μια σκέψη διευρύνει το χρόνο

86.  Πρέπει όχι μόνο να μάθουμε το παρελθόν 

αλλά και να το κατασκευάσουμε. 

Ακόμη δεν γεννήθηκε το χθες. 'Οχι όλο. *

✿





Μια σκέψη διευρύνει το χρόνο
ένα ατόφιο σημείο
όπου το βλέμμα προσηλώνεται υγρό

Μια λέξη αναδύεται
δυο τρεις…
ένας αργός βηματισμός

Ο κόσμος μηχανεύεται, αναριγεί
συνεχώς αναβάλει





✿





Μια λέξη διαρρέει
κάνει το χρόνο βαθύτερο

Είναι ένα όνομα εντός μου που αγωνίζεται
ένα παράθυρο στο κόσμο κλειστό

Μια όραση
Μια ομοιότητα όρασης
Αργότερα μια φωτεινή ταυτολογία
Συμβαίνει κι αυτό

Αποστόλης Αρτινός, από την ανέκδοτη ποιητική συλλογή Notes de passage. (Βλέπε εδωδά, αλλά κι εδωνά είναι αναπτυγμένα μερικά).


-----
*  Το motto, βέβαια, είναι του μοναχού Κοσμά εκ του Λογισμοί και διαλογισμοί στη Μεγάλη Ελλάδα (έκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2011, σ. 32). 

✿

Καλή χρονιά! Με την ευχή του π.Κων. Καλλιανού (εκ του Ισορροπώντας, έκδ. Ι.Καλύβη Αγ. Ακακίου Καυσοκαλυβίων, 'Αγιον 'Ορος 2008, σελ. 61):

Κύριε, ευλόγησε το νέο ενιαυτό φωτίζοντας τις σκοτεινές συνειδήσεις μας 

και τις φοβισμένες ψυχές μας. Αμήν.

ώριμο γινωμένο κυδώνι

Για να μη μάς φεύγη ο νούς, 

πρέπει να τον συνηθίσουμε να πιπιλίζη 

το γλυκό όνομα του Ιησού 

μέσα στην καρδιά μας, 

για να κάνουμε πνευματική προκοπή. *

Η φιγούρα [του Χριστού «πολυελέου» στην κόγχη του Διακονικού της Μητροπόλεως του Μυστρά 'Αγιος Δημήτριος], με ωραίο δυνατό πρόσωπο χτισμένο με ώχρα και λίγο λευκό του ασβέστη πάνω σε λαδοπράσινο προπλασμό, είναι γανωμένη με κόκκινους και ψυχρούς (πρασινωπούς) τόνους, αποκτώντας μια χρωματικότητα εξαιρετική αλλά και μία νοστιμιά υπέροχη.

Κοιτάζοντάς Τον μυρίζει ο τόπος ώριμο γινωμένο κυδώνι και ευωδιάζει η ατμόσφαιρα φθινοπωρινή ησυχία κεκραμένη με την ήσυχη καρποφόρα μελαγχολία του καιρού που προηγείται του χειμώνα.

Γιώργος Κόρδης, Μυστράς. Τότε που οι εικόνες... Μια περιήγηση στις τοιχογραφίες των εκκλησιών του (έκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2012, σ. 34).

*

Επ' ευκαιρία, σχόλιο παρμένο από τον τόμο Θησαυροί του Αγίου 'Ορους (Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997) για την παράσταση της Ρίζης του Ιεσσαί (Ιερά Μονή Διονυσίου, Σχέδιο [=ανθίβολο] του 17ου αιώνος, με μαύρη μελάνη σε χαρτί 71 x 23,5 εκ.):

«Το σχέδιο είναι βιαστικό, οι σωματικές αναλογίες όχι πάντα επιτυχείς, ενώ οι επιγραφές είναι κατά κανόνα εξαντλητικές, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Σοφοκλή [εικονιζομένου επίσης, μεταξύ άλλων αρχαίων φιλοσόφων, στην ίδια μεγάλη εικονική παράσταση] όπου το κείμενο βρίσκεται γραμμένο έξω από το ειλητάριο...

(έστιν Θεός άναρχος απλούς τη φύσει
ος ουρανόν έταξεν άμα και χθόνα)».

Απ' εδωδά αντλημένο το σχόλιο.

----- 
* Το motto, όμως, είναι αντλημένο εκ του γλυκέως Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σ. 154).

αποκαλύψεις του χειμώνα

Μια μέρα χαμένος σ' ένα ξεχασμένο μονοπάτι

ένιωσα οσμήν ευωδίας πνευματικής.

'Εψαχνα να βρώ τα ερείπια ενός αρχαιοελληνικού οικισμού

που ποτέ δεν τα βρήκα. Με γυροφέρνουν παντοδύναμες

οι λεπτές ευωδίες του κάμπου. *

Στο αειθαλές καταφεύγει η κρύα μέρα,

η παγωνιά λάμπει στις άκρες των φύλλων

κι ό,τι ζεστό είναι ν' ανθίσει στο μέλλον

περιμένει σκυφτό κάτω απ' το χώμα.

Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, η αρχή μόνο από το ποίημα «Οι αποκαλύψεις του χειμώνα». Από το «Ημερολόγιο Πολέμου», το οποίο περιέχεται στη συλλογή 'Αδεια φύση (έκδ. Κέδρος, Αθήνα 1993, σ. 52).





----- 
* Στο motto ολίγος ακόμη μοναχός Κοσμάς, εκ του Λογισμοί και διαλογισμοί στη Μεγάλη Ελλάδα (έκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2011, εδώ το νο. 90, σ. 33).

αν ποτέ άνθρωπος πάλεψε με ψυχή...

