνησις
στα άωρα της νυχτός, τόσον αργά **

Ηλίας Λάγιος, Μουζικούλες (έκδ. Ερατώ, Αθήνα 1997, σσ. 36, 16). - Το motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 37). Κι η κατακλείδα εκ του ιδίου (ό.π., σ. 15).

διά της φρουρούσης χάριτος

φάρμακον ακεσώδυνον * (σ. 82,9).

48. […] ζατρεύεσθαι των ελαιών οι καρποί
και οργάνοις τισί και λίθου βάρει το έλαιον εκπιέζεσθαι
και κενήν υδρίαν ελαίου πληρώσαι και ως αυτόν αγαγείν.** (σ. 136).

Εκ του Κουτλουμουσιάνου κώδικος 210 (φ. 106α-181β) προοίμιον:

1. Οι εν πελάγει μεγάλω πλέοντες, οις ουκ όρος, ου βουνός, ουδέ σκόπελοί τινες την χέρσον σημαίνουσι, πρός τινας αστέρας αποβλέποντες και προς εκείνους το σκάφος ρυθμίζοντες, αναυάγητοι διαμένουσιν. Οι δε γε της εκκλησίας μαθηταί και της ευσεβείας τρόφιμοι, οι εν τω πελάγει του βίου τούτου τυγχάνοντες, ου προς αστέρας τινάς αποβλέπουσιν, αλλά προς τους πάλαι αγίους και εναρέτους πατέρας το όμμα της διανοίας τείνοντες και τοις εκείνων ίχνεσι πόθω ψυχής ακολουθούντες, εις τον αυτόν λιμένα της ουρανίου βασιλείας διασώζονται· διά τούτο γαρ και οι βίοι αυτών εν ταις βίβλοις εγράφησαν, ίνα μη μόνον ακούοντες επαινώμεν, αλλ' ίνα και ποθήσαντες την αυτών πολιτείαν ζηλώσωμεν. (σ. 161).

Εκ του Βαρβερινιανού κώδικος 583 (σσ. 611-683)

3. […] και μακάριον βίον εν αώρω και ατελεί ηλικία πεπολιωμένην σοφίαν επιδεικνύμενος […] (σ. 18).
7. […] Του καιρού δε προϊόντος και εν έξει γεγονώς των τοιούτων πόνων και εθάδα ώσπερ την ψυχήν της τοιαύτης σκληροτέρας διαγωγής αποφήνας, εβδομάδος ημέρα των θείων μετελάμβανε μυστηρίων και μικρόν κλάσμα άρτου καχρυδίου, όπερ πλήρες ήν ευρώτος και έξωρον, ως μηδέ κάν γουν τη οσφρήσει σώζειν την άρτου ποιότητα, και πόσις δε ήν αυτώ ύδωρ, μέτρω και φειδοί λαμβανόμενον. (σ. 24). [= Ενώ δε ο καιρός περνούσε και είχαν γίνει έξις σ' αυτόν οι κόποι της ασκήσεως, και είχε σαν συνηθισμένη την ψυχή του σε τέτοια σκληροτέρα ζωή, κατά μίαν ημέρα της εβδομάδος μετελάμβανε των Θείων Μυστηρίων και, μετά την Μετάληψι αυτών, έτρωγε και μικρό κομμάτι άρτου κριθαρένιου το οποίον ήτο μουχλιασμένο από την πολυκαιρία, ώστε ούτε με την όσφρησι να διατηρή την ιδιότητα του άρτου] (μτφρ. υπό Γ. Κατσούλα, έκδ. Τήνος, Αθήνα 1997, σ. 42).
9. […] ηξίωμαι γαρ ουκ οίδ’ όπως ο ανάξιος έτι τω χοΐ συμφυρόμενος και θνητώ σαρκίω δεδεμένος οράν τρανώς τοις έσωθεν όμμασι τα αθέατα κάλλη και την ελπιζομένην μακαριότητα της των αιωνίων αγαθών απολαύσεως. (σ. 28).
11. Τούτοις τοις ρήμασι και ευχαίς επικαίροις εφοδιάσας ο γέρων τον όσιον […], τη υστεραία της χειρός του οσίου ο γέρων αψάμενος και είσω του θείου ναού γενόμενος και τω του ξύλου κρούσματι πάσαν συγκαλέσας την αδελφότητα, κοινής ευχής γενομένης, και τρις εκατοντάκις το Κύριε ελέησον πάντων εκφωνησάντων, εξήλθε πως ο των μοναχών όμιλος του ιερού φροντιστηρίου, ανιωμένων πάντων επί τη στερήσει του αδελφού και λυπουμένων. […] (σ. 34).
14. «[…] ιδού εγώ έτοιμός ειμι και προς πάντα κίνδυνον ευτρεπής και παράσκευος. Ει δ' ουκ ελάβετε, τί διά κενής ανομείτε, ώ κάκιστοι, οι μηδέ κατά χοίρων όλως ειληφότες εξουσίαν;» Είτα και πλέον ή κατά άνθρωπον είναι διά της φρουρούσης χάριτος δεικνύων, ίστατο μεν αδεής, έφερε δε διά χειλέων τα του Δαβίδ ρήματα, λέγων «Κύριος φωτισμός μου και σωτήρ μου, τίνα φοβηθήσομαι; Κύριος υπερασπιστής της ζωής μου, από τίνος δειλιάσω; Εάν παρατάξηται επ' εμέ παρεμβολή, ου φοβηθήσεται η καρδία μου» και τα εξής.
15. Αλλ' ούτω μεν τληπαθών ο αοίδιμος εφ' όλης τρισίν έτεσιν, επί τε τη αμέτρω σκληραγωγία και τοις εκ των ακαθάρτων δαιμόνων πειρασμοίς, έκαμνε μεν το σώμα διαπονούμενος και μογών εν τοις υπέρ φύσιν αγώσιν· […] Ευθύμησεν ο μέγας επί τη θεία τήδε και αγαθή επαγγελία και των ασκουμένων πλέον από τρυφής το σώμα ρωσθείς και βεβαία πτερωθείς ελπίδι, ώρμησε παραχρήμα προς το κήρυγμα, παρομαρτούσης αυτώ και της οδηγούσης χάριτος, καταδιώκων έκτοτε τα πονηρά πνεύματα ευθαρσώς και γενναίως και ώσπερ τισί θηρίος καλάμου επιτιμών αυτοίς. (σσ. 42, 44, 46).

*

Ο Λαμψίδης σταχυολογεί από έκδοση του 1646 εν Βενετία που εμπεριέχει και την Διαθήκη του οσίου ότι αναγράφεται: Εν ταις κλειναίς Βενετίαις, Παρά Ιωάννη Αντωνίω τω Ιουλιανώ. αχμσ΄. Πουλιέται κοντά εις το Πόντε του Αγίου Φαντίνου. (σ. 242).

