ο διαχωρισμός των φύλων... η απαρχή τού θανάτου

Ο θάνατος γενικά είναι η παρακμή τής ύπαρξης, η πτώση των συστατικών που την συναπαρτίζουν.

Ο διαχωρισμός των φύλων -ο οποίος δεν αναιρείται από την εξωτερική και εφήμερη ένωσή τους στην γενετήσια πράξη- είναι διαχωρισμός ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό στοιχείο τής ανθρώπινης ύπαρξης, και είναι από μόνος του μια κατάσταση αποσύνθεσης και η απαρχή τού θανάτου.

Το να βρίσκεται κανείς σε κατάσταση διαχωρισμού των φύλων, σημαίνει ότι βρίσκεται στο δρόμο τού θανάτου, ενώ όποιος δεν θέλει ή δεν μπορεί να βγεί από τον δρόμο αυτό, σημαίνει ότι πρέπει να τον βαδίσει μέχρι το τέλος.

Εκείνος που υποστηρίζει την ρίζα τού θανάτου, εκείνος μοιραία θα γευτεί και τους καρπούς της.

Αθάνατος μπορεί να είναι μόνο ο ολοκληρωμένος άνθρωπος και, αν η φυσική ένωση δεν μπορεί όντως να αποκαταστήσει την πληρότητα τής ανθρώπινης ύπαρξης, τότε αυτό σημαίνει ότι η ψευδής αυτή ένωση θα πρέπει να αντικατασταθεί από μια αληθινή ένωση, και όχι από την εγκράτεια από κάθε ένωση,

δηλαδή όχι από την επιθυμία να διατηρηθεί το status quo τής διασπασμένης, παρακμιακής και, επομένως, θνητής ανθρώπινης φύσης.

Βλαδίμηρος Σολοβιόφ, Το νόημα του έρωτα (μτφρ. Δημ. Β. Τριανταφυλλίδης, έκδ. Αρμός, Αθήνα 2018 (2008), σ. 94).

η συνέχεια της διαδοχικής συνείδησης του ανθρώπου και ο εγωισμός

Όλη η αλήθεια -η θετική ενότητα των πάντων- υπάρχει εξαρχής στη ζωντανή συνείδηση τού ανθρώπου και σταδιακά πραγματώνεται στην ζωή της ανθρωπότητας με συνειδητή διαδοχή (γιατί η αλήθεια που δεν αναφέρεται στην διαδοχή δεν είναι αλήθεια).

Χάρη στην αέναη ελαστικότητα και συνέχεια της διαδοχικής του συνείδησης ο άνθρωπος, ενώπιος ενωπίω, μπορεί να κατανοήσει και να εκπληρώσει την ατελείωτη πληρότητα τού Είναι, γι' αυτό και δεν τού χρειάζονται και δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν άλλες ανώτερες μορφές ύπαρξης.

Στα πλαίσια της συγκεκριμένης δραστηριότητας ο άνθρωπος είναι απλά μέρος της φύσης, αλλά μονιμώς και με συνέπεια καταργεί τα όρια αυτά.

Στις πνευματικές του αναζητήσεις -στην θρησκεία και στην επιστήμη, στην ηθική και την τέχνη- αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως κέντρο της γενικής συνείδησης, ως ψυχή του κόσμου, ως δυνατότητα που μπορεί να πραγματώνει την απόλυτη ενότητα και, επομένως, υπεράνω αυτού μπορεί να υπάρχει μόνο το ίδιο το απόλυτο στην πιο τέλειά του μορφή, ή το αιώνιο Είναι, δηλαδή ο Θεός.

*

Το πλεονέκτημα του ανθρώπου έναντι των υπολοίπων πλασμάτων της φύσης είναι η ικανότητά του να κατανοεί και να πραγματώνει την αλήθεια· και μάλιστα όχι μόνο την ατομική αλήθεια ή την αλήθεια του γένους.

Κάθε άνθρωπος είναι ικανός να κατανοήσει και να πραγματώσει την αλήθεια, κάθε άνθρωπος μπορεί να γίνει ζωντανή αντανάκλαση του απόλυτου όλου, συνειδητό και ανεξάρτητο εργαλείο της οικουμενικής ζωής.

Και στην υπόλοιπη φύση υπάρχει αλήθεια (ή η μορφή του Θεού), μόνο όμως στην αντικειμενική κοινότητα, άγνωστη στα διάφορα πλάσματα. Αυτή τα σχηματίζει και επιδρά σ' αυτά και μέσω αυτών ως μοιραία δύναμη, ως άγνωστος σ' αυτά νόμος τού Είναι τους, στον οποίο υποτάσσονται άβουλα και ασυνείδητα.

Αυτά τα πλάσματα, παρά τα εσωτερικά τους συναισθήματα και τη συνείδηση, δεν μπορούν να εξυψωθούν υπεράνω της συγκεκριμένης μερικής ύπαρξης, βρίσκουν τον εαυτό τους μόνο σ' αυτή την ιδιαιτερότητα, ξένα προς το όλο, και επομένως εκτός της αλήθειας.

Γι' αυτό και η αλήθεια ή το όλο μπορούν να θριαμβεύσουν μόνο μέσα στην εναλλαγή των γενεών, στην εμφάνιση του γένους και τον χαμό της ατομικής ζωής, η οποία δεν έχει εντός της την αλήθεια.

Η ανθρώπινη όμως ατομικότητα, ακριβώς επειδή μπορεί να εμπεριέχει την αλήθεια, δεν καταργείται από αυτή, αλλά διατηρείται και ενισχύεται με το θρίαμβό της.

Για να μπορέσει όμως η ατομική ύπαρξη να βρεί στην αλήθεια -στην ενότητα των πάντων- την δικαίωση και την επιβεβαίωση, δεν αρκεί μόνο από την πλευρά της η συνείδηση της αλήθειας. Πρέπει στην αλήθεια -πρωταρχικά και άμεσα ο ατομικός άνθρωπος, όπως και το ζώο- να είναι εν αληθεία: εκεί βρίσκει τον εαυτό του ως μεμονωμένο τμήμα του οικουμενικού όλου· και βεβαιώνει στον εγωισμό για τον εαυτό του το μερικό ως όλο και ζητάει να βρίσκεται σε απόσταση απ' το οικουμενικό όλο, δηλαδή εκτός αληθείας.

Ο εγωισμός ως υπαρκτή βασική αρχή της ατομικής ζωής ολοένα και την διαπερνά και την κατευθύνει, καθορίζει τα πάντα συγκεκριμένα, και αυτό γιατί δεν μπορεί μόνη η θεωρητική συνείδηση της αλήθειας να τον υπερκεράσει και να τον καταργήσει.

Όσο η ζώσα δύναμη του εγωισμού δεν συναντά μέσα στον άνθρωπο μια άλλη ζώσα δύναμη, αντίθετη με αυτόν, η συνείδηση της αλήθειας είναι απλά μια επιφανειακή λάμψη, μια λάμψη ενός ξένου φωτός.

Αν ο άνθρωπος μόνο υπ' αυτή την έννοια μπορούσε να εμπεριέχει την αλήθεια, τότε η σχέση της ατομικότητάς του με αυτή δεν θα υπήρχε ως εσωτερική και ακατάλυτη. Η ατομική του ύπαρξη θα παρέμενε, όπως στα ζώα, εκτός αληθείας, θα ήταν καταδικασμένη (ως προς την υποκειμενικότητά της) στο χαμό, και θα παρέμενε μόνο ως ιδέα στις σκέψεις του απόλυτου πνεύματος.

