Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου 2013

για τον ομηρικό ζητιάνο



Και ως κατεδέξω 
εν σπηλαίω και φάτνη αλόγων ανακλιθήναι, 
ούτω κατάδεξαι 
και εν φάτνη της αλόγου μου ψυχής 
και εν τω εσπιλωμένω μου σώματι εισελθείν. *



Στη θέση του Οδυσσέα η Αθηνά εμφανίζει έναν γέρο ζητιάνο που δεν είναι παρά ένα κοστούμι, ένα φτιασίδωμα, μια μάσκα. Εσωτερικά και εξωτερικά ο σαρανταπεντάρης άντρας μετασχηματίζεται σ' έναν γέροντα αληθινό ερείπιο, ξεμωραμένο, φαφούτη, αδύναμο, βρομερό, ψωριάρη, ο οποίος δεν μπορεί να έχει καμία ταυτότητα.
Ως ζητιάνος, βρίσκεται εκτός της κοινωνίας, περιπλανάται από το ένα σπίτι στο άλλο προσπαθώντας να εξασφαλίσει ένα κομμάτι ψωμί. Καθένας μπορεί να τού φερθεί όπως θέλει. Αφού βρίσκεται εκτός της κοινωνικής δομής, δεν τού αξίζει κανενός είδους σεβασμός ή τιμή. Δεν έχει τίποτα, είναι σαν ένα ζώο κάτω από το τραπέζι που ενοχλεί τους συνδαιτυμόνες και τού δίνουν μια κλωτσιά για να φύγει από τη μέση. 'Οταν τον προσβάλλουν ή τού πετούν ένα κομμάτι κρέας στο πρόσωπο, ο Οδυσσέας «Κανένας» δε σαλεύει, ενώ ο καθ' εαυτόν Οδυσσέας θα αντιδρούσε. 'Εχει, επομένως, γίνει ένας ζητιάνος, και θα δούμε με ποιό τρόπο θα επανακτήσει την ταυτότητά του.


Jean-Pierre Vernant, Η Οδύσσεια [2006] (μτφρ. Γ. Ζακοπούλου, έκδ. Πατάκης, Αθήνα 2013, σσ. 19-20).



-----
 * Στο motto εγκάρδια φρασούλα, ένα κι ένα για τις εορτές των Χριστουγέννων που διάγουμε, εντός κι εκτός, αντλημένη από την γ΄ Ευχή (ως Ιωάννου του Χρυσοστόμου φερομένη) της Ακολουθίας της Μεταλήψεως. Συνεξέτασε ωσαύτως και το σημειούμενο εκ της Θ΄ Ωδής των Μεγάλων Ωρών των Χριστουγέννων, στο παρελθόν postάκι... ράκει καθάπερ βροτός σπαργανούται και τα λοιπά. Δυό στοιχεία που μάλλον φωτίζουν εξαίσια το γεγονός των Χριστουγέννων και ενδιαφέρουν ιδιαίτερα αν ίσως το νόημα της εορτής μάς διαφεύγει εισέτι. Ο ίδιος.

Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου 2013

κατεργάζεται δι' ημών ευχαριστίαν



Επί τοις κλάδοις 
ιτιά μετά δακρύων 
πεποικιλμένη *

Αδελφοί,
τούτο δε,
ο σπείρων φειδομένως φειδομένως και θερίσει,
και ο σπείρων επ’ ευλογίαις επ' ευλογίαις και θερίσει.


'Εκαστος καθώς προαιρείται τη καρδία,
μη εκ λύπης ή εξ ανάγκης∙


ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός.
Δυνατός δε ο Θεός πάσαν χάριν περισσεύσαι εις υμάς,
ίνα εν παντί πάντοτε πάσαν αυτάρκειαν έχοντες
περισσεύητε εις πάν έργον αγαθόν,


καθώς γέγραπται∙
εσκόρπισεν, έδωκε τοις πένησιν∙
η δικαιοσύνη αυτού μένει εις τον αιώνα.