Εκ της Διαθήκης Νίκωνος: στιχ. 4-7: […] ερχόμενος εγώ εις το Αμύκλειον [=Τεγέα] επαράγγειλα τα λόγια τα θεϊκά. Τότε δε εσυμαζώχθηκαν οι άρχοντες της Λακεδαιμονίας, εις την εκκλησίαν της αγίας Βαρβάρας και είπανέ μου, πώς εις την λακεδαιμόνιαν έπεσεν τόσον θανατικόν. Ώστε οπού εμείς δεν ημπορούμεν να θάπτομεν τους νεκρούς. [και εξιστόρισις της σωτηρίας εκ του θανατικού κατόπιν οδηγιών του αγίου]. (σ. 251).

Ακροτελεύτειος στιχ. 156-157: Διά να οδηγήση ο θεός να φυλαχθούσι όλα ετούτα οπού εγώ εσχεδίασα εις το τετράδιον. (σ. 256).

*

διά την ζωγραφικήν τέχνην εν Βυζαντίω

α) Ο ζωγράφος, και ο πλέον επιδέξιος, εχρειάζετο «μοντέλο», είχεν ανάγκην να έχη προ αυτού το ζωγραφούμενον αντικείμενον.

β) Κατά πρώτον εγράφετο επί του πίνακος [σανίδι, 92,5] το όλον σχέδιον και μετά ταύτα εχρωματίζετο και

γ) ειδικώτερον δια την απεικόνισιν του Οσίου: Τούτον ο ζωγράφος παρέστησε μακρόν μεν τη ηλικία (= το ανάστημα), το σχήμα ερημικόν (= το του μοναχού, του αναχωρητού) και ράκος παλαιόν ενειμένον, αυχμώντα την κεφαλήν (= ακάλυπτον άρα), μέλανας δε κεκτημένον τας τρίχας της κεφαλής και του πώγωνος… έφερε… επί χείρας και ράβδον σταυρόν έχουσαν περί το άκρον αυτής [90, 31-35]. Βεβαίως η απεικόνισις ενέφαινε τον Όσιον ουχί εις γεροντικήν ηλικίαν, αλλά εισέτι νέον. (σ. 433).

Βίος και Πολιτεία και μερική θαυμάτων διήγησις του αγίου και θαυματουργού Νίκωνος μυροβλύτου του Μετανοείτε [928-1005],
εν τω τόμω: Ο εκ Πόντου όσιος Νίκων ο Μετανοείτε (κείμενα – σχόλια), Οδ. Λαμψίδου (Επιτροπή Ποντιακών Μελετών – περιοδικό Αρχείον Πόντου, Παράρτημα 13 – Πηγαί της Ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου, Αθήναι 1982).

εν τω μηνί Αθύρ

Ήσαν δε τα αρώματα εν τη Ερυθρά θαλάττη.
Πολύβιος, Ιστορία (13, 9, 5).*

[…] Ο μήνας Αθύρ οφείλει το όνομά του στη θεά Hathor, που ήταν θεά των ζωντανών και των νεκρών. Οι Έλληνες την ταύτιζαν με την Αφροδίτη. […]

*

Δεν θα ήταν δύσκολο να αποδοθούν οι αποσπασματικές αυτές εκφράσεις, σύμφωνα με γνωστό μοτίβο επιτυμβίων ελληνιστικών επιγραμμάτων, στους οδυρμούς δυστυχισμένων γονέων, που θρηνούν τον άωρο θάνατο του παιδιού τους και να υποθέσουμε ότι μεταξύ τού «τοις φίλοις» και τού «πένθους» παρεμβαλλόταν το «γονεύσι» και όχι ουσιαστικό, αν η μεταγραφή σημείωνε κάποιο χάσμα ανάμεσα στις δύο λέξεις και αν βέβαια ο Καβάφης δεν άφηνε να εννοηθεί ότι ο Λεύκιος ερωτικά «μεγάλως θ' αγαπήθη».

*

Αντέρως ονομάζεται ο θεός που εκδικείται τον αδελφό του Έρωτα, όταν οι θνητοί αρνούνται την αγάπη ή την προδίδουν. Ταυτόχρονα όμως αντιτάσσεται σ' αυτόν γιατί αντικαθιστά μέσα στις ψυχές το πάθος με την αντιπάθεια και την ψυχρότητα και εμποδίζοντας έτσι την επιστροφή του αρχέγονου χάους είναι, μέσα στην ταραχή του έρωτα, συντελεστής ισορροπίας.

[σημ. 60: Επέζησε η λατρεία αυτών των δύο προχριστιανικών θεοτήτων στην Κάτω Πάφο Κύπρου, όπου και σήμερα συλλατρεύονται σε μικρό παρεκκλήσι σκαμμένο στο βράχο, ως επήκοοι άγιοι, ο άγιος Αγαπητικός και ο άγιος Μισητικός. Οι τάφοι των επιδεικνύονται στο χωριό Αρόδες της Επαρχίας Πάφου.]

Χαράλαμπος Μπακιρτζής, Πεζά κείμενα με τίτλο Αρχαιολογικαί μελέται (έκδ. Β΄ επαυξημ. Άγρα, Αθήνα 1993, σσ. 59, 67, 77 σημ. 60). - Το motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 78).

άωρος βαρδιάνος

το σχέδιόν των τους εφάνη άωρον ακόμη,

όθεν εκοιμήθησαν ήσυχα επί μίαν νύκτα.*

Από της εσπέρας εκείνης, καθ' ήν η θεια-Σκεύω, επιστρέφουσα από την οικίαν της Γερακίνας, ήκουσε το δυσοίωνον άγγελμα, το οποίον τής έστειλεν εν τη αώρω και ασυνειδήτω σκληρότητί του έν παιδίον από μίαν βάρκα: «Θεια-Σκεύω Σαβουρόκοφα! Ο γυιός σου είναι άρρωστος στον Τσουγκριά από χολέρα...» [...]

*

[…] η μήτηρ μετά τας τρικυμιώδεις συγκινήσεις του έρωτος, μετά τας γαληνίους απολαύσεις του γάμου, μετά τας δεινοπαθείας της κυοφορίας, μετά τας ωδίνας του τοκετού, το βρέφος μετά την πρώτην αίσθησιν του πόνου και την πρώτην φωνήν του κλαυθμυρισμού, ανηρπάγησαν εις επουρανίους καλιάς, το τέκνον εις τας αγκάλας της μητρός, και αμφότεροι εις τους κόλπους του αγνώστου. Ο γάμος είχε τελεσθή εν Σμύρνη προ δέκα μηνών, το ζεύγος φεύγον την χολέραν είχεν επιβιβασθή εκ Σμύρνης. Κατά τον διάπλουν είχεν επέλθει, άωρος ίσως, ο τοκετός.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ο βαρδιάνος στα σπόρκα (Άπαντα, έκδ. Δόμος, τ.2, Αθήνα 1982, σσ. 576, 594). - Το motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 634).

