έτερόν τι για την Αγιά Σοφιά

Αρκεί να έχουμε σταθεί, έστω και μια φορά, στο "ναό των ναών", στην Αγία Σοφία, στην Κωνσταντινούπολη, ακόμη και σήμερα, που βρίσκεται σ' αυτή την κατάσταση ερημιάς και κένωσης, για να γνωρίσουμε με όλη μας την ύπαρξη πως ο ναός και η εικόνα γεννήθηκαν και ανατράφηκαν μέσα στη ζωντανή εμπειρία του ουρανού, σε κοινωνία με την "ειρήνη και χαρά εν Πνεύματι Αγίω" (Ρωμ. 14,17).

π. Αλέξανδρος Σμέμαν, Ευχαριστία. Το μυστήριο της Βασιλείας (μτφρ. Ι. Ροηλίδης, έκδ. Ακρίτας 2009 (3η βελτιωμένη), σ. 65).

αι κεν τι φόως γένηαι

...Κύριε, έθεσες εντός μου σπέρμα όχι θανάτου αλλά φωτός.

"Τεύκρε, αγαπητή κεφαλή, υιέ του Τελαμώνος, άρχον των στρατιωτών, εξακολούθει να ρίχνης τοιουτοτρόπως, μήπως γείνης φως τι εις τους Δαναούς και εις τον πατέρα σου Τελαμώνα, ο οποίος σ' έτρεφε μικρόν όντα, και σε περιεποιήθη εν τω οίκω του, αν και ήσο νόθος· τούτον και μακράν όντα δόξασον. εις σε δ' εγώ φανερά θα είπω όπως και θα γείνη χωρίς άλλο· εάν μοι δώση ο αιγίοχος Ζευς και η Αθηνά να καταστρέψω την καλοκτισμένην πόλιν της Ιλίου, εις πρώτον σε μετ' εμέ θα εγχειρίσω τιμητικόν δώρον, ή τρίποδα ή δύο ίππους με το άρμα αυτό ή γυναίκα, η οποία θα σού αναβαίνη εις την αυτήν κλίνην". (Θ 281-291)

Απόλογος του στρατηγού Αγαμέμνονα προς τον ικανό μαχητή Τεύκρο, τον αδελφό του Αίαντα του Τελαμώνιου.


[στο πρωτότυπο έχει ως εξής:]

"Τεύκρε, φίλη κεφαλή, Τελαμώνιε, κοίρανε λαών,
βάλλ’ ούτως, αι κεν τι φόως Δαναοίσι γένηαι
πατρί τε σω Τελαμώνι, ό σ' έτρεφε τυτθόν εόντα,
και σε νόθον περ εόντα κομίσσατο ώ ενί οίκω·
τον και τηλόθ' εόντα ευκλείης επίβησον.
σοι δ' εγώ εξερέω ως και τετελεσμένον έσται·
αι κεν μοι δώη Ζεύς τ' αιγίοχος και Αθήνη
Ιλίου εξαλαπάξαι ευκτίμενον πτολίεθρον,
πρώτω τοι μετ’ εμέ πρεσβήιον εν χερί θήσω,
ή τρίποδ' ηέ δύω ίππους αυτοίσιν όχεσφιν
ηέ γυναίχ', ή κεν τοι ομόν λέχος εισαναβαίνοι".

φίλη κεφαλή = προσφιλής τοις 'Ελλησι προσφώνησις
ούτως = όπως μέχρι τούδε
φόως = δύο σημασίας έχει ενταύθα, την της σωτηρίας ως προς τους Δαναούς και την της χαράς, ή δόξης δια τον Τελαμώνα
νόθος = είναι ο εκ παλλακίδος υιός αντιτιθέμενος προς τον γνήσιον υιόν τον εκ νομίμου συζύγου
κομίζω, κομέω = θεραπεύω, περιποιούμαι
τηλόθι και τηλού = μακράν
ευκλείη (ευκλεής) = εύκλεια
επίβησον = μεταβ. αόρ. του επιβαίνω
επιβίβασον εις εύκλειαν = δόξασον
αιγίοχος = ο έχων την αιγίδα. Αιγίς ήτο η ασπίς του Διός, σύμβολον θυέλλης και καταιγίδος
ευκτίμενος (κτίω, κτίζω) = εύκτιστος, καλοκτισμένος
τοι = όχι σοι, διότι η έμφασις κείται εν τω πρώτω
πρεσβήιον = αντί πρεσβείον εκ του πρέσβυς = γέρας
τρίπος και τρίπους –οδος = κυρίως ήτο επίθετον, είτα ουσιαστικώθη. 'Ητο λέβης έχων συμφυείς εαυτώ πόδας τρεις. Εχρησίμευεν εις θέρμασιν ύδατος
ομόν = το αυτό
τοι = χαριστική δοτική του εισαναβαίνοι
λέχος και λέκτρον = κλίνη, στρώμα. Εκ ρ. λεχ του λέγω = πλαγιάζω


