βικέντιος βαν γκογκ

Σαν έφτασε στη Μεσημβρία
περί τα τέλη Φεβρουαρίου
χίλια οχτακόσια ογδόντα οχτώ
βρήκε στρωμένο χιόνι μισό μέτρο
τις αμυγδαλιές ανθισμένες
κι ένα σκληρό μπλέ – είπε –
να έχει ο ουρανός -


(Και πως είναι μάλλον κακή – είπε –
βιαστικά σκαρωμένη Αυτή η Σπουδή)

Ανθή Λεούση, από τη συλλογή Στα σοκάκια της Κολωνίας, στον τόμο Μικρά βασίλεια (έκδ. 'Ινδικτος, Αθήνα 2008, σ. 140).

λόγια που έμαθα

Λόγια που έμαθα

με γαλάζια κιμωλία χαρακωμένα

και πάλι κολυμπώντας ένιωθα

σαν περάσματα ψαριών πράσινα

παραμιλητά που ξυπνητός ξεμάθαινα

κι ερμήνευα

Ιωάννης των ερώτων.

Οδυσσέας Ελύτης 92, (μία ακόμη σελίδα από το λεύκωμα της έκθεσης εικαστικών του ποιητή, έκδ. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ανδρος 1992).

και ιδού μια άκρα ησυχία

Και ιδού μια άκρα ησυχία. Που, μεταφορικά μιλώντας, δεν είναι μόνον φαινόμενο ακουστικό αλλά και απόσταση. Η απόσταση η απαραίτητη για να υπάρξει μια πιο αληθινή ζωή. Από το άλλο άκρο της εγρήγορσης, αργά, σταλάζει σαν κόμπος νερού ένα γυμνό κορίτσι. 'Ολοι προσέχουν τα μαλλιά του τα λυτά ώς τους μηρούς. Λίγοι μόνον υποψιάζονται ότι δεν είναι παρά η έννοια του 'αειθαλούς' όπως συμβαίνει να σταλάζει στην ευαισθησία του δημιουργού. Και ακόμα λιγότεροι, ότι πρόκειται απλώς για την ενσάρκωση ενός ιδανικού που, με όπλο του την Ομορφιά, ξέρει να εκδικείται.

Οδυσσέας Ελύτης 92, (μία σελίδα από το λεύκωμα της έκθεσης εικαστικών του ποιητή, έκδ. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ανδρος 1992).

η ερωτική πλεκτάνη

στων τράγων των ιερών το βαρύ βλέμμα
μαζεύτηκαν ξανά τα μαύρα σύννεφα της μπόρας:
οι πράσινες οι φυλλωσιές όπου γυαλίζουν στα σκοτάδια
όλη τη νύχτα…

Η ερωτική πλεκτάνη (Εγγονόπουλος, Ποιήματα, τ.Β', σ.95).

*

Ο έρωτας κατέχει την ουσία
κ' είναι απλό συμβάν η συνουσία,
παρόμοιο ή με διαφορές.

Ο άνθρωπος δεν είναι ένα ζώο,
είναι μια σάρκα που έχει ευφυΐα,
κι ας ασθενεί κι αυτή κάποιες φορές.

Φερνάντο Πεσσόα, Ποιήματα (μτφρ. Αθ. Τσακνάκης έκδ. Βιβλιο...βάρδια, Αθήνα 2011, σ. 15).

*

Βρεγμένα χείλη ανέμου εικοσάχρονου.
Αδέξιος νηπτικός
υγραίνει
τη νύχτα
με μνήμη

Χρίστος Κρεμνιώτης, απόσμασμα από το ποίημα 'Πρώτη ύλη', της συλλογής: Εφηβεία του μπλε (έκδ. Οδός Πανός, Αθήνα 2009, σ. 12).

