Εκεί που ο Σολωμός μάς παρέδιδε σπαράγματα κι ακρωτηριασμένες συνθέσεις ο Καβάφης ακρωτηρίαζε εσκεμμένα ένα ποίημα για να το συμπληρώσει με τα δικά του υπονοούμενα.
Η ερωτοπάθεια στην καβαφική ποίηση δεν συνδέεται αποκλειστικά με την ομοφυλοφιλία αλλά με σειρά από πάθη, σύμφωνα με τελευταίες μελέτες των αρχείων του.
"Η ζωή μου περνά μέσα σε διακυμάνσεις ηδονικές, μέσα σε συλλήψεις -πραγματοποιημένες ενίοτε- ερωτικές. Τo έργον μου πάει προς στην σκέψι. Εργάζομαι σαν τους αρχαίους. 'Εγραφαν ιστορία, έκαμναν φιλοσοφία, δράματα μυθολογικής τραγικότητος -ερωτοπαθείς- τόσοι τους - όμοια σαν εμένα", έγραφε ο Κωνσταντίνος Καβάφης τον Ιούνιο του 1910.
[...]
Σημασία είχαν για τον Καβάφη και άλλες εκδοχές "πάθους", λέει ο μελετητής [Μιχάλης Πιερής, καθηγητής και κοσμήτορας στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας], όπως για παράδειγμα: "το πάθος του αλκοολισμού, όπως αυτό φαίνεται σ' ένα ποίημα όπως το "Μισή Ώρα"∙ το πάθος της λαγνείας και της ερωτικής πλάνης∙ το πάθος της μονήρους εμπειρίας, όπως αυτή εκφράζεται στο ποίημα "Πολυέλαιος" που φαίνεται ότι συμβολίζει το πάθος του αυνανισμού". Αλλά και πάθη διανοητικά, όπως "το πάθος που συνδέει την ηδονή με τη γνώση" (στο ποίημα "Δυνάμωσις") ή "το πάθος που σχετίζεται με θέματα ποιητικής" (στο ποίημα "Νόησις"). 'Οπως και πάθη πολιτικά ή πάθη που σχετίζονται με την ιστορική συνείδηση, όπως φαίνεται στο ποίημα "Η μάχη της Μαγνησίας".
διετάχθημεν μνήμην ποιείσθαι της οσίας Μητρός ημών Μαρίας της Αιγυπτίας. [...] Περί τα τέλη της ζωής, συναντήσασα ερημίτη τινί, Ζωσιμά το όνομα, και τον απ' αρχής βίον αυτής διηγηθείσα, παρεκάλεσεν αυτόν, ίνα κομίση αυτή τα άχραντα Μυστήρια προς κοινωνίαν· ο και εποίησεν εκείνος το ερχόμενον έτος, κατά την Μεγάλην Πέμπτην. Το δε εφεξής έτος, επανελθών πάλιν ο Ζωσιμάς, εύρεν αυτήν νεκράν, επί της γης ηπλωμένην και γράμματα πλησίον αυτής, ταύτα λέγοντα· "Αββά Ζωσιμά, θάψον ώδε το σώμα της αθλίας Μαρίας. Απέθανον την αυτήν ημέραν, καθ' ην εκοινώνησα των αχράντων Μυστηρίων. Εύχου υπέρ εμού". Τάττεται δε ο θάνατος αυτής τοη' (308) έτει.
Καμπάνα των Χαιρετισμών, που προβοδάς, το δείλι,
τόσο γλυκά τις ταπεινές καρδιές προς τον Απρίλη...
'Απας ο βίος μου μετά πορνών, και τελωνών εκδεδαπάνηται·
άρα δυνήσομαι καν εν γήρα, μεταγνώναι άπερ εξήμαρτον;
Δημιουργέ των απάντων, και ιατρέ των νοσούντων,
Κύριε, πριν εις τέλος απόλωμαι, σώσον με.
ΛΗ΄ 1-6: Εγένετο δε εν τω καιρώ εκείνω, εμαλακίσθη Εζεκίας έως θανάτου∙
και ήλθε προς αυτόν Ησαΐας υιός Αμώς ο Προφήτης και είπε προς αυτόν∙
Τάδε λέγει Κύριος∙
Τάξαι περί του οίκου σου, αποθνήσκεις γαρ συ και ου ζήση.
Και απέστρεψεν Εζεκίας το πρόσωπον αυτού προς τον τοίχον και προσηύξατο προς Κύριον λέγων∙
Μνήσθητι, Κύριε, ως επορεύθην ενώπιόν σου μετά αληθείας, εν καρδία αληθινή, και τα αρεστά ενώπιόν σου εποίησα∙
και έκλαυσεν Εζεκίας κλαυθμώ μεγάλω.
Και εγένετο λόγος Κυρίου προς Ησαΐαν λέγων∙
Πορεύθητι και ειπόν Εζεκία∙
Τάδε λέγει Κύριος ο Θεός Δαυίδ του πατρός σου∙
'Ηκουσα της προσευχής σου και είδον τα δάκρυά σου.
Και ιδού προστίθημι προς τον χρόνον σου δεκαπέντε έτη∙
και εκ χειρός βασιλέως Ασσυρίων ρύσομαί σε και την πόλιν ταύτην και υπερασπιώ υπέρ της πόλεως ταύτης.
[...] ο ερωτικός λόγος δεν μπορεί να τελεστεί χωρίς τη γλώσσα της πνευματικής ένωσης του ανθρώπου με τον Θεό, όπως δεν μπορεί και να κάνει την οικονομία των δύο άλλων λεξιλογίων – του άσεμνου και του παιδικού.
[...]
Θα μπορούσαμε να πάμε και παραπέρα: όχι μόνο τα τρία αυτά λεξιλόγια δεν είναι αντίθετα, αλλά αρθρώνονται κατ' αναλογία προς τις τρεις οδούς της μυστικής θεολογίας. Το άσεμνο λεξιλόγιο θα αντιστοιχούσε έτσι στην καταφατική οδό – όπου αποδίδω στον άλλο ό,τι μπορώ να του πω πιο καθαρό, πιο θετικό, πιο απότομο με κίνδυνο να τον αφήσω άναυδο. Το παιδικό λεξιλόγιο θα αντιστοιχούσε ενδεχομένως στην αρνητική οδό – όπου διαγράφω από τον άλλο κάθε σταθερό χαρακτηριστικό, που θα μπορούσε να οριστεί και να δοθεί, με κίνδυνο να τον διαλύσω. Και το θεολογικό λεξιλόγιο θα αντιστοιχούσε σχεδόν στην οδό της υπερβολής όπου δεν στοχεύω τον άλλο παρά με τη διαδικασία της υπερβολής που ξαναρχίζει πάντα και της χωρίς ολοκλήρωση ολοκλήρωσης, με κίνδυνο να μην τον καταλάβω ποτέ, εκτός κι αν καταλάβω ότι η ακαταληψία αυτή είναι η μόνη αρμόζουσα.
168. Ο χριστιανισμός έδωσε στον 'Ερωτα να πιη δηλητήριο – αυτός δεν πέθανε αλλά εκφυλίστηκε σε βίτσιο.
Ο χριστιανισμός θέλησε να εξοντώση τον έρωτα μεταβάλλοντάς τον σε αμαρτία κι ο έρωτας για να επιβιώση πέρασε στην παρανομία. Το βίτσιο είναι η παρανομία του φυσικού.
Δεν είτανε πως δεν τον γνώρισε στο φως της παραστιάς• δεν είταν
τα κουρέλια του επαίτη, η μεταμφίεση, όχι• καθαρά σημάδια:
η ουλή στο γόνατό του, η ρώμη, η πονηριά στο μάτι. Τρομαγμένη,
ακουμπώντας τη ράχη της στον τοίχο, μια δικαιολογία ζητούσε,
μια προθεσμία ακόμη λίγου χρόνου, να μην απαντήσει,
να μην προδοθεί. Γι' αυτόν, λοιπόν, είχε ξοδέψει είκοσι χρόνια,
είκοσι χρόνια αναμονής και ονείρων, για τούτον τον άθλιο,
τον αιματόβρεχτο ασπρογένη; Ρίχτηκε άφωνη σε μια καρέκλα,
κοίταξε αργά τους σκοτωμένους μνηστήρες, στο πάτωμα, σα να κοιτούσε
νεκρές τις ίδιες της τις επιθυμίες. Και: «καλωσόρισες», τού είπε,
ακούγοντας ξένη, μακρινή, τη φωνή της. Στη γωνιά, ο αργαλειός της
γέμιζε το ταβάνι με καγκελωτές σκιές• κι όσα πουλιά είχε υφάνει
με κόκκινες λαμπρές κλωστές σε πράσινα φυλλώματα, αίφνης,
τούτη τη νύχτα της επιστροφής, γυρίσαν στο σταχτί και μαύρο
χαμοπετώντας στον επίπεδο ουρανό της τελευταίας της καρτερίας.
