το άκτιστο ρούχο της αγάπης

Η μητέρα μου σκέφτηκε ότι για να μη θέλει να σωθεί
όπως τα αδέλφια του [ενν. του κουταβιού],
ή δεν καταλάβαινε την ευκαιρία ή δεν την καταδεχόταν.
Και στις δύο περιπτώσεις είχε κάτι βιβλικό το πείσμα του.
Σαν τον ασκητή που οι ουρανοί τού στέλνουν ανθρώπους
να τον σώσουν,
αλλά εκείνος περιμένει τον ίδιο τον θεό.*

Από την πρώτη στιγμή που τον είδα, είχα άσχημο προαίσθημα γι' αυτόν. Μού δημιουργήθηκε αμέσως η ιδέα ότι αυτός ο άνθρωπος θα γινόταν αιτία να μού συμβεί κάποιο κακό. Το άχαρο σώμα του στεκόταν μπροστά μου με αέρα κυρίαρχου, παρόλο που τίποτε πάνω του δεν ήταν ούτε δυνατό ούτε όμορφο. Αρκετά μεγάλος σε ηλικία, όχι όμως γέρος.

Σ' αυτήν την ηλικία που ο κυνισμός έχει διαποτίσει τα κύτταρα με τρόπο μη αναστρέψιμο και που ο ενστερνισμός και τού πιο απωθητικού ενδεχομένου έχει πλέον συντελεστεί· αλλά κι ακόμη περισσότερο,

σ' αυτήν την ηλικία που η βουλιμία δεν μπορεί πια να χαλιναγωγηθεί ή έστω να περιοριστεί, ούτε καν από την πιθανότητα μιας πρόσκαιρης ανορεξίας, αφού ο κύκλος της ζωής έχει αρχίσει να κλείνει, και η ανάγκη για την απόκτηση των ακόμη αναπόκτητων αγαθών είναι επιτακτική.

Όχι όμως και τόσο μεγάλος από την άλλη, ώστε να έχει αρχίσει να σκέφτεται σοβαρά το τέλος της ζωής του, την ώρα που η συνείδησή του θα αναγκαστεί να αποκολληθεί από τον βλαστό που τη συγκρατεί και να επιβιώσει μόνη της στα αχανή πεδία,

χωρίς την προστασία του κτισμένου κόσμου·

τότε που το μόνο που θα τη συνοδεύει θα είναι το άκτιστο ρούχο της αγάπης. [...]

Γιάννης Μαυριτσάκης, Κρεουργία (V. από τον τελικό μονόλογο της Αγαύης - έκδ. Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου & Νεφέλη, Αθήνα 2021, σσ. 55-56).

-----
* Το motto όμως εκ του Γιάννη Σκαραγκά, Συμπτώματα από την έλλειψη βάρους (έκδ. Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου & Νεφέλη, Αθήνα 2023, σ. 19, μιλάει ο 'αυτιστικός' Ορέστης).

το ιδεώδες του κάλλους

Το δοχείο είναι μεταφορά και μετωνυμία του γυναικείου σώματος, περιέχον με στόμιο και την ίδια στιγμή η επιφάνειά του γίνεται περιεχόμενο. Τα σχέδια δεν εμφανίζονται πλέον σε μια επίπεδη βάση αλλά σε μια κοίλη επιφάνεια.

[...]

Οι ζωγραφιές αναπαριστούν ερωτικές σκηνές, τον πόλεμο, τους αθλητικούς αγώνες, τα τελετουργικά για τους γάμους ή για τις κηδείες. Αυτά τα αγγεία βεβαιώνουν ότι το ιδεώδες του κάλλους είναι αρσενικό και επίσης ότι, σύμφωνα με τους κανόνες της ελληνικής ζωγραφικής, το γυμνό γυναικείο σώμα αναπαρίσταται σύμφωνα με τους ίδιους κανόνες όπως εκείνο των αντρών.

[σημ. 11: ο Φρόυντ είχε άραγε ανατρέξει σ' αυτή την πηγή προκειμένου να υποστηρίξει ότι στην ψυχοσεξουαλική του ανάπτυξη το κορίτσι είναι αρχικά ένα αγόρι;]

S. Sesè-Léger, “Η Colette Deblé και οι υδροχρωματισμοί της”, στον τόμο: Το θήλυ και οι ανατρεπτικές όψεις του στην ελληνική αρχαιότητα. Πρακτικά Συνεδρίου (μτφρ. Σ. Λεωνίδη, έκδ. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 2018, σσ. 161, 163).

μια πραγματικά Ευχαριστιακή κοινότητα

νυν δε ε[πί μέση]ς πλατείας και πόλεως,

εν μέσω [πόλεως] πάντων ορώντων

γέγονεν [δικαί]ου άδικος φόνος.*

2. Πώς να κάνουμε τη Λειτουργική πράξη κοινή και κέντρο ακτινοβολίας ολόκληρης της προσωπικότητας;

Η ενορία δε θα γίνει ζωντανή, αν δεν γίνει ξανά μια πραγματικά Ευχαριστιακή κοινότητα. Ένα απ' τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της σύγχρονης Ορθοδοξίας είναι το ότι οι Θεολόγοι αναπτύσσουν την «Ευχαριστιακή Θεολογία» μόλο, που, στις περισσότερες Λειτουργίες δεν κοινωνεί κανένας (υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις, το ξέρω, αλλ’ αυτό δεν εμποδίζει, από το να είναι η αποχή μια μαζική εκδήλωση). Η προσυνοδική μελέτη κι η Σύνοδος της Ορθοδοξίας θα ωφεληθούν πολύ απ' την πραγματική Παράδοση, αν η θεία Κοινωνία της Κυριακής επανεμφανιστεί στον Χριστιανικό λαό. Βέβαια, όχι σαν υποχρέωση, αλλά, τουλάχιστο, σαν κανονική εκδήλωση. Θα πρέπει να εφαρμοστεί και στο θέμα αυτό μια ολόκληρη παιδαγωγία της πίστης στις ίδιες τις ενορίες, για να εξηγηθεί ποιά είναι η πραγματική σχέση ανάμεσα στο Μυστήριο της Μετάνοιας και στο Μυστήριο της Ευχαριστίας, όπως και το τί σημαίνει προετοιμασία για τη θεία Κοινωνία.

Κατά δεύτερο λόγο, θα ωφελούσε, αν, σ' ορισμένες υποδειγματικές ενορίες, ξαναβρίσκονταν η προκωνσταντίνεια πράξη μιας Λειτουργίας, που θα είναι λιγότερο ένα θέαμα μπροστά στον λαό και περισσότερο μια κοινή πράξη, σε μια συνεργασία των λειτουργών κι εκείνων, που μετέχουν στη γενική ιερωσύνη.

Αυτό προϋποθέτει τη διπλή αποκρυπτογράφηση, την τοπική και τη χρονική, της ακολουθίας και προ πάντων της Αναφοράς με το μίκρεμα του εικονοστασίου (τέμπλον) και με την απαγγελία ολόκληρης της Αναφοράς «εκφώνως» και ειδικά της «Επίκλησης».

Αυτό είναι, πραγματικά, ένα ακόμα από τα σκάνδαλα της Ορθοδοξίας. Το ότι, δηλαδή, η Επίκληση αποκρύβηκε, έτσι, που να αγνοείται απ' τον λαό, μόλο, που οι Θεολόγοι αναπτύσσουν in abstracto μια θαυμάσια «μυστηριακή πνευματολογία».

Για να γίνει η Λειτουργία κοινή πράξη, θα πρέπει ο λαός ν' ανακαλύψει ότι είναι «συλλειτουργών», επισφραγίζοντας την Επίκληση με το τριπλό «αμήν».

Άλλες μεταρρυθμίσεις, που στην πραγματικότητα είναι επιστροφές στην αρχική πράξη και στο αρχικό νόημα, φαίνεται ότι επιβάλλονται. Όπως, η επαναφορά του ασπασμού της ειρήνης, η κοινή ψαλμωδία από όλο τον λαό όχι μόνο του «Πιστεύω» και του «Πάτερ ημών», αλλά και μεγάλων κομματιών της Λειτουργίας κι ειδικά των απαντήσεων στις διακονικές Λιτανείες και, τέλος, ίσως κι η επιστροφή στην αρχική σημασία της κοινής προσφοράς κατά τη Μεγάλη Είσοδο. Κι εδώ, επίσης θα πρέπει να γίνει μια πορεία συνετή, με δοκιμές, προσπάθειες, υποδειγματικές εμπειρίες.

Olivier Clement, “Όλοι μαζί ετοιμάζουμε τη Σύνοδο”, απόσπασμα από άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Contacts (no 76, σσ. 402-406), εν Λαός του Θεού. Δοκίμια ευχαριστιακής θεολογίας (μτφρ. μητροπ. Αττικής & Μεγαρίδος Νικοδήμος, έκδ. Σπορά, Αθήνα χ.χ. [1982], σσ.138-140).