Ο δε επιχορηγών σπέρμα τω σπείροντι
και άρτον εις βρώσιν χορηγήσαι
και πληθύναι τον σπόρον υμών
και αυξήσαι τα γενήματα της δικαιοσύνης υμών∙


εν παντί πλουτιζόμενοι εις πάσαν απλότητα,
ήτις κατεργάζεται δι' ημών ευχαριστίαν τω Θεώ.


Απόστολος Παύλος, εκ της Β' προς Κορινθίους επιστολής (κεφ. θ' 6-11).



*


Ράκει καθάπερ βροτός σπαργανούται, 
ο τη ουσία αναφής. *



Θεοτόκε, 
συ ει η άμπελος η αληθινή
η βλαστήσασα
τον καρπόν της ζωής. *



-----
 * Στο motto και πάλι ολίγος Συμεών, ιερομοναχός, εκ του βιβλίου του Συμεών μνήμα (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 1993.-Εδώ εγγραφή των Θεοφανείων του 1992, με την επισημείωση: «Εσπέρα στην αυλή του Κελλιού»). Στα δυό ύστερα, όμως, επίκαιρα στιχάκια εκ της Ακολουθίας των Μεγάλων Ωρών των Χριστουγέννων. Εκ του Δοξαστικού της Ενάτης 'Ωρας το πρώτο και εκ του Θεοτοκίου της 'Εκτης 'Ωρας το δεύτερο. Και εις έτη πολλά. Ο ίδιος.

Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου 2013

το αγαπάτε αλλήλους



Τρέμει στον κήπο 
με όλα τα φύλλα του 
ο ευκάλυπτος *

Η πρόταση του Αριστοτέλη είναι ο λόγος ο φυσικός και ολόκληρος. Αντίθετα, το αγαπάτε αλλήλους των χριστιανών είναι η θέση η μισή και η αφύσικη. Γιατί ο άνθρωπος δεν αγαπά μόνο, αλλά εξίσου μισεί. Πράγμα που είναι και το φυσικό και το καθημερινά συμβαίνον.
Το περίφημο odi et amo, αγαπώ και μισώ, πέρα από την ερωτική κυριαρχία του στην ποίηση του Κάτουλλου και του Ντοστογιέβσκι, έχει και την κοινωνική του εγκυρότητα. 'Ενας άνθρωπος που δεν ημπορεί να μισήσει ποτέ μοιάζει τη σκύλα που δε μάχεται το λύκο, σαν έρχεται επίβουλα στο μαντρί, αλλά ζευγαρώνει μαζί του. 'Ετσι όμως ποιός θα φυλάξει τα πρόβατα;

*

Επειδή η διδασκαλία των χριστιανών αγνόησε ή παράβλεψε αυτό το δεύτερο φυσικό μισό, η φύση και τα πράγματα την ετιμώρησαν με τη χειρότερη τιμωρία. Την έκαμαν στα λόγια να γίνεται διδασκαλία απλότητας και αγάπης, και στην πράξη να παραμένει συμπεριφορά πονηριάς και μίσους.
Αυτό το αναποδογύρισμα στα σκοτεινά το περιγράφει η περίφημη υποκρισία των χριστιανών, που συνέχεια τη βλέπουμε γύρω μας, και συνέχεια την παραβλέπουμε αδιάφορα.


Δημήτρης Λιαντίνης, Τα Ελληνικά. Η γλώσσα μας και τα σχολειά. (έκδ. Βιβλιογονία, Αθήνα 1999, σ.144). Η συνέχεια ακριβώς από το προηγούμενο post.


----- 
* Στο motto και πάλι ολίγος Συμεών, ιερομοναχός, εκ του βιβλίου του Συμεών μνήμα (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 1993.-Εδώ εγγραφή της 2ας Μαρτίου 1993, με την επισημείωση: «Νύχτα στο Κελλί»).

Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2013

ελέους τε και δημοκρατίας



Νύχτα στο κελλί 
λευκή χωρίς κανέναν 
η κλίνη μόνη *


'Αλλωστε η θέση αυτή* είναι, αλλιώτικα, η βάση εκείνης της υπέροχης σύλληψης στο κοινωνικό πρόβλημα, που οι έλληνες την είπανε δημοκρατία.
[...]
Αυτή την πρωταρχική συμπεριφορά των ελλήνων, που προφταίνει να σε φυλάγει από τη διολίσθηση στο ηθικό χάος, ο Αριστοτέλης τη χάραξε σε μια πρόταση μαρμάρινη. Μοιάζει τις εξισώσεις που διατυπώνουν οι μεγάλοι φυσικοί: ο αλτρουϊσμός, λέει, είναι στον ίδιο βαθμό λανθασμένη προκατάληψη με τον εγωϊσμό.
Ο αλτρουϊσμός των χριστιανών όμως δεν είναι τέτοιο δώρο. Αλλά είναι η πρόφαση για να διαιωνίζεται ο εγωϊσμός τους. Σκέφτηκες ποτέ πόσο ατιμωτική είναι για σένα η στιγμή που ελεείς το διακονιάρη; Πώς επιτρέπεις, και πώς ανέχεσαι την υπεροχή σου απέναντί του; Η ελεημοσύνη σου τον φτύνει καταπρόσωπα.
Οι χριστιανοί ποτέ δεν θα μπορούσαν να ειπούν αυτό το λόγο του Αριστοτέλη. Γιατί έρχουνται να διακονήσουν την αρρώστεια. Δεν έρχουνται να στεφανώσουν την υγεία.


Δημήτρης Λιαντίνης, Τα Ελληνικά. Η γλώσσα μας και τα σχολειά. (έκδ. Βιβλιογονία, Αθήνα 1999, σσ.143-144).


-----
* Εδώ η συνέχεια του κειμένου από το προηγούμενο ακριβώς post. Στο motto και πάλι βέβαια ολίγος Συμεών, ιερομοναχός, εκ του βιβλίου του Συμεών μνήμα (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 1993.-Εδώ εγγραφή της 21ης Δεκεμβρίου 1991, με την επισημείωση: «Νύχτα στο Κελλί»).

Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2013

αγάπης (ελεημοσύνης) τε και Δίκης



'Εξω της αυλής 
ευκάλυπτος ικέτης 
παίς ακάλυπτος *

Για τους έλληνες αγάπη είναι η υποταγή στη φυσική και στην ηθική τάξη∙ αυτό που διαφορετικά το περιγράψανε με τη μεγαλώνυμη λέξη της Δίκης∙ να επιδικάζεις στον άνθρωπο την τιμή του∙ να μη γίνεσαι υπέρογκος και υβριστής απέναντι στους νόμους της φύσης και στους νόμους των ανθρώπων∙ να κατέχεις και να δείχνεις τη νόστιμη και τη μέτρια ανθρωπιά∙ αυτό που οι ευρωπαίοι ερμηνευτικά το βάφτισαν ουμανισμό. Και όλα αυτά χωρίς γλυκασμούς και χωρίς ηχηρότητα. Με γνώμη, με πίκρα και με βούληση.
Για τους έλληνες, δηλαδή, αγάπη δε σημαίνει να δίνεις τον ένα από τους δύο χιτώνες σου. Αλλά να μην επιτρέπεις στον εαυτό σου νά 'χει τρεις χιτώνες, όταν ο διπλανός δεν έχει κανένα.
Η θέση των χριστιανών να δίνεις από τα δύο το ένα σε κείνον που δεν έχει κανένα, είναι η νοσηρή αντίδραση απέναντι στους νοσηρούς όρους. Η ελεημοσύνη δεν ταιριάζει στον αξιοπρεπή και τον περήφανο άνθρωπο. Γιατί ζητεί να λύσει το πρόβλημα προσωρινά, και εκ των ενόντων να «κουκουλώσει» μια κοινωνική αταξία.
Ενώ η θἐση των ελλήνων να μην αποχτήσεις τρία, όταν ο δίπλα σου δεν έχει ούτε ένα, είναι η υγεία. Σού υποδείχνει να προλαβαίνεις στοχαστικά, για να μη χρειάζεσαι ύστερα να γιατροπορεύεις ατελέσφορα.


