κάτι τι για το αλωνάκι

καίτοι οι πολιορκούμενοι ακόμη επυροβόλουν

από απλούν έρωτα του θορύβου.*

Και όμως αυτοί οι ανδρείοι Ακαρνάνες, Αιτωλοί και Ηπειρώται ουδέποτε προς στιγμήν εκλονήθησαν· ούτε ιδέα λιποψυχίας διήλθε το πνεύμά των· ετήρουν το μέτωπον τόσον τολμηρόν όσον εις ώρας πανηγύρεων, και απέπτυον να προφέρωσι και την λέξιν παράδοσις.

Δεν υπήρχεν η ελαχίστη πιθανότης να συνθηκολογήσωσι προς τον Κιουταχήν, το αιμοβόρον τέρας, όστις πάντοτε παρέδιδε τους άρρενας αιχμαλώτους εις θάνατον, και την 8 Δεκεμβρίου [1825] απέδειξε την θηριωδίαν του διατάξας να παλουκωθώσιν είς ιερεύς, δύο γυναίκες καί τινα παιδία έμπροσθεν του στρατοπέδου του·

αλλ' ο Ιμπραΐμ, εναβρυνόμενος επί αγαθή πίστει και φιλανθρωπία, υπέθετεν ότι θα ηδύνατο να διαπραγματευθώσι μετ' αυτού. Έπεμψε τη 1η Ιανουαρίου [1826] μήνυμα, ζητών ν' αποσταλώσι προς αυτόν πρόσωπα δυνάμενα να ομιλώσιν αλβανιστί, τουρκιστί και γαλλιστί, και προσφέρων ομήρους οίους ήθελον.

Οι Έλληνες απήντησαν λακωνικώς με τας εξής φράσεις· «Είμεθα αγράμματοι και δεν ηξεύρωμεν τόσας γλώσσας· Πασάδες ημείς δεν αναγνωρίζομεν· αλλ' ειξεύρομεν πώς να μεταχειριζώμεθα το σπαθί και το τουφέκι».

*

Την νύκτα η φρουρά εξώρμησε, εισεχώρησεν εις τα χαρακώματα του εχθρού, και απεκόμισε πλήθος ευρωπαϊκών τουφεκίων με λόγχας, όπως και 80 Αφρικανούς αιχμαλώτους. Παρετηρήθη εις την περίστασιν ταύτην ότι οι Τούρκοι και οι Αλβανοί εμάχοντο με περισσότερον θάρρος ή οι Άραβες, και ότι ούτοι, οσάκις οι Σουλιώται εχύνοντο ξιφήρεις μεταξύ των, ήσαν πάντοτε έτοιμοι να ρίψωσι κάτω τα όπλα των, και να κραυγάσωσιν έλεος.

*

Την πρώτην Μαρτίου [1826], ο λαός του Ανατολικού, αποθαρρυνθείς από την άλωσιν του Βασιλαδίου και του Δολμά [νησίδες της λιμνοθάλασσας], παρεδόθη, μόνον υπό τον όρον να φεισθώσι της ζωής των· και οι αιχμάλωτοι, ανερχόμενοι εις τρισχίλιους (άνδρας, γυναίκας και παιδία) εστάλησαν εις δύο φάλαγγας προς την Άρταν.

όπως και πέντε στερεάς σχεδίας,

να ναυπηγήση εν Πάτραις, οπόθεν

ερρυμουλκήθησαν διά του ατμοπλοίου του **

Θωμάς Γόρδων, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (μτφρ. Αλ. Παπαδιαμάντης, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, τ. Γ΄, σσ. 90-91, 94, 96).

-----
* Στο motto στιγμιότυπο από την πολιορκία του Μεσολογγίου (ό.π., σ. 86). Στο καταστάλαγμα αναφορά στο ατμόπλοιο του Ιμπραήμ (ό.π., σ. 95).

απόφασιν, εάν επέζη, ν’ αποσυρθή εις τον ιδιωτικόν βίον...

[ο Ιμπραΐμ] εφάνη επί της κλιτύος των υψωμάτων

υπεράνω του Αργολικού Κόλπου. Από έν υψηλόν σημείον επί της οδού

διέκρινε την Ύδραν, κ' εκτείνας την χείρα ανεφώνησεν·

«Ά! μικρά Αγγλία, ως πότε θα μού γλυτώσης;».*

Τέλος, αφού αντέστη επί έξ ώρας, και εναντίον 34 πολεμικών πλοίων, πράξις σχεδόν απαραδειγμάτιστος εν τη ιστορία, ο «Άρης» απηλλάγη από τους όνυχας του εχθρού. Εβλάβη πολύ εις το πηδάλιον, την τροπίν και τα άρμενα, αλλά μόλις δύο εκ του πληρώματός του εφονεύθησαν, και επτά επληγώθησαν, εν οίς και ο Δημήτριος Σαχτούρης, εις του οποίου την επιδεξιότητα και το θάρρος ωφείλετο πρωτίστως το κατόρθωμα.