Βλαδίμηρος Σολοβιόφ, Το νόημα του έρωτα (μτφρ. Δημ. Β. Τριανταφυλλίδης, έκδ. Αρμός, Αθήνα 2018 (2008), σσ. 49-50, 50-52).

η πλειονότητα των παθιασμένα ερωτευμένων εραστών

That girls at puberty may find
The first Adam in their thought *

Ο ιδιαίτερα δυνατός έρωτας στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι άτυχος, και ο άτυχος έρωτας πολύ συχνά οδηγεί στην αυτοκτονία με την μία ή την άλλη μορφή· και κάθε μια από τις πολυάριθμες αυτές αυτοκτονίες λόγω του άτυχου έρωτα προφανώς απορρίπτει την θεωρία εκείνη, σύμφωνα με την οποία ο δυνατός έρωτας προκαλείται μόνο και μόνο για την παραγωγή των αναγκαίων απογόνων, η σημασία των οποίων σηματοδοτείται από την δύναμη αυτού του έρωτα· στην πραγματικότητα, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η δύναμη τού έρωτα αποκλείει ειδικά την ίδια την δυνατότητα όχι μόνο κάποιων σημαντικών αλλά γενικά οποιωνδήποτε απογόνων.

Οι περιπτώσεις τού δίχως ανταπόκριση έρωτα είναι πολύ συνηθισμένες για τις αντιμετωπίσουμε ως εξαιρέσεις, στις οποίες μπορούμε να μην δώσουμε σημασία. Αλλά ακόμη κι αν έτσι είχαν τα πράγματα, αυτό δεν θα μάς βοηθούσε καθόλου, αφού και σε εκείνες τις περιπτώσεις, όπου ο έρωτας εκδηλώνεται με ιδιαίτερη ένταση από όλες τις πλευρές, δεν οδηγεί στο αποτέλεσμα που υπαγορεύει η θεωρία αυτή.

Σύμφωνα με την θεωρία ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα θα έπρεπε, με βάση το μεγάλο τους πάθος, να γεννήσουν κάποιον ένδοξο άνθρωπο, τουλάχιστον ένας Σαίξπηρ.

Στην πραγματικότητα, όπως έγινε γνωστό, έγινε το αντίθετο: όχι μόνο δεν γέννησαν έναν Σαίξπηρ, όπως θα έπρεπε σύμφωνα με την θεωρία, αλλά ο Σαίξπηρ τούς γέννησε και μάλιστα δίχως κανένα πάθος, μέσω τής δίχως σαρκική επαφή δημιουργίας.

Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, όπως και η πλειονότητα των παθιασμένα ερωτευμένων εραστών, πέθαναν δίχως να γεννήσουν κανέναν, ενώ ο Σαίξπηρ που τούς γέννησε, όπως και άλλοι μεγάλοι άνθρωποι, γεννήθηκε όχι από ένα παράφρονα ερωτευμένο ζευγάρι, αλλά από ένα συνηθισμένο γάμο (και ο ίδιος παρόλο που δοκίμασε το έντονο ερωτικό πάθος, όπως φαίνεται μεταξύ των άλλων από τα σονέτα του, δεν άφησε πίσω του κάποιους αξιοπρόσεκτους απογόνους).

Βλαδίμηρος Σολοβιόφ, Το νόημα του έρωτα (μτφρ. Δημ. Β. Τριανταφυλλίδης, έκδ. Αρμός, Αθήνα 2018 (2008), σσ. 36-37).

-----
* W.B. Yeats, «Long-Legged Fly», εν W.B. Yeats, Για ό,τι έχει παρέλθει ή διαβαίνει ή έρχεται. Είκοσι ποιήματα (μτφρ. Νώντας Τσίγκας, έκδ. Χρονικό, Αθήνα 2024, από το ποίημα «Μακρυπόδαρη μύγα», σσ. 32-33): Για να μπορέσουν τα ένηβα κορίτσια / ν' ανταμώσουν τον πρωτόπλαστο Αδάμ στη σκέψη τους [...].

μυθικές μετοικεσίες των λαών...

Τα βαπόρια που ήρθαν να πάρουν τους Μουσουλμάνους έχουν αράξει μισό μίλι αντικρυστά στο Ρέθεμνος, εδώ και τρία μερόνυχτα. Φόρτωσαν ανθρώπους και πράματα, γέμισαν αμπάρια και καταστρώματα, όπου δεν πέφτει βελόνι.

Τώρα πήρανε πράτιγο, σήκωσαν τις άγκυρες και σφύριξαν τρεις φορές. Οι Χριστιανοί βλέπουν από τη στεριά τα συφοριασμένα κοπάδια και τα ψυχοπονιούνται· η ώρα τούτη τούς γυρίζει αιώνες πίσω, στις μυθικές μετοικεσίες των λαών.

Ξάφνου, τί έγινε που έκαμε ένα βαπόρι ν' απολιθωθεί; Ήταν έτοιμο να σαλπάρει -το δείχνει ο καπνός τού φουγάρου του- κι όμως ξεμένει!

Κατεβάζει μια βάρκα, κι ο κουπολάτης λάμνει για το λιμάνι. Όταν σιμώνει περισσότερο, οι Χριστιανοί ξεχωρίζουν μιαν τούρκισσα, με πρόσωπο σκεπασμένο από το φερετζέ, που έχει πάνω στα γόνατά της ένα παιδί, ίδια καθώς η Παναγιά το Χριστό στον Επιτάφιο Θρήνο.

Δεν τούς είναι δύσκολο να καταλάβουν πως το παιδί πέθανε πάνω στο καράβι, κι ο καπετάνιος ήταν έτοιμος να φουντάρει το κουφάρι μ' ένα σίδερο στα πόδια του, καθώς ορίζει ο ναυτικός κανονισμός· η χαροκαμένη μάνα τού πρόσπεσε, και κείνος τής έδωσε τον καιρό να πάει να το θάψει στη στεριά.

Η τούρκισσα βγαίνει από τη βάρκα, με το νεκρό παιδί στην αγκαλιά της. Το Λιμεναρχείο, πού 'ναι ειδοποιημένο, τής κάνει τόπο να περάσει. Καθώς έχει σκεπασμένο το πρόσωπό της, κανένας δεν ξέρει πια είναι. Όταν όμως ζυγώνει στο έρημο σπίτι της, μερικοί την αναγνωρίζουν, κι από στόμα σε στόμα μαθεύεται πως η χήρα τού Χασάνη έχασε το μοναχοπαίδι της, και τώρα βγήκε στη στεριά να το θάψει, αφού πρώτα το πάει στο σπίτι τους να το νεκροστολίσει.

Πολλές Χριστιανές από τη γειτονιά τρέχουν να τής παρασταθούν, κλαίνε μαζί της και στηθοδέρνονται. Σε μιαν από δαύτες, η Χασάναινα δίνει στερνή παραγγελιά να πηγαίνει καθημερινώς στον τάφο του παιδιού και ν' ανάβει φωτιά κάθε βράδυ στο τζάκι τού σπιτιού τους ώσπου να γεμίσουν τα εννιά μερόνυχτα· μ' ένα λόγο, να κάμει ό,τι ορίζει η θρησκεία των Μουσουλμάνων.

