η ζήλια και η τιμή της

Και όμως, πώς να μην παραδεχτούμε ότι, στις αξιοθρήνητες μορφές που παίρνει, η ζήλια αντιφάσκει και φαινομενικά αποδεικνύεται μάταιη; Αρκεί να την ακούσει κανείς να μιλάει για να πειστεί.

Πρώτη μορφή: αγαπώ τέλεια (το λέω και το καυχιέμαι) έναν άλλο που, εκείνος, όπως δείχνουν τα πράγματα δεν με ανταγαπά· βλέπω σ' αυτό αδικία· με πιάνει αγανάκτηση, αυτό που λένε ζήλια. Αλλά τι σημαίνει εδώ το αγαπώ; Τίποτε παραπάνω από μια αδιαμόρφωτη επιθυμία, που δεν φτάνει ακόμα ώς την ερωτική αναγωγή, αγνοεί την πρωτοβουλία του εραστή και λυσσάει ζητώντας τυφλά την αμοιβαιότητα χωρίς ποτέ να υποθέτει ότι η αμοιβαιότητα, ίσως, δεν είναι κάτι αυτονόητο. Η αγωγή της ζήλιας καταλήγει σε αθώωση. Αν εξακολουθήσω να απαιτώ αυτό που κανείς δεν μού οφείλει, αυτό θέτει εν αμφιβόλω τη νοημοσύνη και τη διαύγειά μου, την ικανότητά μου να αρέσω και τη χάρη μου, αλλά δεν αφορά τον άλλο, ο οποίος εξ ορισμού δεν μού οφείλει τίποτε. Πρόκειται λοιπόν για παρεξήγηση ως προς το τι χρωστά ο άλλος, ως προς τα δικαιώματά μου απέναντί του και ιδίως ως προς την ίδια την έννοια του έρωτα.

[...]

Αυτό λοιπόν που απαξιώνει τη ζήλια δεν είναι τόσο οι αντιφάσεις της, όσο προφανείς κι αν φαίνονται, όσο η απόλυτη άγνοια της ερωτικής αναγωγής και των διαδοχικών στιγμών της που τη χαρακτηρίζει. Γιατί η ζήλια, όταν διαμαρτύρεται ότι ο άλλος δεν με αγαπά, δεν βλέπει καν τη βαθιά αδικία αυτού που προϋποθέτει – ότι ο άλλος θα έπρεπε να με αγαπά, ότι το οφείλει κιόλας, ιδίως αφού εγώ τον αγαπώ ήδη, και ο έρωτας απαιτεί αμοιβαιότητα· η ζήλια προϋποθέτει λοιπόν ότι δεν τελώ την ερωτική αναγωγή, ότι δεν αντικαθιστώ το ερώτημα «'Αραγε μ' αγαπούν;» με το ερώτημα «'Αραγε μπορώ να αγαπήσω, πρώτος εγώ;», εν ολίγοις ότι δεν κάνω ακόμα έρωτα ως εραστής, ότι δεν έχω την πρωτοβουλία, παρά απαιτώ αμοιβαιότητα, εν ολίγοις ότι δεν αγαπώ. 'Ετσι εννοημένη, η ζήλια δεν προτείνει παρά μια εξέλιξη προς τα κατώτερα στάδια της ερωτικής αναγωγής. Δεν μπορώ παρά να τη βγάλω από το δρόμο μου, όπου θα πρόσθετε απλώς μια ακόμα απορία.

Jean-Luc Marion, Το ερωτικό φαινόμενο (μτφρ. Χρ. Μαρσελλος, έκδ. Πόλις, Αθήνα 2008, σσ. 322-323, 325).