Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου 2008

Κύριε ο Θεός ημών


Κύριε ο Θεός ημών,
ο καιρούς και χρόνους εν τη ιδία εξουσία θέμενος,
ο άναρχος και ατελεύτητος και επέκεινα παντός χρόνου νοούμενός τε και υπάρχων,
ο πάσης εκτός μεταβολής τε των όντων και αλλοιώσεως,
ο τον πάντα χρόνον τον τε γεγονότα τον τε όντα και τον εσόμενον πληρών,
ο εν τη αφάτω σου μακροθυμία καταξιώσας ημάς εις νέον ενιαυτόν εισελθείν·

αυτός, πανάγαθε Δέσποτα,
την είσοδον ταύτην τη θεία σου χάριτι ευλόγησον·
όμβρους ειρηνικούς προς καρποφορίαν τη γη δώρησαι·
τους αέρας υγιεινούς και ευκράτους ανθρώποις τε και κτήνεσι κατασκεύασον·

δός ημίν εν ειρήνη και ομονοία βεβαία τον κύκλον αυτού διελθείν,
τω στεφάνω της δόξης των αρετών κοσμούμενους,
τω φωτί των εντολών σου ευσχημόνως ως εν ημέρα καλώς οδεύοντας.

Την αγίαν ημών εκκλησίαν καλώς διαφύλαξον.
Την νεότητα παιδαγώγησον,
το γήρας περικράτησον,
τους εσκορπισμένους επισυνάγαγε,
τους πεπλανημένους επανάγαγε και σύναψον τη αγία σου εκκλησία.

Ελθέτω δη εφ' ημάς η βασιλεία σου,
βασιλεία πάντων των αιώνων,
βασιλεία χρηστότητος,
δικαιοσύνης και ειρήνης,
και αξίωσον ημάς εν ενί στόματι και μιά καρδία υμνείν σε και δοξάζειν
τον εν Τριάδι άναρχον Θεόν
εις τους αιώνας των αιώνων.
Αμήν.


Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2008

το τέλος της ιστορίας


'Ολα δείχνουν πως η εποχή που έρχεται θα είναι εξωϊστορική. ['Ενας ένας κατεβαίνει από το όχημα της ιστορίας για να απολαύσει τη φύση (σ.72).]

Αλλά αν ζούμε στο τέλος της ιστορίας, τότε ποιά είναι η αρχή της. Κατ' αρχήν εξωϊστορικοί λαοί υπήρξαν οι γεωργικοί. Γι' αυτούς σημασία είχε ο κυκλικός χρόνος των εποχών. Από αυτόν τον χρόνο της φύσεως εξαρτούσαν την ύπαρξή τους και όχι από τον γραμμικό χρόνο των ιστορικών γεγονότων.

'Ομως, ιδίως κατά τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., οι γεωργικοί λαοί του ευρασιατικού τόξου δέχθηκαν ισχυρές επιθέσεις από τους ποιμένες τόσο της στέππας, όσο και της ερήμου. Συνέβησαν γεγονότα που ανέτρεψαν τις συνθήκες της ζωής τους ριζηδόν.

Η εξουσία κατελήφθη από τους ποιμένες, οι οποίοι την οργάνωσαν με γραφειοκρατία και στρατό. Οι πόλεμοι, οι κατακτήσεις, οι καταστροφές, οι αιχμαλωσίες ήσαν συμβάντα που επηρέαζαν τη μοίρα του ανθρώπου περισσότερο από όσο η εναλλαγή των εποχών.

'Ετσι δημιουργείται η συνείδηση του ιστορικού γεγονότος, πράγμα που υποκατέστησε το μυθολογικό γεγονός. Και έτσι συμβαίνει η ιστορικοποίηση του μύθου, διαπρεπή δείγματα της οποίας αποτελούν τα ομηρικά έπη και η ιουδαϊκή πεντάτευχος.


Χρήστος Μαλεβίτσης, 14/4/95, από τη συλλογή Οι παράκτιοι άνθρωποι (έκδ. Ευθύνη 2002, σ. 74).


Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2008

περιμένοντας την ορθρινή λειτουργία


Χωρίς την ύπαρξη της απειλής, τα όντα θα περιέπιπταν σε ανυπαρξία νοήματος, θα έχαναν την ευκαιρία να δοξασθούν. 'Οπως οι ομηρικοί ήρωες, που κερδίζουν τη δόξα τους τη στιγμή του αφανισμού των. Γι' αυτό η λέξη «εγγύς» είναι η κρισιμότερη του ευαγγελικού λόγου. Διότι η αναβολή για το τέλος του χρόνου, όχι μόνον εκτρέφει τη λησμονιά, αλλά μάς διατηρεί στο αυτό επίπεδο υπάρξεως. Ενώ όλος ο πνευματικός αγώνας γίνεται για την αλλαγή υπαρξιακού επιπέδου.

Αυτή είναι η «στενή πύλη», δια της οποίας «και ο δίκαιος μόλις σώζεται». Ο ευαγγελικός λόγος γίνεται κατανοητός μόνο στο εσχατολογικό επίπεδο. Στο τρέχον επίπεδο, το οποίο διαμορφώνεται μακριά από το «εγγύς», ο λόγος αυτός χάνει τη σωτηριακή του δραστικότητα και γίνεται λόγος έργων. Αλλά τα έργα δεν σώζουν.

'Εχει δίκαιο ο Ιωάννης της Αποκαλύψεως, όταν δραματοποιεί τόσο έντονα και τόσο παραστατικά τη συνειδητοποίηση της ελεύσεως του εσχάτου. Διότι το πέρασμα δεν είναι ευθύ. Η αλλαγή υπαρξιακού επιπέδου επιφέρει κλονισμό, καθόσον κρίνεται εσχάτως η ύπαρξη στο σύνολό της και εκ θεμελίων. Λησμονήσαμε πως το υπάρχειν είναι συγκλονιστική υπόθεση, γεμάτη γοητεία και τρόμο.


Χρήστος Μαλεβίτσης, 27/10/95, από τη συλλογή Οι παράκτιοι άνθρωποι (έκδ. Ευθύνη 2002, σ. 94).


Κυριακή 21 Δεκεμβρίου 2008

[.ψ.]


Είτε την κοιτάξεις κατάματα, είτε της ρίξεις πλάγιες ματιές, είτε την προσπεράσεις -δε γλιτώνεις απ' την ψυχή σου.



Καταγεγραμμένο μισόλογο που βρέθηκε στα κατάστιχα του Τζούλιο Καΐμη με ημερομηνία 19.9.77. 'Ερχεται στο φως της δημοσιότητος από τον Μισέλ Φάις με το μυθιστόρημά του για τον Τζούλιο Καΐμη, Το μέλι και η στάχτη του Θεού (έκδ. Πατάκη 2002 (3η), σ. 195), ανάγνωσμα των τελευταίων ημερών στο Δρομοκαΐτειο.


Υπότιτλος στο παρόν postάκι θα μπορούσε να τεθεί και το: ελένην τε...


P.S. Την 31/12/2008 διά ζώσης ο Μ.Φ. με απλότητα και κατανόηση διορθώνει: [στο περίπου] "πρόκειται για μία ιδιόμορφη συγγραφή, όπως διαπίστωσες και σύ, ένα μυθιστόρημα πάντως με το οποίο προσπαθώ να ανασυγκροτήσω την πνευματική διάσταση ενός παρία, του Καΐμη. 'Ωστε σού τράβηξαν την προσοχή οι ημερομηνίες που έθεσα απ' ανάμεσα;" και κάπως έτσι δώσαμε και τα χέρια ξανά.

P.S.2. [18/01/2009] Στην προμετωπίδα του βιβλίου ο ίδιος σημειώνει: "Στη μνήμη του πατέρα μου Αβραάμ, που κοιμήθηκε στις 23 Σεβάτ 5762". Την άλλη φορά να τον ρωτήσω γι' αυτό.


Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου 2008

ερινύες


Ο Ρωμηός δεν έχει ενοχές· έχει τύψεις. Τύψεις, οι Ερινύες των αρχαίων τραγικών, τύψεις, η θλίψι για πράξεις και φρονήματα εφάμαρτα των ανά τους αιώνας πιστών και ιερώς ησυχαζόντων. Αν η ενοχή συνιστά εσωτερικήν ομολογία εκπτώσεως, η τύψις ελέγχει την συνείδησι για κάτι που διέπραξα εις βάρος άλλων. Η τύψις γεννιέται στους κόλπους της κοινωνικής προσωπικότητος, τις εκτροπές της οποίας και επιπλήττει, οπότε αντιμετωπίζεται με την παιδαγωγική αυστηρότητα και την συγγνώμη. 'Εχω τύψεις και ντρέπομαι· ενοχές και αυτοτιμωρούμαι. Οι τύψεις εξαλείφονται καθαρτικά όταν εξομολογούμαι την ντροπή μου, υποχωρούν ανακουφιστικά, πλην παθογόνα, όταν κατορθώνω να κρύβωμαι. Εξ ού και η έκτασι της διπλής μας ζωής. Οι ενοχές όμως είναι ανεξάλειπτες και όταν παίρνουν διαστάσεις γυρνούν εκρηκτικά και δημόσια σε απίστευτη επιθετικότητα. Η μετάνοια και η συγγνώμη που εξαλείφουν την τύψι εδώ δεν ισχύουν, διότι καθώς ο νούς είναι αιχμάλωτος του λόγου, αδυνατεί να επιστρέψη κατά μόνας στην ομαδική συγγνώμη και ηρεμεί προσωρινά με μιά δικανική αθώωσι. Η επιστροφή του νού στην καρδιά είναι συγχρόνως ψυχική επιστροφή του αιωνίου ασώτου στην θέρμη της κοινότητος, την ζωή της Εκκλησίας.


Στέλιος Ράμφος, Ιλαρόν φώς του κόσμου (Το όραμα της αλήθειας από το πλατωνικό σπήλαιον στους ευρωπαίους φιλοσόφους των Νέων χρόνων και από εκεί αναδρομικά, στις Τριάδες υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά), [έκδ. Αρμός 2006, σ. 312].


Τρίτη 16 Δεκεμβρίου 2008

η βαθιά θλίψη


Στην Κλαίρη Μιτσοτάκη

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας ξύπνησε μέσα στη νύχτα κάθιδρος και άρχισε να κλαίει, βουβά και αμήχανα πρώτα, γοερά κατόπιν, για την κατάντια της χώρας του, η οποία παρότι μικρή είχε μεγάλα προβλήματα, πράγμα που τον σάστιζε και τον απέλπιζε ακόμη περισσότερο. Το κλάμα του γινόταν όλο και πιο βαθύ, όλο και πιο τρανταχτό, ενώ τα δάκρυά του έτρεχαν όλο και πιο ορμητικά... [η συνέχεια και το τέλος εδωδά].


Γράφει ο Βασίλης Παπαγεωργίου (chromata.wordpress.com) καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας, δημιουργικής γραφής και δραματουργίας σε πανεπιστήμιο της νότιας Σουηδίας.


Σάββατο 13 Δεκεμβρίου 2008

αφυδάτωση


Το πρόσωπό σου σημαδεμένο
από φιλιά και δακρυγόνα
αναδύει μιαν υγρασία.
Πράγμα παράξενο έως αφύσικο.
Περνάμε εποχή μακράς
κι απόλυτης ξηρασίας.
Οι αρχές απαιτούν δάκρυα
πολλά δάκρυα, ει δυνατόν
να κλαίμε νυχθημερόν
έως ότου καλύψουμε το νερό
της βροχής. Η αφυδάτωση
ολοκληρωτική. Ούτε σταγόνα
δακρύων από την ξηρότητα
των οφθαλμών. Γίνονται
συμπλοκές, συλλήψεις
καταγγελίες πως κυκλοφορούν
ανάμεσά μας ίχνη υγρασίας.
Φύγε όσο πιο μακριά μπορείς.
Κρύψου καλά πριν πιούν
και την τελευταία ικμάδα
από το υδάτινο σώμα σου.


