υποταγή σε κανονισμούς

'Ηδη στην Πολιτεία μάς εκπλήσσει δυσάρεστα και μάς απωθεί εκείνη η λεπτομερώς επεξεργασμένη υποταγή σε κανονισμούς, με την βοήθεια της οποίας ο φιλόσοφος σκέφτεται να κυριαρχήση στην ψυχή των πολιτών του· σε τελική ανάλυση, όμως, είναι κατανοητή: στο μοναστήρι αρμόζει ο μοναστικός κανονισμός. Στους Νόμους όμως, αυτή η ίδια υποταγή σε κανονισμούς προκαλεί ακόμη αλγεινότερη εντύπωση γιατί παύει να θεωρήται μέσον και γίνεται σκοπός. Στην Πολιτεία τυχόν παρακοή σε εξωτερικές επιταγές έχει δευτερεύουσα σημασία: κάθε λάθος μπορεί να διορθωθή και κάθε παράλειψη μπορεί να καλυφθή από την ζωντανή σοφία του φιλοσόφου, η οποία υπερισχύει κάθε εξωτερικής επιταγής.

Απεναντίας, στους Νόμους η υποταγή στους κανονισμούς είναι το παν· εάν ο νομοθέτης παραλείψη ή παραμελήση το παραμικρό ανοίγει τον δρόμο σε μελλοντικούς νεωτερισμούς, οι οποίοι καταστρέφουν την σταθερότητα της νομοθεσίας. Εάν, για παράδειγμα, επιτρέψη την ελάχιστη παρέκκλιση από τα καθιερωμένα πρότυπα της μουσικής και της ποιήσεως, η κρίση των πολιτών τείνει σε ανεξαρτησία, η οποία αποτελεί την πηγή της ανυπακοής: η αταξία στην μελωδία προκαλεί αταξία στις σκέψεις, στα αισθήματα, σε όλη γενικώς την ατομική και κοινωνική ζωή. Για να παραμείνη η νομοθεσία αταλάντευτη, πρέπει να είναι ακριβής σε όλες της τις λεπτομέρειες: άπαξ διά παντός ορίζει πώς πρέπει να τραγουδά και να εκφράζεται ο ποιητής.

Ευγένιος Τρουμπετσκόϊ, Η κοινωνική ουτοπία του Πλάτωνος (μτφρ. Δ. Τριανταφυλλίδης, έκδ. Αρμός, Αθήνα 1999, σσ. 187-188).