*

θαύμα εν Ταλαντίω

μοσχάριν ελάφης ελθόν ομού μετά των χριστιανών και όσο το έδιωχναν οι άνθρωποι εκείνο πλέον εστρίμωνε διά να ακούει τας φωνάς των κανόνων όπου έψαλλον οι ιερείς. και όταν εδιαβαζόντουσαν αι ευχαί και πάντες οι άνθρωποι έκλιναν προύμητα και αυτό το ζώον έκλινεν τους πόδας αυτού και όταν αναστούσαν οι άνθρωποι ομοίως εποίει και αυτό. ούτω εποίει όλην την άλλην ημέραν έμπροσθεν του λαού του εν τω Ταλαντίω.

Λ. Πολίτης, «Χειρόγραφα μοναστηρίων Αιγίου και Καλαβρύτων» (1939).

Κώστας Π. Κωστής, Στον καιρό της πανώλης. Εικόνες από τις κοινωνίες της ελληνικής χερσονήσου, 14ος-19ος αιώνας (έκδ. ΠΕΚ, Ηράκλειο 1995, σσ. 288).

εὗρον τέρμα τοῦ βίου, ξένε!

Στίχοι τοῦ μεγάλου λογαριαστοῦ ἐπιτύμβιοι εἰς τὴν δέσποιναν Κομνηνὴν κυρὰν Εἰρήνην.

Ἀλλ' ἦλθεν αἴφνης φεῦ τὸ θανάτου ξίφος
Ἄελπτον ἀδόκητον ὥσπερ ἐκ λόχου,
Καί με πρὸ ὥρας ἐκθερίζει τοῦ βίου·
Οὐκ ἔσχε φειδὼ τῆς ἐμῆς ἡλικίας,
Οὐ τὴν ἄωρον ἐκτομὴν ὑπεστάλη,
Ἀνθοῦσαν ἐξέκοψεν ὡς ὠμὸν στάχυν
Πρόρριζον ἀνέσπασεν ὡς φθιτὸν φθίνον.

[…]

Τῆς καρδίας τίς ἡμερώσει τὸν σάλον;
Τίς παρακαλῶν καὶ παρήγορος φθάνων
Ἐξευμαρίσει τὸ τραχύνον τῆς λύπης;
Ὡς δειλιῶ–καλὸς γάρ ἐστι καὶ νέος–
Μὴ τοῖς ὀδυρμοῖς συντακῇ καὶ τοῖς γόοις.
Ποθῶ γὰρ αὐτὸν ἐς πολὺν ζῆσαι χρόνον,
Ἄωρον αὐτὴ κἂν ἔλιπον τὸν βίον·
Πνέω δὲ τοῦτον, κἂν τελῶ πνοῆς δίχα.
Τοιοῦτον εὗρον τέρμα τοῦ βίου, ξένε.

Γεωργίου Ακροπολίτου, Επιτάφιος στην Αυτοκράτειρα Ειρήνη, Epitaphius in Irenam imperatricem

ως προς άωρον παιδίον

Ουδέποτε ψυχή διά των οφθαλμών εκχεομένη κατώρθωσε να περιβάλη το άωρον και ατελές έτι σώμα της διά τοσαύτης θερμής λάμψεως, ώστε εν ριπή οφθαλμού να εκμηδενίση τας της σαρκός ατελείας, δανείζουσα εις την ύλην τον άχρονον, τον αιώνιον τύπον της ιδίας αυτής τελειότητος. Η Μάσιγγα δεν ήτο πλέον το αγοροειδές κοράσιον της πρώτης εν τω ατμοπλοίω συναντήσεώς μου.

*

Το φαινόμενον τούτο διετέλει εις προφανή αντίφασιν προς τους εξωτερικούς της κόρης χαρακτήρας. Όσον τραχεία και αρρενωπός ήτον η έκφρασις του προσώπου της, τόσον τρυφερά και υπερφυώς γυναικεία εξεδηλούτο η ψυχή αυτής εν τω γέλωτι. Ενόσω την έβλεπες εφέρεσο προς αυτήν ως προς άωρον παιδίον όταν την ήκουες ηναγκάζεσο να την φαντάζεσαι ως το μόνον ιδανικόν ωρίμου παρθενικής τελειότητος.

Γεώργιος Βιζυηνός, Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου, δημοσιευμένο κι εδωδά, στην ιστοσελίδα του Σπουδαστηρίου του Νέου Ελληνισμού. Διαπλέκται ο στοχασμός του συγγραφέα γύρω από μιαν αντίθεση με την ηγαπημένη μου λεξούλα. Ο ίδιος.

έχει φιλότιμο η φιλοτιμία;

Eνόσω την έβλεπες εφέρεσο προς αυτήν

 ως προς άωρον παιδίον·

 όταν την ήκουες ηναγκάζεσο να

 την φαντάζεσαι ως το μόνον ιδανικόν

 ωρίμου παρθενικής τελειότητος.*

Η ελληνική γλώσσα διαθέτει λέξεις που δεν μπορούν να μεταφραστούν σε καμία άλλη γλώσσα. Όπως η λέξη φιλοτιμία, από την οποία προέρχεται το φιλότιμον, το βασικό χαρακτηριστικό της ελληνικής ψυχής. Ως εκ τούτου και η ελληνική ψυχή, σε αντίθεση με τη γαλλική ή την ιταλική που δεν έχουν τη λέξη φιλοτιμία να τους συντρέξει είναι μοναδική. Γράφει ο Πλούταρχος στον βίο του Θεμιστοκλέους: «Η φιλοτιμία του ξεπερνούσε τους πάντες, ώστε ενώ ακόμη ήταν νέος και αφανής, εκλιπαρούσε τον Επικλέα τον κιθαριστή από την Ερμιόνη ο οποίος ήταν τότε περιζήτητος στην Αθήνα, να μελετά σπίτι του για να μαζεύεται πολύς κόσμος...» - «... φιλοτιμούμενος πολλούς την οικίαν ζητείν...». Ήταν φιλότιμος ο Θεμιστοκλής. Ήταν τόσο φιλότιμος που όταν πήγε στην Ολυμπία ανταγωνιζόταν με τον Κίμωνα στη λαμπρότητα και στην πολυτέλεια των δείπνων του και της σκηνής του. Και όπως λέει ο Πλούταρχος: «ουκ ήρεσκε τοις Έλλησι».

Περίεργα πράγματα θα μου πείτε. Εδώ εμείς έχουμε τη φιλοτιμία κορώνα στο κεφάλι μας κι αυτό δεν άρεσε στους τότε Έλληνες; Και πας στο Λίντελ Σκοτ και διαπιστώνεις ότι η σημασία της λέξης ήταν μάλλον αρνητική. Δήλωνε αγάπη για τις τιμές, φιλόδοξη επίδειξη, ισχυρογνωμοσύνη, ασωτία. Είχε και τη θετική σημασία της γενναιοδωρίας. Ο Θεμιστοκλής, πάντως, όταν έκρινε ότι οι συμπολίτες του δεν ήσαν σε θέση να ικανοποιήσουν τη φιλοτιμία του παραδόθηκε στον Πέρση βασιλιά, ο οποίος και του απέδωσε τις τιμές που επιθυμούσε. Και για να είμαστε δίκαιοι, όταν ο Πέρσης του ζήτησε να συνδράμει στον πόλεμο εναντίον των Ελλήνων αυτοκτόνησε, είτε με κώνειο είτε πίνοντας αίμα ταύρου –πάντα κατά τον Πλούταρχο. Έχει και η φιλοτιμία το φιλότιμό της.

