Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2013

ησθάνθην αληθή αναψυχήν




ουκ επιλήσομαι των λόγων σου 


του Μάρκελλου 

'Εραβε κουκούλια,
μελωδίες, τυπικά
στο υφαντό της Χάρης Της.
Τόσα χρόνια στο αρχαίο Kελλί, κευθμών αληθείας.
Πόσα χρόνια στο αναλόγι.
Λίγα βήματα από τον Κύριο,
τον Εν Ετέρα Μορφή.
Καρεώτη γέροντα, ζύγιζες σωστά τα πράματα.

*
Χειμώνας στην Σταυρονικήτα,
στην άλλη Ελλάδα - την παλαιά,
την έσω.
Του Στρειδά. Γιορτάζει ο παππούς από την Λυκία.
Εξεπλάγην της φωνής σου.

**
Κτυπάει το μολύβι στο μακρύ
το ξύλινο τραπέζι.
Ψαλίδι μυστικής κουράς στους Ρολογάδες.
Να τούς λες: «έτσι ψέλναν οι παππούδες».

***
Ακούω να κανοναρχείς τον διακο-Ιωάσαφ
«Δια βρώσεως…»
και σιγάζω.

Απότομες αγιονορείτικες πλαγιές, ευώδη άνθη.
«Ζεί», είπες, και
«ησθάνθην αληθή αναψυχήν».


Ευφρόσυνος Σκητιώτης 
Προφήτου Ελισσαίου, 2012 

δίχως αγρύπνια στα καθ' ημάς

Σάββατο 23 Φεβρουαρίου 2013

για τα συναισθήματα, όταν τα πάθη ξεπερνούν τη λογική



το ξέρεις 
ο στίχος σου είναι ανθός του πόνου

[...] της αλμυράς απιστίας πικρά ύδατα [...] ** 


Ενώ όμως τα συναισθήματά μας υπήρξαν σοφοί καθοδηγητές μας για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα της εξέλιξής μας, τα νέα δεδομένα που παρουσιάζει ο πολιτισμός ξεπρόβαλαν με τέτοια ταχύτητα που ο αργός ρυθμός της εξέλιξης δεν μπορεί πια να προφθάσει. Πράγματι, οι πρώτοι ηθικοί κανόνες και εντολές (ο Κώδικας του Χαμμουραμπί, οι Δέκα Εντολές των Εβραίων, τα Διατάγματα του Αυτοκράτορα Ασόκα) μπορούν να ερμηνευθούν ως απόπειρες να χαλιναγωγηθεί, να καθυποταχθεί και να εξημερωθεί η συναισθηματική ζωή. Καθώς περιέγραψε ο Φρόιντ στο έργο του με τίτλο Ο Πολιτισμός Πηγή Δυστυχίας, η κοινωνία υποχρεώθηκε να επιβάλει από τα έξω κανόνες με στόχο να καθυποτάξει την πλημμυρίδα της συναισθηματικής περίσσειας που ξεχείλιζε τόσο αβίαστα από μέσα.
Παρ' όλους τους κοινωνικούς αυτούς περιορισμούς, τα πάθη ανέκαθεν ξεπερνούσαν τη λογική. Αυτό το δεδομένο της ανθρώπινης φύσης προκύπτει από τη βασική αρχιτεκτονική δομή της νοητικής ζωής. Αν το βλέπαμε σύμφωνα με το βιολογικό σχέδιο του βασικού νευρωνικού κυκλώματος του συναισθήματος, τα στοιχεία με τα οποία γεννιόμαστε είναι αυτά που λειτούργησαν καλύτερα για τις τελευταίες πενήντα χιλιάδες γενιές ανθρώπων, όχι για τις τελευταίες πεντακόσιες –και σίγουρα όχι για τις τελευταίες πέντε. Οι αργές, αποφασιστικές δυνάμεις της εξέλιξης που διαμόρφωσαν τα συναισθήματά μας ολοκλήρωσαν το έργο τους μέσα σε ένα εκατομμύριο χρόνια. Τα τελευταία 10.000 χρόνια –παρόλο που στάθηκαν μάρτυρες της γοργής ανάπτυξης του ανθρώπινου πολιτισμού και της έκρηξης του ανθρώπινου πληθυσμού από πέντε εκατομμύρια σε πέντε δισεκατομμύρια ανθρώπους- άφησαν λιγοστά ίχνη πάνω στο βιολογικό κώδικα της συναισθηματικής ζωής.
Καλώς ή κακώς, η εκτίμηση κάθε προσωπικής εμπειρίας και ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούμε σ' αυτήν διαμορφώνονται όχι μόνο από τις λογικές κρίσεις μας ή την ατομική μας ιστορία, αλλά και από το απώτατο παρελθόν των προγόνων μας. Αυτό συνήθως μάς προικίζει με κάποιες συχνά ολέθριες ροπές...