Δημήτρης Λιαντίνης, Τα Ελληνικά. Η γλώσσα μας και τα σχολειά. (έκδ. Βιβλιογονία, Αθήνα 1999, σ.143).



-----
 * Στο motto και πάλι ολίγος Συμεών, ιερομοναχός, εκ του βιβλίου του Συμεών μνήμα (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 1993.-Εδώ εγγραφή της 4ης Ιανουαρίου 1992, με την επισημείωση: «Πρωΐ στο Κελλί»). Ωστόσο, να σημειώσω εδώ, πως τα «ελληνολατρικά» ιδεολογήματα του Λιαντίνη, σε αντίθεση με τα ατόφια φιλολογικά του, θα μπορούσαν κάλλιστα να εκληφθούν από τα σημερινά «στυγνά ελληνολατρικά άκρα» της κοινωνίας μας ως το θεωρητικό εκείνο υπόβαθρο όπου θεμελίωσαν όλην την δυσωδία τους. Ο ίδιος. 

Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου 2013

αποθανόντα δε αυτόν άωρον



Ποιά πληγή τάχα 
μέσα σε πολυτρίχια 
γεννά το δάκρυ; *


Και, τότε, είπα στον εαυτό µου, όπως έλεγε ο Καντ, η τέχνη είναι δουλειά της µεγαλοφυΐας, αν δεν την έχεις, δεν αξίζει τον κόπο..., και περιορίσθηκα σε αυτοσχεδιασµούς.


Κορνήλιος Καστοριάδης (απ' εδωδά αντλημένο).



-----
 * Στο motto και πάλι ολίγος Συμεών, ιερομοναχός, εκ του βιβλίου του Συμεών μνήμα (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 1993.-Εδώ εγγραφή της 16ης Ιουλίου 1993, με την επισημείωση: «Νύχτα στο μπαλκόνι του Κελλιού»). Στο τίτλο, όμως, λεξούλες του Ηροδότου (εκ του Β' 79,3).

Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 2013

χειμών’ άωρον ώρσε



ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ

Σ' αυτήν την πόλη
τον κάθε χειμώνα
ακόμα και τα πράσινα μάτια
ξερνούν μια θλίψη θανάτου.


Διονύσης Φλεμοτόμος, Εκδρομές με του Ερμή το ποδήλατο (έκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2008, σ. 14).



*


Την ιτιά ο ήλιος
κάνει να ολολύζει
δίχως να φυσά


Κλαίουσα
τής χαϊδεύει τα μαλλιά
και ο άνεμος



Kαι ολίγος Συμεών, ιερομοναχός, εκ του βιβλίου του Συμεών μνήμα (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 1993.-Εδώ εγγραφή της 16ης Ιουλίου 1993, με την επισημείωση: «Εσπέρα στο Κελλί»).



----- 
* Στον τίτλο του παρόντος, όμως, τρεις εμφατικές λεξούλες του όλως θαυμαστού αρχαίου ποιητού Αισχύλου. Και πιο συγκεκριμένα από τον 496o στίχο των Περσών, τραγωδία γραμμένη περί το 472 π.Χ. Σημαίνουν "πρώιμη βαρυχειμωνιά σήκωσε ο θεός" (στιχ. 496). Συμβαίνει και στα καθ' ημάς ωσαύτως.