Θα είχε νομίζω ενδιαφέρον αν κάποιος από τους περιβόητους γλωσσολόγους μας, αντί να ασχοληθεί με τη συγγραφή του εκατοστού πεντηκοστού έκτου λεξικού της ελληνικής, να ασχοληθεί με τη μεταμόρφωση της σημασίας των λέξεων μέσα από τα κείμενα. Το θέμα βέβαια δεν είναι φιλοσοφικό ούτε μόνον γλωσσολογικό. Εχει να κάνει και με τις μεταμορφώσεις της κοινωνίας και των ηθών. Πώς η φιλοτιμία από ελάττωμα κατέληξε να είναι αρετή; [...]

Τάκης Θεοδωρόπουλος, "Έχει φιλότιμο η φιλοτιμία;" εν Καθημερινή (30.07.2017). Ως συνέχεια των προηγουμένων. Ο ίδιος.

-----
* Το motto εκ του Γεωργίου Βιζυηνού, Mεταξύ Πειραιώς και Nεαπόλεως, δημοσιευμένο κι εδωδά, στην ιστοσελίδα του Σπουδαστηρίου του Νέου Ελληνισμού. Διαπλέκται ο στοχασμός του συγγραφέα γύρω από μιαν αντίθεση με την ηγαπημένη μου λεξούλα. Ο ίδιος.

πόδες πάντες ἄωροι

μέσσῳ δ᾿ ἐν σκοπέλῳ ἔστι σπέος ἠεροειδές,
πρὸς ζόφον εἰς Ἔρεβος τετραμμένον, ᾗ περ ἂν ὑμεῖς
νῆα παρὰ γλαφυρὴν ἰθύνετε, φαίδιμ᾿ Ὀδυσσεῦ.
οὐδέ κεν ἐκ νηὸς γλαφυρῆς αἰζήιος ἀνὴρ
τόξῳ ὀιστεύσας κοῖλον σπέος εἰσαφίκοιτο.
ἔνθα δ᾿ ἐνὶ Σκύλλη ναίει δεινὸν λελακυῖα.
τῆς ἦ τοι φωνὴ μὲν ὅση σκύλακος νεογιλῆς
γίγνεται, αὐτὴ δ᾿ αὖτε πέλωρ κακόν: οὐδέ κέ τίς μιν
γηθήσειεν ἰδών, οὐδ᾿ εἰ θεὸς ἀντιάσειεν.
τῆς ἦ τοι πόδες εἰσὶ δυώδεκα πάντες ἄωροι,
ἓξ δέ τέ οἱ δειραὶ περιμήκεες, ἐν δὲ ἑκάστῃ
σμερδαλέη κεφαλή, ἐν δὲ τρίστοιχοι ὀδόντες
πυκνοὶ καὶ θαμέες, πλεῖοι μέλανος θανάτοιο.
μέσση μέν τε κατὰ σπείους κοίλοιο δέδυκεν,
ἔξω δ᾿ ἐξίσχει κεφαλὰς δεινοῖο βερέθρου,
αὐτοῦ δ᾿ ἰχθυάᾳ, σκόπελον περιμαιμώωσα,
δελφῖνάς τε κύνας τε, καὶ εἴ ποθι μεῖζον ἕλῃσι
κῆτος, ἃ μυρία βόσκει ἀγάστονος Ἀμφιτρίτη.

*

Στη μέση εκεί του θαλασσόβραχου, στραμμένη στο σκοτάδι,
στα δυσμικά, μια μαύρη ανοίγεται σπηλιά᾿ και σεις εκείθε
θα προσδιαβείτε λέω με τ' άρμενο, περίλαμπρε Οδυσσέα.
Να ρίξει κι ένας χεροδύναμος θνητός με το δοξάρι
κάτωθε, απ' τ' άρμενο, δε δύνεται να φτάσει στην κουφάλα
του σπήλιου. Μέσα η Σκύλλα κάθεται κι άγρια αλιχτάει᾿ κι αν είναι
σαν κουταβιού μικρού, νιογέννητου το γαύγισμά της, όμως
ατή της άγριο είναι παράλλαμα᾿ θωρώντας τη μπροστά του
κανείς δε θα 'νιώθε αναγάλλιαση, κι αθάνατος αν ήταν.
Έχει μαθές ποδάρια δώδεκα, μισερωμένα, κι έξι
λαιμούς ψηλούς, κι από 'να υψώνεται στις άκρες τους κεφάλι
τρομαχτικό, που ανοιεί το στόμα του με τρεις αράδες δόντια
πυκνά, σφιχτοδεμένα, θάνατο που ξεχειλίζουν μαύρο.
Με το μισό κορμί της κρύβεται στο βαθουλό το σπήλιο,
κι απ' τα φριχτά του βάθη βγάζοντας τις κεφαλές της όξω
ψαρεύει αυτού, στο βράχο ολόγυρα γυρεύοντας δελφίνια,
σκυλόψαρα, για κι αν τρανότερο θεριόψαρο τσακώσει,
από τα μύρια που η βαριόμουγκρη θεά Αμφιτρίτη βόσκει.

*

Μηδέ πιδέξιος τοξευτής μέσ' από το καράβι
ρίχνοντας τη σαγίτα του δε θα ΄φτανε στο σπήλιο.
Κει μέσα η Σκύλλα κατοικεί και φοβερά γαυγίζει·
έχει φωνούλα σκυλακιού νιογέννητου, κι ωστόσο
είναι κακότροπο θεριό, κι ούτε θνητός κανένας,
κι ούτε θεός θα χαίρονταν θωρώντας το αντικρύ του.
Έχει και πόδια δώδεκα, που ξέκρεμα είναι όλα,
κι έξι θεόμακρους λαιμούς, και στον καθένα απάνω
κεφάλι στέκει τρομερό με τρεις αράδες δόντια,
πυκνά και σφιχτοκάρφωτα και θάνατο γεμάτα.
Μες στο βαθύ το σπήλιο της ως τα μισά χωμένη,
από το μαύρο βάραθρο τ΄ άγρια κεφάλια βγάζει,
κι εκεί ψαρεύει, ψάχνοντας ολόγυρα στο βράχο,
δελφίνια και σκυλόψαρα κι άλλα θαλασσαγρίμια,
που μύρια η κυματόβροντη τα βόσκει η Αμφιτρίτη.
Ναύτης δεν το παινέθηκε πως ξέφυγε με πλοίο
από κει πέρα απείραγος· με κάθε της κεφάλι
αρπάει απ' το μαυρόπλωρο καράβι κι έναν άντρα.