Daniel Goleman, Η συναισθηματική νοημοσύνη. Γιατί το «EQ» είναι πιο σημαντικό από το «IQ» (μτφρ. Αν. Παπασταύρου, έκδ. Ελληνικά γράμματα, Αθήνα 2008 (42η), σσ. 31-32). 


----- 
* Στο motto δυό στιχάκια του Πάνου Λιαλιάτση, από το ποίημα «Νύχτα, η μήτρα του στίχου» της συλλογής «Ο κύκλος της αγρύπνιας» (1985), περιεχόμενη στον τόμο Ποιήματα 1965-1995 (έκδ. Ελλέβορος, 'Αργος 2002, σ. 65). 

** Στο δεύτερο, όμως, motto δίδεται στίχος από την δ΄ ωδή του κανόνος του όρθρου της Πέμπτης της εβδομάδος του β΄ ήχου. Εκ της Παρακλητικής, βέβαια, αντλημένο. Παράβαλε και τούτο το παρόμοιο στιχάκι, motto εδωδά. Ο ίδιος.

Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 2013

ως άρτος ηδύς


ξύπνησε στη ζωή 
ταμένος αναχωρητής.  
'Εσβηνε τη φλόγα της σάρκας του 
στην αλογόβρυση, στην κοκκινόβρυση 
μέσα στα ρυάκια των αρκαδικών βουνών 
όπου ξεδιψούσαν οι νύμφες 
συντροφιά με την παρθένο 'Αρτεμι. * 



Μεγάλα τα της πίστεως κατορθώματα.

Εν τη πηγή της φλογός,
ως επί ύδατος αναπαύσεως,
ο άγιος μάρτυς Θεόδωρος ηγάλλετο.

Πυρί γαρ ολοκαυτωθείς,
ως άρτος ηδύς,
τη Τριάδι προσήνεκται.

Ταις αυτού ικεσίαις, Χριστέ ο Θεός,
σώσον τας ψυχάς ημών.


Απολυτίκιον 17ης Φεβρουαρίου, του Θεοδώρου του τήρωνος (=νεοσύλλεκτου). Ο στίχος του συναξαριού του έχει ως εξής:

Τήρων ο δηλών αρτίλεκτον οπλίτην,
Θεώ πρόσεισιν αρτίκαυστος οπλίτης.
Εβδομάτη δεκάτη πυρί Τήρωνα θελγέθουσαν.


----- 
* Στο motto ολίγοι (αρκτικοί) στίχοι του Πάνου Λιαλιάτση, από το ποίημα «Ιππόλυτος» της συλλογής «Χαρμολύπη» (1991), περιεχόμενη στον τόμο Ποιήματα 1965-1995 (έκδ. Ελλέβορος, 'Αργος 2002, σ. 124).

Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου 2013

γυμνός απ' τη μάταιη θεολογία μου...



στο Αγιονόρος περπάτησα γυμνός 
απ' τη μάταιη θεολογία μου 
αναζητώντας το δρόμο της Ανατολής 
που λαμπυρίζει τα βουλιαγμένα μυστικά 
τα βουλιαγμένα μυστικά των πατέρων μας 
να κείτονται όλο μάτια κι αχούς 
στις κρυφές μνήμες του αίματός μας. * 