για την ερασμιακή προφορά

Επιπλέον, το αυτί παραξενεύεται που κανένας ήχος δεν τού θυμίζει τα αρχαία ελληνικά. Ξέρω ότι σ' αυτόν τον τομέα, τα λύκεια και τα πανεπιστήμια επιμένουν να διδάσκουν αυτή τη γελοία προφορά, που λέγεται ερασμιακή, που κακομεταχειρίζεται, παραμορφώνει, κολοβώνει και σχίζει τους γλυκούς, σαν του αυλού, τους συριστικούς καμιά φορά ήχους της αρχαίας γλώσσας. Αρκεί ν' ακούσεις για μια φορά στη ζωή σου έναν σημερινό έλληνα – ποιητή ή ηθοποιό κατά προτίμηση (εγώ άκουσα τον ποιητή Σεφέρη, την εποχή που μετέφραζα τα ποιήματά του) να απαγγέλλει στη σύγχρονη προφορά την αρχή της Ιλιάδας για να αισθανθείς αμέσως ότι ποτέ οι ήχοι της αρχαίας ελληνικής δεν θα μπορούσαν να μοιάζουν μ' αυτήν την τραχιά και βάρβαρη ομιλία που εφεύρε ο 'Ερασμος

(θυμάμαι ότι στην Κέρκυρα, για να θέλξω τις δυο τρεις όμορφες που μού έδειχναν το νησί, θεώρησα σαν καλή ιδέα να τούς απαγγείλω την αρχή της Ιλιάδας στην προφορά που μάς μαθαίνουν στο πανεπιστήμιο. Τέτοιο γέλιο έγινε, τέτοιο ξεχείλισμα ευθυμίας, που ξαφνικά ένιωσα γελοίος. 'Ερασμος και Ιλιάδα αποδείχτηκαν εκείνη την ημέρα μοιραίοι για τους έρωτές μου και ποτέ δεν τους ξαναμεταχειρίστηκα).

Jacques Lacarriere, Το ελληνικό καλοκαίρι. Μια καθημερινή Ελλάδα 4000 ετών (μτφρ. Ι. Χατζηνικολή, έκδ. Χατζηνικολή, Αθήνα 1980, σ. 105).

λευκό επίθετο χρώμα*

Πολυρρήνιοι δε...**

Δεν είναι με ασφάλεια γνωστό πότε εμφανίζονται τα παλαιότατα ίχνη του ανθρώπου στην Κρήτη. Η παρουσία του στην Παλαιολιθική και την Μεσολιθική εποχή είναι αβέβαιη.

[...]

Η Προέλευση των Πρώτων Κατοίκων

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Νεολιθικής εποχής στην Κρήτη είναι η προέλευση των πρώτων κατοίκων που αποίκισαν, όπως τονίστηκε, την Κνωσό. [...] Τα ευρήματα της Κνωσού θυμίζουν αμυδρά παράλληλα των Κυκλάδων, της Δωδεκανήσου, των νησιών του βορείου Αιγαίου, της νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας, λιγώτερο της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Οι σχέσεις αυτές της Αρχαιότερης Νεολιθικής φάσεως της Κρήτης [φάση Ι: 5700-4000 π.Χ.] με το ανατολικό Αιγαίο και την δυτική Μ. Ασία είναι αβέβαιες, είναι όμως αδύνατον ο διά θαλάσσης πρώιμος αυτός αποικισμός της Μεγαλονήσου να έγινε από διαφορετική κατεύθυνση κι όχι διά μέσου των γειτονικών νησιών, της Δωδεκανήσου ή των Κυκλάδων. Τα ευρήματα των μεταγενεστέρων Νεολιθικών φάσεων της Κρήτης ελάχιστα διαφωτίζουν το πρόβλημα, γι' αυτό και το θέμα της καταγωγής των νεολιθικών κατοίκων της παραμένει ανοικτό.

[...]

Χωρίς αμφιβολία οι νεολιθικοί κάτοικοι της νήσου αποτέλεσαν τον αρχικό φυλετικό πυρήνα του μινωικού πληθυσμού, του δημιουργού του μινωικού θαύματος.