Οδύσσεια, κείμενο μεν, παράφραση, αλλά και μετάφραση και δη και Αργύρη Εφταλιώτη, εκ της ραψωδίας μ 83-97.

αωρόλειον

Παιδίον ήν πάνυ ατελές την ηλικίαν [=πολύ ανώριμο στην ηλικία] και έτι υποτίτθιον [=και θηλάζον ακόμη], ώ κλήσις μεν Μανουήλ, αστείον δε [=χαρίεν δε], άμα και φύσεως ευ έχον και αγχινοίας [=και συγχρόνως υγιές εκ φύσεως και εύστροφο πνευματικά]. [...] τέρας αντί παιδός τον παίδα και αωρόλειον αυτόν μικρόν όσον θεώμενοι γενησόμενον [=τέρας αντί παιδί να γίνεται και μετ’ ολίγον αγένειο].

Βίος και Πολιτεία και μερική θαυμάτων διήγησις του Οσίου Νίκωνος του Μετανοείτε (νεοελ. απόδ. Γ. Κατσούλα, έκδ. Τήνος, Αθήνα 1997, σ. 241, παραγρ. ξη΄ 2-4, 19-20).

*

ΙΔ. Ζώντα δεν βλέπω· ουδ' άφησε
Καν ένα η σκληρά τύχη
Επάνω εις τέτοιον θέατρον,
Τ' έθνους να κλαίη την άωρον
Τρισάθλιον μοίραν.

ΙΕ. Μεγάλη, τρομερή,
Με τα πτερά απλωμένα,
Καθώς αετός ακίνητος,
Κρέμεται 'ς τον αέρα
'Ψηλά η Διχόνοια.
«Εγώ,» φωνάξει «εγώ
«Από τον κόσμον έσβυσα
«Ένα λαόν· και ταύτην
«Την γην εξολοθρεύσασα
«Τώρα εωρτάζω.»

Ανδρέας Κάλβος, Ωδή Δεκάτη εβδόμη· Το φάσμα.

αωρί

Λεξικόν Σουΐδα:
άωρον απρεπές, άχαρι, άκαιρον. ένιοι δε αντί του ανοίκειον και ασύμφορον. και άωρος ο ωμός.
αωρώ το αλογώ.
αωρία αντί του ακαίρως και παρά τον δέοντα καιρόν. άωρα γαρ τα παρά τον καιρόν τρυγώμενα
αωρί των νυκτών εις ακατάλληλον ώραν, ακαίρως, σημαίνει δε και την σκοτίαν...

Λεξικόν Ιωάννου Ζωναρά:
άωρον άμορφον, απρεπές, ανοίκειον, ασύμφορον
άωρες οι γυναίκες
αωρί ακαίρως, άκαιρα
αωρία σκοτάδι, μεσονύκτιο
αωρόλειος ο φαλακρός

Λεξικόν Σταματάκου:
άωρον (α + ώρα) ο παρά την ώραν, ο μη εις τον καιρόν του.
ανώριμος, πρώϊμος, άγουρος, αγίνωτος, παραμορφωμένος, άσχημος.

Λεξικόν Etymologicon Magnum:
αώροι πόδες (μ΄ Οδυσσείας) λεπτοί και ασθενείς / δυσόρμητοι. ου γαρ χράται αυτοίς εις πορείαν.
νυκτός άωρος (ώρος γαρ ο ύπνος)
Σαπφώ. οφθαλμοίς δε μέλαις
ώρα γαρ η φροντίς
άωρος σκότος (ώρα γαρ το φώς)
ώρα γαρ η φυλακή
άωρον γαρ το ωμόν, άγριον

εκ Θεσσαλίας Δαμιανός

Οι όσιοι, οι άγιοι, οι μάρτυρες ήσαν οι μεγάλοι ευεργέται του δούλου Γένους! Ο άγιος οσιομάρτυς Δαμιανός ήταν ένας από αυτούς. Eγεννήθη από γονείς ραγιάδες! Είχαν περάσει περίπου εκατόν χρόνια δουλείας του Γένους εις τους Τούρκους. Το χωρίον του, το Ρίχοβον (ή Μυρίχοβον), της επαρχίας Καρδίτσης, ήταν ένα χωρίον, που το εκατοικούσαν ολίγοι αγρόται. Οι γονείς του, πτωχοί από όλα, επάλευαν με τα χώματα και με ολίγα οικόσιτα - όπως συνήθως γίνεται με τους κοινούς χωρικούς - και ο καϋμός των ήτο να εξασφαλίσουν "τον άρτον τον επιούσιον" και απαραίτητον δια την λιτήν ζωήν των. Το μόνο πλούσιον που διέθεταν ήτο η ευσέβεια των. Και από αυτήν είχαν κάθε ημέρα, την κάθε στιγμή να προσφέρουν εις τον μικρόν και καλόγνωμον υιόν των, τον Δαμιανόν.

Η ψυχή του παιδιού, ομοία με την εύφορον θεσσαλικήν γην, εδέχθη ευγνωμόνως την καλλιέργειαν της θεοσέβειας, εις την οποίαν -καθώς αποδεικνύεται- ήσαν, παρά την αγραμματοσύνην των, επιδέξιοι οι ταπεινοί γονείς του. Το παιδί επροώδευε. "Προέκοπτε σοφία και ηλικία και χάριτι παρά θεώ και ανθρώποις". Ήταν φανερον. Ημπορούσε να το διακρίνη ο καθείς θα εγίνετο κάτι παραπάνω από το συνηθισμένον. Εις το Μυρίχοβον ήτο το υπόδειγμα δια τους νέους. Οι μεγαλύτεροι τον εκαμάρωναν -διατί όχι;- και εδιδάσκοντο. Η αρετή είναι μία διδασκαλία δι' όλους, ακόμη και όταν υπάρχη εις την άωρον ηλικίαν. Τι κρίμα να μη υπάρχουν περισσότεροι πληροφορίαι δια τους καλούς γονείς αυτού του σπουδαίου νέου!

Περισσότερα εδωδά!

ένας ευχαριστήριος χορός

τίναξον

μακρά από σε

 τον άωρον

μόρσιμον ύπνον *

«Τώρα μόλις κατάλαβα γιατί οι ελληνικοί χοροί χορεύονται από άνδρες που μοιάζουν να κοιτάζουν προσεκτικά τα πόδια τους. Οι χοροί αυτοί προέρχονται από τη Δήλο, όπου ο Θησέας εφυήρε έναν ευχαριστήριο χορό με τους νέους που είχαν σωθεί απ' το Λαβύρινθο. Ο χορός αυτός αντέγραφε τις στροφές του Λαβυρίνθου και οι χορευτές κοίταζαν τα πόδια τους λες κι έψαχναν να βρούν το δρόμο. Κάθε τόσο χτυπούσαν τα δάχτυλα, χτυπούσαν με τα χέρια τους τα γόνατα, με το ένα χέρι χτυπούσαν το τακούνι, πράγμα που σήμαινε ότι βρίσκονταν στο σωστό δρόμο».