-----
* Το motto στιχάκι εκ του Μελίτωνα Σάρδεων, Περί Πάσχα, εν Χ. Σκαρλακίδη, Άγιον Φώς. Το θαύμα της καθόδου του Φωτός της Αναστάσεως στον Τάφο του Χριστού (έκδ. Ελαία, Αθήνα 2017, σ. 157, σημ. 187).

αιωνιότητα είναι η ανυπαρξία του χρόνου

Ακόμη κι η αγάπη, δεν «νιώθει πια» να την αγαπούν κι αυτή είναι η τελευταία της ελπίδα και η επιβεβαίωση της αυθεντικότητάς της: είναι ακόμη ικανή να αγαπά, όταν δεν «νιώθει πια» να την αγαπούν; Γενικά, μάς αρέσει να αισθανόμαστε ερωτευμένοι κι αυτό το λέμε αγάπη, δηλαδή αγάπη του εαυτού μας με τη βοήθεια κάποιου άλλου. Ενώ θα έπρεπε να αγαπάμε τον άλλον γι’ αυτό που είναι, αφού ο ήρεμος ψυχισμός, δεν βιώνει ιδιαίτερες «συγκινήσεις».

Ο Αριστοτέλης είχε δίκιο όταν έλεγε, ότι ο θαυμασμός είναι πράξη αγνή και κίνητρο ακίνητο, που μάς φέρνει πιο κοντά στην αγνή Πράξη του ακίνητου κινήτρου που κινεί τους κόσμους και δεν κινείται από τίποτε.

Η Μαρία οδεύει προς αυτήν την αγνή Πράξη, προσφέροντας μόνο την ανιδιοτελή αγάπη της που εκφράζει το ίδιο το Είναι. Εδώ, «ο χρόνος αναπαύεται στην Αιωνιότητα του Χρόνου».

Η αιωνιότητα είναι η ανυπαρξία του χρόνου, η απουσία του χρόνου, Δεν έχει καμία σχέση με την αθανασία, όπου ο χρόνος τρέχει με άλλες ταχύτητες, πολύ πιο αργές και ατελείωτες, έως και ανιαρές.

Για να υπάρχει ανία, πρέπει να υπάρχει χρόνος. Στην Αιωνιότητα δεν υπάρχει χρόνος στον χρόνο· μόνο η Στιγμή που έχει βιωθεί με τη μεγαλύτερη ένταση μπορεί να θεωρηθεί σαν μια ιδέα της Αιωνιότητας, μια εικόνα ή μια απεικόνιση πάντα φευγαλέα και σχετική.

Ο αιώνιος Υιός που ζεί μέσα μας, είναι ο Υιός της Στιγμής· μέσα στη Στιγμή αυτή η ψυχή της Μαρίας θα γνωρίσει την ένωσή της με την Αιωνιότητα, εντός της Σιωπής:

«Πορεύομαι προς την ανάπαυση», «Πορεύομαι στη Σιωπή», λέει εκείνη με μια Φωνή «που προέρχεται απ' έξω και πηγαίνει προς τα έξω», γιατί ότι προέρχεται από το εδώ κι από το τώρα ανήκει στον χρόνο.

Η σιωπή (το εν σιγή) για τους αρχαίους είναι «η αγκαλιά του Πατέρα» και η υπερβατικότητα στην καρδιά της πανταχού παρουσίας του.

Ο Ιγνάτιος ο Αντιοχεύς [sic] μάς διευκρινίζει ξεκάθαρα, ότι ο Λόγος προέρχεται από τη Σιωπή και επιστρέφει στη Σιωπή (στον Πατέρα). Ανάμεσα στη Σιωπή της Αρχής και στη Σιωπή του τέλους, υπάρχει ο χρόνος μόνο για έναν λόγο και μόνο για μια Πνοή (το Πνεύμα), την οποία ο άνθρωπος (νούς, ψυχή, σώμα) μπορεί, με τη συμμετοχή, που θα αποτελέσει τη μακαριότητά του, να προσπαθήσει να προσεγγίσει.

*

Η Μαρία και ο Ιησούς, μοιράζονταν σίγουρα συναισθήματα, αισθήσεις, λόγια και διαισθήσεις αλλά μοιράζονταν και τη σιωπή... Ήταν ο δικός τους τρόπος επικοινωνίας, η δική τους κοινή προσευχή, και όταν απομακρύνονταν από τους φλύαρους μαθητές και αφουγκράζονταν μαζί την ταραχή του Κινερέθ (τον ήχο της θάλασσας ή της λίμνης της Τιβεριάδος) και παρατηρούσαν τις έναστρες αβύσσους, τη σκοτεινή Εικόνα, όπου τελικά δεν υπήρχε Τίποτε για να κοιτάζεις – Τίποτε το ζωντανό, πέρα από γόνιμη Κενότητα, που το πρωί, για να θυμούνται, την ονόμαζαν «ο Πατήρ».

Jean-Yves Leloup, Το γνωστικό Ευαγγέλιο της Μαρίας της Μαγδαληνής. Κοπτικό Ευαγγέλιο του 2ου αιώνα μ.Χ. (μτφρ. Αργυρώ Αϊμερίνη-Κουρούση, έκδ. Ενάλιος, Αθήνα 2005, σσ. 228-229, 231). Απ' αφορμή τους στίχους 4-8 της 17ης σελίδας.

και των λοιπών αλιτών τε συνεργούντων

Άδηλο φώς του Άδη και της Άτης 

χρώμα βαθύ του Άδωνι και της Εκάτης.

Ο Αώος ο Αχελώος ο Αχέροντας

 ο Αίας ο Αχιλλέας και ο Χάρος.*

+ δύοντος του ηλίου τη 23 φεβρ. του 1867 ο σεισμός
πολυταρβής, τρις την Λέσβον κοσκινηδόν εκ βραχυτά-
των διαλειμμάτων εδόνησε, τη κωμοπόλει δε ταύτη
τριάκοντα οικίας εκ τριακοσίων κατέλιπε και δυσ-
ιάτως μεν πολλούς, έστι δ' ούς τινας των ενοικούν-
των και ανιάτως έπληξε, δύο δε προ τοις πεντήκοντα
οδυνηρώς καταχώσας Άιδι, το του ποιητού ΠΡΑΑΨΕ [δυσασάγνωστο],
της Ζωοδόχου δε Πηγής το ιερόν τούτο τέμενος μέγα μέρος
κατέρριψεν, όπερ δη τον γυναικωνίτην αυτόν, ως οίον τε μεθαρμοσαμένη η κοινότης επηνωρθώσατο
δι' επιστασίας του κυρ Σταυράκη Καρέκ 1868 μαΐ 7.

*

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα εξωτερικά κοσμήματα των εκκλησιών. Τους παλιούς τεχνίτες τράβαγε ακατανίκητα η πέτρα και πάνω σ' αυτήν σκάλιζαν σχέδια γεμάτα χάρη πολλές φορές. Πρόχειρα αναφέρω τον άγιο Ιωάννη στο Υψηλό όπου ο Καρέκος εκτός από τις πολύχρωμες και με ωραία σχέδια σμαλτωμένες πλάκες που εντοίχισε (το ίδιο έκανε και στην Παναγία της Πέτρας), σμίλεψε χερουβείμ, ρόδακες, σταυρούς, ανθέμια. 'Αφθονα μπορούμε να βρούμε τέτοια μοτίβα και στα χωριά της Γέρας.

Πετράκου Βασ., Νεώτερες επιγραφές της Μυτιλήνης (έκδ. της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, Αθήνα 1972, Ανατύπωση 2015, σσ. 35, 47). Η ως άνω επιγραφή βρίσκεται στον Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στην Καλλονή της Λέσβου και αναφέρεται στον μεγάλο σεισμό του 1867 (270 γκρεμισμένα σπίτια και 52 νεκροί).


----- 
* Ο τίτλος του παρόντος είναι στίχος ειλημμένος από επιγραφή στο Ναό του Αγίου Νικολάου στους Πύργους Θέρμης της Μυτιλήνης. Βλ. στο ίδιο (ό.π., σ. 27), όπου ο Β. Πετράκος σημειώνει: «Η λέξη αλίτης [δασυνώμενη] του στίχου 12 [της επιγραφής] είναι σπανιώτατη και σημαίνει αλιευτής, ψαράς, βρίσκεται δε, όσο γνωρίζω, μόνο στο Etymologicum Gudianum [...]».-

Στο motto, όμως, στιχάκια του Κρανιώτη Δημ., εκ της συλλογής Μετέωρα (έκδ. Το Ροδακιό, Αθήνα 2016, σ. 28). 

