εκυμηθι

ΕΚΥΜΗΘΙ. Κατ' εξοχήν χριστιανική έκφραση του «απέθανε». Συναντάται όμως και στους αρχαίους συγγραφείς· ήδη στον Όμηρο μεταφορικά με τη σημασία του «αποθνήσκω»· «κοιμήσατο χάλκεον ύπνον» (Ιλ. Λ 41). Η προσδοκία της ανάστασης των νεκρών καθιέρωσε στα χριστιανικά χρόνια την πεποίθηση ότι θάνατος δεν σημαίνει τέλειος αφανισμός ψυχής και σώματος αλλά κοίμηση προσωρινή του ανθρώπου ώς τη Μέλλουσα Κρίση. «Διά τούτο και αυτός ο τόπος κοιμητήριον ωνόμασται, ίνα μάθης ότι οι τελευτηκότες ου τεθνήκασι, αλλά κοιμώνται και καθεύδουσι».

[…] Τα «λάθη» είναι πολύ γνωστές περιπτώσεις του γλωσσικού φαινομένου που λέγεται γιωτακισμός. Δεν οφείλονται μόνο στην αμάθεια και στην αδιαφορία του γραφέα. Έχουν σχέση και με τον προφορικό λόγο και τα γλωσσικά ιδιώματα.

[…] Επιδράσεις της μικρογράμματης γραφής στη μεγαλογράμματη είναι συχνές στη μεσαιωνική ελληνική γραφή, από τα τέλη του 9ου αι. κυρίως ώς τις αρχές του 11ου αι.

*

Στην Αίγυπτο επικρατεί άλλος τύπος· «εκοιμήθη ο μακάριος», είναι όμως παλαιότερος του προηγουμένου. Και οι δύο αναφέρονται σ' ένα γεγονός, στον θάνατο. Γι' αυτό μετά το όνομα του νεκρού ακολουθεί ο χρονικός προσδιορισμός της κοίμησής του. Και η επιγραφή τελειώνει.

*

Στην περίπτωση που ο χρονικός προσδιορισμός περιέχει μόνον μήνα και ημερομηνία, η αναφορά στην ημερομηνία δεν γίνεται πάντοτε με τη χρονική δοτική, π.χ. «απριλίω η΄», αλλά με την εμπρόθετη αιτιατική πληθυντικού «εις τας» ή σπανιότερα ενικού «εις την». Και οι δύο είναι μορφές της δημοτικής γλώσσας. Εμφανίζονται στον 9ο-10ο αι. που είναι περίοδος γενικότερων μεταλλαγών της ελληνικής γλώσσας.

*

Ώστε, «εκοιμήθη ο δούλος του Θεού Κωνσταντίνος μηνί Νοεμβρίω ογδόη στυκα΄ (=912)». […] Γιατί τάχα πρότεινε τούτη την ανάγνωση; Καταλάβαινε πολύ καλά πως μια άλλη εκδοχή «εκοιμήθη ο δούλος του Θεού Κωνσταντίνος μηνί Νοεμβρίω εις την κα΄», ανταποκρινόταν καλύτερα στα δεδομένα. […] Κατηφόρισαν προς τη λίμνη, όπου το νερό ήταν πολύ σκοτεινό για να καθρεφτίσει τα πλατάνια.

Χαράλαμπος Μπακιρτζής, Πεζά κείμενα με τίτλο Αρχαιολογικαί μελέται (έκδ. Β΄ επαυξημ. Άγρα, Αθήνα 1993, σσ. 11-12 και 23, 15, 16, 20, 20-21).