Επί στιγμήν, όταν πάσα ελπίς σωτηρίας εφάνη να εξέλιπε, οι ναύται ήσαν εις την ακμήν ν' ανατινάξωσι το πλοίον εις τον αέρα, και ο φόβος μήπως πράξωσιν ούτω βεβαίως εκώλυσε τους Αιγυπτίους τού να έλθωσιν εγγύτερον.

Επί έξ ώρας θανασίμου αγωνίας, ο Μαυροκορδάτος εκάθητο εις τον θαλαμίσκον, κρατών πιστόλιον, το οποίον θα ηδύνατο να τον σώση από το όνειδος τού να σταλή δέσμιος εις την Κωνσταντινούπολιν· δεν εξεστόμιζε λέξιν, εκτός από καιρού εις καιρόν βραχείαν φράσιν παραστατικήν της ματαιότητος πάσης φιλοδοξίας, και εκφράζουσαν την απόφασιν, εάν επέζη, ν' αποσυρθή εις τον ιδιωτικόν βίον· αίσθημα τόσον παροδικόν όσον και ο κίνδυνος. Αφού συνήντησε τον Κουντουριώτην εις Καλαμάταν, έπλευσαν ομού επί σπετσιωτικής σκούνας διά Ναύπλιον.

Θωμάς Γόρδων, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (μτφρ. Αλ. Παπαδιαμάντης, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, τ. Γ΄, σσ. 26-27). Ο λόγιος λόρδος σκιαγραφεί τον χαρακτήρα του ‘σπουδαίου’ αυτού Φαναριώτη λίγο νωρίτερα (ό.π, σσ. 12-13): «είχε μεγαλυτέραν μάθησιν, αβροτέρους τρόπους, ήτο πλέον πολύγλωσσος, γλαφυρότερος την γραφίδα και διπλωμάτης».

-----
* Το motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 45).

η αληθινή εξερεύνηση

Ό,τι δεν γδέρνεται κάτω από τα νύχια σου
έχει κάτι το απάνθρωπο
Ά, η αληθινή εξερεύνηση
ξεκινά
απ' το πιο μαλακό σου σημείο
Τρώει πολλή τρυφερότητα

*

μιλάω για μονομαχίες αιματηρές καθ' έξιν
-πάει να πεί-
με αύριο και μεθαύριο
όπου πρώτα σ' εγκαταλείπει το σφρίγος
μετά η ευθιξία σου
σιωπηρά ο Θεός
και αναφανδόν η τύχη

*

Κατά κάποιον τρόπο,
από τα δέκα χιλιάδες πόδια και πάνω,
είμαστε όλοι υπερρεαλιστές.

Γιάννης Στίγκας, Εξυπερύ σημαίνει χάνομαι (έκδ. Μικρή Άρκτος, Αθήνα 2017, σκόρπιοι στίχοι εκ των σσ. 14, 40-41, 10).

στα Αρχεία Βλαχογιάννη εν Γ.Α.Κ.

Με την ίδια ατημελησία αποδίδει τα ονόματα των πλοίων

(π.χ. η κορβέτα «L' Active» αλλού ονομάζεται «Λ' Ακτίβ» ή «Ακτίφ»,

αλλού «Η θερμουργός», αλλού «Ο ρέκτης»...*

Σύμφωνα με όσα λέει ο Ν.Δ.Τ. στον Πρόλογο, τα χειρόγραφα [της μετάφρασης του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη] είχαν παραδοθεί στα Γ.Α.Κ. από τον Άγγελο Παπακώστα το 1981. Στη φωτοτυπία της Βεβαίωσης Παραλαβής, που παραχώρησε στον Ν.Δ.Τ. ο δικηγόρος της συζύγου του Παπακώστα Β.Ν. Μπόνος, αναγράφεται: «ΒΕΒΑΙΩΣΙΣ / Οι υπογεγραμμένοι υπάλληλοι των Γ.Α.Κ. κλπ. βεβαιούμεν ότι παραλάβαμε σήμερα (6/10/1981) από τον κ. Άγγελον Ν. Παπακώστα (μέλος της ειδικής επί των Ιστ. Αρχείων Γιάννη Βλαχογιάννη επιτροπής) χειρόγραφη μετάφραση Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως του Th. Gordon από τον Αλέξ. Παπαδιαμάντη. Η μετάφραση που έγινε με επίμονη απαίτηση και δαπάνη του φίλου του μεταφραστού Γιάννη Βλαχογιάννη περιέχεται σε δύο δέματα από τα οποία κλπ (υπογραφές) / Το χειρόγραφο θα προστεθεί στα προσωπικά στοιχεία των Αρχείων Βλαχογιάννη».

Θωμάς Γόρδων, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (μτφρ. Αλ. Παπαδιαμάντης, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, τ. Γ΄, σ. 453, σημ. 4). - Στο motto σημείωμα των επιμελητών της έκδοσης (ό.π., σσ. 464-465).

περιγραφή του βαπτίσματος

[…] τοποθετούν στην μέση της μεγάλης εκκλησίας μια θέσι για τον επίσκοπο, δηλαδή στο Μαρτύριο· από τις δυό πλευρές είναι οι ιερείς, καθισμένοι σε θέσεις και ορθοί όλοι οι υπόλοιποι κληρικοί. Έπειτα φέρνουν έναν-έναν τους υποψηφίους· αν είναι άνδρες έρχονται με τους αναδόχους τους· αν είναι γυναίκες με τις αναδόχους τους.

Τότε, για κάθ' ένα, ο επίσκοπος ρωτάει αυτούς που βρίσκονται κοντά σ' αυτόν που πλησίασε, λέγοντας: «Έχει τίμια ζωή; σέβεται τους γονείς του; μήπως κυριεύεται από την μέθη και το ψέμα;» Στον καθένα κάνει, με κάποια σοβαρότητα, το ίδιο ερωτηματολόγιο για όλα τα αμαρτήματα.

Αν ο υποψήφιος είναι άνθρωπος που δεν βαρύνεται για όλα αυτά που ερωτήθηκε ενώπιον των μαρτύρων, ο επίσκοπος γράφει με το ίδιο του το χέρι το όνομά του. Αλλά αν κατηγορείται για μερικά ελαττώματα, ο επίσκοπος δεν τον δέχεται λέγοντάς του: «Να διορθωθής, και όταν θα έχης γίνει καλύτερος, τότε θα προχωρήσης στο βάπτισμα».

Έτσι για τους άνδρες, έπειτα και για τις γυναίκες, θέτει το ίδιο ερωτηματολόγιο. Αυτοί που είναι ξένοι, εκτός αν έχουν μάρτυρας που να τούς γνωρίζουν, δυσκολώτερα προχωρούν στο βάπτισμα.

Αιθερίας, Οδοιπορικόν των Αγίων Τόπων και Σινά (έκδ. Τήνος, Αθήνα 1989, σ. 101).

πανόραμα που φθάνει μέχρι την Αλεξάνδρεια

Το όρος [του Σινά], όταν το δής από μακρυά, φαίνεται να είναι ενιαίο· όταν όμως το πλησιάσης, βλέπεις πως είναι ένα σύνολο από βουνά, αλλά ολόκληρο αυτό το σύνολο ονομάζεται όρος του Θεού· ένα απ' όλα, στην κορυφή του οποίου κατέβηκε η δόξα του Θεού, όπως είναι γραμμένο (Εξ. ιθ΄ 18-20), διακρίνεται ανάμεσα σε όλα τ' άλλα.

Και έστω κι αν όλες τους είναι τόσο ψηλές -ώστε νομίζω πως τέτοιες κορυφές κανείς ποτέ δεν ξαναείδε, όμως η μεσανή κορυφή, επάνω στην οποία κατέβηκε η δόξα του Θεού, είναι πολύ ψηλότερη από όλες τις άλλες – δεν υπάρχει αμφισβήτησι καμμιά, όταν κανείς ανέβη επάνω, πως όλα ανεξαιρέτως τα τόσα ψηλά βουνά που είδαμε ήσαν πιο χαμηλά. Και τί να πή κανείς για τους μικρούς λόφους, τους μικροσκοπικούς.

*

[…] από τον τόπο που ήμαστε, δηλαδή γύρω από τα κάγκελα της εκκλησίας, από την κορυφή του μεσανού βουνού, βλέπαμε χαμηλότερα από μάς τα βουνά που τα πρωτοσκαρφαλώσαμε με κόπο· συγκρινόμενα με το μεσανό βουνό, επάνω στο οποίο βρισκόμαστε, φαίνονταν σαν νά 'ναι λόφοι· και όμως είναι τόσο υψηλά που δεν θυμάμαι νά 'χω ξαναδεί ψηλότερα, εκτός από αυτό το μεσανό που τα ξεπερνούσε αφάνταστα.

Η Αίγυπτος, η Παλαιστίνη, η Ερυθρά Θάλασσα, η Μεσόγειος Θάλασσα που φθάνει μέχρι την Αλεξάνδρεια, και τέλος η χώρα των Σαρακινών που ξαπλώνεται όσο φθάνει η ματιά σου, όλα αυτά τα βλέπαμε κάτω από τα πόδια μας, απ' εδώ πάνω: δυσκολεύεται κανείς να το πιστέψη, όμως οι άγιοι άνθρωποι μάς έδειχναν τον καθ' ένα από αυτούς τους τόπους.

*

Από τo Kλύσμα [σημ. Σουέζ] στην [πόλη] Αραβία: Προφανώς ήξερα ήδη την γήν Γεσέμ: απ’ εκεί πήγα την πρώτη φορά στην Αίγυπτο. Όμως, για να δώ καλύτερα όλα τα μέρη που πέρασαν εκεί οι υιοί Ισραήλ, αφ’ ότου έφυγαν από την Ραμεσσή, ώσπου να φθάσουν στην Ερυθρά Θάλασσα -εκεί που σήμερα, με την δύναμι (της παλίρροιας και αμπώτιδος) που υπάρχει εκεί, ονομάζεται Κλύσμα [σημ. Σουέζ]-, ήθελα να πηγαίναμε από το Κλύσμα στη γή Γεσέμ, μέχρι την πόλι που λέγεται Αραβία που είναι στη γή Γεσέμ. Γιατί έτσι ονομάζουν αυτή την γή: γή Αραβίας ή γή Γεσέμ.

Αιθερίας, Οδοιπορικόν των Αγίων Τόπων και Σινά (έκδ. Τήνος, Αθήνα 1989, σσ. 13, 17, 25).

μακκαβαίων

[…] όπως αναφέρει το βιβλίον των Μακκαβαίων, καθ' ό οι Ιουδαίοι εκ φόβου μήπως υποτάξη την χώραν των ο Αντίοχος, απέστειλαν διά του Αρχιερέως των Σίμωνος, εις πρεσβείαν της Ρώμης, κομίζουσαν πολύτιμον ασπίδα και επιστολήν παρακλητικήν ίνα ασκηθή από μέρους της πρωτευούσης της αυτοκρατορίας πίεσις προς τον Αντίοχον, όπως παραιτηθή ούτος παντός είδους στρατιωτικών επιχειρήσεων εις το έδαφος των υπό το πρόσχημα ότι καταδιώκει τους αντιπάλους του, χωρίς να έχη κατακτητικάς διαθέσεις.

Οι Ρωμαίοι έκαμαν δεκτά τα αιτήματα των Ιουδαίων και έγραψαν επιστολήν προς τους συμμάχους των εν ή αναφέρεται επί λέξει: «τοις βασιλεύσιν και ταις χώραις όπως μη εκζητήσωσιν αυτοίς κακά και μη πολεμήσωσιν αυτούς και τας πόλεις αυτών και την χώραν αυτών και ίνα μη συμμαχώσιν τοις πολεμούσιν προς αυτούς» (Μακ. Α΄, ιε 19).

Εις το ίδιον κεφάλαιον αναγράφονται τα ονόματα εκείνων των ελευθέρων και αυτονόμων χωρών και πόλεων προς ούς απεστάλη η ως άνω επιστολή, μεταξύ των οποίων καταλέγεται και η Λυκία. Του γράμματος τούτου αντίγραφον εστάλη προς τον διαληφθέντα Αρχιερέα προς γνώσιν και δι' αυτού παρεδόθη ίνα περιληφθή εις το βιβλίον των Μακκαβαίων (Μακ. Α΄, ιε 23-24).

Γαβριήλ Πρεμετίδου, μητρ. Κολωνείας, Πάταρα της Λυκείας. Η γενέτειρα του αγίου Νικολάου (έκδ. Επέκταση, Κατερίνη 1995, σσ. 21-22).

η αγρυπνία της Κυριακής στο σπήλαιο της Αναστάσεως

Αλλά με την πρώτη αλεκτροφωνία, αμέσως ο επίσκοπος κατεβαίνει και μπαίνει στο σπήλαιο της Αναστάσεως· ανοίγουν όλες τις πόρτες και όλο το πλήθος μπαίνει στην Ανάστασι που λαμποκοπάει ήδη από αναρίθμητα φώτα.

Μόλις ο λαός μπή, ένας από τους ιερείς λέει έναν ψαλμό και όλος ο κόσμος απαντά, και μετά απ' αυτό κάνουν μια προσευχή. Έπειτα ένας από τους διακόνους λέει έναν ψαλμό και ξανακάνουν μια προσευχή· ένας τρίτος ψαλμός διαβάζεται από έναν κληρικό· κάνουν μια τρίτη προσευχή κι έπειτα προσεύχονται για όλους.

Όταν πούν αυτούς τους τρείς ψαλμούς και τις τρείς προσευχές, φέρνουν το θυμιατό μέσα στο σπήλαιο της Αναστάσεως, ώστε να ευωδιαστή από άρωμα ολόκληρη η βασιλική της Αναστάσεως.

Τότε ο επίσκοπος στέκεται ορθός πίσω από τις κιγκλίδες, παίρνει το Ευαγγέλιο, πλησιάζει στην πύλη και διαβάζει ο ίδιος την διήγησι της Αναστάσεως του Κυρίου. Μόλις αρχίσει η ανάγνωσι γίνονται τέτοιες κραυγές και αναστεναγμοί απ' όσους παρευρίσκονται και τέτοια κλάματα, που κι ο πιο αναίσθητος άνθρωπος συγκινείται με τα δάκρυα για τον Κύριο που υπέφερε τόσα για μάς [φαίνεται πως η ανάγνωσις άρχιζε από ένα μέρος της διηγήσεως του Πάθους· έτσι εξηγείται η ανταπόκρισι των ακροατών].

Όταν αναγνωσθή το Ευαγγέλιο, φεύγει ο επίσκοπος, οδηγείται με ύμνους στον Σταυρό κι όλο το πλήθος τον ακολουθεί. Εκεί, ξαναλέει ένα ψαλμό και κάνουν μια προσευχή. Μετά είναι η ευλογία των πιστών και η απόλυσι. Όταν φεύγει ο επίσκοπος, όλοι πλησιάζουν να τού ασπασθούν το χέρι. Τότε ο επίσκοπος αποσύρεται στο κατάλυμά του.

Από την στιγμή αυτή, όλοι οι μοναχοί ξανάρχονται στην Ανάστασι· λένε ψαλμούς και αντίφωνα μέχρι να ξημερώση, και μετά από κάθε ψαλμό κι αντίφωνο κάνουν μια προσευχή.

Κάθε μέρα, ιερείς και διάκονοι με τον λαό τελούν διαδοχικώς τις αγρυπνίες στην Ανάστασι. Όλοι αυτοί οι λαϊκοί, άνδρες και γυναίκες, που θέλουν, παραμένουν μέχρι να ξημερώση· αυτοί που δεν θέλουν ξαναεπιστρέφουν στα καταλύματά τους και κοιμούνται για να ξεκουρασθούν.

Ο όρθρος. Όταν ξημερώση, μια και είναι Κυριακή, πηγαίνουν με λιτανεία στην μεγάλη εκκλησία που έκτισε ο Κωνσταντίνος· η εκκλησία αυτή είναι στον Γολγοθά, πίσω από τον Σταυρό· εκεί κάνουν ό,τι συνηθίζεται παντού να γίνεται την Κυριακή. Παρ' όλα αυτά συνηθίζουν εδώ ώστε, από τους ιερείς που είναι εκεί, όσοι θέλουν να μπορούν να κηρύξουν, και μετά από όλους τους ομιλεί ο επίσκοπος.

Αυτά τα κηρύγματα γίνονται κάθε Κυριακή για να διδάσκεται πάντοτε ο λαός τις Γραφές και την αγάπη του Θεού. Για να γίνουν αυτά τα κηρύγματα καθυστερεί πολύ η απόλυσι της εκκλησίας. Έτσι πριν την τετάρτη ή ίσως την έκτη ώρα (10 ή 11[; 12 μ.μ. είναι το σωστό] π.μ.) δεν γίνεται απόλυσις.

Αιθερίας, Οδοιπορικόν των Αγίων Τόπων και Σινά (έκδ. Τήνος, Αθήνα 1989, σσ. 66-68).

για την νηστεία στα Ιεροσόλυμα του 4ου μ.Χ. αιώνος

Όσο για τις νηστείες, να πώς συνηθίζουν να κάνουν την Τεσσαρακοστή: μερικοί αφού καταλύσουν την Κυριακή, μετά την λειτουργία, την 5η ή την 6η ώρα, δεν τρώνε πλέον ολόκληρη την εβδομάδα παρά το επόμενο Σάββατο, μετά την απόλυσι στην Ανάστασι [ενν. τον ναό]· είναι αυτοί που κάνουν ολόκληρες εβδομάδες.

Το Σάββατο, αφού καταλύσουν το πρωί, δεν τρώνε πλέον το βράδυ, αλλά την επομένη που είναι η Κυριακή, τρώνε μετά την απόλυσι της εκκλησίας, την 5η ώρα ή αργότερα, όπως είπα. Πράγματι, να τί συνηθίζουν αυτοί που εδώ τους λένε «αποτακτίτες», άνδρες και γυναίκες: αυτοί που δεν νηστεύουν μόνο τις μέρες μόνο της Τεσσαρακοστής αλλά ολόκληρο τον χρόνο, όταν καταλύουν τρώνε μια φορά την ημέρα.

Αν υπάρχουν αποτακτίτες που δεν μπορούν να νηστεύσουν ολόκληρες εβδομάδες, όπως είπαμε, ολόκληρη την περίοδο της Τεσσαρακοστής, καταλύουν την μέση της εβδομάδας, την Πέμπτη· αυτοί που δεν μπορούν να κάνουν και αυτό κάνουν διήμερα, ολόκληρη την Τεσσαρακοστή. Τέλος αυτοί που δεν μπορούν να κάνουν κι αυτό ακόμη, καταλύουν κάθε βράδυ.

Κανείς δεν επιβάλλει τί πρέπει να κάνουν, αλλά καθένας κάνει ό,τι μπορεί· δεν θεωρούν υποχρεωτικό να μπορής να κάνης πολλά, δεν κατακρίνουν το να μπορής να κάνης λίγα. Να τι συνηθίζουν εδώ.

Όσο για την τροφή τους τις μέρες της Τεσσαρακοστής, να τι κάνουν: δεν τρώνε ούτε ψωμί, ούτε το ελάχιστο κομμάτι, ούτε λάδι, ούτε τίποτε που προέρχεται από δέντρα, αλλά μόνο νερό και λίγο κουρκούτι με αλεύρι.

Αιθερίας, Οδοιπορικόν των Αγίων Τόπων και Σινά (έκδ. Τήνος, Αθήνα 1989, σσ. 76-77).

εν Πατάροις

Για το καράβι του Θησέα μιλούνε,

που φυγάδευσε

τους ταγμένους στον Ταύρο μεζέδες *

Εις το αφιερωμένον εις τον Απόλλωνα περίφημον ιερόν τού εν Πατάροις συνέρρεον κατ' έτος χιλιάδες επισκεπτών, εκ των οποίων οι σπουδαιότεροι και διαθέτοντες τα μέσα, επωφελούντο και από τας υπηρεσίας του Μαντείου, δευτέρου κατά σειράν σπουδαιότητος από εκείνο των Δελφών, με τρίτον της Δήλου. […]

Όσον αφορά εις την διαδικασίαν της χρησμοδοτήσεως, ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι «η ιέρεια χρησμοδότις, όταν υπάρχει, εγκλείεται εις το ιερόν την νύκτα, και δίδει την απόκρισιν χρησμού του Απόλλωνος μέσω ονείρων και οραμάτων», διότι όπως συνεχίζει ούτος «το Μαντείον των Πατάρων δεν ανταποκρίνεται πάντοτε εις τα αιτήματα των επισκεπτών του».

Το γεγονός τούτο εξηγείται εκ της κρατούσης πίστεως, ότι, ως συνήθως, ο Απόλλων διαμένει τους έξ μήνας του χειμώνος εις τα Πάταρα και τους έξ του θέρους εις την Δήλον.

Γαβριήλ Πρεμετίδου, μητρ. Κολωνείας, Πάταρα της Λυκείας. Η γενέτειρα του αγίου Νικολάου (έκδ. Επέκταση, Κατερίνη 1995, σσ. 16, 17).

-----

* Το motto εκ της Κατερίνας Μόντη, Τα φυλλοβόλα, (έκδ. Πατκιούτ, Θεσ/νίκη(;) 2019, σ. 42).