μια σκέψη διευρύνει το χρόνο

86.  Πρέπει όχι μόνο να μάθουμε το παρελθόν 

αλλά και να το κατασκευάσουμε. 

Ακόμη δεν γεννήθηκε το χθες. 'Οχι όλο. *

✿





Μια σκέψη διευρύνει το χρόνο
ένα ατόφιο σημείο
όπου το βλέμμα προσηλώνεται υγρό

Μια λέξη αναδύεται
δυο τρεις…
ένας αργός βηματισμός

Ο κόσμος μηχανεύεται, αναριγεί
συνεχώς αναβάλει





✿





Μια λέξη διαρρέει
κάνει το χρόνο βαθύτερο

Είναι ένα όνομα εντός μου που αγωνίζεται
ένα παράθυρο στο κόσμο κλειστό

Μια όραση
Μια ομοιότητα όρασης
Αργότερα μια φωτεινή ταυτολογία
Συμβαίνει κι αυτό

Αποστόλης Αρτινός, από την ανέκδοτη ποιητική συλλογή Notes de passage. (Βλέπε εδωδά, αλλά κι εδωνά είναι αναπτυγμένα μερικά).


-----
*  Το motto, βέβαια, είναι του μοναχού Κοσμά εκ του Λογισμοί και διαλογισμοί στη Μεγάλη Ελλάδα (έκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2011, σ. 32). 

✿

Καλή χρονιά! Με την ευχή του π.Κων. Καλλιανού (εκ του Ισορροπώντας, έκδ. Ι.Καλύβη Αγ. Ακακίου Καυσοκαλυβίων, 'Αγιον 'Ορος 2008, σελ. 61):

Κύριε, ευλόγησε το νέο ενιαυτό φωτίζοντας τις σκοτεινές συνειδήσεις μας 

και τις φοβισμένες ψυχές μας. Αμήν.

ώριμο γινωμένο κυδώνι

Για να μη μάς φεύγη ο νούς, 

πρέπει να τον συνηθίσουμε να πιπιλίζη 

το γλυκό όνομα του Ιησού 

μέσα στην καρδιά μας, 

για να κάνουμε πνευματική προκοπή. *

Η φιγούρα [του Χριστού «πολυελέου» στην κόγχη του Διακονικού της Μητροπόλεως του Μυστρά 'Αγιος Δημήτριος], με ωραίο δυνατό πρόσωπο χτισμένο με ώχρα και λίγο λευκό του ασβέστη πάνω σε λαδοπράσινο προπλασμό, είναι γανωμένη με κόκκινους και ψυχρούς (πρασινωπούς) τόνους, αποκτώντας μια χρωματικότητα εξαιρετική αλλά και μία νοστιμιά υπέροχη.

Κοιτάζοντάς Τον μυρίζει ο τόπος ώριμο γινωμένο κυδώνι και ευωδιάζει η ατμόσφαιρα φθινοπωρινή ησυχία κεκραμένη με την ήσυχη καρποφόρα μελαγχολία του καιρού που προηγείται του χειμώνα.

Γιώργος Κόρδης, Μυστράς. Τότε που οι εικόνες... Μια περιήγηση στις τοιχογραφίες των εκκλησιών του (έκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2012, σ. 34).

*

Επ' ευκαιρία, σχόλιο παρμένο από τον τόμο Θησαυροί του Αγίου 'Ορους (Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997) για την παράσταση της Ρίζης του Ιεσσαί (Ιερά Μονή Διονυσίου, Σχέδιο [=ανθίβολο] του 17ου αιώνος, με μαύρη μελάνη σε χαρτί 71 x 23,5 εκ.):

«Το σχέδιο είναι βιαστικό, οι σωματικές αναλογίες όχι πάντα επιτυχείς, ενώ οι επιγραφές είναι κατά κανόνα εξαντλητικές, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Σοφοκλή [εικονιζομένου επίσης, μεταξύ άλλων αρχαίων φιλοσόφων, στην ίδια μεγάλη εικονική παράσταση] όπου το κείμενο βρίσκεται γραμμένο έξω από το ειλητάριο...

(έστιν Θεός άναρχος απλούς τη φύσει
ος ουρανόν έταξεν άμα και χθόνα)».

Απ' εδωδά αντλημένο το σχόλιο.

----- 
* Το motto, όμως, είναι αντλημένο εκ του γλυκέως Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σ. 154).

αποκαλύψεις του χειμώνα

Μια μέρα χαμένος σ' ένα ξεχασμένο μονοπάτι

ένιωσα οσμήν ευωδίας πνευματικής.

'Εψαχνα να βρώ τα ερείπια ενός αρχαιοελληνικού οικισμού

που ποτέ δεν τα βρήκα. Με γυροφέρνουν παντοδύναμες

οι λεπτές ευωδίες του κάμπου. *

Στο αειθαλές καταφεύγει η κρύα μέρα,

η παγωνιά λάμπει στις άκρες των φύλλων

κι ό,τι ζεστό είναι ν' ανθίσει στο μέλλον

περιμένει σκυφτό κάτω απ' το χώμα.

Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, η αρχή μόνο από το ποίημα «Οι αποκαλύψεις του χειμώνα». Από το «Ημερολόγιο Πολέμου», το οποίο περιέχεται στη συλλογή 'Αδεια φύση (έκδ. Κέδρος, Αθήνα 1993, σ. 52).





----- 
* Στο motto ολίγος ακόμη μοναχός Κοσμάς, εκ του Λογισμοί και διαλογισμοί στη Μεγάλη Ελλάδα (έκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2011, εδώ το νο. 90, σ. 33).

αν ποτέ άνθρωπος πάλεψε με ψυχή...

Σάς λέω αυτά που είπαμε – σάς επανέλαβα τις φράσεις που ανταλλάξαμε – αλλά τί οφελεί; 'Ηταν απλά συνηθισμένα λόγια – οι γνωστοί αόριστοι ήχοι που προφέρουμε απ’ την ώρα που ξυπνάμε ώς την ώρα που κοιμόμαστε. Αλλά τί μ' αυτό; Για μένα έκρυβαν μέσα τους την τρομερή υποβλητικότητα των λέξεων που ακούμε στα όνειρά μας, των φράσεων που ειπώθηκαν σε εφιάλτες. Ψυχή! Αν ποτέ άνθρωπος πάλεψε με ψυχή, αυτός είμαι εγώ. Και δεν είχα να κάνω με τρελό.

Είτε το πιστεύετε είτε όχι, το μυαλό του ήταν διαυγέστατο – συγκεντρωμένο μεν στον εαυτό του με μια ένταση τρομακτική, αλλά διαυγέστατο. Κι αυτό ήταν και η μόνη μου ελπίδα – εκτός φυσικά αν τον σκότωνα επιτόπου, που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν καλή ιδέα, αφού θα έκανε θόρυβο. Η ψυχή του όμως ναι – ήταν τρελή. 'Εχοντας μείνει μόνη της στην άγρια ερημιά, είχε κοιτάξει μέσα της και – μα το Θεό! στο λόγο μου, είχε παραφρονήσει.

'Επρεπε – για τις αμαρτίες μου, καταπώς φαίνεται – να υποστώ τη δοκιμασία τού να την κοιτάξω κι εγώ. Ούτε η πειστικότερη ευγλωττία δε θα τίναζε τόσο απόλυτα την πίστη στην ανθρωπότητα όσο το τελικό του ξέσπασμα ειλικρινείας. Και πάλευε με τον εαυτό του – το είδα – το άκουσα. Είδα το ασύλληπτο μυστήριο μιας ψυχής που δεν γνώριζε φραγμό, καμία πίστη και κανένα φόβο, κι ωστόσο πάλευε μανιασμένα με τον εαυτό της.

Τα έβγαλα πέρα, δε μού 'στριψε. 'Οταν όμως τον ξάπλωσα επιτέλους στο ντιβάνι, σκούπισα τον ιδρώτα από το μέτωπό μου, ενώ τα πόδια μου έτρεμαν λες και είχα κατέβει εκείνον το λόφο κουβαλώντας μισό τόνο στην πλάτη μου∙ και τον είχα φέρει απλώς στηρίζοντάς τον, με το κοκαλιάρικο χέρι του περασμένο στο λαιμό μου – κι όλος μαζί δε ζύγιζε παραπάνω από ένα παιδί.

Τζόζεφ Κόνραντ, Η καρδιά του σκότους (μτφρ. Αλ. Παπασταθοπούλου, έκδ. Πατάκης, Αθήνα 1998, σ. 112).

οι πειρασμοί

Τα περιορισμένα κάρβουνα του μάγειρα τον εξυπηρετούν, χωρίς να ανεβάζουν φλόγες και καπνούς, και τότε στην σιγανή φωτιά κάνει την δουλειά του όμορφα. 'Οταν και οι τροφές μας είναι περιορισμένες, και δεν προσθέτουμε συνέχεια, οι επιθυμίες της σάρκας – εκτός που δεν φλογίζουν και δεν σκοτίζουν τον νού με την κάπνα – σιγά-σιγά τελείως σβήνουν∙ ακόμη και οι λογισμοί.

'Οταν περιοριστούν οι επιθυμίες μας στην λιτή τροφή (στο ξεροκόμματο) και στην λίγη ξεκούραση της σκελετωμένης μας σάρκας, τότε αγάλλεται η ψυχή μέσα στο Λείψανό της. 