Θεότητος γαρ έκκριτον γνώρισμα, το προλέγειν ασφάλτως...

Ο λογισμός μου του πτωχού άσφαλα επρομήνα

να απολέσω την ψυχήν... *

ο λόγος δια μέσου του οποίου είναι δυνατός ο έλεγχος 

των δεδομένων της εμπειρίας, δεν είναι άσφαλτος... **

καὶ ἄσφαλτος ἦν αὐτοῖς ὁ πηλός... ***

Ημείς δε, επί τον τελειότερον σκοπόν αναπέμποντες και το κεφάλαιον τούτο, και ευθυμίαν τοις εντευξομένοις παρέχοντες, και πλείονα τον ορθόδοξον ζήλον εμβάλλοντες, φαμέν, ότι Ως ουδεμία κοινωνία φύσεως κτίσματι προς την άκτιστον φύσιν εστίν, ούτως ουδέ χρηματισμού.

Ο μεν γάρ αγγέλλει, ό δ' αν ουκ ειδώς υπό του αγίου Πνεύματος ειπείν ενεργηθείη· και εντεύθεν αυτώ άγγελος τούνομα· το δε άγιον Πνεύμα, άτε πάντα ειδός τα του Θεού, ως διαβεβαιούται ο Παύλος, χρηματίζει θεϊκώς, ως ο Πατήρ, άπερ αν τοις της θεότητος ακοιμήτοις όμμασιν ορά βουλόμενον, και τον Πατέρα, και τον Υιόν, και ου διακονικώς καθάπερ ο δορυφόρος άγγελος. «Ο γαρ δούλος ουκ οίδεν, τι ποιεί ο Κύριος αυτού [Κατά Ιωάννην 15, 15]», ουδέ γε ο ετεροούσιος την αυτήν τω ετέρας όντι ουσίας κεκτήσθαι δύναται γνώσιν· φύσει γαρ εκάστη η ανήκουσα γνώσις και μνήμη συμπαρομαρτυρεί· αλλά και ειπείν το γνωσθέν τη γενητή φύσει έσθ' ότε τω χρόνω αφίπταται. Όθεν κανταύθα την αρχήν του χωρίου εκόντες εν τη διαμάχη του λόγου παραλελοίπασιν οι αγνώμονες.

Έχει γαρ· «Του δε Πέτρου διενθυμουμένου περί του ρήματος [αλλαχού· οράματος], είπεν αυτώ το άγιον Πνεύμα· Ιδού άνδρες τρεις ζητούσιν σε. Αλλά αναστάς πορεύθητι συν αυτοίς, μηδέν διακρινόμενος· διότι εγώ απέσταλκα αυτούς. Καταβάς δε Πέτρος προς τους άνδρας είπεν· Ιδού εγώ, ον ζητείτε· τίς η αιτία, δι' ήν πάρεστε; Οι δε είπαν· Κορνήλιος εκατοντάρχης ανήρ δίκαιος [Πράξεις των Αποστόλων 10, 19-22]», και τα εξής, ως πρόκειται.

Ώστε παρά κριταίς αγαθοίς, κανταύθα παρά του αγίου Πνεύματος φαίνεται τον χρησμόν ο άγγελος μαθών. Θεότητος γαρ έκκριτον γνώρισμα, το προλέγειν ασφάλτως· και τούτο επ' αγαθώ των ακουόντων, ίν' ασφαλισάμενοι σωθώσι. Είτα ου νομίζετε, τοιαύτα εισηγούμενοι, βασκαίνειν μεν πως τη κτίσει, μέμφεσθαι δε οίον τω δι' αφθονίαν ταις περί αυτού ειρημέναις λέξεσιν κοσμήσαντι τα εαυτού ποιήματα; Ως επομένου πάντως τω τοιούτω πράγματι και της αυτού χάριτος. (584a-c)

Διδύμου του Αλεξανδρέως (398 μ.Χ.), de Trinitate (βιβλ. 2, κεφ. 7: «Περί των θείων ενεργειών και παροχών του Αγίου Πνεύματος» = Migne 39.559b-600b, έκδ. 1858). Ο Δίδυμος όμως ο Τυφλός καταδικάστηκε το 553 μ.Χ. ως Ωριγενιστής, το δε Περί Τριάδος θεωρείται νόθο.-

*

από δίψης VI

φθέγγομαι την πρώτη αίσθησι είναι η άσφαλτος γνώσις της γαλουχίας της εικόνος του ονείρου

φθέγγομαι τις ιχνηλασίες του αίματος ως σύρουν τα βήματά μου επί τας τρίβους του πόνου

φθέγγομαι γλυκεία ότι εσύ σφυρηλατείς τους δεσμούς της ευθύνης επί τα ρήματά μου

Β.Ν. Μπόνος, άσσιστα, στον συγκεντρωτικό τόμο αυτόμελα, (έκδ. 2004, σ. 146) έναν χρόνο σχεδόν από την θανή του (+30.VI.2015).

-----
* Το πρώτο motto εκ του Μοσχολέου Θεολογίτη, Βίος του αγίου και μεγάλου Νικολάου (Βενετία 1626 & 1648 [πρώτη μνεία περί εκδόσεως τω 1568], στ. 183, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα).

** Το δεύτερο motto εκ του Β.Ν. Τατάκη, Η βυζαντινή φιλοσοφία [1949], (μτφρ. Ε. Καλπουρτζή, έκδ. Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα 1977, σ. 240).

*** Το τρίτο όμως motto είναι στίχος βιβλικός, εκ της Γενέσεως (ια΄ 3). Ο ίδιος.-

για το κύπελλο του Νέστορα πάλι

Για το βασίλειο του Πλούτωνα 

Θυμήσου: 

Στις ηδονές του σήμερα 

Αφιέρωσε τη σύντομη ζωή σου. *

Ενεπίγραφο κύπελλο κρασιού μαζικής παραγωγής από εργαστήριο των Δωδεκανήσων (Ρόδος), χρονολογημένο στα μέσα του 8ου π.Χ. αιώνα (γεωμετρική εποχή), από τάφο νεαρού ατόμου στην νήσο των Πιθηκουσσών (ιταλ. Ιschia, βλέπε το site του Μουσείου στη Villa Arbusto στο Lacco Ameno εδωδά, όπου και εικονίζεται το ίδιο το κύπελλο και επισκέφτηκα προ οκτετίας, το 2006). Το νησάκι βρίσκεται στη βόρεια έξοδο του κόλπου της Νεάπολης της Ιταλίας, όταν στη νότια έξοδο βρίσκεται το γνωστότερο Κάπρι.

Η επιγραφή που αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη του αγοραστή χρονολογημένη περί το 740 ή 725 π.Χ., παρωδεί την ομηρική περιγραφή για το πολυτελέστατο χρυσό κύπελλο του Νέστορα, που όπως αναφέρεται στο Λ 637 είχε τέσσερις λαβές (ούατα).

Οι τρεις στίχοι της επιγραφής σε δακτυλικό κατά το ομηρικό πρότυπο εξάμετρο, χαραγμένοι σε χαλκιδικό αλφάβητο (το μετέπειτα λατινικό) ...

Νέστορος ειμί εύποτον ποτήριον·

'Ός δ' αν τούδε πίησι ποτηρίου αυτίκα κήνον

ίμερος αιρήσει καλλιστεφάνου Αφροδίτης.

...χαρακτηρίζουν με πομπώδη τρόπο ένα ευτελέστατο καθημερινό αντικείμενο συνδέοντας την οινοποσία με τα έργα της Αφροδίτης και του έρωτα. Αποτελούν συνάμα την πρώτη γνωστή και άμεση αναφορά (λογοτεχνική θα λέγαμε παραπομπή) στα ομηρικά έπη και μάλιστα από Ευβοείς εποίκους της Ιταλικής χερσονήσου, που δείχνουν να γνωρίζουν καλά τα έπη και να διασκεδάζουν παρωδώντας ομηρικές σκηνές.

Η πλήρης επιγραφή, με τις λέξεις χωρισμένες πάνω στο κύπελλο με διάστιξη, έχει ως εξής:

ΝΕΣΤΟΡΟΣ:/.../:ΕΥΠΟΤΟΝ:ΠΟΤΕΡΙΟΝ ΗΟΣ:ΔΑΤΟΔΕΠΙΕΣΙ:ΠΟΤΕΡΙ...:ΗΥΤΙΚΑΚΕΝΟΝ ΗΙΜΕΡΟΣΗ:ΑΙΡΕΣΕΙ:ΚΑΛΛΙΣΤΕΦΑΝΟ:ΑΦΡΟΔΙΤΕΣ

-----
* Στο motto ακροτελεύτοιο στιχάκι του Τζιάκομο Λεοπάρντι, από το έργο του Η νύχτα απομένει (μτφρ. Λένα Καλλέργη, έκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2013, σσ.42-43). Και στη γλώσσα του ποιητή: «In suo varco fatale / Della plutonia sede, / Ai presenti diletti / La breve eta commetti.»

