καλλιγραμμάτων ή καλλιγραφημάτων

Ο Απολλιναίρ, για όποιον δεν τόν έχει ακουστά, ήταν ένας από τους πάπες της μοντέρνας ποίησης, ένας από τούς εισηγητές των «calligrammes» (καλλιγραμμάτων ή καλλιγραφημάτων) τον εικοστό αιώνα, μιας οπτικοποιημένης ποίησης κατασκευασμένης από λέξεις που σχηματίζουν διάφορα καλλίγραμμα σχέδια, μορφές ή αντικείμενα, μιάς ποίησης που την ονομάζουν «συγκεκριμένη» («poésie concrète»).

Η πρακτική αυτή τού Απολλιναίρ δεν ήταν καινούργια εφεύρεση, είχαν προηγηθεί στ' αρχαία χρόνια οι Αλεξανδρινοί με διάφορα παρόμοια «καλολογικά» πειράματα, σχολαστικά κι άψυχα τα περισσότερα, περιττά κι αχρείαστα στην Ποίηση.

Στην εποχή μας μετά τον Απολλιναίρ θα ακολουθούσαν άλλοι νεώτεροι ποιητές, άλλοτε με περισσότερο, συχνότερα όμως με λιγότερο πετυχημένους πειραματισμούς. Κάποιοι άλλοι αργότερα θα φτάσουν να δίνουν ακόμη και οδηγίες προς τούς αναγνώστες πώς να αναδιπλώσουν, να τσακίσουν τη σελίδα τού ποιήματος, ώσπου να απομείνει ορατό στο άσπρο χαρτί μόνο ένα βροντερό χαλκούνι ή λαμπαδιαστό πυροτέχνημα, μια λέξη ή φράση που αποτελούσε το καταστάλαγμα, το συμπέρασμα ή τη σημαντικότερη αράδα κατά τη γνώμη τού ίδιου τού ποιητή.

Υπερβολές, θα πεί κανείς, και θά 'χει δίκιο. Κακόγουστες υπερβολές και κουφότητες, όπως και πολλά άλλα από τα μοντέρνα λογοτεχνικά καμώματα, φτασμένα ώς εκεί όπου ξεκινά ο κατακρημνισμός τής στοχαστικής και φιλάνθρωπης Ποιήσεως. Άβυσσος η ανθρώπινη ψυχή, πού να βρεθεί το σκαντάγιο που θα τήνε βυθομετρήσει;

Παναγιώτης Κουσαθανάς, Φιορούλα (έκδ. Ίνδικτος, Αθήνα 2023, σσ. 119-120).