Ραλλού Γιαννουσοπούλου, από τις άρτι εκδοθείσες Χάρτινες αγάπες της (έκδ. Οδός Πανός, Οκτ. 2008, σ. 25).


*

Και δυό-τρία αντίδωρα από το διαδίκτυο:

i. Γράφει η Αισθηματική ηλικία: "Μια βδομάδα μετά σκέφτομαι ότι τελικά έχουμε πολύ ευγενική νεολαία, ακόμη και οι "κουκουλοφόροι" που είναι κάτι μεταξύ χαπακωμένων χούλιγκανς απο το creme de la creme του επιχειρηματικού κόσμου και έμμισθων υπαλλήλων της AGB, έκαψαν επιλεκτικούς στόχους, αποφεύγοντας να κάψουν τους σύγχρονους ναούς της υποκρισίας, της αμάθειας και της διαπλοκής. Μέσα στον μικροαστικό θρήνο για τις περιουσίες που κάηκαν, κι ενώ όλοι οι κάτοικοι του κέντρου ξέρουμε ΠΟΙΟΙ είναι οι πραγματικοί δολιοφθορείς, δεν άκουσα από πουθενά ένα "δόξα τω θεω" που δεν κάηκαν οι εγκαταστάσεις κανενός ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού, life style περιοδικών και free press εφημερίδων. 'Οτι κάτι είναι σάπιο εδώ και μυρίζει πιά, είναι σίγουρο εδώ και καιρό. Προφανώς μόνο εγώ αισθάνομαι ότι αυτή η μυρωδιά σαπίλας είναι πιό έντονη από την μυρωδιά των καμένων κάδων και μαγαζιών". Ολόκληρο εδωδά.

ii. Σημειώνει ο Κώστας Κατσουλάρης μιάν υπόθεση εργασίας: "Η γενιά της Μεταπολίτευσης, οι σημερινοί πενηντάρηδες, έχουν κάνει παιδιά. Γαλουχημένοι με τα φαντάσματα της Αντίστασης, του γαλλικού Μάη και του Πολυτεχνείου, αισθάνονται περήφανοι για την αγωνιστικότητα των τέκνων τους, ανοχή για την καταστροφική μανία τους". Με παραδείγματα εδωδά.

iii. Γράφει ο Μισέλ Φάις στην Ελευθεροτυπία της 9ης Δεκεμβρίου 2008: "Το χαμένο νόμισμα. Το ζήτημα, βέβαια, είναι τι κάνουμε εμείς. 'Ολοι εμείς που αρνούμαστε να δεχτούμε ότι, εντέλει, ζούμε σε μια εχθρική χώρα. 'Ολοι εμείς που δυσφορούμε από την απουσία της πολιτικής, του δημόσιου χώρου, των συνομολογημένων ορίων. 'Ολοι εμείς που, χρόνια τώρα, βλέπουμε τον ίδιο ομαδικό, αξύπνητο εφιάλτη". Βρές το με τις πέντε ρίψεις του ιδίου νομίσματος και στο Σημείο βρασμού του.


Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου 2008

για τη ζωή μετά θάνατον


Παρόμοια αντίληψη με το λ της Οδύσσειας για την πικρή ζωή στον κάτω κόσμο εκφράζει και το φάσμα του νεκρού Δαρείου στους Πέρσες του Αισχύλου (στιχ. 839-842, αποδίδει ο Π. Μουλλάς -έκδ. Στιγμή 2000):

Εγώ ξαναγυρνώ κάτω στης γης το ζόφο.
Φίλοι, νά 'στε καλά, και μ' όλα σας τα βάσανα
Να χαίρεστε την ηδονή της κάθε μέρας!
Γιατί τα πλούτη στους νεκρούς διόλου δεν ωφελούν.