ημερολόγια διασποράς στον ιταλικό νότο – [δ΄ δεκαήμερο]

δεύτερο ταξίδι, καλοκαίρι 2006 (Ιούνιος-Ιούλιος) -[4ο δεκαήμερο]

10/7/2006 – Βασιλική του Αγίου Παύλου εκτός των τειχών στο δρόμο για την 'Οστια. Κάρτα στον Ι.Ν. Πίσω στην πόλη. Piazza Navona. 'Εργα Bernini στα συντριβάνια. Θεοί ποταμοί. Στο κέντρο εορτασμοί για την νίκη στο παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου. Κλειστή η λεωφόρος των αυτοκρατορικών αγορών (fora). Χαμός έξω από το Κολοσαίο. Πανσέληνος πάνω από την αρχαία αγορά. Φάνηκε το ανοιχτό διώροφο πούλμαν με τους ήρωες ποδοσφαιριστές να κραδαίνουν το κύπελλο μπροστά στην Piazza Venezia. 'Ολοι τρέχουν κατά κεί. Και από εκεί στο Circus massimus. Αποχωρώ.

11/7/2006 – Museo massimo romano. Terme di Diocletiano e dopo di Caracalla στην άλλη άκρη της πόλης. Μετά στη Villa Borghese για την έκθεση Raffaello (πενήντα έργα) στη Galleria Borghese. Παναγίες, Πορτραίτα και σκίτσα. Πίσω στην πόλη. Via Veneto, Piazza Barberini. Fontana di trevi, Πάνθεον, Piazza Navona.

12/07/2006 – Museo Cripta Balbi, ενδιαφέρον μουσείο με τοιχογραφίες (φρέσκο) από την Santa Maria di via Lata του 8ου αιώνα (706 μ.Χ., τελευταίοι έλληνες πάπες στη Ρώμη). Museo romano altemps, Museo Villa Giulia ετρουσκικής και αρχαίας ελληνικής τέχνης, αγγεία, μαγεία. Και τί μαγεία!

13/07/2006 – Museo romano montemartini με ελληνικά αγάλματα σε ένα παλιό εργοστάσιο στην οδό της 'Οστιας. Με το μετρό στο Castro Praetorio, Porta Pia, Museo Barberini στο ομώνυμο palazzo με τέχνη, πίνακες ζωγραφικής.

Μεσημεράκι, η μακρά οδός της επιστροφής, από το κατάλυμα στο αεροδρόμιο. Λεωφορείο που διασχίζει το κέντρο της πόλης έτσι σαν αποχαιρετισμός ως την Porta Ostiensis. Από εκεί με το τραίνο για Fiumicino. Internet στο αεροδρόμιο. Από το αεροδρόμιο λόγω καθυστέρησης il tramonto. 'Εχω θέση στο παράθυρο [4A]. Θαυμάσια πτήση. Πέρα καταιγίδες. Κάτω η Νάπολι και ο κόλπος της, η ΄Ισκια, η επίπεδη Πούλια μια απόλαυση. Το υπόλοιπο είναι στο σκοτάδι. Η νύχτα στην Αθήνα. Ελ. Βενιζέλος 14/07/2006.

Ο ίδιος

----- 
* Ιδού και ο σχετικός ποιητικός αναστοχασμός, το όλον: εδωδά. Κι εδωδά πρωτύτερα κάτι σέρνεται. Με αγάπη. Ο αυτός.

ημερολόγια διασποράς στον ιταλικό νότο – [γ΄ δεκαήμερο]

δεύτερο ταξίδι, καλοκαίρι 2006 (Ιούνιος-Ιούλιος) - [3ο δεκαήμερο]

Se il mondo ha la struttura del linguaggio **

30/06/2006 – Στο μεγάλο αρχαιολογικό μουσείο Νάπολης από νωρίς το πρωΐ. Βόλτα στην παλιά Napoli. Στο ρωμανικό ναό του San Lorenzo βρήκα υπολείμματα παλαιοχριστιανικά και πρωτοβυζαντινά.

1/07/2006 – Ποτσουόλι, νησί της 'Ισκια, Λάκκο 'Αμενο, αρχαιολογικό μουσείο Πιθηκουσών (πρώτη ελληνική εγκατάσταση στην Ιταλία). Μπορεάλε.

2/07/2006 – Καποντιμόντε, η πινακοθήκη με τον φλογερό Καραβάτζο, στην Νάπολι. Κατακόμβες di San Jenaro – 'Αγιος Ιανουάριος. Dopo Santa Maria Capoua Vetere, αμφιθέατρο, μουσείο και κρύπτη με διατηρημένο Μιθραίο μέσα στο χωριό.

3/07/2006 - Cazerta, San Angelo in formis, ιστορημένη βασιλική. San Prisco και πίσω στη Napoli.

4/07/2006 – Ταχεία για Ρώμη. Ωραία διαδρομή. Κάτω στην Καλαβρία καταρακτώδεις βροχές, καταστροφές και τέσσερεις νεκροί. Φέτος δεν κατέβηκα στην Καλαβρία. Θυμίζω πως εγώ περινόστευα φέτος μόνο σε Πούλια, Βασιλικάτα και Καμπανία! Καλά καλά και Λάτσιο! Πώς κάνετε έτσι;.

Βόλτα στην αιώνια πόλη. Επίσκεψη στο Castel San Angelo και στο μουσείο του. Θέα στην πόλη. Μετά και στον 'Αγιο Πέτρο, για τα υπόγεια της βασιλικής και τον τρούλλο του. Ανέβηκα ψηλά. Μέσα και έξω στον τρούλο. Θέα στην πόλη.

5/07/2006 – Επίσκεψη στα μουσεία του Βατικανού και τη βασιλική του Αγίου Πέτρου. Βόλτα στην πόλη, το ποτάμι, τα δέντρα.

6/07/2006 – Από το πρωΐ στις κατακόμβες της Αππία Αντίκα οδού. Τρεις τον αριθμό: Αγίου Καλλίστου, Σεβαστιανού, Δομιτίλας. Κατέληξα στη πλατεία της Santa Maria Maggiore. 'Αναψαν τα φώτα και λάμπουν τα ψηφιδωτά του εξωνάρθηκα με τον Παντοκράτορα. Είναι έργο τέχνης όλος ο ναός. Πατριαρχική βασιλική. Εννιά η ώρα. Χτυπούν οι καμπάνες. Οι ναοί εδώ στην Ρώμη έχουν περισσότερο ενδιαφέρον, διότι μπορείς ξαφνικά να βρεθείς μπροστά σε ρωμέϊκα ψηφιδωτά.

7/07/2006 – Καφές με θέα το Κολοσσαίον. Νωρίτερα στο αρχαίο πατριαρχείο της Ρώμης, στο Λατερανό. 'Αγιος Ιωάννης και Βαπτιστήριο. Κατόπιν στη σειρά είδα παλιούς ναούς με ρωμανικά ψηφιδωτά. Επισκέφτηκα το υπόγειο Μιθραίο και την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Κλήμεντος.

8/07/2006 – Santa Maria Aracoeli. Μουσεία του Καπιτωλίου. Ναός του Διός. Belvedere. Foro Romano, Ναοί, Αψίδες, Ανάκτορα Παλατίνου λόφου και μουσείο. Τοιχογραφία με χριστιανούς, κεφαλή γαϊδάρου. Κολοσσαίο. Αβεντίνος, Πυραμίδα του Κέστιου, Πόρτα Παολίνα. Circo Massimo, Αγία Αναστασία, Αψίδα Ιανού, Αη Γιώργης κάτω από τον Παλατίνο και οδός Αγίου Θεοδώρου. Ναός των ορθοδόξων της παροικίας. Ιερά παρά τον Τίβερη. Isole Tiberina.

9/07/2006 – Grottaferrata. Εσπερινός στο ελληνόρυθμο μοναστήρι της Κρυπτοφέρρης. 'Ετος ίδρυσης 1024. Antica greca ghetonia di Roma. Santa Maria in Cosmedin και Αη Γιώργης ξανά. Νίκη των Ιταλών στα πέναλντυ, στο παγκόσμιο πρωτάθλημα. Χαμός στην πόλη, όλη νύχτα πανηγυρισμοί.