Γιάννης Σακελλαράκης, «Νεολιθική Κρήτη», αρχικά στον τόμο επιμ. Δ.Ρ.Θεοχάρης, Νεολιθική Ελλάς, Αθήνα 1974. Κατόπιν στον συγκεντρωτικό άρθρων του καθηγητού τόμο Κρητομυκηναϊκά (1965-1974), (έκδ. Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Ηράκλειον Κρήτης 1992, σσ. 293, 298, 307).



-----
Η χρονολόγηση που δίδει προ 40 σχεδόν ετών, στα 1974, ο καθηγητής Σακελλαράκης για την αρχαιότερη αυτή φάση της εν Κρήτη Νεολιθικής να συσχετιστεί με τα νεώτερα δεδομένα όπως παρουσιάστηκαν προσφάτως στην έκθεση νεολιθικών ευρημάτων από τα Βαλκάνια στο εν Αθήναις Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, βάσει πορισμάτων αμερικανών αρχαιολόγων (D.W.Anthony-J.Y.Chi, Institute for the Study of the Ancient World at New York University – Princeton University Press, ίδε οικείον κατάλογο εκθέσεως, έκδ. 2010), όπου σαφώς εμφαίνεται η έναρξη της νεολιθικής εποικίσεως της Ευρώπης εκ των ελληνικών θέσεων (Διμήνι 6000 π.Χ. κλπ.) και κατόπιν της διασποράς αυτών βαθμηδόν προς βορράν, άχρι εκείνης της απωτάτης Ιρλανδίας συν τη Σκανδιναβία, μετά μίαν όμως χιλιετία! Εννοείται ότι η καταγωγή του νεολιθικού πολιτισμού ανάγεται στην 8η ίσως χιλιετία σε θέσεις της Μέσης Ανατολής, η οποία εκ των πραγμάτων 'είδε φως' ενωρίτερον! Προσοχή! η διασπορά ετούτη (πλην της υπό του Σακελλαράκη αναφερομένης εν Κρήτη, ο οποίος παρεμπιπτόντως δίδει κάποια στοιχεία και για την Προκεραμεική Κνωσό των ετών 6100-5700 π.Χ., ό.π., σσ. 292-293) να λογισθεί πολιτισμική και ουχί άλλης τινός όψεως (π.χ. φυλετική. Απελθέτω απ' εμού η ανοητία). Ο ίδιος.

* Στον τίτλο οι τρεις πρώτες λεξούλες χαρακτηρίζουν το χρώμα των πήλινων αγγείων της αρχαιότητας εφόσον τούς αποδόθηκε στην εξωτερική όψη (επίθετο). Αντίστοιχα βρίσκουμε κατάλοιπα «επιρράμματα» στον ιματισμό, πολύτιμα, συνήθως χρυσά.

** Στο motto δυό λεξούλες από τον Πολύβιο, Ιστοριών Δ' 55 (μτφρ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, έκδ. Στιγμή, Αθήνα 1997 [α' Γαλαξίας 1971], σσ. 110-111). Είν' αυτού που έκαμα τα πρώτο-δεύτερά μου ταξείδια, εν έτει σωτηρείω 1989... Θυμάμαι!

...η αμεροληψία ήρθε στον κόσμο με τον 'Ομηρο, κι αυτή η αμεροληψία δεν είναι μόνο «αισθηματική», αλλά αφορά και στη γνώση και στην κατανόηση. Το αληθινό ενδιαφέρον για τους άλλους γεννήθηκε με τους 'Ελληνες, και το ενδιαφέρον αυτό είναι πάντα μια άλλη όψη της κριτικής και εξεταστικής ματιάς που έριχναν στους δικούς τους θεσμούς.

Κορνήλιος Καστοριάδης, η ελληνική πόλις και η δημιουργία της δημοκρατίας (1982-1983), έκδ. ΓΓΝΓ 1993, σ.10.