κάποιου είδους φωνή

Για δες λοιπόν τις καθημερινές τους δαπάνες·
θα βρείς στους λογαριασμούς τους ότι ξοδεύουν πολλά
και αφειδώς, αλλά για τον εαυτό τους τίποτα,
και εννοώ τη φροντίδα του δαίμονά τους,
που τίποτ' άλλο δεν είναι παρά η αφοσίωση στη φιλοσοφία.*

Κάποιος τύραννος ρώτησε [τον Αρίστιππο, ιδρυτή της Κυρηναϊκής σχολής
και αυτοπροσδιοριζόμενο μαθητή του Σωκράτη]
σε τί τον είχε ωφελήσει η τόσο εκτενής
και μακρά ενασχόλησή του με τη φιλοσοφία. Ο Αρίστιππος απάντησε:
«Στο να μπορώ να μιλάω με όλους τους ανθρώπους ήσυχος
και χωρίς φόβο».**

[...] οι μάντεις, όταν δέχονται οιωνούς, ακούν κάποια φωνή την οποία συχνότατα συλλαμβάνουν με τα αυτιά τους και για την οποία δεν έχουν αμφιβολία ότι προέρχεται από ανθρώπινο στόμα. Ο Σωκράτης όμως δεν είπε ότι άκουσε κάποια φωνή, αλλά «κάποιου είδους φωνή», και απ' τον προσδιορισμό αυτό αμέσως καταλαβαίνεις ότι δεν πρόκειται ούτε για συνηθισμένη ούτε για ανθρώπινη φωνή. Αν ήταν τέτοια, άσκοπος θα ήταν ο χαρακτηρισμός «κάποιου είδους», και μάλλον θα έλεγε απλώς «μία φωνή» ή «τη φωνή κάποιου», όπως λέει εκείνη η εταίρα στον Τερέντιο: μού φάνηκε ότι άκουσα τη φωνή του στρατιώτη.

Αν κάποιος όμως λέει ότι άκουσε «κάποιου είδους φωνή», είτε αγνοεί από πού προέρχεται, είτε τού δημιουργεί κάποια αμφιβολία, είτε υποδεικνύει ότι έχει κάτι το ασυνήθιστο και μυστηριώδες, όπως περιέγραφε ο Σωκράτης εκείνη τη θεϊκής προέλευσης φωνή που άκουγε, όποτε η στιγμή ήταν κατάλληλη.

Εγώ, από πλευράς μου, νομίζω επίσης ότι δεν προσλάμβανε τα σημάδια του δαίμονα μόνο με τ' αυτιά του, αλλά και με τα μάτια του. Γιατί αναφέρει συχνότερα ότι τού παρουσιάζεται κάποιο θεϊκό σημάδι, παρά ότι ακούει τη φωνή.

Αυτό το σημάδι θα μπορούσε να είναι και η μορφή του ίδιου του δαίμονα, την οποία μόνος ο Σωκράτης μπορούσε να διακρίνει, όπως ο ομηρικός Αχιλλέας την Αθηνά. Νομίζω πως οι περισσότεροί σας με πολύ δισταγμό θα πιστεύατε αυτό που μόλις είπα και απορείτε που η μορφή του δαίμονα εμφανίζεται στον Σωκράτη.

Αντιθέτως, οι Πυθαγόρειοι εκπλήσσονταν πολύ με όποιον ισχυριζόταν ότι δεν είχε δεί ποτέ του δαίμονα, και για την πληροφορία αυτή είναι νομίζω επαρκής μάρτυρας ο Αριστοτέλης. Άλλωστε, αν μπορεί οποιοσδήποτε ν' αποκτήσει τη δυνατότητα να δεί κάποια θεϊκή μορφή, γιατί να μην μπορεί να συμβεί αυτό πρωτίστως στον Σωκράτη, τον οποίο το ύψος της σοφίας του τόν είχε εξισώσει με οποιαδήποτε μεγάλη θεότητα;

Γιατί δεν υπάρχει τίποτε που να μοιάζει περισσότερο σε θεό ή να τον ευχαριστεί πιο πολύ, από έναν άνδρα τέλεια αγαθό στην ψυχή, που όσο υπερέχει απ' τους υπολοίπους ανθρώπους, τόσο απέχει απ' τους αθανάτους θεούς.

[...] ακριβώς αυτό σε διδάσκει ο Όμηρος γι' αυτόν τον Οδυσσέα,
με το να τον παριστάνει πάντοτε συνοδευόμενο από τη σωφροσύνη
την οποία κατά ποιητική σύμβαση ονόμαζε «Αθηνά».***

Απουλήιος, Το δαιμόνιον του Σωκράτη (μτφρ.-εισαγ.-σημ. Γ. Ανδρικόπουλος, έκδ. Ροές, Αθήνα 2019, σσ. 67-69). - Το motto εκ του ιδίου (όπ., σσ. 72, 83). - Και η κατακλείδα ομοίως (ό.π., σ. 78).