(απόδοση, υπό Α.Ξ. Καραπαναγιώτου (1893), έκδοση βασισμένη στην Ιλιάδα του J. La Roche.)

'Αλλο απόσπασμα από το ίδιο έργο εδωδά.

-----
To motto του παρόντος αποτελεί στίχο από την 3η ωδή στο: Πωλ Κλωντέλ, Πέντε μεγάλες ωδές και ένας 'Υμνος για να χαιρετίσουμε τον καινούργιο αιώνα (μτφρ. Μ. Ζουμπούλη – Ε. Μόσχος, έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2000, σ. 103).

περήφανος σαν το μουνί σου ο κόσμος

Ελένη είναι ο τρόπος να περιπατής στο άγριο δάσος

να μην φοβάσαι τον λύκο, τ' αγκάθια να μην σε τρυπάνε

ν' ακολουθής στο τρέξιμο το πιο γοργό ζαρκάδι, να το προφτάνης

να το κυττάς κατάματα, στα μάτια της Ελένης

Ηλίας Λάγιος, Ο τελικός κύκλος (V) ένα εκτενές ποίημα για την Ελένη Δράκου, όπως δημοσιεύθηκε στο περιοδ. Ποίηση (τ. 17, 2001, σ. 161). Στον τίτλο του παρόντος ο στίχος IV 23.

για τον ποιητή

Επικρίνουν πολλοί τον ποιητή για τον ερμητικό χαρακτήρα της τέχνης του και για την αδιαφορία του απέναντι στους ανθρώπους που τον περιτριγυρίζουν. Η γυναίκα του ποιητή απαντά: Γνωρίζω ότι το κλείσιμο αυτό στον εαυτό του τού είναι αναγκαίο. Πάει καιρός τώρα που όλη η ζωή του είναι στραμμένη προς τα μέσα. Και κατά την άποψή μου έχει αποκτήσει αυτή την εσωτερικότητα. Και ο ποιητής απαντά: Η πρόθεσή μου είναι να 'μαι χρήσιμος και πιστός στο χρέος μου. Πρώτο μου χρέος είναι ο Θεός και το έργο που μού ανέθεσε να κάνω είναι να ενώσω τα πάντα μ' αυτόν. Θεώρηση του Κλειστού Σπιτιού [ενν. της 5ης αυτής Ωδής], όπου τα πάντα είναι στραμμένα προς τα μέσα και το κάθε πράγμα προς τους άλλους, σύμφωνα με το πρόσταγμα του Θεού. Η ευσπλαχνία μου συμπορεύεται με το μέτρο του Σύμπαντος, είναι καθολική, αγκαλιάζει τα πάντα και όλα τού είναι αναγκαία. Για να είναι ικανός να τα βάλει μέσα του όλα αυτά, θα πρέπει ο ποιητής ο ίδιος να είναι ερμητικός, κατά μίμηση του Σύμπαντος, που ο Θεός το δημιούργησε ανεξάντλητο και τέλειο. Μάθετε να είστε ερμητικοί, όπως εγώ. Το φως είναι από μέσα και τα σκοτάδια είναι έξω. Ο ποιητής αναθυμάται εκείνη την κλειστή εκκλησιά όπου παλαιότερα συνάντησε το Θεό...

[από την περίληψη της 5ης Ωδής]

Πωλ Κλωντέλ, Πέντε μεγάλες ωδές και ένας 'Υμνος για να χαιρετίσουμε τον καινούργιο αιώνα (μτφρ. Μ. Ζουμπούλη – Ε. Μόσχος, έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2000, σ. 151).


-----
Από το ίδιο έργο ένα άλλο απόσπασμα εδωδά.