Η Χριστιανή τάζει, κάνοντας το σταυρό της. Τί έχει να κάμει, το ξέρει από τη δική της θρησκεία.

Τότε παίρνουν το παιδί, τυλιμένο στο καθαρό σεντόνι που έφερε άλλη γειτόνισσα, και πηγαίνουν να το θάψουν στα Μεζάρια, δηλαδή στο μουσουλμανικό νεκροταφείο. Τί μουσουλμανικό, τί χριστιανικό; Ο θάνατος του παιδιού τα εξομοίωσε!

Σκάβουν το λάκκο, κατεβάζουν το κουφάρι και το σκεπάζουν με τη γής. Οι Χριστιανές ρίχνουν μερικά κλωνιά χώμα και ξεπροβοδίζουν το παιδί για την αιώνια ζωή. Η μάνα σέρνει νυχιές στα μάγουλά της, την ώρα που οι άλλες σταυροκοπιούνται.

Ο χορός οι γυναίκες βάνουν στη μέση την ξεκληρισμένη και τη συνοδεύουν ώς την αποβάθρα. Εκεί φιλούν τα κλαμένα της μάτια, και τής ξανατάζουν πως το παιδί της θα τό 'χουν στη φύλαξή τους. Το έχουν αγαπήσει κιόλας, το αθώο, που πλέρωσε την έχθρα των μεγάλων και τώρα τού μέλλεται να λιώσει σε ξένη γής, που ήταν κάποτε δική του.

Σημ.: Μιχ. Παπαδάκι, Η τελευταία τουρκική κηδεία στο Ρέθεμνος. Εφημ. «Κρητική Επιθεώρησις», 15 Νοεμ. 1972. (Ιστορική περιγραφή του γεγονότος.)

Παντελής Πρεβελάκης, Το Ρέθεμνος ως ύφος ζωής (έκδ. Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1977, σσ. 27-29).

έχουν κοινό τρόπο υπάρξεως

Στην αντίρρηση των Ελλήνων για τη δυνατότητα να ενωθούν δύο διαφορετικές φύσεις ή ουσίες σε μία ενική ύπαρξη, η Θεολογία των Πατέρων και των Οικουμενικών Συνόδων απαντάει: Αυτή η δυνατότητα υπάρχει προκειμένου περί του Θεού και του ανθρώπου, γιατί τόσο η Θεότητα, όσο και η ανθρωπότητα, έχουν κοινό τρόπο υπάρξεως, το Πρόσωπο.

Χρήστος Γιανναράς, Αλφαβητάρι της πίστης (έκδ. Δόμος).

η γής αγκομαχά για να γεννήσει

«Η γής αγκομαχά για να γεννήσει
φύτρα της κόλασης» *

«Είναι βροχή που χτυπά στο παράθυρο;
Είναι αγέρας που τραντάζει την πόρτα;» **

[...] Μα σκέψου, Θωμά, σκέψου τη δόξα μετά θάνατο.
Όταν πεθάνει ο βασιλιάς, έρχεται άλλος βασιλιάς,
Κι ένας άλλος βασιλιάς είναι άλλη βασιλεία.
Ο βασιλιάς ξεχνιέται σαν έρχεται άλλος:
Ο Άγιος και ο Μάρτυρας κυβερνούν απ' τον τάφο.
Σκέψου, Θωμά, σκέψου τους εχθρούς εξουθενωμένους,
Να σέρνουνται με συντριβή, τρομαγμένοι από έναν ίσκιο·
Σκέψου τους προσκυνητές, ορθούς κατά σειρά
Μπρος στη λειψανιθήκη που αστράφτει από διαμαντικά,
Από γενεά σε γενεά γονατιστούς παρακαλώντας·
Σκέψου τα θαύματα, με τη χάρη του Θεού,
Σκέψου τους εχθρούς σου, κάπου αλλού.

*

Ένα Χριστιανικό μαρτύριο δεν είναι τυχαίο πράγμα· οι Άγιοι δε γίνουνται στην τύχη. Ένα Χριστιανικό μαρτύριο δεν είναι ακόμη το αποτέλεσμα της βούλησης ενός ανθρώπου να γίνει Άγιος, όπως ένας άνθρωπος με τη θέληση και την προσπάθεια μπορεί να γίνει κυβερνήτης ανθρώπων. Ο μαρτυρικός θάνατος είναι πάντα βουλή Θεού, είναι σημείο της αγάπης Του [...].

*

σημ. [...] Ο Θωμάς αγιοποιήθηκε στα 1173 [μόλις στο τρίτο χρόνο από την αδόκητο θανή του] από τον Πάπα Αλέξανδρο. Η εορτή του στις 7 Ιουλίου. Ο τάφος του ήταν από τα πιο περίφημα προσκυνήματα της δυτικής Χριστιανοσύνης. Ο ίδιος ο βασιλιάς Ερρίκος Β' πήγε και τον προσκύνησε εν-μετανοία. Ο τάφος αυτός καταστράφηκε κατά διαταγή του Ερρίκου Η' στα 1538.

Τα λάφυρά του, λέει ο χρονογράφος, σε χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες, γέμισαν δυό μεγάλες κασέλες, τόσο βαριές, που η καθεμιά χρειάστηκε έξι-εφτά ανθρώπους για να τη βγάλουν από την εκκλησία.

Το περιστατικό το αναφέρει και ο Κερκυραίος Νίκανδρος Νούκιος, ο πρώτος Έλληνας των συγχρόνων καιρών που μάς άφησε σημάδια του ταξιδιού του στην Αγγλία. Μάς διηγείται:

«Ο μεν ουν Ενρίκος, ως τοις ανέκαθεν βασιλεύσι διάδοχος γενόμενος, τίσιν ως αποστάτην κατεδίκασε και αλάστορα της πατρίδος τον Θωμάν. Την γαρ σορόν των τούτου λειψάνων πυρί παραδούναι εκέλευσεν. Όθεν οι προς τούτο τεταγμένοι ταχέως το προσταχθέν απεπλήρουν. Ην μεν ουν οράν τα ποτέ μεν ως αγίου τιμώμενα λείψανα και εκθειαζόμενα, διά της λεωφόρου συρόμενά τε και θεατριζόμενα και μεθ' απάσης ως ειπείν ύβρεως ελαυνόμενα και εν μέση τη πόλει πυρί παραδιδόμενα και αποτεφρούμενα· την δε σποδόν τηλεβόλω τιθέντες τω αέρι παρέπεμπον».
[Αποδημίαι, Β΄55 - πρβλ. και Δοκιμές, Β΄, σελ. 100 κ.εξ.].

Ο Νίκανδρος πρέπει ν' άκουσε το γεγονός οχτώ περίπου χρόνια αργότερα· δεν ξέρω πόση είναι η γραφικότητα που προσθέτει σ' αυτό το ιστορικό. Πάντως δεν υπάρχει αγγλική μαρτυρία για την ανατίναξη της σποδού του Θωμά με τηλεβόλο.

Θ.Σ. Έλιοτ, Φονικό στην Εκκλησιά (μτφρ. Γ. Σεφέρης, έκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1974, σσ. 48: ο Τέταρτος Πειρασμός προς τον Θωμά, 64: από το χριστουγεννιάτικο κήρυγμα του 1170 του Θωμά Μπέκετ, και σημ. σσ. 114-115). -Τα motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 52, μιλάει ο Χορός & σ. 54, όπου μιλούν οι Πειρασμοί).