από το Ελληνικό Ημερολόγιο

Προφανώς εδώ (1952) ο Cocteau είναι επηρεασμένος από το ζεϊμπέκικο των φαντάρων και των ναυτών, που είχε ανακαλύψει το 1949 στις ταβέρνες του Πειραιά συντροφιά με τον Γιάννη Τσαρούχη.

Ζαν Κοκτώ, απόσπασμα εκ του Ο Jean Cocteau και η Ελλάδα (επιμ.-κείμ. Γιανν. Κονταξόπουλος, έκδ. Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2007, σ. 72).


-----
* Το motto εκ του Ανδρέα Κάλβου και δη και εκ της Ωδής με τίτλο "Η Βρεττανική Μούσα" (στροφ. ιγ΄), για τον νεκρό στο Μεσολόγγι φιλέλληνα λόρδο Βύρωνα.-

χαροποιά πένθη

Κατά το έλεός σου, Κύριε,

και μη κατά τας αμαρτίας ημών.*

Ελέησόν με ελεήμον το ποίημά σου·

επίστρεψόν με δωρεάν τη ση χάριτι·

 οίδα ότι πάντα δύνασαι, αδυνατεί δέ σοι ουδέν.

 Μη αναμένης την εμήν διεφθαρμένην προαίρεσιν,

 ότι ουκ έχω προθυμίαν εις το διορθώσασθαι εμαυτόν.

Κλαύσατε επ' εμέ πάσα φύσις ορατή και αόρατος,

 τον εν αμαρτίαις και πάθεσι καταγηράσαντα.

 Κλαύσατε επ' εμέ, τον δήθεν διά τους ορώντας με σωφρονούντα,

 έσωθεν δε αεί πορνεύοντα.

*

Εγώ δε ο χαύνος και αμαρτωλός,

 ηθέτησα και αθετώ χάριτός σου τας δωρεάς.

 Ποίας ουν συγγνώμης ειμί άξιος ο άθλιος εγώ;

Ουκ ειμί άξιος αιτήσαι συγχώρησιν Κύριε,

 ότι ουκ έχω εξομολόγησιν αληθινήν.

 Πολλάκις γαρ μετανοείν σοι συνεταξάμην

 και ψεύστης της συνταγής εγενόμην.

 Πολλάκις με ηλέησας καγώ σε ηθέτησα.

 Πολλάκις με εβάστασας καγώ πάλιν υπέστρεψα.

 Πολλάκις με ανέστησας καγώ πάλιν κατέπεσον.

 Διά τούτο την απόφασιν εκφέρω κατ' εμαυτού

 και ομολογώ ότι άξιος ειμί πάσης κολάσεως και τιμωρίας.

Θηκαράς, Χαροποιά Πένθη, Σαββάτω εσπέρας, (έκδ. Ι.Μ. Παντοκράτορος, Άγιον Όρος 2008, σσ. 414, 415).

*

 Από καρπών δικαιοσύνης φάγεται αγαθός, 
ψυχαί δε παρανόμων ολούνται άωροι. 


-----
 * Στο ως άνω motto στίχος εκ των Παροιμιών Σολομώντος (ιγ΄ 2). Στο αρχικό όμως motto απόκριση του λαού στην αγία Προσκομιδή κατά την Θεία Λειτουργία του εν αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου του Θεολόγου (έκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2010, σ. 31).-

σε έκσταση

Αλλά συ Κύριε

 ως έμφυτον έχων της μακροθυμίας το πέλαγος

 και της ευσπλαγχνίας την άβυσσον,

 μη παραχωρήσης εκκοπήναι με ως την συκήν την άκαρπον.

 Μη σπεύσης θερίσαι με εκ της ζωής μου άωρον.

 Μη αρπάσης με ανέτοιμον υπάρχοντα.

 Μη άρης με λαμπάδα μη ανάψαντα.

 Μη λάβης με μη έχοντα γάμου ένδυμα.*

ς. Κάποια μέρα εκεί που καθόμουνα, έπεσα ξαφνικά σε έκσταση. Και βλέπω στα χέρια μου τους ύμνους, τον καθένα χωρισμένο σε τρία τμήματα, όπως είναι χωρισμένοι και τώρα. Αφού ήρθα γρήγορα εις εαυτόν και βαριαναστέναξα με δάκρυα, αναφώνησα προς τον Θεό λέγοντας: «Κύριε, επειδή έχεις πλούσιο το έλεος, ευδόκησε γρήγορα έτσι να γίνει· αξίωσέ με, τον ανάξιο, να γεμίσει η ψυχή μου σε όλο της το πλάτος με τέτοιου είδους Ύμνους της βασιλείας σου».

Θηκαράς, Θεοδούλου Μοναχού, Διήγησις περί των Ύμνων, (έκδ. Ι.Μ. Παντοκράτορος, Άγιον Όρος 2008, σ. 445).- Το motto εκ του ιδίου, Χαροποιά Πένθη, Σαββάτω εσπέρας (ό.π., σ. 416).-

ευλογία κυρίου επί κεφαλήν δικαίου στόμα δε ασεβών καλύψει πένθος άωρον

Πάντων των πιστών τα βλέμματα προσηλούντο εις το ωχρόν πρόσωπον του Ποντίφηκος, περιμένοντα να ίδωσι το ακάθαρτον πνεύμα εξερχόμενον κατά το σύνηθες εκ του στόματος ή του ωτίου του, ότε αντί δαιμονίου άωρον και ημιθανές βρέφος εξωλίσθησεν αίφνης εκ της ποδεάς του αρχηγού της Χριστιανοσύνης!

Emmanouel D. Rhoides, Η Πάπισσα Ιωάννα.

-----
 * Στον τίτλο στίχος εκ των Παροιμιών (ι΄ 6).-

ωραίον κάν άωρον

Οι ρίζες μου δεν είναι στην Αναγέννηση

αλλά στην Πομπηΐα, όπου οι αντιθέσεις

φωτός-σκιάς είναι απείρως μεγαλύτερες.*

«Ωραίον κάν άωρον, το εορτάζειν νενόμισται∙
η γαρ ωραΐσασα τα πάντα Δέσποινα,
και νυν έδειξε της μνήμης κοινωνούσα,
τω προκινδυνεύοντι ταύτης δι’ αίματος».

Θεοτοκίον της α΄ ωδής του πρώτου Κανόνος (ποίημα του Ιωάννου Ευχαΐτων) που ψάλλεται στον Όρθρο του Α΄ Σαββάτου των Νηστειών, ότε και το διά κολλύβων θαύμα του Αγίου Θεοδώρου εορτάζεται.  

Η ακροστιχίδα του κανόνος είναι «Τήρων ο κλεινός, δόξα πρώτω» και το εν λόγω θεοτοκίο εγγράφεται στο πρώτο ωμέγα, εκείνο το της λέξεως «Τήρων».

Εκ του βιβλίου του Τριωδίου αντλημένο.