Τρίτη 9 Δεκεμβρίου 2008

για τη ζωή και τη δράση


Στην προκλασική και κλασική ελληνική θρησκεία δεν υπάρχει ελπίδα για ζωή μετά τον θάνατο: 'Η δεν υπάρχει ζωή μετά τον θάνατο ή, αν υπάρχει, είναι χειρότερη ακόμη και από την χειρότερη ζωή που μπορεί να υπάρχει στη γη – αυτά αποκαλύπτει ο Αχιλλέας στον Οδυσσέα στη χώρα των νεκρών. Επειδή ο άνθρωπος δεν έχει να ελπίζει για μια ζωή μετά τον θάνατο, ούτε για έναν Θεό που νοιάζεται και είναι ευμενής, βρίσκεται ελεύθερος για να δρά και να σκέφτεται μέσα σ' αυτόν τον κόσμο.


Κορνήλιος Καστοριάδης, η ελληνική πόλις και η δημιουργία της δημοκρατίας (1982-1983), (έκδ. ΓΓΝΓ 1993, σσ. 36-37).


P.S. Για τα συμβαίνοντα "επί μέσης αγοράς" ίδε εδωδά, παλαιότερη ανάρτηση με λόγον παλαίφατον.


Σάββατο 6 Δεκεμβρίου 2008

ένθετο


Τις προάλλες που κλείστηκα στον Μικρόκοσμο για την φετινή ταινία - ντοκυμαντέρ της Αννέτας Παπαθανασίου "Καντίρ, ένας αφγανός Οδυσσέας", ήρθαν νωρίς το απόγευμα να δούν την ταινία και μια παρέα νεαρών εν Ελλάδι Αφγανών προσφύγων. Η σκηνοθέτις περίμενε στην έξοδο και συζήτησε μαζί τους. Αλλά μέσα κατά την στιγμή της συνάντησης του ήρωα της ταινίας με την μητέρα του πέρα στις ερημίες πια της πατρίδας, ο έφηβος που καθόταν στο πλάι μου πλάνταξε στο κλάμα ακούγοντας στη γλώσσα του τη φωνή της γηραιάς εν κακουχίαις μάνας. Η δύστυχη ζούσε ως την στιγμή της συγκινητικής συνάντησης έχοντας χάσει τα ίχνη του γιού της ήδη από τον καιρό, προ δεκαετίας, του εμφυλίου με τους Ταλιμπάν στην χώρα...


P.S. Για τις κακουχίες Κούρδων προσφύγων έγραφα κι εγώ προ δεκαετίας. Βλ. Νέμεσις (1997) και Οδός Πανός (2006).


Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου 2008

εμβόλιμον


Στο θεατρικό του Γιώργου Σκούρτη που παίζεται στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης και επιγράφεται "κοινωνικό", οι ήρωες αναμοχλεύουν ίδια πάθη και πράξεις του παρελθόντος που τούς φέρουν στο χείλος του τραγικού. Γι' αυτό και οι "ηθοποιοί" ασκούνται στο αρχαίο είτε το σαιξπηρικό δράμα και ιδίως στο ζεύγος Αγαμέμνων – Κλυταιμήστρα. Εμφανίζονται επί σκηνής η Κασσάνδρα, ο Ορέστης, ο Ιάγος και ο Οθέλλος. Με ενδιαφέρον είδα το κοίταγμα αυτό του Σκούρτη στο αρχαίο κλασικό μας δράμα και την επένδυσή του επάνω σε σημερινά κουφάρια. Τα πρόσωπα στο τέλος φέρουν κάτι το πιραντελικό, όταν αποκαθαρμένα πια και με το παλαιό μυστικό ειπωμένο οδεύουν επί της νέας τους σκηνής. Πρόκειται για έργο παλαιότερο του Σκούρτη που έτυχε μιάς καλής διανομής. Ωστόσο, το μυστικό προκατάλαβα λίγο πριν το ξεστομίσει ο 'Αγγελος Αντωνόπουλος, αυτός που "όλα τα ήξερε", στους θεατές.