η καταγωγή της θρησκευτικής πορνείας

Ο Farnell βλέπει την καταγωγή της θρησκευτικής πορνείας σε μια καθαρά κοσμική, δηλ. μη θρησκευτική, πρακτική που έχει χαρακτήρα προστατευτικό με το να διαρραγεί ο παρθενικός υμένας πριν να παραδοθεί η νύφη στο γαμπρό, ώστε η συνουσία του τελευταίου να αποβεί ασφαλής και απαλλαγμένη από έναν κίνδυνο που σε κάποιο συγκεκριμένο πολιτισμικό στάδιο οι άνθρωποι την συνέδεαν με τη διακόρευση.

*

Υποστηρίζει [...] ο Frazer ότι: «[...] Γνωρίζουμε επίσης από τον Ωσηέ (4.3 κ. εξής) ότι και στο Ισραήλ οι νεαρές παντρεμένες πορνεύονταν στους ναούς, στις βουνοκορφές κάτω απ' τη σκιά ιερών δέντρων οξιάς, λεύκης και τερεβίνθων. Ο προφήτης δεν μνημονεύει παρθένες να μετέχουν σ' αυτά τα όργια. [...]».

[...] Και σ' άλλο σημείο, μιλώντας για την Ιερά Πορνεία των γυναικών της Αφρικής και της Ασίας, λέει ότι οι οι γυναίκες με τις ακόλαστες συνευρέσεις τους στους ναούς, είτε ήταν παντρεμένες, είτε ήταν παρθένες ή επαγγελματίες πόρνες, μιμούνταν την ακόλαστη συμπεριφορά μιας Μεγάλης Θεάς της γονιμότητας με σκοπό να εξασφαλίζουν την ευκαρπία των χωραφιών και των δέντρων, των ανθρώπων και των ζώων. Εκτελώντας δε αυτά τα καθήκοντα, που ήταν σημαντικά και ιερά, οι γυναίκες πιθανόν να νομίζονταν, όπως συμβαίνει με τις αδελφές τους της Δυτικής Αφρικής, ότι κατέχονταν πραγματικά από τη θεά.

*

[... για τον Λεκατσά:] «Η Ιερή Πορνεία έχει την αρχή της σε δυό παράγοντες, στο φόβο της παρθενίας και στην άγνοια του ρόλου του άντρα στην αναπαραγωγική λειτουργία. Η αιμορροή της διάρρηξης του παρθενικού υμένα ταυτίζεται με την αιμορροή των εμμήνων και προκαλεί τους ίδιους τρόμους.

Η διακόρευση έτσι αναθέτεται σε ξένους ή σε ιερά πρόσωπα (αρχηγούς, βασιλιάδες, ιερείς) ή στο είδωλο του θεού, απ' όπου βγαίνουν λογής έθιμα, όπως η προγαμιαία πορνεία, το Δίκαιο της Πρώτης Νύκτας, το Νασαμώνειο έθιμο, κι άλλα.

Από την άλλη, καθώς ο ρόλος του άντρα στην αναπαραγωγή δεν είναι γνωστός, η γυναίκα αναζητά τη γονιμοποίησή της σε λογής φυσικά στοιχεία και τέλος στον ίδιο το θεό, που συγκεντρώνοντας τις γονιμικές λειτουργίες, μπορεί, περισσότερο από καθετί άλλο, να τής γονιμέψει τη μήτρα.

Έτσι τα ίδια τα έθιμα που γλιτώνουν από τους κινδύνους της παρθενίας (όπου η παρθενία διατηρείται και παραπέρα από τις μυητικές τελετές που συχνά την καταστρέφουν με τεχνητά μέσα) και άλλα έθιμα, όπως τα όργια, τα τόσο συχνά ανάμεσα στους καθυστερημένους λαούς, σκοπό τους έχουν να δώσουν την ευκαιρία στο θεό να πλησιάσει τη γυναίκα».

*

{Λεντάκης:] Το αρχαιότερο στάδιο της Ιεράς Πορνείας κατά τη γνώμη μου είναι εκείνο στο οποίο έχουμε καθολική συμμετοχή των γυναικών ενός λαού, όπως μάς παρέδωσαν ο Ηρόδοτος για τη Βαβυλώνα και ο Στράβων για τις γυναίκες της Αρμενίας. Αργότερα καθιερώθηκε η τμηματική συμμετοχή ορισμένων γυναικών. Νομίζω ότι όλοι οι θεσμοί αρχικά έχουν συλλογικό χαρακτήρα. Π.χ., αρχικά έχουμε συλλογικό όνομα του γένους προτού να καθιερωθεί και το ατομικό όνομα, έχουμε συλλογική ιδιοκτησία του γένους προτού να εμφανιστεί η ατομική ιδιοκτησία αγαθών [...].

Θα πρέπει ακόμη να επισημάνουμε ότι αυτό το είδος της καθολικής εκπόρνευσης του γυναικείου πληθυσμού δεν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ακριβώς πορνεία γιατί γίνεται μονάχα για μια φορά στη ζωή τους και αφορά όλες ανεξαιρέτως τις γυναίκες και για την ακρίβεια όλες τις άγαμες παρθένες μόλις φθάσουν στο στάδιο της ενήβωσης, οπότε θα πρέπει να επισκεφθούν το ναό της Μεγάλης Θεάς, όπου θα διακορευτούν από έναν ξένο που θα καταβάλει στη θεά ένα μη καθορισμένο ποσό και μετά απ' αυτό επιστρέφουν στο σπίτι τους και παντρεύονται.