-----

* Το motto του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, ειλημμένο απ' τον τόμο: Καμπούρης-Λεβούνης, Νεοελληνική τέχνη. 20ος αιώνας. Ζωγραφική-Χαρακτική-Γλυπτική. Οι πολύτιμες συλλογές της Πινακοθήκης Ρόδου (έκδ. Υπουργείο Αιγαίου, Ρόδος 2000, σ. 122).

καθάπερ ουν οι στρατιώται, διημερεύοντες εν τη μάχη...

ένας άλλος άνθρωπος μού χτυπάει την πόρτα *

Η εν Λαοδικεία Τοπική Σύνοδος (4ος αιών), διά του 49ου αυτής κανόνος, απαγορεύει την κατά την Μεγάλην Τεσσαρακοστήν τέλεσιν της Θείας Λειτουργίας, πλην των Σαββάτων και των Κυριακών.

Και τούτο διότι, ενώ αι ημέραι των νηστειών είναι ημέραι πένθους και κατανύξεως, η τέλεσις της Θείας Λειτουργίας, του Μυστηρίου δηλαδή της Θείας Ευχαριστίας, είναι υπόθεσις πανηγύρεως, χαράς και διαχύσεως.

[...]

Οι αρχαίοι όμως Χριστιανοί ήσαν ειθισμένοι να κοινωνώσι των Αχράντων Μυστηρίων συχνότατα, σχεδόν καθ' εκάστην ημέραν, και δεν ηδύναντο να μείνωσι καθ' όλην την εβδομάδα -μέχρι δηλαδή του Σαββάτου ή της Κυριακής- άνευ της εκ της Θείας Κοινωνίας ενισχύσεως.

[...]

'Οτι δε το πάλαι ετελείτο αύτη [ενν. η Προηγιασμένη] το εσπέρας, δήλον εκ τε πολλών ετέρων μαρτυριών και εκ του γεγονότος, ότι οι αρχαίοι Χριστιανοί, νηστεύοντες την Μεγάλην Τεσσαρακοστήν, άπαξ μόνον της ημέρας έτρωγον, προς το εσπέρας, μετά την ενάτην ώραν (την 3ην μ.μ. καθ' ημάς) και επομένως και μετά τον Εσπερινόν και την Λειτουργίαν των Προηγιασμένων, με ξηροφαγίαν, ή και όσπρια, άνευ ελαίου (Θ. Στουδίτου «Χρονική διδασκαλία» MPG 99, 1700).

Ο Ματθαίος Βλάσταρης (ιδ' αιών) ρητώς ποιείται μνείαν της Λειτουργίας των Προηγιασμένων ως Εσπερινής Ακολουθίας δι' όσων λέγει εις το «Σύνταγμα αυτού κατά στοιχείον» σχολιάζων τον προαναφερθέντα 49ον κανόνα της εν Λαοδικεία Συνόδου:

«Καθάπερ ουν οι στρατιώται, διημερεύοντες εν τη μάχη, μόλις προς εσπέραν διακριθέντες τροφής μέμνηνται, προς το παντάπασι τας αυτών εξασθενήσαι δυνάμεις ... ούτω και ημείς το καινόν ημών σφάγιον θύοντες Σαββάτου και Κυριακής, ηνίκα του τόνου της πολλής υποχαλώμεν ασκήσεως, εξ εκείνων των προτεθυμένων και προηγιασμένων μερίδων, όσον αποζήν προς εσπέρας σιτούμεθα, ... διά δη τούτο, μυστικώτερον προς εσπέραν, την των Προηγιασμένων τελείν επιτετράμμεθα Λειτουργίαν» (Σύντ. Θ. Κανόνων Ράλλη και Ποτλή Στ'. Σελ. 462-463).

Από την Εισαγωγή στον «Εσπερινό μετά της Θείας Λειτουργίας των Προηγιασμένων Δώρων», στον τόμο: Μεγάλη Τεσσαρακοστή (έκδ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 2011 (6η), σσ. 177, 178, 179-180).

----- 
* Το motto ακροτελεύτιος και μόνος στίχος εκ της συλλογής του Άγγελου Καλογερόπουλου, Έτσι είναι. Ακολουθία παραστάσεων. (έκδ. Αρμός, Αθήνα 2010, σ. 58).

βίος και πολιτεία Ιωάσαφ, υιού Αβενήρ, του βασιλέως της Ινδίας

Μια φοιτήτρια της φιλολογίας, με τρόπο βαδίσματος παράξενο,
 διαπιστώνει ενταύθα στην αφήγησή μας κάποιο χάσμα.
 Συζητά μ' έναν φίλο της Θεολόγο, εάν το διαπιστούμενο κενό θα μπορούσε

ν' αποδοθεί στην, αποκαλούμενη από τους αναχωρητές συγγραφείς του

Ορθοδόξου Βυζαντίου, ακηδεία. Η συζήτησή τους περιστρέφεται πέριξ πολλών.

Συν τοις άλλοις γίνεται μνεία του Ρώσου συγγραφέως Ροζανώφ, ιδιοσυγκρασίας βαθύτατα

θρησκευτικής. Τού ήταν αδύνατο να κατανοήσει τη ζωή άνευ προσευχής, και όμως

τα έβαζε με τον Χριστιανισμό, μη θέλοντας να αποστεί του σωματικού έρωτος.*

«...Και να βάλεις μέσα εις το παλάτιον διά συντροφίαν του υιού σου δέκα παιδιά συνομήλικά του, και δώσ' τον και ένα διδάσκαλον να τον μαθαίνει τα φιλοσοφικά, διά να περνά η φαντασία του. Και να προστάξεις τα παιδία ότι να μην τολμήσει τινάς από αυτά να αναφέρουσιν του υιού σου Ιωάσαφ διά να του ειπούσι το όνομα του Χριστού, ουδέ πως είναι χριστιανοί εις τον κόσμον. Και να προστάξεις τον διδάσκαλόν του να τον μάθει την ρητορικήν και να του λέγει ότι ποτέ οι άνθρωποι δεν αποθνήσκουσι, αλλά πάντοτε ζούσι. Και να είπεις του φυλάκτορος ότι, αν λάχει και αποθάνει κανένα από εκείνα τα παιδιά, παρευθύς να επαίρνει άλλο, οπού να του ομοιάζει, να το βάνει εις τον τόπον του αποθαμένου. Και να ειπείς τον διδάσκαλόν του και τον φυλάκτορα και των παιδιών ότι ποτέ να μην εναντιηθούν του Ιωάσαφ εις κανένα πράγμα ή να τον ειπούσι πως αποθαίνουσιν οι άνθρωποι. Και να μην τον αφήνουσι ποσώς να ομιλήσει με κανέναν άνθρωπον, μόνον με εκείνους οπού είναι μαζί του εις το παλάτιον. Και να τους ειπείς να τον εξεφαντώνουν, να του κάμνουν καλήν καρδίαν, να μην τον πικραίνουσι, μόνον να χαίρεται. Και να σταθεί εκεί έως δεκατέσσερους χρόνους, και τότες να τον εβγάλεις έξω, να τού δώσεις γυναίκα, και θέλει πέσει εις του κόσμου τες χαρές και δεν θέλει γένει χριστιανός». [294v-295r]

[...]