η νέα πόλις των Αθηνών

Στα έργα της κλασικής Αναγέννησης ολοκληρώνεται η αρμονική σύζευξη μορφής και περιεχομένου. Το ιδανικό κάλλος, ο κλασικός κανόνας των αναλογιών, ο χιασμός των κινήσεων, οι ζυγιασμένες συνθέσεις αποκαλύπτουν όχι τη μίμηση αλλά την εκλεκτική συγγένεια, την βαθιά ομολογία αυτών των έργων με τα αρχαία τους πρότυπα. Ο Μιχαηλάγγελος δεν είχε δεί ποτέ τον Παρθενώνα. Ο Αδάμ ωστόσο της οροφής της Σιξτίνα θυμίζει έντονα στη στάση, την ανατομία και τη ζωτικότητα της μορφής τον Κηφισό του Δυτικού Αετώματος του ναού.

Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, “Αναγέννηση και Αρχαιότητα”, εν Το φώς του Απόλλωνα. Ιταλική Αναγέννηση και Ελλάδα (συνεπτυγμένη έκδ. Εθνική Πινακοθήκη-Οργανισμός Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού, Αθήνα 2003, σ. 10).

*

Ο Κυριακός [επίσκοπος Αγκώνας τον 15ο αιώνα], βρίσκοντας κάποια στιγμή στη Σαμοθράκη μία προτομή του πρώιμου 5ου αι. π.Χ. με μια γεροντική μορφή, θεώρησε ότι απεικόνιζε τον Αριστοτέλη, τη σχεδίασε και έτσι για μεγάλο διάστημα επικράτησε μια εσφαλμένη εντύπωση για τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του Έλληνα φιλοσόφου. Ο εικονογραφικός τύπος του Αριστοτέλη στην Αναγέννηση εμπνέεται απ' αυτή την παρεξήγηση.

Το φώς του Απόλλωνα. Ιταλική Αναγέννηση και Ελλάδα (συνεπτυγμένη έκδ. Εθνική Πινακοθήκη-Οργανισμός Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού, Αθήνα 2003, σ. 20).

*

Την εποχήν εκείνην [τω 1834] αι Αθήναι, κατεστραμμέναι σχεδόν εκ του εννεαετούς πολέμου της επαναστάσεως, είχον 162 μόνον οικίας και περιωρίζοντο εις τους Α. και ΒΑ. πρόποδες της Ακροπόλεως.

*

Στρέφομεν ήδη αριστερά προς την οδόν Ερμού και προχωρούντες συναντώμεν τον Βυζαντινόν ναόν της Καπνικαρέας, τον αρχαιότατον των εν Αθήναις Βυζαντινών ναών, οικοδομηθέντα υπό της αυτοκρατείρας Ευδοκίας Αθηναΐδος συζύγου του αυτοκράτορος Θεοδοσίου του Μικρού, τον 9ον [sic] μ.Χ. αιώνα.

Ολίγον περαιτέρω συναντώμεν την οδόν Ευαγγελιστρίας, επί της οποίας εύρηται ο Ναός της Μητροπόλεως. Ο Ναός ούτος ωκοδομήθη εν έτει 1840-55 εκ του υλικού 70 εκκλησιών και παρεκκλησίων, άτινα προς τον σκοπόν τούτον κατηδαφίσθησαν. […] Παρά τον Ναόν της Μητροπόλεως εύρηται μικρός τις ναός του Αγίου Ελευθερίου ο καλούμενος μικρά ή παλαιά Μητρόπολις. Ο ναΐσκος ούτος κατά τινας εκτίσθη τον Β΄ μ.Χ. αιώνα, κατ’ άλλους δε το 1201 υπό του ηγεμόνος Όθωνος de Laroche.

*

[…] ο Ρωσικός ναός του Αγίου Νικοδήμου, αρχαίος Βυζαντινός ναός ανεγερθείς υπό της αυτοκρατείρας Ειρήνης της Αθηναίας κατά τον 9ον μ.Χ. αιώνα· κάτωθι του ναού τούτου υπάρχουσι λείψανα ρωμαϊκών Μνημείων.

Οδηγός των Αθηνών - Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων (Αθήναι 1906 - ανατύπωση Αθηναϊκή Βιβλιοθήκη Δήμου Αθηναίων, Αθήνα 2002, σσ. 70, 71, 72).

εις μαρτυρίαν Χριστού της αναστάσεως

Εξ ευωνύμων δ' άπεστι, έως δέκα σταδίων,
οδός ένθα απόκειται μέγα πλατύ πεδίον,
εν ώ πεφύκασι πολλά λείψανα τεθαμμένα·
τα μεν εισίν ακέραια, τα δε συντεθλασμένα.

Ουδείς ανθρώπων έγνωκε τίνες υπήρχον ούτοι,
ή ευσεβώς συνέζησαν ή ασεβείας πλούτει.
Αλλ' όμως γίνετ' επ' αυτοίς κατ' έτος μέγα θαύμα,
εν ώ και συναθροίζεται πολλών ανθρώπων τάγμα.

Την γαρ μεγίστην και σεπτήν πασών των εβδομάδων,
εν ή Χριστός ανέστησε τον Αδάμ εκ νεκάδων,
τη έκτη της Παρασκευής, ημέρα τη μεγίστη,
αθρόως αναδίδονται εκ των κειμένων πλείστοι
και καθορώνται -τοις πολλοίς όντως- εν τω πεδίω
κατακείμενοι· προφανώς θαύμα φρικτόν και θείον
πώς οι νεκροί εξέρχονται της γής των κενεώνων,
προτεθαμμένοι πέλοντες [= υπάρχοντες] άνωθεν των αιώνων.

Και ούτως εκκαλύπτονται μέλλοντες την ημέραν
Χριστού της αναλήψεως, φωτός την λαμπροτέραν.

Επάν δε τεσσαράκοντ<α> ημέραι τελεσθώσιν,
αίτινες την ανάστασιν Κυρίου παριστώσιν,
αύθις κατάγονται εις γήν καθάπερ και προ τούτου
υπάρχειν καταχθόνιοι· φευ θαυμάτων τοιούτων!

Καί τις ποτέ των μοναχών, ότε υπήρχον έξω
εν τω πεδίω τα οστά, ίνα τ' αληθή λέ{γ}ξω,
αφείλετό τι των οστών τη κέλλη προσκομίσας,
και ώσπερ προφερέστερον των απάντων νομίσας,
επέθε{ν}το εν κιβωτίω κλειδί επισφαλίσας.
Και μετά την ανάληψιν Κυρίου υπανοίξας
ουκέτι εύρατο οστούν ένδον· και γαρ ηρπάγη,
επεί και Άδου Κύριος ανάγει και κατάγει.

Τούτο, ως εμοί γε δοκεί, <κεί>ται εις μαρτυρίαν
Χριστού της αναστάσεως και δι<ά> απορίαν
τοις λέγουσιν «ανάστασιν νεκρών όλως ουκ έστιν»·
και γαρ σαφές τεκμήριον τω θαύματι κατέστην.