Krishti ungjall

Είναι μάλλον να απορεί κανείς πώς γίνεται το θαύμα να υπάρχουν ακόμα στην Ελλάδα τόσοι άνθρωποι που συνάζονται στις εκκλησιές, έστω και τη νύχτα της Ανάστασης μονάχα. Πώς αντιστέκεται ακόμα η Ελλάδα και επιμένει, ύστερα από την τόση προσπάθεια που γίνεται για να περιφρονήσουν οι άνθρωποι και να βδελυχθούν το θεσμό της Εκκλησίας και τους εκπροσώπους του.

Φαίνεται πως κάτι πληροφορεί όλους μας βαθιά ότι δεν είναι δυνατό τα ουσιώδη της ζωής και των ελπίδων μας να ταυτίζονται με την εφήμερη αναξιότητα ανθρώπων που τα εκπροσωπούν. Αν η Ανάσταση δεν είναι σύμβολο αλλά γεγονός, αν μπορεί ο άνθρωπος να αντλεί την ύπαρξη όχι απο τη θνητή φύση αλλά από τη σχέση, αν ο έρωτας υπερβαίνει τη φύση και διαιωνίζει την ύπαρξη πέρα από το θάνατο, αυτή η ελπίδα δεν αναστέλλεται από την όποια αναξιότητα των ανθρώπων που μηχανικά την κηρύττουν.

Αυτή την ελπίδα ψηλαφούμε στον αναστάσιμο όρθρο, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, μα την ψηλαφούμε όλοι, άξιοι και άδικοι πιστοί και άθεοι, τελώνες και άγιοι. Εκεί, στο πανηγύρι της Ανάστασης, όπου οι πρώτοι και έσχατοι, πλούσιοι και πένητες, εγκρατείς και ράθυμοι, τρυφούν οι πάντες. Ο οικοδεσπότης λέει: «Εισέλθετε πάντες». Αυτός καλεί και αυτός: «δέχεται τον έσχατο καθάπερ και τον πρώτον... Και τον ύστερον ελεεί και τον πρώτον θεραπεύει κακείνω δίδωσι και τούτω χαρίζεται και τα έργα δέχεται και την γνώμην ασπάζεται και την πράξιν τιμά και την πρόθεσιν επαινεί. Ουκούν, εισέλθετε πάντες».

δια χειρός Χρ. Γιανν. (δημοσιεύτηκε στη: Ρουμελιώτικη Εστία (αρ.φυλ.74, Μάρτιος-Απρίλιος 2007) με τίτλο: Τρυφή των πάντων). Απόσπασματα από το ίδιο άρθρο Ι και ΙΙ.


χαρισμένο
σε κείνους που διακρίνουν τo ζητούμενο αλλά και σ' όλους όσους επιμένουν στην λειτουργική πράξη της εκκλησίας.



-----
Οι λέξεις στον τίτλο του παρόντος προφέρονται "Κρίστι ουνγκιάλ". Δηλαδή Χριστός Ανέστη στα αλβανικά. Σήμερα, της αποδόσεως, το λέμε για τελευταία φορά. (Από το βιβλίο του Αναστασίου, Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός, έκδ. Μαΐστρος, Αθήνα 2007).

όταν τελούμε την Ευχαριστία

'Οταν τελούμε την Ευχαριστία,
εορτάζουμε τη νίκη του σαρκωθέντος,
σταυρωθέντος και
αναστάντος Κυρίου,
επί των αθέων ή παράλογων ή δαιμονικών δυνάμεων της Ιστορίας·
ομολογούμε και προφητεύουμε
«τους καινούς ουρανούς και την καινήν γην»,
ως την ήδη πραγματοποιηθείσα επαγγελία του Θεού (Β' Πετρ. 3,13),
ως το μόνο όντως καινό γεγονός
που ποιεί καινά τα πάντα,
εντός του οποίου πολιτευόμαστε.

π. Μιχαήλ Καρδαμάκης, Μετάληψις πυρός. Λειτουργία και Ευχαριστία της Εκκλησίας (έκδ. Εν πλω, Αθήνα 2009, σσ. 21-22).

"Μόνον όταν υπάρχει η ένταση τα μάτια κολακεύονται και θεωρούν τις πλευρές του κυλίνδρου κατακόρυφες και τις πλευρές του στύλου ευθύγραμμες".

Π. Μιχελής, Σχόλιο στις οπτικές διορθώσεις της κλασικής τέχνης (1951).


-----
Το σχόλιο αυτό εφαρμόζεται και στους στύλους του Παρθενώνα. Ο ίδιος.