Ο ίδιος

----- 
* Της αλυπίας είναι η χώρα: Φωτογραφικό οδοιπορικό στην Κάτω Ιταλία, από μια blogger, εδωδά το link, διότι μού φαίνεται πως αυτή η κυρία πολύ την ηγάπησε τούτην την οδοιπορία...
** To αρχικό όμως motto, εκ του πολύ Eugenio Montale, Ημερολόγιο του '71 (μτφρ. & σημειώσεις Νίκος Αλιφέρης, εκδ. 'Αγρα, Αθήνα 2013). Σημαίνει: «Αν πράγματι ο κόσμος έχει την δομή του λόγου....». 

ημερολόγια διασποράς στον ιταλικό νότο - [β΄ δεκαήμερο]

Δεύτερο ταξίδι, καλοκαίρι 2006 (Ιούνιος-Ιούλιος) -[2ο δεκαήμερο]

Είπεν ουν πάλιν ο Ιησούς αυτοίς [προς τους εληλυθότας προς αυτόν Ιουδαίους]∙ 
Εγώ υπάγω και ζητήσετέ με, και εν τη αμαρτία υμών αποθανείσθε∙ 
όπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε ελθείν. 
'Ελεγον ουν οι Ιουδαίοι∙ Μήτι αποκτενεί εαυτόν, 
ότι λέγει, όπου εγώ υπάγω, υμείς ου δύνασθε ελθείν; *

20/06/2006 – Αναμένοντας το λεωφορείο για το Ostuni. Ανάβαση στην παλαιά πόλη. Θέα στον κάμπο. Το μουσείο κλειστό και η μούμια φευγάτη.

21/06/2006 – Βαίνω προς Massafra. H siniora στο hotel στον Τάραντα με θυμήθηκε από την από διετίας παραμονή μου εδώ. - «Ο κύριος καθηγητής της αρχαιολογίας;» ρώτησε. Είχα ωραίο πρωϊνό με θέα στην μέσα λιμνοθάλασσα του Τάραντα. Ανατολή ηλίου στο παραθύρι μου και ψαρότρατες νωρίς τα ξημερώματα.

Εισχώρησα στην κοιλάδα που απλώνεται στον άξονα Τάραντας - Μπάρι. Καταπληκτικές βραχώδεις χαράδρες (gravina) πλούσιες σε υπόσκαφους ιστορημένους ναούς. Massafra και το αξιόλογο αρχαιολογικό μουσείο της Gioia (χαρά) del Colle (του λόφου, δηλαδή ανεκλάλητος χαρά ως εκ της θέας στον κάμπο ένα γύρω από τούτο το ύψωμα). Το μουσείο είναι μέσα στο διατηρημένο της κάστρο. Πρόκειται για πόλη στον αυχένα της Πούλιας, ανάμεσα Τaranto και Bari.

22/06/2006 – Στο πούλμαν για Matera. Μπαίνουν οι πρωϊνοί (μα τόσο πρωϊνοί) μαθητές, όλοι με σκουραλίκια στα αυτιά και πειράζονται με τις σάκες τους στο ώμο, μέχρι να κατεβούν στο Γυμνάσιο ή το Λύκειό τους. Όπως τότε στο ΚΤΕΛ του Κιλκίς, ως στρ. ταχ/μος!!!

Το επ' εμοί, περιήγηση στις γκραβίνες, την μητρόπολη του Αγίου Ευσταθίου και άλλους υπόσκαφους ναΐσκους. Κατόπιν στην Αλταμούρα. Εικοσάλεπτο περπάτημα από τον σταθμό του τραίνου ως το σπουδαίο αρχαιολογικό μουσείο με απεικονίσεις του σπηλαίου του αρχανθρώπου της Αλταμούρας.

Και μέσω Gioia del Colle πίσω στον Τaranto. Από το τραίνο της επιστροφής πιάσαμε Castellaneta. Από τα υψώματα αυτά έχει κανείς ανοιχτή θέα στο Ιόνιο πέλαγος με τις εδώ αποικίες. Και έπειτα καβαλλάμε τα φαράγγια με τις υπόσκαφες σπηλαιώδεις εκκλησιές βασιλειανών μοναχών, από τα σκοτεινά χρόνια της εικονομαχίας στην ένδοξη Ανατολή! Θεαματική κάθοδος! Καμμιά σχέση με την χθεσινή πορεία με το πούλμαν (τοπικά ΚΤΕΛ). Τραίνο και πάλι τραίνο.

23/06/2006 – Canne della battaglia, μνημείο σε λόφο βορείως του Bari, όπου νικήθηκε επιτέλους ο Αννίβας. Περιμένω το τραίνο της επιστροφής για το Bari. Τωραδά βλέπω την Αδριατική θάλασσα, το απογευματάκι θα βλέπω ξανά στο Ιόνιον πέλαγος που μάς ενώνει μεταξύ Αλφειού ποταμού, θεού παρ' αρχαίοις και Αρέτουσας πηγής στις Συρακούσες. Τούτο βλέπω κατεβαίνοντας και πάλι με το τραίνο κι έβλεπα και πάλι ό,τι ατένιζα και εχθές.

Από το παράθυρο του ξενοδοχείου βλέπω τις ψαρότρατες - κρι-κρι στη λιμνοθάλασσα κι ένα υποβρύχιο (ναί!) από τη ναυτ. βάση. Είναι μαγεία αφ' υψηλού η έσω λιμνοθάλασσα του Τάραντα. Αργά το βράδυ στην άνω πόλη, μύδια ογκρατέν με τυρί, τηγανιά καλαμαράκια και ψαράκια, μοτσαρελάκια.

24/06/2006 – Ανάβαση με το πούλμαν στην Potenza ψηλά. Βγήκαμε από τα ενδότερα του Metaponto, την ανεβασιά του ποταμού σα πέστροφες που δαγκώνουν την ουρά τους. Εν τέλει πέρασμα στο Σαλέρνο. Υγρή και ζεστή πόλη. Κατάλυμα. Βόλτα στην πόλη. Γεμάτη από πηγές δροσερού νερού για τους περιπατητές. Πρώτη φορά βρίσκω τέτοιες βρύσες πόσιμου νεού. Στην Σικελία είχα πήξει στα φλέματα.

Υπόγειες τοιχογραφίες σε έναν ναό.

25/06/2006 – Ποσειδωνία - Paestum. Το σημαντικό μουσείο, στεναγμοίς αλαλήτοις...

26/06/2006 – Υέλληε – Ελέα – Velia. 'Ενα μεγάλο, πολύ μεγάλο χωράφι είναι η πόλη μαζί με τον λόφο της, που το αγόρασαν οι άποικοι από τη Φώκαια αφού ήρθαν εκδιωγμένοι πρώτα από τη Σαρδηνία, όπου γύρεψαν κατάλυμα/αποκούμπι.

Φέρανε μαζί και τους θεούς τους. Μια πρώτη μικρασιατική καταστροφή! Ναός Αθηνάς Πολιάδος στην κορφή της ακρόπολης. Ναός Ποσειδώνος Ασφαλωίου. Θέα στο πέλαγος. Ασκληπιείο. Μητέρα θεά Φωκαέων. E dopo Policastro, Sapri, Maratea, χωριά κρεμασμένα στο Τυρρηνικό πέλαγο νοτίως της Ελέας. E dopo via Salerno a Amalfi – Ravallo.

27/06/2006 – Ψηλά στο κάστρο του Σαλέρνο. 'Ολο το Σαλέρνο στα πόδια μου. Το κάστρο φυτρωμένο όλο μωβ καμπανούλες.

28/06/2006 – Πομπήια, Βίλλα της Λίβιας. Ερκολάνο. Στάβια, δύο βίλλες και Σορέντο. Τί εμπειρία!

29/06/2006 – Eboli, με την πριγκιπέσσα στον τάφο. Κοιλάδα του Selle ποταμού στο Paestum. Τραίνο για Napoli. Φτηνό ξενοδοχείο πίσω από τον σταθμό. Στο δίπλα δωμάτιο ολίγον σεξ! Ξελιγωμένοι, πληρώνουν και φωνάζουν.

Αναχώρηση για Κύμη, Μπάϊα, Μπάκολι και Μόντε ντι Πρότσιντα. Φλεγραία πεδία, Καστέλλο. Μουσείο με αρχαία από το νυμφαίο, αλλά να και η Σουλφάρα στην επιστροφή για την πρωτεύουσα πόλη. Πώς μυρίζει το θειάφι! 

Ο ίδιος

-----
* Στο motto ολίγον εκ του Κατά Ιωάννην (η΄ 21-22).