Απόσπασμα εκ της «Ιστορίας του αγίου όρους Σινά και των περιχώρων αυτού, έτι δε και των καθ’ οδόν {των} τοποθεσιών, ως και των πάλαι γεγονότων θαυμάτων τεραστίων». Ποίημα κυρίου Παΐσίου μητροπολίτου Ρόδου, κατά το εκτενές (2.279 στίχοι) χειρόγραφο Ξηροποτάμου 27.1. - Εν Σ. Καδά, Προσκυνητάρια του αγίου και θεοβάδιστου όρους Σινά από δέκα ελληνικά χειρόγραφα 16ου-17ου αι. (έκδ. Ιδρύματος Όρους Σινά, Αθήνα 2003, σσ. 218-219).

μια πραγματικά Ευχαριστιακή κοινότητα

νυν δε ε[πί μέση]ς πλατείας και πόλεως,

εν μέσω [πόλεως] πάντων ορώντων

γέγονεν [δικαί]ου άδικος φόνος.*

2. Πώς να κάνουμε τη Λειτουργική πράξη κοινή και κέντρο ακτινοβολίας ολόκληρης της προσωπικότητας;

Η ενορία δε θα γίνει ζωντανή, αν δεν γίνει ξανά μια πραγματικά Ευχαριστιακή κοινότητα. Ένα απ' τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της σύγχρονης Ορθοδοξίας είναι το ότι οι Θεολόγοι αναπτύσσουν την «Ευχαριστιακή Θεολογία» μόλο, που, στις περισσότερες Λειτουργίες δεν κοινωνεί κανένας (υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις, το ξέρω, αλλ’ αυτό δεν εμποδίζει, από το να είναι η αποχή μια μαζική εκδήλωση). Η προσυνοδική μελέτη κι η Σύνοδος της Ορθοδοξίας θα ωφεληθούν πολύ απ' την πραγματική Παράδοση, αν η θεία Κοινωνία της Κυριακής επανεμφανιστεί στον Χριστιανικό λαό. Βέβαια, όχι σαν υποχρέωση, αλλά, τουλάχιστο, σαν κανονική εκδήλωση. Θα πρέπει να εφαρμοστεί και στο θέμα αυτό μια ολόκληρη παιδαγωγία της πίστης στις ίδιες τις ενορίες, για να εξηγηθεί ποιά είναι η πραγματική σχέση ανάμεσα στο Μυστήριο της Μετάνοιας και στο Μυστήριο της Ευχαριστίας, όπως και το τί σημαίνει προετοιμασία για τη θεία Κοινωνία.

Κατά δεύτερο λόγο, θα ωφελούσε, αν, σ' ορισμένες υποδειγματικές ενορίες, ξαναβρίσκονταν η προκωνσταντίνεια πράξη μιας Λειτουργίας, που θα είναι λιγότερο ένα θέαμα μπροστά στον λαό και περισσότερο μια κοινή πράξη, σε μια συνεργασία των λειτουργών κι εκείνων, που μετέχουν στη γενική ιερωσύνη.

Αυτό προϋποθέτει τη διπλή αποκρυπτογράφηση, την τοπική και τη χρονική, της ακολουθίας και προ πάντων της Αναφοράς με το μίκρεμα του εικονοστασίου (τέμπλον) και με την απαγγελία ολόκληρης της Αναφοράς «εκφώνως» και ειδικά της «Επίκλησης».

Αυτό είναι, πραγματικά, ένα ακόμα από τα σκάνδαλα της Ορθοδοξίας. Το ότι, δηλαδή, η Επίκληση αποκρύβηκε, έτσι, που να αγνοείται απ' τον λαό, μόλο, που οι Θεολόγοι αναπτύσσουν in abstracto μια θαυμάσια «μυστηριακή πνευματολογία».

Για να γίνει η Λειτουργία κοινή πράξη, θα πρέπει ο λαός ν' ανακαλύψει ότι είναι «συλλειτουργών», επισφραγίζοντας την Επίκληση με το τριπλό «αμήν».

Άλλες μεταρρυθμίσεις, που στην πραγματικότητα είναι επιστροφές στην αρχική πράξη και στο αρχικό νόημα, φαίνεται ότι επιβάλλονται. Όπως, η επαναφορά του ασπασμού της ειρήνης, η κοινή ψαλμωδία από όλο τον λαό όχι μόνο του «Πιστεύω» και του «Πάτερ ημών», αλλά και μεγάλων κομματιών της Λειτουργίας κι ειδικά των απαντήσεων στις διακονικές Λιτανείες και, τέλος, ίσως κι η επιστροφή στην αρχική σημασία της κοινής προσφοράς κατά τη Μεγάλη Είσοδο. Κι εδώ, επίσης θα πρέπει να γίνει μια πορεία συνετή, με δοκιμές, προσπάθειες, υποδειγματικές εμπειρίες.

Olivier Clement, “Όλοι μαζί ετοιμάζουμε τη Σύνοδο”, απόσπασμα από άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Contacts (no 76, σσ. 402-406), εν Λαός του Θεού. Δοκίμια ευχαριστιακής θεολογίας (μτφρ. μητροπ. Αττικής & Μεγαρίδος Νικοδήμος, έκδ. Σπορά, Αθήνα χ.χ. [1982], σσ.138-140).

-----
* Το motto στιχάκι εκ του Μελίτωνα Σάρδεων, Περί Πάσχα, εν Χ. Σκαρλακίδη, Άγιον Φώς. Το θαύμα της καθόδου του Φωτός της Αναστάσεως στον Τάφο του Χριστού (έκδ. Ελαία, Αθήνα 2017, σ. 157, σημ. 187).

ώ αγάπη, θεϊκή αγάπη...

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη προς τον άνθρωπον όλα τα μυστήριά Σου μάς τα χάρισες,
δωρεάν την χάριν στο βάπτισμα,
δωρεάν το χρίσμα,
δωρεάν το άγιόν Σου Σώμα και Αίμα,
δωρεάν και αυτόν τον Παράδεισόν Σου.

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη προς τον άνθρωπον άφησες τον ουρανόν και ήλθες και εφόρεσες ακάνθινον στέφανον και κρεμάστηκες επάνω στον Σταυρόν.

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη περιμένεις πότε να έλθωμεν κοντά Σου, που αντί να έλθωμεν εμείς, ήλθες Εσύ κοντά μας· ήλθες μέσα μας και διαφόρως εμφανίζεσαι στον καθένα μας. Και οράσαι, και ψηλαφίζεσαι, και θύεσαι, και τρώγεσαι, και πίνεσαι.

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη, άφες με να Σε πλησιάσω και να Σε γευθώ ολίγον από αυτήν Σου την αγάπη, που όλο καίει μέσα μου και δεν μπορώ να ησυχάσω και να σβήσω ολίγον την δίψαν μου.

«Και εγένετο εν τη καρδία μου η μνήμη του Θεού πύρ φλογίζον και εισδύνον εν τοις οστέοις μου».

Ώ!! Δίψα, δίψα, γλυκειά μου δίψα, πότε θα ξεδιψάσω; Που όσο και αν πίνω, τόσο και περισσότερον Σε διψώ, και διψώ και δεν μπορώ να Σε χορτάσω και να ξεδιψάσω, αλλά όλο και περισσότερον καίομαι από δίψα.

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που όσο και αν προσπαθώ να Σε γευθώ και να Σε χορτάσω, τόσο και περισσότερον βλέπω ότι Σε πεινώ, και όσο να Σε πλησιάσω, τόσο και περισσότερον βλέπω ότι μακράν Σου βρίσκομαι.