Εχθές, παραμονή της Πρωτοχρονιάς, ήμουνα ξαπλωμένος στο κουβούκλι μας περασμένα τα μεσάνυχτα, και συλλογιζόμουνα. Είχα δουλέψει νυχτέρι για να τελειώσω μια Παναγία Γλυκοφιλούσα, και δίπλα μου καθότανε η γυναίκα μου κι έπλεκε. 'Οποτε δουλεύω, βρίσκουμαι σε μεγάλη κατάνυξη, και ψέλνω διάφορα τροπάρια. Σιγόψελνα λοιπόν εκεί που ζωγράφιζα την Παναγία, κι η Μαρία έψελνε και κείνη μαζί μου με τη γλυκεία φωνή της. Βλογημένη γυναίκα μου έδωσε ο Θεός, ας είναι δοξασμένο τ' όνομά του για όλα τα μυστήρια της οικονομίας του. Τον ευχαριστώ για όσα μου έδωσε, και πρώτο απ' όλα για την απλή τη Μαρία, που μού τη δώρισε συντροφιά στη ζωή μου, ψυχή θρησκευτική, ένα δροσερό ποταμάκι που γλυκομουρμουρίζει μέρα νύχτα δίπλα σ' έναν παλιό καστρότοιχο.
[...]
Ξημέρωμα 1ης Ιανουαρίου 1950

 κυρ Φώτης Κόντογλου: "Καρδία συντετριμμένη και τεταπεινωμένη..."

(Απόσπασμα από την Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, της Κυριακής/Δευτέρας, 1-2 Ιανουαρίου 1984. Διαδικτυακώς απ' εδωδά αντλημένο). 



----- 
* Στο motto, άρα και στον τίτλο του παρόντος, οι καταλήγοντες επτά στίχοι του Πάνου Λιαλιάτση, από το ποίημα «Φωνή των Πατέρων» της συλλογής «Χαρμολύπη» (1991), περιεχόμενη στον τόμο Ποιήματα 1965-1995 (έκδ. Ελλέβορος, 'Αργος 2002, σ. 126).

Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2013

εν τω Στειρίω



Τώρα επαναστατημένο καλάμι 
περιμένεις την τρυφερή έλλαμψη 
στη σκοτεινή κάμαρά σου 
να περάσει εξαίφνης η αρχαία αχτίδα 
γνώριμη... *



1. Η εκκλησία [της Μονής του οσίου Λουκά του εν τω Στειρίω όρει της Ελλάδος στη Βοιωτία] φημίζεται παρά πάντων διά την ωραιότητά της και μάλιστα διά τα θαυμαστά και πορφυρά μάρμαρα και τας πολλάς στήλας με τας οποίας είναι ωκοδομημένη.


Σπάραγμα εκ του Συναξαριστού μηνός Φεβρουαρίου (ζ') του αγίου Νικοδήμου του αγιορείτου.



*


2. Iερά Μονή Αστερίου, σε υψόμετρο 545 μ., σε μια ήσυχη πλαγιά του Υμηττού.
Χτίσθηκε κατά την παράδοση από Μητροπολίτη Αθηνών ονόματι Αστέριο (Ε' αι. μΧ;), στον οποίο και οφείλει το ονομά του. Οι Επισκοπικοί Κατάλογοι, βέβαια, των Αθηνών δεν αναφέρουν τέτοιο όνομα (μολονότι παρουσιάζουν και αρκετά κενά), γι' αυτό είναι προτιμότερο να αποδώσουμε αλλού την ονομασία: Εδώ μόνασε γύρω στα 920 μ.Χ. ο 'Οσ. Λουκας ο «εκ Στειρίου» (στη συνέχεια ίδρυσε την περίφημη Μονή Οσίου Λουκά Λεβαδείας - 7 Φεβρουαρίου εορτάζεται η μνήμη του). 'Ετσι ο λαός έλεγε: «Η Μονή του εκ Στειρίου». Και κατά παραφθορά δε, «η Μονή Αστερίου».
Ανάγεται στον 10ο αιώνα, με τον φρουριακού τύπου περίβολο, το Καθολικό και δύο της πτέρυγες να σώζονται. Λίγο πιο κάτω από τη Μονή, βλέπουμε και τον ερειπωμένο βυζαντινό Πύργο της Ανθούσας.

Το έτερον απ' εδωδά αντλημένο.




----- 
* Στο motto τέσσαρες στίχοι του Πάνου Λιαλιάτση, από το ποίημα «Σύνοψις 'Υψους» της συλλογής «Χαρμολύπη» (1991), περιεχόμενη στον τόμο Ποιήματα 1965-1995 (έκδ. Ελλέβορος, 'Αργος 2002, σ. 128).