έμφυλες διακρίσεις εναντίον

εκ γαίας βλαστών
γαία πάλιν γέγονα *

[...] Βία θεσμοθετημένη στην Αθήνα επιτρεπόταν μόνο κατ' εξαίρεση, όπως εναντίον μοιχαλίδων που παρευρίσκονταν σε δημόσιες θυσίες ή στόλιζαν το πρόσωπό τους, όπου ο καθένας μπορούσε να τίς κτυπήσει χωρίς να υποστεί νομικές συνέπειες.

Η γελοιοποίηση των μοιχών απαντάται ήδη στην Οδύσσεια, όπου ο Άρης μετά τη λαθραία συνεύρεση με την Αφροδίτη κρατείται στο κρεβάτι με δεσμούς άρρηκτους και άλυτους που δημιούργησε ο ίδιος ο 'Ηφαιστος.

Διασυρμός των μοιχών ως οργανωμένο θέαμα («street theatre») μαρτυρείται και σε άλλες τρεις περιπτώσεις.

Στην αιολική Κύμη, η μοιχαλίδα περιφερόταν ως ονοβάτις στην αγορά και ισόβια αντιμετωπιζόταν ως άτιμος.

Στο Λέπρεο της Πελοποννήσου, ο άνδρας μοιχός περιφερόταν ως δεσμώτης γύρω από την πόλη για τρεις μέρες, σε αντίθεση με τις γυναίκες που ο διασυρμός επέβαλλε να στέκονται στην αγορά για ένδεκα μέρες φορώντας άζωστο διαφανή χιτώνα. Και για τους δύο δράστες η συμπεριφορά της κοινότητας και η διαδικασία περιγράφεται με το ρήμα ατιμούσι διά βίου και ατιμούσι, αντιστοίχως.

Επίσης, στην Πισιδία και οι δύο μοιχοί διαπομπεύονται πάνω σε όνο μέσα στην πόλη για καθορισμένο αριθμό ημερών.

Είναι εμφανές ότι στις δύο πρώτες περιπτώσεις η έννοια της ατιμίας δεν δηλώνεται με την πολιτική σημασία της, αλλά με την κατάσταση του εξευτελισμού και της ατίμωσης. Η απορραφανίδωσις (μπήξιμο στον πρωκτό ραφανίδος) και παρατιλμός (η αποτρίχωση της ηβικής χώρας) λειτουργούσε επίσης ως οδυνηρή εξευτελιστική πρακτική σε βάρος των μοιχών, καθώς λειτουργούσαν ως συμβολική μετάπτωση στο status των γυναικών.

*

Ο διασυρμός των μοιχών στο Λέπρεο της Πελοποννήσου προέβλεπε για τους άνδρες περιφορά στην πόλη με δεσμά για τρεις ημέρες, ενώ για τις γυναίκες ακινησία για ένδεκα ημέρες στην Αγορά ενδεδυμένες με άζωστο διαφανή χιτώνα.

Οι διακρίσεις σε βάρος των μοιχών ανδρών είτε με την απορραφανίδωση είτε με την αποτρίχωση της ηβικής χώρας λειτουργούσαν εξίσου ατιμωτικά και εξευτελιστικά για το ανδρικό status των ενόχων, επιφέροντας σε συμβολικό επίπεδο έναν οξύτερο τόνο διασυρμού και γελοιοποίησης, με τη μετάπτωση από την ανδρική στη γυναικεία θέση.

Ανάλογη «εκθήλυνση» προβλέπει και η διάταξη των Νόμων για τους λιποτάκτες, καθώς τιμωρούνταν με ισόβια καταφρόνια (κακός ονείδει συνεχόμενος) διάγοντας υποχρεωτικά έναν «θηλυκό» τρόπο ζωής μακριά από τους στρατιωτικούς κινδύνους.

Δημήτρης Μποσνάκης, Κατηφείη και όνειδος. Ταπεινωμένοι και καταφρονεμένοι νεκροί - Αποκλίνουσες ταφικές πρακτικές στον αρχαίο ελληνικό κόσμο: μεταξύ νομιζομένων και στέρησης της ταφής (έκδ. ΤΑΠ, Αθήνα 2020, σσ. 53-54, 197). - Το motto εκ του ιδίου και δή αρχαία επιγραφή των αρχών του 4ου αι. π.Χ. (ό.π., σ. 25 σημ. 63).