«Οι τρώγοντές με έτι πεινάσουσι, και οι πίνοντές με έτι διψήσουσι» (Σοφ. Σειρ. 24, 21).

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη προς εμάς τους ανθρώπους εφώναξες και διαρκώς φωνάζεις:

«Εγώ ειμί το φώς του κόσμου. Εγώ φώς εις τον κόσμον ελήλυθα» (Ιω. 8, 12· 12, 46).

Ώ!! Φώς, φώς προαιώνιον, φώς, γλυκύτατόν μου φώς, γλυκύτατόν μου φώς, φώτισον και εμένα το σκότος μου, διάλυσον, φώς μου, την πώρωσίν μου, την σκοτοδίνην μου.

Ώ!! Φώς, φώς, πότε θα Σε ξαναδώ και πάλιν;

Έλα, φώς, φώς της ψυχής μου· δεν έχω άλλην υπομονήν, δεν έχω.

Ώ!! Ψυχή μου, ψυχή μου, έως πότε θα έχης τα μάτια σου κλειστά; Που εγώ σού τα έκλεισα, με αυτήν μου την παρακοήν.

Ώ!! Ψυχή μου, ψυχή μου, πόσο σε αδίκησα, που όταν το ενθυμούμαι, που πάντοτε το ενθυμούμαι, ωσάν άλλος Πέτρος κλαίω πικρώς, με πικρότατα δάκρυα κλαίω.

Αλλά έλα και σύ προς το φώς, ας είσαι και τυφλή, και Αυτός, το φώς, θα Σού τα ανοίξη και θα Τον δής και πάλιν και ως άλλος Θωμάς θα βοήσης: «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου» (Ιω. 20, 28).

Ώ!! Αιώνια αλήθεια…

Παραφρονών ελάλησα, συγχωρήσατέ με.

Ύμνοι θείων ερώτων τινός αγιορείτου μοναχού του εικοστού αιώνος, υπό γ. Εφραίμ Κατουνακιώτου, τα νυν άγιος (έκδ. Ι. Ησυχαστηρίου «Άγιος Εφραίμ», Κατουνάκια Αγίου Όρους 2000, σσ. 306-307).

ώ έρωτας Χριστού

Ο άνθρωπος είναι ένα όν τραγικόν,

και το γεγονός τούτο τον καθιστά απροσάρμοστον

εις τον κόσμον εντός του οποίου ζή.*

Ώ!! Ερωτικό ξεχείλισμα της ασματικής νύμφης προς τον γλυκύτατον Νυμφίον της Ιησούν, που στόμα και μάτια ενώθησαν, έγιναν ένα στο ίδιο σώμα.

Τα μεν μάτια να αναλύονται, να λιώνουν σε ερωτικά δάκρυα χαράς.

Το δε στόμα σε ατέλειωτα ερωτικούς ύμνους ευχαριστίας, δοξολογίας προς τον Νυμφίον της Ιησούν.

Ο Θεός εν μέσω της δημιουργίας Του οράται, φανερώνεται μέσα στο άπειρον, μέσα στο αιώνιον, μέσα στο γλυκύτατον, το ακατανόητον της σοφίας Του, της αγάπης Του προς τον άνθρωπον, της αρμονίας Του απ' όλα τα κτίσματά Του, της δοξολογίας Του υπ' αυτών.

Τα πάντα, ορατά και αόρατα, επίγεια και ουράνια, παντού και πάντοτε, εμφαίνουν, φανερώνουν δοξολογίαν Θεού, αγαπην Ιησού, παρουσίαν Θεού.

*

Πνευματική όρασις

Μα πότε θα έλθη η ευλογημένη ημέρα, εκείνη η μεγάλη και επιφανής, που όλοι μαζύ, άνθρωποι και άγγελοι, θα ενωθούν εις δοξολογίαν Θεού, μέσα στο αιώνιον φώς!

Μέσα στην αιώνιον χαράν!

Μέσα στην πνευματικήν αρωματικήν γλυκύτητα!

Ώ, τί αιώνιος χαρά περιμένει τους χριστιανούς, ανεκδιήγητος χαρά· ώ έρωτας Χριστού· ώ, πνευματική μέθη που ανοίγει άλλα μάτια και βλέπεις την γλυκύτητα της φύσεως της δοξολογίας του Θεού!

Έφη το σεπτόν και σεβάσμιον στόμα: Έρχομαι και θα έρχομαι και παραλήψομαι υμάς προς εμαυτόν, ίνα όπως επ’ μοί και υμείς ήτε (Ιω. 14, 3).

Ώ, έρωτας του Ιησού, που θα τον βλέπουμε πρόσωπον προς πρόσωπον αιωνίως!

Ύμνοι θείων ερώτων τινός αγιορείτου μοναχού του εικοστού αιώνος, που σώθηκαν σε πρόχειρες σημειώσεις οι οποίες προορίζονταν για προσωπική του χρήση, υπό γ. Εφραίμ Κατουνακιώτου, τα νυν άγιος (έκδ. Ι. Ησυχαστηρίου «Άγιος Εφραίμ», Κατουνάκια Αγίου Όρους 2000, σσ. 307-308).

-----
* Το motto εκ του Νικολάου Μπερδιάγιεφ, Περί του προορισμού του ανθρώπου (μτφρ. μητροπ. Σάμου Ειρηναίου, έκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1950, σ. 88).

δεύτε ευωχηθώμεν

«Και την ημέραν του Αγίου Γεωργίου -«ανέτειλε το έαρ, δεύτε ευωχηθώμεν...»- είχε γίνει μεγάλη σύναξις, υπό τα πελώρια δέντρα, ανδρών και παιδίων και μικρών κορασίων, διά ν' απολαύσουν το θέαμα των αιπολικών χορών του Γιάννη και ολίγων αγροδιαίτων νέων και πανηγυριστών, κατελθόντων την δείλην από το βουνόν, όπου είχεν εορτασθή εις το εξωκκλήσιόν του ο Άγιος»

μεγΑλέξανδρος ο Παπαδιαμάντης λεγόμενος, Η νοσταλγία του Γιάννη (ένα αθησαύριστο διήγημα. Εισ.-επιμ.-σημ. Νίκος Σαραντάκος, έκδ. Ερατώ, Αθήνα 2014, σσ. 38-39).

αγάπην εσθίω

ἐλπίδα μὴ ἔχοντες
καὶ ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ *

Ο υποτακτικός φορτώνει τους λογισμούς του στις πλάτες του γέροντα, και ο ίδιος παραμένει ήσυχος και αμέριμνος. Ο γέροντας είναι το φώς των οματιών του. Ο δρόμος του υποτακτικού είναι η βασιλική οδός προς τα ουράνια.

Μπορεί να κουράζεται σωματικώς, αλλά σώζεται απ’ τον ανηλεή πόλεμο των λογισμών, και ελεύθερος σαν πουλί πετάει. Γιατί οι λογισμοί είναι οι δαιμονικές ενέργειες που συνταιριάζουν με τα πάθη του καθενός. Ο λογισμός εξαχρειώνει και ο λογισμός αποκαθαίρει. Στο τέλος, πράξη και λογισμός γίνονται ένα και το αυτό.