ημερολόγια διασποράς στον ιταλικό νότο - [α΄ δεκαήμερο]

Δεύτερο ταξίδι, καλοκαίρι 2006 (Ιούνιος-Ιούλιος) - [1ο δεκαήμερο]

και ποιησάμενος την πορείαν διά Πατρών και Δύμης... * 

10/06/2006 – Προαστιακός από Δουκίσσης Πλακεντίας έως την Κόρινθο. Στην Δουκίσσης Πλακεντίας με πήγε η Ειρήνη με το αυτοκίνητο. Το δισάκι μου στον ώμο. Τραίνο ώς την Πάτρα. Από το λιμάνι της Πάτρας με το καράβι για Μπρίντιζι. Κοντεύουμε στην Λευκάδα με τα λευκά της βράχια. Ο Λευκάτας. Μνημονεύω την Ψάπφα. Είμαστε πια στην Ιθάκη. Περνάμε τώρα από Ηγουμενίτσα και Κέρκυρα και όπου ο τεθνηκώς...

11/06/2006 – Ξημερώματα (μιά ώρα πίσω) φτάνουμε στο Μπρίντιζι. Με τραίνο στις 12:00 στο Lecce, στον νότο.

12/06/2006 - Lecce. Πρωΐ. Περιμένω το λεωφορείο για Calimera. Πέρασε ο τοπικός ταχυδρόμος και μιλήσαμε. Υγρασία. Pasticceria S. Oronzo 30, Lecce, πίνω το τσάι μου con limone. Κάνει κρύο. Στην στάση από Καλημέρα παραδόξως με πλησίασε ένας ρωμηός, πόντιος, αναζητώντας παραδοσιακά συγκροτήματα. Παντού πια η φυλή μας;

13/06/2006 - Λιακάδα στο Lecce. Ανακάλυψα μιάν γωνιά εδώ στο Lecce, κοντά στην Porta di Napoli. Πίνω τον καφέ μου και θα μείνω κι άλλα βράδυα εδώ. Στην Αθήνα του ιταλικού νότου.

14/06/2006 - Παίρνω τον πορτοκαλοχυμό μου στην Porta di Napoli. Ψιλόβροχο. Πακιστανοί πουλάνε ομπρέλες. 

15/06/2006 – Περιηγούμαι στα χωριουδάκια του νότου: Alezio, Parabita, Cazarano, Cazaranello, Ugento, Στερνατία - σύλλογος Chorama (= η Χώρα μας).

16/06/2006 – Alberobello, Grotta di Castellana, Mourge, τείχη Manduria, όπου άλλοτε έπεσε μαχόμενος ο σπαρτιάτης εκείνος  στρατηγός. 'Αλλοτε. Πότε δηλαδή;

17/06/2006 – Ανοίγω το mail με κάποια ευκαιρία καθ' οδόν. Ο Φάις παραδόξως ζητάει 350 λέξεις για την βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας σχετικά με βιβλιοκρισίες στο άωρον. Ενώ τού είχα πεί για έναν μήνα να με έχει παραιτημένο. Ζητάει από εμένα και άλλους εννιά bloggers, plus βιογραφικό. Είμαι ακόμη έξω, σαββατόβραδο, γλυκιά βραδιά.

18/06/2006 – Φεύγω για Brindisi. Για δύο ή τρεις μέρες. Μετά Matera, Salerno, Napoli. Στην παλιά πόλη, στο ιστορικό κέντρο εδώ στο Brindisi έχει λιτανεία και ο τοπικός επίσκοπος ανέβηκε σε λευκό άλογο βαστώτας κάποιο ιερό αντικείμενο. Τον σκέπει σκιάδιο. Ποιόν τοπικό άγιο γιορτάζουνε τούτοι; 'Eμ, βέβαια, ποιόν γιορτάζουμε, τον Ιούδα τον απόστολο της αρχαίας ενωμένης εκκλησίας. Την καρδιά του Κυρίου...

19/06/2006 – Το πρωΐ επισκέπτηκα το Bari και τον 'Αη Νικόλα του και το απόγευμα την μεσσαπική Egnazia (Εγναντία), οπότε έχω 12 χιλιόμετρα ποδαρόδρομο για το σταθμό πίσω του τραίνου, για Brindisi. Ευτυχώς προσφέρθηκε ένα καλό ανθρωπάκι από το εξοχικό του πηγαίνοντας πέρα για Taranto, και με άφησε στον σταθμό στο χωριό. Συγκινήθηκε από την αναφορά μου στην λιτανεία. Νωρίτερα δύο ραγκάτσια, το μεσημέρι, με έφεραν στον αρχαιολογικό χώρο της Ιγνάτσια. Με την πανέμορφη στήλη με το κρυφό όνομα-ιδιότητα της πρωθιέρειας σε μεσσαπική (;) γραφή: sacerdodessa (;). Ο ανέρως ανέβηκε απ' ό,τι βλέπω στο Hotel memory.

Ο ίδιος

----- 
* Αναφορά στην Πάτρα (Πάτρες) τον 2ο π.Χ. αιώνα από τον αρκά ιστορικό Πολύβιο (Ιστοριών Δ' 83. - μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α' Γαλαξίας 1971], σσ. 160-161).

και προσπαθούσαμε...

*

και προσπαθούσαμε να κρατήσουμε τα δέντρα μας καυλωμένα

κάνοντας εξαντλημένοι έρωτα μπροστά τους

by deneisaidentro

*

μόνος και γκαβλωμένος

'Eσκυψε και τής φίλησε τα πόδια, έπειτα την πήρε αγκαλιά και την πέταξε στο πάτωμα

κι όλο το βράδυ γαμηθήκανε σαν σχολιαρόπαιδα

Το πρωί την φίλησε στο μέτωπο και σηκώθηκε να ετοιμάσει πρωινό

'Ηταν σίγουρος πως είδε όνειρα αλλά δεν τα θυμότανε

Ο καφές έβραζε κι αυτός κοιτούσε την βροχή που έπεφτε στο παράθυρο της κουζίνας και χαμογελούσε

'Ωσπου ξαφνικά ένας κεραυνός τον ξύπνησε∙ στ' αλήθεια αυτή την φορά!

Αναστέναξε, έπιασε τον πούτσο του και ξανακοιμήθηκε, μόνος και καυλωμένος

Δημήτρης Λιβέρης, Ο Κεραυνός (Το άκουες εδωδά).

*

Στο σημείο αυτό και στο περιθώριο τούτου του ποιητικού post, ένα 'εύγε' να απευθύνω στον νεαρό νέον σκηνοθέτη 'Εκτορα Λυγίζο, ο οποίος έφερε στις κινηματογραφικές αίθουσες σήμερα μια αξιόλογη ταινία, To Αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού, δυνατή, κόλαφον στην ζωή μας σήμερα, σκληρή, πολύ σκληρή, αλλά τόσον, μα τόσον 'εκκωφαντικά' αισιόδοξη! Το έργο του παρακολουθώ, αφού προ μηνών εθαύμασα τον τρόπο που μάς επαρουσίασεν με τους φίλους του τις Βάκχες του Ευριπίδη. Μπράβο του, λοιπόν, μπράβο στον Γιάννη Παπαδόπουλο και τον Δημήτρη Μοθωναίο, άριστον Διόνυσο ποτε, και δύναμη τού εύχομαι για να συνεχίσει το έργο του. Θα το χαρώ. Ο ίδιος.

ώριμο γινωμένο κυδώνι

Για να μη μάς φεύγη ο νούς, 

πρέπει να τον συνηθίσουμε να πιπιλίζη 

το γλυκό όνομα του Ιησού 

μέσα στην καρδιά μας, 

για να κάνουμε πνευματική προκοπή. *

Η φιγούρα [του Χριστού «πολυελέου» στην κόγχη του Διακονικού της Μητροπόλεως του Μυστρά 'Αγιος Δημήτριος], με ωραίο δυνατό πρόσωπο χτισμένο με ώχρα και λίγο λευκό του ασβέστη πάνω σε λαδοπράσινο προπλασμό, είναι γανωμένη με κόκκινους και ψυχρούς (πρασινωπούς) τόνους, αποκτώντας μια χρωματικότητα εξαιρετική αλλά και μία νοστιμιά υπέροχη.

Κοιτάζοντάς Τον μυρίζει ο τόπος ώριμο γινωμένο κυδώνι και ευωδιάζει η ατμόσφαιρα φθινοπωρινή ησυχία κεκραμένη με την ήσυχη καρποφόρα μελαγχολία του καιρού που προηγείται του χειμώνα.

Γιώργος Κόρδης, Μυστράς. Τότε που οι εικόνες... Μια περιήγηση στις τοιχογραφίες των εκκλησιών του (έκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2012, σ. 34).

*

Επ' ευκαιρία, σχόλιο παρμένο από τον τόμο Θησαυροί του Αγίου 'Ορους (Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997) για την παράσταση της Ρίζης του Ιεσσαί (Ιερά Μονή Διονυσίου, Σχέδιο [=ανθίβολο] του 17ου αιώνος, με μαύρη μελάνη σε χαρτί 71 x 23,5 εκ.):

«Το σχέδιο είναι βιαστικό, οι σωματικές αναλογίες όχι πάντα επιτυχείς, ενώ οι επιγραφές είναι κατά κανόνα εξαντλητικές, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Σοφοκλή [εικονιζομένου επίσης, μεταξύ άλλων αρχαίων φιλοσόφων, στην ίδια μεγάλη εικονική παράσταση] όπου το κείμενο βρίσκεται γραμμένο έξω από το ειλητάριο...