[...[ Όταν υποστήριξα αυτή την άποψη αγνοούσα ότι και ο Hartland το 1907 έγραψε ότι το έθιμο αυτό είναι μια τελετουργία ενήβωσης (puberty rite) που ανήκει σε ένα πρωτόγονο στάδιο ιδεών και μόνον αργότερα συνδέθηκε με τη λατρεία της Μύλιττας, δηλ. της Βαβυλωνιακής Αστάρτης.

*

Το δεύτερο είδος της Ιεράς Πορνείας είναι η Ιεροδουλεία και δεν αφορά όλες τις γυναίκες αλλά μονάχα ορισμένες που είναι εγκατεστημένες μόνιμα στο ναό που ασκούν την Ιερά Πορνεία σε μόνιμη επαγγελματική βάση. Αυτές είναι κατά κανόνα αιχμάλωτες ή αγορασμένες δούλες, αλλά καμιά φορά είναι και ελεύθερες που είτε τις αφιέρωσαν οι δικοί τους στο ναό είτε οι ίδιες αφιερώθηκαν σ' εκπλήρωση κάποιου τάματος.

Ουσιαστικά αποτελεί μια μετεξέλιξη του πρώτου είδους που αποκόπηκε απ' αυτό και σιγά σιγά ξεχάστηκε η αρχική του σημασία. Προφανώς επιβλήθηκε με τη διάλυση του γένους και τη διαμόρφωση ατομικής οικογένειας και κυρίως μετά από την ισχυροποίηση της πατριαρχίας και την πλήρη επιβολή του άνδρα, οπότε η ζηλοτυπία παρεμβαίνει αποφασιστικά και μεταστοιχειώνει τον προηγούμενο οικουμενικό θεσμό.

Τώρα ο άντρας δεν θέλει η γυναίκα του να σμίγει με κανέναν απολύτως, έστω και αν αυτός είναι ένας θεός μέσα σ' ένα ναό.

Ίσως σ' αυτή τη φάση να καθιερώθηκαν οι τελετές των φαλλοβασιών για τη διακόρευση της γυναίκας μέσα στο ναό από το άγαλμα του θεού, δηλαδή από τον ίδιο το θεό, και όχι από ένα άνδρα είτε αυτός είναι ο ιερέας, είτε ένας ξένος.

Η τελική λύση που επικράτησε φαίνεται ήταν να κλειστούν στο ναό ορισμένες γυναίκες οι οποίες υπηρετούν τη θεά της γονιμότητας σ' όλη τους τη ζωή και η Ιερά Πορνεία που εξασκούν είναι εξ ονόματος όλων των γυναικών της πόλης βάσει της μαγικής αρχής pars pro toto (το μέρος έναντι του όλου) και σε μόνιμη επαγγελματική βάση.

Έτσι ο άντρας κατάφερε να έχει και την πίτα σωστή και το σκύλο χορτάτο. Αργότερα, με την πάροδο του χρόνου, σπάζει ο ιερατικός χαρακτήρας της Ιεροδουλείας και ο θεσμός λαϊκεύεται με τη μεταστοιχείωσή του στη δημόσια ή την ιδιωτική πορνεία, χωρίς θρησκευτικό χαρακτήρα.

*

[...] ο εκπολιτισμός του Ενκιντού στο έπος του Γιλγαμές, όπως είδαμε, γίνεται από μια ιερόδουλη. Αφού σμίξει μαζί της τότε εγκαταλείπει την άγρια φύση και έρχεται στην Ουρούκ, δηλαδή στο πολιτισμένο περιβάλλον και στην ανθρώπινη κοινωνία. Το σενάριο της μύησης είναι εμφανές, αλλά αν το επικαλούμαι είναι για να σημειώσω το στοιχείο της συνεύρεσης με την ιερή πόρνη, οπότε μετά απ' αυτό το γεγονός εγκαταλείπει την άγρια φύση και μπαίνει στον πολιτισμό, όπως ακριβώς και οι άγαμες Βαβυλώνιες μετά τη συνεύρεσή τους στο ναό επιστρέφουν στο οικογενειακό περιβάλλον.

Όσον αφορά την διακόρευση, αυτή υποδηλώνει συμβολικά τον πλασματικό θάνατο της μύστιδας στην προηγούμενη κατάσταση και την είσοδό της στη νέα. Είναι δηλαδή ένα απαραίτητο στοιχείο για να υποδηλωθεί έμπρακτα και με ορατό τρόπο η αλλαγή που υπέστη το άτομο που παύει να είναι ο παλιός του εαυτός και γίνεται νέος άνθρωπος.

Η μυητική κουρά, η αλλαγή ρούχων, η περιτομή στους άντρες και η παρθενοφθορία στις γυναίκες, αυτό ακριβώς υποδηλώνουν. Πεθαίνει η παρθένα και γεννιέται η γυναίκα που είναι ώριμη για τεκνοποίηση.

Ανδρέας Λεντάκης, Ιερά Πορνεία (έκδ. Δωρικός, Αθήνα 1992, σσ. 277, 279, 283, 286, 288-289, 290-291, 304-305 (για το έπος του Γιλγαμές, πρβλ. σσ. 48-52)).