Εγώ είμαι δούλος και ο Κύριός μου μού είπε· κάνε το έργο σου, κι εγώ θα σε τρέφω· και από πού μη ρωτάς· είτε έχω, είτε κλέβω, είτε δανείζομαι, εσύ να μη ρωτάς· μόνο να εργάζεσαι, κι εγώ θα σε τρέφω· εγώ λοιπόν αν εργάζομαι τρώω απ’ τον μισθό μου· κι αν δεν εργάζομαι, τρώω αγάπη. [Αββά Σιλουανού]

Απ’ εδώ αρχίζει η εμπιστοσύνη προς τον Θεό, και κατ’ επέκταση προς το Γέροντα. Ο υποτακτικός χορταίνει από ψωμί αλλά και από αγάπη, χωρίς να νοιάζεται από πού προέρχονται αυτά τα αγαθά, από ποιούς προσωπικούς αγώνες.

«Αν είναι μπορετό, όσα βήματα κάνει ο μοναχός ή όσες σταγόνες πίνει στο κελλί του, τόσες φορές να έχει θάρρος και εμπιστοσύνη στους Γέροντες. Αν, βέβαια, δεν έχει κάποιο φταίξιμο απέναντί τους». [Αββά Σιλουανού].

Αλέξανδρος Κοσματόπουλος, Θηριομαχία (έκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2003, σσ. 65-66).

*

 

Δεύτε πιστοί επεργασώμεθα εν φωτί τα έργα του Θεού,
ως εν ημέρα ευσχημόνως περιπατήσωμεν·
πάσαν άδικον συγγραφήν αφ’ εαυτών,
του πλησίον αφελώμεθα,
μη τιθέντες πρόσκομμα τούτω εις σκάνδαλον·
αφήσωμεν της σαρκός την ευπάθειαν·
αυξήσωμεν της ψυχής τα χαρίσματα·
δώσωμεν ενδεέσιν άρτον,
και προσέλθωμεν Χριστώ εν μετανοία βοώντες·
Ο Θεός ημών
ελέησον ημάς.

-----
* Το motto εκ της προς Εφεσίους (β’ 12) επιστολής του Παύλου. Ανωτέρω δε στιχηρόν ιδιόμελον, εκ του εσπερινού της Παρασκευής της Α΄ εβδομάδος των Νηστειών, που ψάλλεται σε ήχο πλάγιο του Α΄.

δ' όσοι φρονούσιν εις ημάς μέγα

ΑΦΡΟΔΙΤΗ:

Πολλὴ μὲν ἐν βροτοῖσι κοὐκ ἀνώνυμος θεὰ κέκλημαι Κύπρις οὐρανοῦ τ' ἔσω• ὅσοι τε Πόντου τερμόνων τ' Ἀτλαντικῶν ναίουσιν εἴσω, φῶς ὁρῶντες ἡλίου, τοὺς μὲν σέβοντας τἀμὰ πρεσβεύω κράτη, 5 σφάλλω δ' ὅσοι φρονοῦσιν εἰς ἡμᾶς μέγα. ἔνεστι γὰρ δὴ κἀν θεῶν γένει τόδε• τιμώμενοι χαίρουσιν ἀνθρώπων ὕπο. δείξω δὲ μύθων τῶνδ' ἀλήθειαν τάχα. 

 ὁ γάρ με Θησέως παῖς, Ἀμαζόνος τόκος, 10 Ἱππόλυτος, ἁγνοῦ Πιτθέως παιδεύματα, μόνος πολιτῶν τῆσδε γῆς Τροζηνίας λέγει κακίστην δαιμόνων πεφυκέναι• ἀναίνεται δὲ λέκτρα κοὐ ψαύει γάμων, Φοίβου δ' ἀδελφὴν Ἄρτεμιν, Διὸς κόρην, 15 τιμᾶι, μεγίστην δαιμόνων ἡγούμενος, χλωρὰν δ' ἀν' ὕλην παρθένωι ξυνὼν ἀεὶ κυσὶν ταχείαις θῆρας ἐξαιρεῖ χθονός, μείζω βροτείας προσπεσὼν ὁμιλίας. τούτοισι μέν νυν οὐ φθονῶ• τί γάρ με δεῖ; 20 

ἃ δ' εἰς ἔμ' ἡμάρτηκε τιμωρήσομαι Ἱππόλυτον ἐν τῆιδ' ἡμέραι• τὰ πολλὰ δὲ πάλαι προκόψασ', οὐ πόνου πολλοῦ με δεῖ. ἐλθόντα γάρ νιν Πιτθέως ποτ' ἐκ δόμων σεμνῶν ἐς ὄψιν καὶ τέλη μυστηρίων 25 Πανδίονος γῆν πατρὸς εὐγενὴς δάμαρ ἰδοῦσα Φαίδρα καρδίαν κατέσχετο ἔρωτι δεινῶι τοῖς ἐμοῖς βουλεύμασιν. καὶ πρὶν μὲν ἐλθεῖν τήνδε γῆν Τροζηνίαν, πέτραν παρ' αὐτὴν Παλλάδος, κατόψιον 30 γῆς τῆσδε, ναὸν Κύπριδος ἐγκαθείσατο, ἐρῶσ' ἔρωτ' ἔκδημον, Ἱππολύτωι δ' ἔπι τὸ λοιπὸν ὀνομάσουσιν ἱδρῦσθαι θεάν. 

ἐπεὶ δὲ Θησεὺς Κεκροπίαν λείπει χθόνα μίασμα φεύγων αἵματος Παλλαντιδῶν 35 καὶ τήνδε σὺν δάμαρτι ναυστολεῖ χθόνα ἐνιαυσίαν ἔκδημον αἰνέσας φυγήν, ἐνταῦθα δὴ στένουσα κἀκπεπληγμένη κέντροις ἔρωτος ἡ τάλαιν' ἀπόλλυται σιγῆι, ξύνοιδε δ' οὔτις οἰκετῶν νόσον. 40 

ἀλλ' οὔτι ταύτηι τόνδ' ἔρωτα χρὴ πεσεῖν, δείξω δὲ Θησεῖ πρᾶγμα κἀκφανήσεται. καὶ τὸν μὲν ἡμῖν πολέμιον νεανίαν κτενεῖ πατὴρ ἀραῖσιν ἃς ὁ πόντιος ἄναξ Ποσειδῶν ὤπασεν Θησεῖ γέρας, 45 μηδὲν μάταιον ἐς τρὶς εὔξασθαι θεῶι• 

ἡ δ' εὐκλεὴς μὲν ἀλλ' ὅμως ἀπόλλυται Φαίδρα• τὸ γὰρ τῆσδ' οὐ προτιμήσω κακὸν τὸ μὴ οὐ παρασχεῖν τοὺς ἐμοὺς ἐχθροὺς ἐμοὶ δίκην τοσαύτην ὥστε μοι καλῶς ἔχειν. 50 

ἀλλ' εἰσορῶ γὰρ τόνδε παῖδα Θησέως στείχοντα, θήρας μόχθον ἐκλελοιπότα, Ἱππόλυτον, ἔξω τῶνδε βήσομαι τόπων. 

πολὺς δ' ἅμ' αὐτῶι προσπόλων ὀπισθόπους κῶμος λέλακεν, Ἄρτεμιν τιμῶν θεὰν 55 ὕμνοισιν• οὐ γὰρ οἶδ' ἀνεωιγμένας πύλας Ἅιδου, φάος δὲ λοίσθιον βλέπων τόδε. 

