θ’ ακούσης σε λίγο μέσα σου τη μουσική του συναισθήματος

Σ' έπιασα με κάποιο φίλο
Εύα να μού τρώς το μήλο.*

Η νεώτερη ποίηση έχει καταργήσει τη ρυμοτομία, θα μπορούσα να πώ, αντικαθιστώντας την με την αρμονία του χώρου. Ο χώρος αυτός δεν έχει κάν νοητά σύνορα, έχει όμως σχεδόν απτές προεκτάσεις. Είναι χώρος ψυχικός και ονειρικός.

Υπάρχουν πάντοτε μέσα σε τούτο κάποιες αφετηρίες και όταν ο ποιητής κατορθώση να υποτάξη το υλικό του, υποτάζει εύκολα και τη συγκίνηση του αναγνώστη του. Και είναι η πιο σίγουρη υποταγή γιατί οι σχέσεις ποιητή και αναγνώστη στηρίζονται στην αλληλοδιείσδυση που πραγματώνεται με την υποβολή της διαθέσεως.

Ο έρρυθμος λόγος που στην ποίηση της παράδοσης γίνεται ο συνεκτικός δεσμός ανάμεσα στο έλλογο περιεχόμενο του ποιήματος και στο συναίσθημα που εκτελεί το έργο του πορθμέα προς τη συνείδηση, στη νεώτερη ποίηση είναι σχεδόν περιττός. Στη νεώτερη ποίηση, το μέτρο, τη ρίμα, τον άψογο στίχο αναπληρώνει η μαγεία των λέξεων. Και πολλές φορές κι αυτή η μαγεία που κράτησε αιχμαλωτισμένο τον Μαλλαρμέ, αναπληρώνεται από τη συνδυαστική των εικόνων.

Οι εικόνες δεν πειθαρχούν κάν στην ανάγκη της υποβολής και της έξαρσης του συμβόλου. Η πειθαρχία τους είναι άλλης μορφής. Είναι μια πειθαρχία καθαρώς εσωτερική, πειθαρχία διαθέσεως και τόνου που επιτρέπει τις πιο απροσδόκητες ελευθερίες. Η νεώτερη ποίηση έχει την ασυδοσία του ονείρου, την ανυπακοή της ψυχής που δεν δεσμεύεται από περιγραμμένα σχήματα και διαθέτει πάντοτε μιαν επιφάνεια πρόθυμη να ρυτιδωθή όπως ρυτιδώνεται η θάλασσα μόλις την αγγίση ο ανάλαφρος άνεμος. Πώς να συλλάβης τις ρυτιδώσεις και να τις πειθαρχήσης;

Ωστόσο ολόκληρη η επιφάνεια τούτη τρέμει και χαίρεται κάτω από τ' άγγιγμα και δε σκέφτεσαι ποτέ αν τα φτεροκοπήματα του αφρού έχουν σχήμα ή αν έχουν νόημα. Δέχεσαι το θέαμα και το αφομοιώνεις και μετέχεις στη φρικίαση μ' όλο σου το είναι και το μόνο που αναρωτιέσαι είναι αν θ' ακούσης σε λίγο μέσα σου τη μουσική του συναισθήματος που θα ζευγαρώση τα πιο απίθανα και τα πιο ανυπόταχτα. Οι εικόνες στην νεώτερη ποίηση δεν υπηρετούν το έλλογο στοιχείο· υπηρετούν την υποβολή. Και ο ποιητής δεν υποβάλλει νοήματα· υποβάλλει μάλλον καταστάσεις της ψυχής.

*

Δεν ξέρω γιατί ο Αναγνωστάκης μού δίνει την εντύπωση ενός ανθρώπου που ζεί πολύ με τη θάλασσα κ' επιχειρεί κάθε τόσο βίαιες επαφές με την άλλη ζωή τη στεριανή και η ζωή τούτη τού ξυπνάει αναμνήσεις και τού δίνει κάποια παρθενική αίσθηση των πραγμάτων και των γεγονότων του καθημερινού βίου. Κάπως το λέει σ' ένα μάλλον αποτυχημένο τραγούδι του ο νέος ποιητής:

Γύρισες πίσω διψώντας πάλι την προσδοκία μιας ατημέλητης αίσθησης

και μη βρίσκοντάς την ξαναγυρίζει στη μοναξιά του αδιάφορου πλήθους. Όμως τον δυναστεύει πάντα τ' όνειρο:

Κ' εγώ π' αγάπησα τόσο τη θάλασσα
Κ' εγώ π' αγάπησα τα πλοία που σφυρίζουνε στη βραδυνή ομίχλη
Κ' εγώ που ήμουνα πάντα μ’ ένα μαντήλι στο ψηλότερο κατάρτι
Κ' εγώ π' αγκάλιασα τοπ κάθε τι που πέρασε μπροστά μου
Αυτήν που ζητούσα δεν τη συνάντησα ούτε στα πιο μεθυσμένα μου όνειρα.

Μέσα στην κοινοτοπία των φράσεων και στη λιτότητα του αισθήματος και στην απουσία κάθε επιτήδευσης κρύβεται και φανερώνεται μαζί η ποίηση. Τη χαίρουμαι.

Αιμ. Χουρμούζιος, Ειδωλολάτρες και Ειδωλομάχοι. Κριτικά κείμενα (έκδ. Οι εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1983, σσ. 105-106, 197), απ' αφορμή ποίηση του Γ. Θέμελη και του Αναγνωστάκη.

-----
* Στο motto οκτασύλλαβο (του μπαγλαμά άλλως πως επονομαζόμενα) λαϊκό δίστιχο εκ της ομώνυμης συλλογής του Τάσου Κόρφη (έκδ. Πρόσπερος, Αθήνα 1989, σ. 21).