(έστιν Θεός άναρχος απλούς τη φύσει
ος ουρανόν έταξεν άμα και χθόνα)».

Απ' εδωδά αντλημένο το σχόλιο.

----- 
* Το motto, όμως, είναι αντλημένο εκ του γλυκέως Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σ. 154).

αναρχική θεώρηση

Πιστεύω στον Θεό. Ο άνθρωπος είναι κατασκευασμένος ως λατρευτικό ον κι έχει το χάρισμα να αναρωτιέται για τα έξω από αυτόν. Πιστεύω στην Ορθοδοξία γιατί είναι η απόλυτα αναρχική θρησκεία. Γιατί σού λέει πως οτιδήποτε θέλεις να πείς στον άλλο πρέπει να το πεις πρώτα στον εαυτό σου. Αντί, για παράδειγμα, να σπάσεις μια βιτρίνα, πρέπει να σπάσεις πρώτα το καθεστώς που έχεις εσύ μέσα σου. Και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Νομίζω ότι μόνο έτσι μπορούμε να προχωρήσουμε στη ζωή μας και χωρίς Θεό είναι πολύ δύσκολα.

'Αρης Σερβετάλης, ένας σεμνός και διόλου προσχηματικός ηθοποιός (απόσπασμα από τη συνέντευξή του στο προπαρελθόν Lifo, της Πέμπτης 24 Φεβρ. 2011. Εδωδά ολόκληρη).

Πρωταγωνιστεί στο νεανικό έργο του Τσέχωφ, Πλατόνοφ, στην Νέα Σκηνή του Εθνικού, όπου ο Γιώργος Λάνθιμος δημιουργεί κάτι πολύ αξιολογότερο από τον πολυδιαφημισμένο και απατηλό Κυνόδοντα, αν και, για μιά ακόμη φορά, μεταφέρει στα καθ' ημάς κάτι διασκευασμένο ήδη στο εξωτερικό, όπως σ' αυτήν την περίπτωση δουλειά του Ντέιβ Χέαρ, σύμφωνα με το πρόγραμμα της παράστασης. Ο ίδιος.

*

δριμύς ο χειμών, αλλά γλυκύς ο Παράδεισος *

-----
* το τελευταίο στιχάκι εκ των προσομοίων του Τριωδίου της Θ' Μαρτίου (ιδιόμελον εις το Κύριε εκέκραξα του Εσπερινού των αγίων μεγάλων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, των εν τη λίμνη Σεβαστείας μαρτυρησάντων. Ποίημα τινός μοναχού Ιωάννου). Ετέρα γραφή, εκ του Μηναίου Μαρτίου, διορθωθέν υπό Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού του Ιμβριου (έκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1970), δίδει: "Δριμύς ον υπεμείνατε κρυμόν, αλλά γλυκύς ο Παράδεισος".

ναυσικά από τη μία, ήχος πλάγιος από την άλλη

Σήμερα είχε βάλει τη γαλάζια αλλαξιά, για γούρι, με την ελπίδα ότι, παρ' όλους τους κακούς οιωνούς, το δικό της το χρώμα είναι και το χρώμα που φέρνει τύχη στη νύφη, που πρέπει οπωσδήποτε να φοράει κάτι γαλάζιο πάνω της, επειδή η πράσινη αλλαξιά που φορούσε πριν μια βδομάδα τής έφερε λύπη, γιατί ο πατέρας του τον είχε κλείσει στο δωμάτιό του για να διαβάσει για την υποτροφία, και αυτή σκέφτηκε ότι εκείνος ίσως θα έβγαινε σήμερα, γιατί καθώς ντυνόταν το πρωί παρά λίγο να βάλει την φορεμένη κυλότα της ανάποδα κι αυτό σημαίνει καλοτυχία και συνάντηση με τον αγαπημένο σου, αν την φορούσες ανάποδα και εφ' όσον, βέβαια, δεν είναι Παρασκευή.

Τζαίημς Τζόυς, Οδυσσέας (μτφρ. Σωκράτης Καψάσκης, έκδ. Κέδρος, Αθήνα 1990, σ. 409).

*

ήχος πλάγιος

Και ήκουσαν την φωνήν
κυρίου του θεού
περιπατούντος
εν τω παραδείσω
το δειλινόν,
και εκρύβησαν
ό τε Αδαμ και η γυνή αυτού
από προσώπου κυρίου του θεού
εν μέσω του ξύλου του παραδείσου.
(Γεν. 3, 8)

Παράλληλα με τα αρκούντως στεγνά τζοϋσικά παραδείγματα του Οδυσσέα και τις φορεμένες ανάποδα χρησιμοποιημένες κυλότες που αναρτώ στο άωρον τετράδιό μου τον τελευταίο καιρό, να σημειώσω εδωδά υπό τον τύπον στοιχείου ήχου πλαγίου ως άρτι εδήλωσα, συν το ήδη αναρτημένο motto που συνέλεξα εκ της Παλαιάς Διαθήκης, πως στους Εξόριστους (άραγε, να συμπληρώσω, από τον Παράδεισο, ή να το αφήσω μόνον να εννοηθεί;) του Τζόυς είδα την δίχως απόγνωση προσπάθεια του πολυμήχανου και λίγο πονηρού συγγραφέα να ομοιάσει για μιαν ακόμη φορά στον Θεό, ακολουθώντας τα βήματα ενός ευλαβούς (!;) τώρα οξαποδώ (: dickens, αγγλιστί -άραγε την εισάγει τούτη δω τη λέξη στο πρωτότυπο έργο του εκείνος;) εις τύπον αεί του εξ αρχής δηλωμένου, σε άλλα του συγγράμματα, non serviam! Πρόκειται πραγματικά για ένα ακόμα τζοΥσικό αριστούργημα όπου πραγματεύεται από την αρχή την βιβλική ιστορία της γεύσεως του απαγορευμένου καρπού (πρωτευόντως ένστικο μεν, αλλά και εις τον τύπον της μοιχείας δοσμένο) και της εξορίας ή μη [ημών] των Πρωτοπλάστων. Εδώ, ο κεντρικός ήρως, εις θέσιν του ίδιου του συγγραφέα ασφαλώς, άλλωστε στο όνομα εκείνου αυτός [μάς] πειράζει, κύριος Ρόμπερτ Ρούαν, ο και Ντικ (: dick, αγγλιστί - πούτσος, δηλαδή, ή αρχίδι [!;] χαϊδευτικά υπό της νεαράς του αμνάδος τε και συζύγου αποκαλούμενος, την οποία δηλώνεται στην ψύχρα ότι πλάθει σαν ζυμαράκι, ενέργεια που εκείνη με την σειρά της πλήρως και με ικανοποίηση ομολογημένη αποδέχεται)... αρνείται, λοιπόν αυτός ο κύριος Ρούαν, τουτέστιν Τζόυς, να ρωτήσει την γυναίκα του με το ίδιο εκείνο του Θεού ρώτημα «πού εί;» και «μη από του ξύλου, ού ενετειλάμην σοι τούτου μόνου μη φαγείν απ’ αυτού, έφαγες;» (ό.π. στιχ. 9 & 11). Οπότε αρχινάμε από την αρχή να σκεπτόμεθα πού ακριβώς ευρίσκεται η ελευθερία την οποία λέγουσιν οι θολολόγοι (sic) ότι έδωκε ο Θεός στο πλάσμα του, ερμηνεύοντας την οικεία περικοπή! Αν ο άνθρωπος ήταν όντως ελεύθερος δεν θα έπεφτε ποτέ τόσο χαμηλά ο Θεός ώστε να τον ρωτήσει κείνο το «πού εί» [ισχύει άραγε στο ακέραιο το επιχείρημα και αντιστοίχως, όταν αργότερα ρωτάει τον Κάιν, «πού εστιν 'Αβελ ο αδελφός σου;» (Γεν. 4, 9)], να τον ρωτήσει, δηλαδή, γιατί αισθάνεται γυμνός μόλις ακούει την φωνή Του!: «Τίς ανήγγειλέν σοι ότι γυμνός ει;» (ό.π., 3, 11). Προηγήθηκε το αδαμιαίο∙ «Την φωνήν σου ήκουσα περιπατούντος εν τω παραδείσω και εφοβήθην, ότι γυμνός ειμι, και εκρύβην» (στο ίδιο, στιχ. 10), το οποίο, νομίζω, από κοινού με το αρχικό ως άνω (στιχ. 8) motto σώζει κάπως την όλη ιστορία. Την παράσταση του κειμένου (έκδ. Νεφέλη) έφερε στο προσκήνιο η Ρούλα Πατεράκη (Από Μηχανής Θέατρο, Ακαδήμου 13, Αθήναι), διαρκούσης 195 λεπτά της ώρας (!), τα οποία όμως κυλάνε νεράκι! Το έργο παρέμεινε μέχρι σήμερα χωρίς ευρεία διάδοση στην Ελλάδα.