«...Διά τούτο κάμνει χρεία να κάμεις του υιού σου του Ιωάσαφ, καθώς σού είπα, έως δεκαπέντε χρόνους, διά να μην ακούσει αυτά όλα των χριστιανών· μόνον να τρώγει, να πίνει και να έχει όλες τες χαρές του κόσμου. Και να του δώσεις γυναίκα εύμορφην, και τότε θέλεις τον αφήσει να έβγει έξω από το παλάτιον αφόβως. Ύστερα, εάν όλοι οι χριστιανοί τον ήθελαν διδάξει την πίστην του Χριστού νύκτα και ημέραν, δεν θέλουν εμπορέσει να τον γυρίσουν, ουδέ να τον εβγάλουν από την εδικήν μας πίστην, να μην προσκυνά τους θεούς μας. Διά τούτο σου είπα να τον φυλάξεις τόσον καιρόν, να μην γένει χριστιανός». [295v]

[...]

«Πολυχρονεμένε βασιλεύ, δεν είναι δίκαιον ουδέ πρέπον να θανατώνει ο πατέρας το παιδί του ποτέ. Αλλά εγώ να σου δώσω καλήν βουλήν, διά να έλθει ο υιός σου εύκολα εις την πίστην μας, να κάμει εκείνο οπού ορίσεις. Να κάμεις ωσάν σου λέγω: Στείλε δέκα κορασίδες εύμορφες, να είναι ώς δεκαπέντε χρονών, εις το παλάτι του Ιωάσαφ να είναι μαζί του, να χαίρουνται και να ξεφαντώνουν μετ' αυτόν νύκτα και ημέρα. Και αυτές εμπορούν να τον φέρουν εις έρωτα, να πέσει εις την όρεξην της σαρκός, και τότε εύκολα τον θέλεις φέρει εις το θέλημά σου. Και παράγγειλε των κορασίδων ότι: “Όποια από εσάς να κάμει τον Ιωάσαφ να πέσει εις μείξην σαρκικήν και να τον γυρίσει από την πίστην του Χριστού”, τάσσοντας να της τον δώσεις διά άνδρα της. ...». [329v]

Βαρλαάμ και Ιωάσαφ. Η παραλλαγή του κώδικα Ι 104 της Μονής Μεγίστης Λαύρας (εισαγ. Π. Βασιλείου, έκδ. ΙΝΣ, Θεσ/νίκη 2004, σσ. 77, 79, 135, πρβλ. την παραλλαγή του Αγάπιου Λάνδου στην εισαγωγή, σσ. 37-38: «και όταν φθάση εις ηλικίαν νόμιμον, υπάνδρευσον αυτόν με την ωραιοτέραν γυναίκα, οπού να εύρης και τότε όταν εγνωρίση την ηδονήν της σαρκός δεν γίνεται πλέον χριστιανός, ότι ο νόμος του Χριστού ορίζει σωφροσύνην και άσκησιν» (φ. 3r-v, 880C)).

-----
* Το motto εκ του Ν.Γ. Πεντζίκη, Σημειώσεις εκατό ημερών, 3.

εξ αιτίας αώρου τοκετού

[οι δύο νέοι] επιβάντες πλοίων έφθασαν εις την Κόρινθον και τας Αθήνας. 'Ητο η ημέρα κατά την οποίαν η Εκκλησία μας εορτάζει την αναστήλωσιν των εικόνων - η Κυριακή της Ορθοδοξίας: Η Ιωάννα και ο Φρουμέντιος παρευρέθησαν εις την λειτουργίαν, της οποίας εχοροστάτει ο Επίσκοπος Αθηνών εις το Θησείον (ναόν του Αγίου Γεωργίου). 'Επειτα παρεκάθησαν εις συμπόσιον δοθέν προς τιμήν των από τον Νικήταν, (ούτω ωνομάζετο ο Επίσκοπος) εις το οποίον είχαν επίσης κληθή διάφοροι αναχωρηταί, ερημίται και ασκηταί. Διελθόντες δε την νύκτα επί της Ακροπόλεως οι δύο ξένοι ώδευσαν την επομένην προς την μονήν του Δαφνίου.

Μετ' ολίγον εν τούτοις η Ιωάννα εγκατέλιπε τον ατυχή σύντροφόν της και επιβιβαζομένη εις Πειραιά Ιταλικού πλοίου ευρέθη απροσδοκήτως εις Ρώμην. Εκεί ως «πατήρ Ιωάννης» εδίδαξεν επ' αρκετόν, και διακριθείσα διά την θεολογικήν της σοφίαν ωνομάσθη γραμματεύς του Μεγάλου Ποντίφηκος Λέοντος, τον οποίον και διεδέχθη εις τον θρόνον του Αγίου Πέτρου, αποθανόντα. Αλλά το ένστικτον ωμίλησε και υπό τον μανδύαν του Ποντίφηκος, η Ιωάννα απεκάλυψε την «θηλύτητά» της εις ένα θαλαμηπόλον της, ανεπτύχθη έρως, και ο έρως έλαβε συνεπείας φυσιολογικάς. Η έγκυος Πάπισσα απέθανεν εξ αιτίας αώρου τοκετού επισυμβάντος κατά την διάρκειαν μιας μεγαλοπρεπούς λιτανείας: θάνατος τραγικός και γελοίος - εύρεσις της κακεντρεχείας των μεσαιωνικών χρονογράφων, την οποίαν μετά τον Ιταλόν Κάστι εξεμεταλλεύθη ο Εμμανουήλ Ροΐδης κατά τον καλύτερον δυνατόν τρόπον.

Εμμανουήλ Ροΐδη, Πάπισσα Ιωάννα (εκ του προλόγου, ΑΡΙΣΤΟΣ ΚΑΜΠΑΝHΣ).

αποθανόντα δε αυτόν άωρον

Ποιά πληγή τάχα 

μέσα σε πολυτρίχια 

γεννά το δάκρυ; *

Και, τότε, είπα στον εαυτό µου, όπως έλεγε ο Καντ, η τέχνη είναι δουλειά της µεγαλοφυΐας, αν δεν την έχεις, δεν αξίζει τον κόπο..., και περιορίσθηκα σε αυτοσχεδιασµούς.

Κορνήλιος Καστοριάδης (απ' εδωδά αντλημένο).

-----
 * Στο motto και πάλι ολίγος Συμεών, ιερομοναχός, εκ του βιβλίου του Συμεών μνήμα (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 1993.-Εδώ εγγραφή της 16ης Ιουλίου 1993, με την επισημείωση: «Νύχτα στο μπαλκόνι του Κελλιού»). Στο τίτλο, όμως, λεξούλες του Ηροδότου (εκ του Β' 79,3).