Η είσοδος της Αφροδίτης [πρβλ. κατά το στιχηρόν του Πάσχα: Δεύτε από θέας Γυναίκες ευαγγελίστριαι, καὶ τῇ Σιὼν εἴπατε· Δέχου παρ' ἡμῶν χαρᾶς (: ή, αράς! τουλάχιστον εδώ) εὐαγγέλια...] στην τραγωδία του Ευριπίδη Ιππόλυτος. Η οποία ταυτόχρονα μάς εισάγει σε όλη την κείμενη τραγωδία. Το κείμενο εκ του Euripidis fabulae (J. Diggle (ed.), vol. 1. Oxford: Clarendon Press, 1984).

αναζητώ στους νόστους του βλέμματός σου το φανέρωμά μου

«...ανάρρυσις ρυθμών η προσμονή σου και σε φωνάζω από τη θάλασσα

όταν η λαχτάρα μου κρουσταλλιάζη των χρόνων την αναίρεσι

ιδού φως υετίζον οι ζέφυροι συνοδοί σου ως εγγίζεις της έγνοιας τα έλυτρα».

Από την τελευταία ποιητική συλλογή του Β. Ν. Μπόνου, που εμφανίστηκε στα γράμματα το 1966 με τη συλλογή «Η άλως» και έχει έκτοτε παρουσιάσει πέντε ακόμη ποιητικά βιβλία.

ΠΟΙΗΣΗ Β. Ν. Μπόνος - Η ερωδύφις 

(Εκδόσεις Ταμύναι, σελ. 45)

TO BHMA * Προθήκες ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 16/05/1999

-----
* Το εν λόγω ξεροκόμματο αποτελεί τάχα μου δημοσιογραφική είδηση, δημοσιευμένη στην ως άνω καθημερινή εφημερίδα ως εικός από δεκαπενταετίας και βάλε και με εσφαλμένη την ένδειξη τομής των στίχων, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει ανατρέχοντας στο ως άνω link. Η ερωδύφις πια δεν αποτελεί την τελευταία συλλογή του όντως μεγάλου αυτού ποιητού. Κι αποτελεί εισέτι ζητούμενο να προβάλει το έργο του απ' την σκιά. Ταμύναι, βέβαια δεν είναι οι εκδόσεις, αλλά ο τόπος καταγωγής του ποιητού και τέλος πάντων έκδοσης του βιβλίου του, τα νυν Αλιβέρι! Για την διόρθωση όλων αυτών των ατοπημάτων, καθώς και την κατάληξη της υποτακτικής στο 'κρουσταλλιάζη', κατέστη αναγκαία η αναδημοσίευση εδωδά. Ο τίτλος του παρόντος αποτελεί στίχο από την ίδια συλλογή, βλ. στην συγκεντρωτική σήμερα έκδοση αυτόμελα, σ. 180, ενώ η δημοσιευμένη στροφή αλιεύεται σήμερα στην ίδια έκδοση στη σ. 165. Ο ίδιος.-

η παιδική ηλικία

[...] «Πότε νομίζεις ότι τελειώνει η παιδική ηλικία» την είχε ρωτήσει κάποτε, χρόνια αργότερα, μια φίλη. «'Οταν τη θάβουμε», είχε απαντήσει, «ας πούμε αυτή τη στιγμή». Και θυμήθηκε ένα ζεστό καλοκαιρινό βραδάκι που οι μεγάλοι κάθονταν στον μυρωδάτο κήπο πίνοντας δροσερά ποτά, κι εκείνη καθόταν στα γόνατα του θείου της του Λάκη που χάιδευε αφηρημένα τα μπουτάκια της και την έκανε ολόκληρη ν' ανατριχιάζει, κι ο φίλος του θείου του Λάκη, που τον λέγανε κύριο Αντουάν, είχε πεί: «'Α! Οι ενήλικοι! Οι ενήλικοι ils se croient eternels! Θεωρούν εαυτούς αιωνίους!». Κι ένιωσε τότε να την πνίγει άρωμα λουίζας και να ξεψυχάει εκεί, πάνω στα γόνατά του.

Τζίνα Πολίτη, «Η επιστροφή στη σάλα» στο: Επιστροφή. Τρία διηγήματα (έκδ. 'Αγρα, Αθήνα 2011, σσ. 32-33).

και τον άκουγαν να διδαχτούν

'Ετρεξαν τότε κοντά τα παιδιά,

η Γεωργίτσα κι ο Βασίλης

και τον άκουγαν να διδαχτούν.

'Εδειχνε προχωρώντας κι ονόμαζε τις τοποθεσίες.

Περπατούσανε στην Ελλάδα. Είδε την πατρίδα του

κι από μακριά τη χαιρετά.

Ν.Γ. Πεντζίκης, Ο πεθαμένος και η ανάσταση (26.8.1938).

ηνάλωσα τον βίον

εκακώθην και εταπεινώθην 

έως σφόδρα, 

ωρυόμην από στεναγμού της καρδίας μου *

Τοις πάθεσιν ηνάλωσα τον βίον τον ένθεον,

Δέσποτα,

και όλως τοις πταίσμασι,

δεινώς μαστιζόμενος, κατέφυγόν σοι∙

Οικτείρησόν με δέομαι.

Τροπάριο της ς' ωδής του Κανόνος της Κυριακής Δ' των Νηστειών. Εκ του Τριωδίου.


----- 
* Στο motto, ένα ψαλμικό (εκ του λζ') στιχάκι.-

ύπαρ

Το Πέραν δεν είναι ο νιπτήρας, είναι το νερό. 

                                     Το Πέραν δεν έρχεται. Το Πέραν πηγαίνει. *

Ι 

άνθησις παράδοξος της αμπέλου επί τα κύματα και όνειρος

ο γευόμενος ομόστολος του αναπεσόντος και κοιμηθέντος

και θεμέλιο το τάξιμο και πλαντάζει ο νιούτσικος

καμάρι π' έχει η θάλασσα κι ένα δεντρί δεν έχει για ν' ακουμπά ο γεμιτζής στο πέλαγος

ότι στρατιαί ελαύνουν επί την ατείχιστον

οι άκρες χωρίς πιστούς και η αμαρτία αρδεύει τον θάνατο

Β.Ν. Μπόνος, αυτόμελα (Ταμύναι 2004, σ. 127).

----- 
* Στο motto δυό φρασούλες ενδιεκτικές της σχάσης, στο: Γιώργος-'Ικαρος Μπαμπασάκης & Ελεάννα Μαρτίνου, Σχέση / Σχάση (έκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2015, σσ. 69, 65).

ήκω Διός παις...

Ημείς εκ πορνείας ου γεγεννήμεθα∙ ένα πατέρα έχομεν, τον Θεόν. Είπεν ουν αυτοίς ο Ιησούς∙ Ει ο Θεός πατήρ υμών ηγαπάτε αν εμέ∙ εγώ γαρ εκ του Θεού εξήλθον, και ήκω.

Εκ του κατά Ιωάννην, τω Σαββάτω της Δ΄ από του Πάσχα εβδομάδος (η΄ 41-42) του Πεντακοσταρίου. Ο τίτλος, όμως, εκ του πρώτου στίχου των Βακχών του Ευριπίδη. Ο ίδιος.