Της Ρούλας Πατεράκη πολλά τα έτη!

Ο ίδιος, αυτός εγώ.

από το «έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα»

[...]
ΘΙΑΣΑΡΧΗΣ: [...] (Γυρίζει στην Κόρη). Πέστε μου, αν η μικρή τώρα τον έβλεπε [τον μικρό] να κοιτάει κι έτρεχε κοντά του, θα τής έλεγε καμιά λέξη, ε;
ΚΟΡΗ: (Πετάγεται όρθια). Μην ελπίζετε να τον κάνετε να μιλήσει, όσο είναι αυτός εδώ. (Δείχνει το Γιο). Θά ‘πρεπε πρώτα να τον διώξετε.
ΓΙΟΣ: (Προχωρεί προς την έξοδο αποφασιστικά). Φεύγω! Φεύγω! Αυτό ακριβώς ήθελα!
ΘΙΑΣΑΡΧΗΣ: 'Οχι, πού πάτε; Σταθείτε! (Τον κρατάει).
...... (Η μητέρα σηκώνεται τρομαγμένη, γεμάτη αγωνία πως θα τής φύγει για καλά, και από ένστικτο απλώνει τα μπράτσα χωρίς να κουνηθεί απ' τη θέση της).
ΓΙΟΣ: (Φτάνει στη ράμπα). Εγώ δεν έχω καμιά δουλειά εδωπέρα! Αφήστε με να φύγω, παρακαλώ, αφήστε με να φύγω!
ΘΙΑΣΑΡΧΗΣ: Πώς δεν έχετε καμιά δουλειά;
ΚΟΡΗ: (Ειρωνικά). Μα μην τον κρατάτε! Δε θα φύγει!
ΠΑΤΕΡΑΣ: Πρέπει να παίξει την τρομερή σκηνή του κήπου με τη μητέρα του.
ΓΙΟΣ: (Ξαφνικά, σταθερά και μ' αποφασιστικότητα). Δε θα παίξω τίποτα! Σάς το δήλωσα μιας εξαρχής! (Στον Θιασάρχη). Αφήστε με να φύγω!
ΚΟΡΗ: (Ορμάει προς τον Θιασάρχη). Επιτρέπετε, κύριε; (Τού κατεβάζει το μπράτσο). Αφήστε τον. (Στο Γιο). 'Αντε λοιπόν, φεύγα! (Ο Γιος μένει γυρισμένος προς την σκάλα, μα σαν συγκρατημένος από μια κρυφή δύναμη δεν μπορεί να κατέβει τα σκαλιά. Προχωρεί προς την άλλη σκάλα, μα και κει σταματάει. Η Κόρη σκάει στα γέλια). Δεν μπορεί, βλέπετε; Δεν μπορεί. Είναι αναγκασμένος να μείνει εδώ, διά της βίας, δεμένος στην αλυσίδα, αιώνια κι αδυσώπητα. [...]

Λουίτζι Πιραντέλλο, 'Εξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα [1921] (μτφρ. Α. Σολομός, έκδ. Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1986, σσ. 60-61). Εδώ, ένα ξεμοναχιασμένο απόσπασμα από την Τρίτη και τελευταία πράξη. Ο ίδιος.

falling towers - η πράξη

(παύση)

Η πράξη.
Η πράξη μ' εκείνον, που έκανε και δημιούργησε κι η πράξη του αναπτύχθηκε, κι αυτός να 'χει ήδη φύγει, να 'χει φύγει με πάταγο. Με τον πάταγο που κάνουν τα αισθήματα όταν ξαφνικά προσγειώνονται.
Η ίδια η πράξη είναι τρομερή εξ ορισμού, εκείνες με τα σεντόνια και το πάλεμα, επιβλητικός, το εννοώ απόλυτα, επιβλητικός, αδύνατον να το συλλάβεις, πώς να συλλάβεις εκείνη τη στιγμή, εκείνη τη στιγμή που είσαι το φύλο σου, είσαι η φωλιά του που θα μπεί και θα σε τραντάξει και θα σε ταξιδέψει, η ίδια η πράξη είναι τρομερή, που πράξη δεν είναι, παρά μοιραία εξέλιξη, που μέσα της χάνεσαι και παρασύρεσαι και σπας και φεύγουν τα κομμάτια από τον εαυτό σου –σαν να αποφλοιώνεσαι, να ξεφλουδίζεις – και ολόκληρο το είναι σου είναι εκεί, τόσο πολύ εκεί, που πια δεν είναι, είναι, δεν είναι κάν εσύ, είναι κάτι πριν το εσύ και το είναι – κάτι που είναι τόσο εσύ και είναι που δεν είναι δικό σου πια, και είναι σχεδόν τρομακτικό. Κι όταν όλο αυτό τελειώνει, δεν είσαι πια ο παλιός σου εαυτός, είσαι μπολιασμένη από εκείνον, αλλά εκείνος έχει φύγει κι εσύ αναπολείς και προτιμάς όπως ήταν πριν, τότε που όλα ήταν τόσο αθώα, τόσο μελωδικά, τόσο ρυθμικά στη γλυκιά προσωρινότητά τους.

Αλέξης Σταμάτης, από τον «Καθρέφτη», το δεύτερο μονόπρακτο της Γένεσης (έκδ. Σοκόλη, Αθήνα 2009, σσ. 28-29) που παίζεται αυτόν τον καιρό στο Θέατρο Χώρα.

falling towers

Είχα εντολή να σε σκοτώσω. 'Ηταν εντολή εκείνων, των ανθρώπων που δεν σε κατάλαβαν. Χειρότεροι από τους δολοφόνους. 'Ησουν διαφορετικός, ήσουν «ασύμμετρος», παράπλευρος. 'Ησουν ελεύθερος.
Με περίμενες, το περίμενες. Το επεδίωκες, σχεδόν. Αυτό ήταν το μόνο τέλος. Με κόντραρες, με διεκδίκησες, με πολέμησες. 'Ηθελες να καταλάβω. 'Ηθελες ο άνθρωπος που θα σού χάριζε τη ζωή –για σένα πια αυτό ήταν ο θάνατος, ζωή-, ήθελες ο άνθρωπος αυτός να σε καταλάβει. Να σε αγαπήσει.
Το κατάφερες.

Αλέξης Σταμάτης, από το «Παιδί για τα θελήματα», το πρώτο μονόπρακτο της Γένεσης (έκδ. Σοκόλη, Αθήνα 2009, σ. 19) που παίζεται αυτόν τον καιρό στο Θέατρο Χώρα.


------
Στο τίτλο δυό λεξούλες - στίχος από την 'Ερημη Χώρα του 'Ελιοτ, απόσπασμα που ενσωματώνει στο έργο του ο Σταμάτης.

επιστρέφοντας απ' το θέατρο

Ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω πως είναι δυνατόν να μιλάς στην ίδια σου τη μάνα στον πληθυντικό... Μάς το δείχνουν στα θέατρα.

ένθετο

Τις προάλλες που κλείστηκα στον Μικρόκοσμο για την φετινή ταινία - ντοκυμαντέρ της Αννέτας Παπαθανασίου "Καντίρ, ένας αφγανός Οδυσσέας", ήρθαν νωρίς το απόγευμα να δούν την ταινία και μια παρέα νεαρών εν Ελλάδι Αφγανών προσφύγων. Η σκηνοθέτις περίμενε στην έξοδο και συζήτησε μαζί τους. Αλλά μέσα κατά την στιγμή της συνάντησης του ήρωα της ταινίας με την μητέρα του πέρα στις ερημίες πια της πατρίδας, ο έφηβος που καθόταν στο πλάι μου πλάνταξε στο κλάμα ακούγοντας στη γλώσσα του τη φωνή της γηραιάς εν κακουχίαις μάνας. Η δύστυχη ζούσε ως την στιγμή της συγκινητικής συνάντησης έχοντας χάσει τα ίχνη του γιού της ήδη από τον καιρό, προ δεκαετίας, του εμφυλίου με τους Ταλιμπάν στην χώρα...


P.S. Για τις κακουχίες Κούρδων προσφύγων έγραφα κι εγώ προ δεκαετίας. Βλ. Νέμεσις (1997) και Οδός Πανός (2006).