*

Οι μεγαλύτεροι συνήθως πειρασμοί είναι στιγμιαίοι και, εάν εκείνη την στιγμή τούς ξεφύγουμε, περνάει και φεύγει η φάλαγγα των δαιμόνων, και γλυτώνουμε από τα χέρια των εχθρών.

Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (από την Δ' επιστολή: «Μια χούφτα πείρα, κολοκυθόσποροι καβουρντισμένοι στα πυρά των πειρασμών», έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σ. 188).

η δαδιά

Ο Αρχάριος για την πνευματική του οικοδομή, εκτός από τα υλικά που διαθέτει, έχει ανάγκη από έναν καλό τεχνίτη, ο οποίος, αφού τού γκρεμίση το παλαιό του σπίτι, για να τού διώξη από μέσα και τον κακό του νοικιαστή, τον παλαιό άνθρωπο, ν' αρχίση με την σειρά τις δουλειές, μέχρι την επίπλωση του νέου σπιτιού του.

*

Οι Μοναχοί θα πρέπη να γίνουν όλο φώς, γι' αυτό και θα πρέπη να ακολουθήσουν την πορεία της δαδιάς, του πεύκου, πώς μεταβάλλει τις ίνες του (τις ακίδες) σε δαδί. Το πεύκο θα πρέπη να αναπτυχθή σε βραχώδη τόπο και προσήλιο και, αφού πελεκηθή η φλούδα του και δακρύση, τα δάκρυα εκείνα της ρετσίνης, που θα ποτίζουν συνέχεια τον κορμό, με τις θερμές ακτίνες του ηλίου, σιγά-σιγά μεταβάλλουν ολόκληρο το πεύκο σε καλό δαδί, και προσφέρει το φως του και τα προσανάμματα, για να ανάβουν τις φωτιές τους οι άνθρωποι.

Το πελέκημα, φυσικά, σκοπό έχει να διώξη τον φλοιό του παλαιού ανθρώπου και όχι να πληγώνη αδιάκριτα ανθρώπους και να αχρηστεύη.

Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (από την Δ' επιστολή: «Μια χούφτα πείρα, κολοκυθόσποροι καβουρντισμένοι στα πυρά των πειρασμών», έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σσ. 196, 197).

σχόλιο

Στο δοκίμιό του «Περί 'Υψους» ο Σίλλερ μοιάζει να συνοψίζει την τελική εξέλιξη του [Σολωμικού] «Πόρφυρα»:

«Το υψηλόν μάς προσφέρει μια διέξοδο από τον κόσμο των αισθήσεων, όπου το ωραίο θα μάς κρατούσε για πάντα αιχμάλωτους.

'Οχι σταδιακά (γιατί δεν υπάρχει μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στην εξάρτηση και την ανεξαρτησία),

αλλά ξαφνικά,

μ' ένα δυνατό τράνταγμα,

αποσπά το ανεξάρτητο πνεύμα από το δίχτυ όπου το είχε τυλίξει ο εκλεπτυσμένος αισθησιασμός».

Ο Καντ (Kritik der Urtheilskraft, 1970) είχε ήδη κάνει μια παρόμοια αντιπαραβολή ανάμεσα στην εμπειρία του ωραίου και αυτή του υψηλού, όπου χαρακτηριστικά σχετίζει το ωραίο με τα μάγια («Reizen»).


----- 
Παράβαλε και τούτο εδωδά.

διαλογισμοί

54. Θυμούμαι νοσταλγικά τα πρώτα χρόνια στο μοναστήρι, όταν η εκκλησία [του αγίου Ιωάννου του Θεριστή στο Bivogni της Κατωϊταλιώτικης Καλαβρίας] ήταν ξεσκέπαστη, όπου φώλιαζε ο γκιώνης. Χωρίς νερό, χωρίς ηλεκτρικό. 'Ομως η χάρη του αγίου ήταν εμφανής. 'Ηταν ένα δένδρο μέσα που το αποχωρίστηκα με πολλή λύπη. Θυμάμαι τις ρωγμές στα χαλάσματα που χάριζαν τις αναπνοές στο ερείπιο. Ερχόταν κάποιος άλλος αγέρας από εκεί.

*

69. 'Ηταν μοναδική η στιγμή όταν για πρώτη φορά κόλλησα ένα κερί σε μια πέτρα δίπλα σε μια χαραμάδα. Αντίκρισα την πρώτη καπνιά στον τοίχο. Ξέφυγα από την αρχαιολογία.

μοναχός Κοσμάς, Λογισμοί και διαλογισμοί στη Μεγάλη Ελλάδα (έκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2011, σσ. 22, 27).



----- 
Λίγα λόγια για τον ακτήμονα μοναχό κι εδωδά (την 7.5.2011).