Σε μισόν αιώνα, ώς τις αρχές του 20ου αι., η πόλη [της Σαλονίκης] είχε μεταμορφωθεί, αφ' ενός με τις παρεμβάσεις των ευρωπαϊκών δυνάμεων και αφ' ετέρου με την πολιτική εξευρωπαϊσμού, που ακολουθούσε τότε η Πύλη, σε προκεχωρημένο ευρωπαϊκό φυλακείο. Ένδεικτικά των δύο αυτών τάσεων γεγονότα αμέσως μετά τα μέσα του 19ου αι., είναι πρώτα η αγορά των Ειδώλων (Incantadas) από τον E. Miller, αναγλύφων της νότιας στοάς του ρωμαϊκού Φόρου, που έμεναν μέχρι τότε όρθια μέσα στην αυλή ενός εβραϊκού σπιτιού, και η μεταφορά τους το 1865 στη Γαλλία και ύστερα η κατεδάφιση του θαλάσσιου τείχους της Θεσσαλονίκης, που προγραμμάτισε η τουρκική διοίκηση το 1864 στα πλαίσια μιας πολιτικής εξευρωπαϊσμού και άρχισε να πραγματοποιείται το 1866. Αργότερα η κατεδάφιση επεκτάθηκε και στα πεδινά τμήματα του ανατολικού και δυτικού τείχους.
*
Μετά την επιστροφή του [Πέτρου Παπαγεωργίου (1859-1914)] από τη Γερμανία στη Μακεδονία, ενώ διατήρησε τα φιλολογικά του ενδιαφέροντα, άρχισαν οι επιγραφικές εργασίες να πληθαίνουν αισθητά. Ένα τεράστιο υλικό, που προερχόταν από την κατεδάφιση των τειχών της Θεσσαλονίκης, όπου ήταν εντειχισμένες οι ρωμαϊκές επιγραφές, κίνησε το ενδιαφέρον του […].
*
[Ο ίδιος γράφει στην Εικονογραφημένη Εστία του Δροσίνη το 1892:] Προ μηνός όλου περιεφέρετο παρ' ολίγοις τισί των πολιτών λόγος περί αρχιερατικού τάφου κεκρυμμένου εν τω τζαμίω της αγιάς Σοφίας, ού η μεγάλη πυρκαϊά του 1890 σπουδαίως έβλαψεν πάντα τα άλλα μέρη πλην του εν τω θόλω ονομαστού και περικαλλούς ψηφιδωτού του ανήκοντος εις τον Στ΄ αιώνα. Βεβαιότερά τινα εγένοντο γνωστά προ δύο εβδομάδων: κατάδικοι, ελέγετο, αναβιβασθέντες εις τον μιναρέν του τζαμίου, όπως καθαρίσωσιν αυτόν από των πετρών και χωμάτων, άτινα κατά την πυρκαϊάν και μετ' αυτήν εκάλυψαν την είσοδον και την κοχλιοειδή κλίμακα, παρετήρησαν εν τω επί της άκρας κορυφής κυπέλλω (κοινώς τσανάκ), αφ' ού άλλοτε ηκούετο του ιμάμη η προς τον Αλλάχ προσευχή, πλάκα εγγεγραμμένον έχουσαν το όνομα «Γρηγορίου αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης» και το έτος 1360·
επειδή δε κατά το έτος τούτο απέθανεν ο αρχιεπίσκοπος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ού η ημετέρα πόλις έχει το τίμιον λείψανον, το μόνον εκ των πολλών και πολυτίμων κειμήλιον της καείσης μητροπολιτικής εκκλησίας του αγίου Δημητρίου ως εκ θαύματος περισωθέν, ευλόγως υπετέθη ότι η πλάξ, καίπερ παραδόξως μη μνημονεύουσα το επώνυμον, ανήκει εις τον τάφον Γρηγορίου του Παλαμά, όστις κατά την μαρτυρίαν του Φιλοθέου πατριάρχου έκειτο προ της κατακτήσεως εν τω δεξιώ του αγίου Βήματος της πάλαι μητροπολιτικής εκκλησίας της αγίας Σοφίας. [...]
Χαράλαμπος Μπακιρτζής, Πεζά κείμενα με τίτλο Αρχαιολογικαί μελέται (έκδ. Β΄ επαυξημ. Άγρα, Αθήνα 1993, σσ. 130, 134, 138-139).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου