κοσμικός συμβολισμός

Ο ίδιος κοσμικός συμβολισμός κυριαρχούσε απόλυτα στο Ιράν, όπου, από μια χιλιόχρονη παράδοση, αναδύονταν οι επιβλητικές καμάρες, στα ανάκτορα των Σασσανιδών, με τα ισχυρά στηρίγματα και τους θόλους τους, χτισμένους πάνω σε τετράγωνη βάση.

Το ανάκτορο της Κτησιφώντος, κατοικία των Σασσανιδών μετά την κατάρρευση των Πάρθων, δίνει μια ιδέα της ιερής μεγαλοπρέπειας, που απέπνεαν έκτοτε αυτοί οι θεοποιημένοι ηγεμόνες.

[...]

Ο θόλος ήταν διάτρητος από εκατόν πενήντα ανοίγματα, διαμέτρου δώδεκα έως δεκαπέντε εκατοστών, μέσα από τα οποία φιλτραριζόταν ένα μυστηριώδες φώς. Ο θρόνος ήταν τοποθετημένος στο βάθος της αίθουσας. Σύμφωνα με το πρωτοκόλλο, ο βασιλιάς στεκόταν κρυμμένος πίσω από μια κουρτίνα, σε απόσταση δέκα πήχεων και δέκα πήχεων από τον ανώτερο αξιωματούχο. 'Οταν άνοιγε η κουρτίνα, μπορούσε να δεί κανείς τον βασιλιά υπέροχα ντυμένο, έχοντας πάνω στο κεφάλι του τη βαρύτιμη τιάρα, στολισμένη με μαργαριτάρια και πολύτιμους λίθους, κρεμασμένη από το ταβάνι με μια χρυσή αλυσίδα – για να μειώνεται το βάρος της. Αυτή η παρουσία έδινε την εντύπωση μιας θεοφάνειας.

Λέγεται ότι, όταν οι 'Αραβες εισήλθαν στην αίθουσα του θρόνου της Κτησιφώντος, έπεσαν στα γόνατα και, έχοντας κυριευθεί από ένα ισχυρό θρησκευτικό συναίσθημα, άρχισαν να απαγγέλλουν τους πρώτους στίχους του Κορανίου...

*

Και στη Δύση, η λατρεία του αυτοκράτορα χρησιμοποιούσε ευρέως το τελετουργικό της αιφνίδιας εμφάνισης του ηγεμόνα ή του ειδώλου του, πίσω από μια τραβηγμένη κουρτίνα: αυτή η παραμερισμένη αυλαία, που υποδηλώνει τη στιγμή της αποκάλυψης, εμφανίζεται σε ορισμένες επίσημες απεικονίσεις, δεξιά και αριστερά του ηγεμόνα ή της αυτοκράτειρας [...]

Αυτή η παράδοση, που ανάγεται στις μυστικιστικές θρησκείες της όψιμης αρχαιότητας, εξαπλώνεται στο εξής, αδιαφοροποίητα, τόσο στη μοναρχική λειτουργία όσο και στη θρησκευτική λατρεία: γνωρίζουμε πως η εικόνα της δεομένης Παναγίας, στην εκκλησία των Βλαχερνών, στην Κωνσταντινούπολη, καλυπτόταν πίσω από ένα πέπλο το οποίο παραμεριζόταν μία φορά την εβδομάδα, ώστε να προσφέρεται η «αγία εικόνα» στην ενατένιση των πιστών.

Κώστας Παπαϊωάννου, Η κληρονομιά του Αλεξάνδρου (μτφρ. Χριστίνα Σταματοπούλου, έκδ. Εναλλακτικές εκδόσεις, Αθήνα 2013, σσ. 83-84).