το άκρως ανθρώπινο ιερό

Η τέχνη, ως βασική λειτουργία του ανθρώπου,
έχει ανάγκη την ιδέα του ιερού;
Έχει η ανθρωπότητα ανάγκη την ιδέα του ιερού;
Μήπως, αντιθέτως, θα πρέπει να στρέψει τα νώτα της
οριστικά και αμετάκλητα σε αυτές τις ιδέες;
[...]
Νομίζω λοιπόν πως η θεοποίηση της τέχνης,
όπως παρουσιάζεται στο Απρόσβατο,
μπορεί να θεωρηθεί ως ανασταλτικός ή επιβλαβής παράγοντας
για το προαναφερθέν εγχείρημα. Πέραν τούτου,
το αίσθημα του δέους -που τροφοδοτείται από το ιερό και ανατροφοδοτεί το ιερό-
δεν κάνει τίποτα άλλο απ' το να παρεμποδίζει την ουσιαστική προσέγγιση,
την κατανόηση, των έργων τέχνης συμβάλλοντας, συν τοις άλλοις,
στην περαιτέρω απομόνωση, αν όχι στον απόλυτο διαχωρισμό,
της τέχνης από τον καθημερινό βίο.*

Αυτό το ιερό δεν έχει, πιστεύω, καμία απολύτως σχέση με τις κατά καιρούς θεσμοποιημένες μορφές του -θρησκείες, εκκλησίες, δόγματα, σέκτες- τις οποίες απεχθάνομαι και ποτέ δεν αισθάνθηκα την ανάγκη να ενταχθώ ή να ακολουθήσω κάποια απ' αυτές, ποτέ. Αυτό το ιερό είναι ταυτόσημο με τη ζωή, γι' αυτό έκανα την αναφορά στον έρωτα, είναι μία ζωτική ανάγκη, πράγμα που σημαίνει ότι η διακοπή του ή η αγνόησή του ή η υποτίμησή του διακόπτουν τη ζωή ως φυσική λειτουργία, δημιουργούν μία έλλειψη που δεν αφήνει τη ζωή να ενεργεί ως πληρότητα.

Θα μού πείς, και η τέχνη ως τέχνη τι σχέση έχει με τη φυσική λειτουργία της ζωής. Έχει, ως μία από τις εκφράσεις της, διότι και η τέχνη είναι, με τον τρόπο της, μία φυσική λειτουργία, μόνο που εκεί χρειάζεται ένας παράγων που σε άλλους είναι ανεπτυγμένος και σε άλλους κρυμμένους ή και υποτονικός, ακόμη και μειωμένος στο ελάχιστο.

*

Όσο για τον έρωτα, την ερωτική επιθυμία, ναι, το Απρόσβατο είναι για μένα το αντίστοιχο του απρόσιτου και αδιάθετου ερωμένου, είναι η αρνητική αλλά εντέλει θετική πλευρά της απόρριψης και του ανέφικτου, είναι η εμφάνιση της απόστασης με τη μορφή του Άλλου που είναι εκεί αλλά δεν προσφέρεται, άρα προκαλεί την ίδια την επιθυμία να συνειδητοποιήσει την ύπαρξη εκείνου από το οποίο τη χωρίζει η άρνησή του να προσφερθεί, να καταργήσει τη απόσταση και να δοθεί, κι έτσι ο Άλλος γίνεται μία εσωτερική διάσταση, γίνεται η βασική διάσταση της επιθυμίας ως δικής μου ανάγκης, επομένως επιθυμώ τον Άλλο σημαίνει επιθυμώ κάτι που ήδη έχω μέσα μου αλλά δεν μού είναι προσιτό, έχω ωστόσο το μηχανισμό για να επιχειρήσω προς τα μέσα την προσέγγισή του, και ενώ τον έχω χαμένο έξω από εμένα, τον αναζητώ και επιδιώκω την ένωσή μου μαζί του μέσα μου.

Εντέλει, ο έρωτας είναι το Είναι, και η Τέχνη άλλο δεν κάνει, για μένα τουλάχιστον, παρά να προσπαθεί ξανά και ξανά να κερδίζει κάθε φορά κάτι, έστω μηδαμινό, απ' το εράσμιο μέσα σώμα του Άλλου.
Η Διοτίμα είναι το σώμα μας.
Καλή επανάσταση.
Δ.

*

[...] με τη φράση του Νίτσε «Έχουμε την τέχνη για να μην καταστραφούμε από την αλήθεια» [...]

Αναφέρομαι, και πάλι στον Νίτσε, όχι μόνο επειδή έχει επίσης γράψει: «Η φιλοσοφία μου ένας αντεστραμμένος πλατωνισμός», αλλά και επειδή έχει θέσει κατά κάποιον τρόπο, μέσω ολόκληρης της πορείας του, την προοπτική του Απρόσβατου, εφόσον αποτελεί ο ίδιος και το τέλος της δυτικής μεταφυσικής αλλά και την αρχή μιας εξόδου, αν γίνεται, από αυτήν πέραν του τέλους της.

Πρόκειται για το σημείο που επανέρχομαι μονίμως στα γραπτά μου, και που παίρνει διάφορα ονόματα, πάντως είναι στραμμένο στο «μετά», σ' ένα «μετά» όπου και ο άνθρωπος και η τραγωδία (ή τέχνη) χρειάζονται την πρόσβαση διότι, όπως ακριβώς το λές, και συμφωνώ απόλυτα μαζί σου, η μεταφορά στη φύση των ανθρώπινων ιδιοτήτων όπως το κάνει ο Πονζ δεν σημαίνει τίποτα αφού απλώς μετακινεί το ήδη γνωστό από ένα ον σ' ένα άλλο - χαμένος κόπος ο οποίος όμως μπορεί να αποβεί και καταστροφικός διότι το ανθρώπινο παραμένει πάντα ανθρώπινο [...]

και δύο είναι οι εκφράσεις αυτού του άκρως ανθρώπινου ιερού,
ο έρωτας και η τέχνη.**

Δημήτρης Δημητριάδης, Το απρόσβατο (έκδ. Alloglotta, Αθήνα 2013, σσ. 66, 82-83, 122). -Το motto ερώτημα του συνομιλητή Θανάση (ό.π., σσ. 60, 61). Η κατακλείδα εκ του Δ.Δ. (ό.π., σ. 67). Πρβλ. σσ. 138-139 με απόσπασμα από τον Κάσπαρ του Πέτερ Χάντκε, απ' αφορμή το χιόνι και την λευκότητά του ή μη!