Σάς λέω αυτά που είπαμε – σάς επανέλαβα τις φράσεις που ανταλλάξαμε – αλλά τί οφελεί; 'Ηταν απλά συνηθισμένα λόγια – οι γνωστοί αόριστοι ήχοι που προφέρουμε απ’ την ώρα που ξυπνάμε ώς την ώρα που κοιμόμαστε. Αλλά τί μ' αυτό; Για μένα έκρυβαν μέσα τους την τρομερή υποβλητικότητα των λέξεων που ακούμε στα όνειρά μας, των φράσεων που ειπώθηκαν σε εφιάλτες. Ψυχή! Αν ποτέ άνθρωπος πάλεψε με ψυχή, αυτός είμαι εγώ. Και δεν είχα να κάνω με τρελό.

Είτε το πιστεύετε είτε όχι, το μυαλό του ήταν διαυγέστατο – συγκεντρωμένο μεν στον εαυτό του με μια ένταση τρομακτική, αλλά διαυγέστατο. Κι αυτό ήταν και η μόνη μου ελπίδα – εκτός φυσικά αν τον σκότωνα επιτόπου, που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν καλή ιδέα, αφού θα έκανε θόρυβο. Η ψυχή του όμως ναι – ήταν τρελή. 'Εχοντας μείνει μόνη της στην άγρια ερημιά, είχε κοιτάξει μέσα της και – μα το Θεό! στο λόγο μου, είχε παραφρονήσει.

'Επρεπε – για τις αμαρτίες μου, καταπώς φαίνεται – να υποστώ τη δοκιμασία τού να την κοιτάξω κι εγώ. Ούτε η πειστικότερη ευγλωττία δε θα τίναζε τόσο απόλυτα την πίστη στην ανθρωπότητα όσο το τελικό του ξέσπασμα ειλικρινείας. Και πάλευε με τον εαυτό του – το είδα – το άκουσα. Είδα το ασύλληπτο μυστήριο μιας ψυχής που δεν γνώριζε φραγμό, καμία πίστη και κανένα φόβο, κι ωστόσο πάλευε μανιασμένα με τον εαυτό της.

Τα έβγαλα πέρα, δε μού 'στριψε. 'Οταν όμως τον ξάπλωσα επιτέλους στο ντιβάνι, σκούπισα τον ιδρώτα από το μέτωπό μου, ενώ τα πόδια μου έτρεμαν λες και είχα κατέβει εκείνον το λόφο κουβαλώντας μισό τόνο στην πλάτη μου∙ και τον είχα φέρει απλώς στηρίζοντάς τον, με το κοκαλιάρικο χέρι του περασμένο στο λαιμό μου – κι όλος μαζί δε ζύγιζε παραπάνω από ένα παιδί.

Τζόζεφ Κόνραντ, Η καρδιά του σκότους (μτφρ. Αλ. Παπασταθοπούλου, έκδ. Πατάκης, Αθήνα 1998, σ. 112).

οι πειρασμοί

Τα περιορισμένα κάρβουνα του μάγειρα τον εξυπηρετούν, χωρίς να ανεβάζουν φλόγες και καπνούς, και τότε στην σιγανή φωτιά κάνει την δουλειά του όμορφα. 'Οταν και οι τροφές μας είναι περιορισμένες, και δεν προσθέτουμε συνέχεια, οι επιθυμίες της σάρκας – εκτός που δεν φλογίζουν και δεν σκοτίζουν τον νού με την κάπνα – σιγά-σιγά τελείως σβήνουν∙ ακόμη και οι λογισμοί.

'Οταν περιοριστούν οι επιθυμίες μας στην λιτή τροφή (στο ξεροκόμματο) και στην λίγη ξεκούραση της σκελετωμένης μας σάρκας, τότε αγάλλεται η ψυχή μέσα στο Λείψανό της. 

*

Οι μεγαλύτεροι συνήθως πειρασμοί είναι στιγμιαίοι και, εάν εκείνη την στιγμή τούς ξεφύγουμε, περνάει και φεύγει η φάλαγγα των δαιμόνων, και γλυτώνουμε από τα χέρια των εχθρών.

Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (από την Δ' επιστολή: «Μια χούφτα πείρα, κολοκυθόσποροι καβουρντισμένοι στα πυρά των πειρασμών», έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σ. 188).

η δαδιά

Ο Αρχάριος για την πνευματική του οικοδομή, εκτός από τα υλικά που διαθέτει, έχει ανάγκη από έναν καλό τεχνίτη, ο οποίος, αφού τού γκρεμίση το παλαιό του σπίτι, για να τού διώξη από μέσα και τον κακό του νοικιαστή, τον παλαιό άνθρωπο, ν' αρχίση με την σειρά τις δουλειές, μέχρι την επίπλωση του νέου σπιτιού του.

*

Οι Μοναχοί θα πρέπη να γίνουν όλο φώς, γι' αυτό και θα πρέπη να ακολουθήσουν την πορεία της δαδιάς, του πεύκου, πώς μεταβάλλει τις ίνες του (τις ακίδες) σε δαδί. Το πεύκο θα πρέπη να αναπτυχθή σε βραχώδη τόπο και προσήλιο και, αφού πελεκηθή η φλούδα του και δακρύση, τα δάκρυα εκείνα της ρετσίνης, που θα ποτίζουν συνέχεια τον κορμό, με τις θερμές ακτίνες του ηλίου, σιγά-σιγά μεταβάλλουν ολόκληρο το πεύκο σε καλό δαδί, και προσφέρει το φως του και τα προσανάμματα, για να ανάβουν τις φωτιές τους οι άνθρωποι.

Το πελέκημα, φυσικά, σκοπό έχει να διώξη τον φλοιό του παλαιού ανθρώπου και όχι να πληγώνη αδιάκριτα ανθρώπους και να αχρηστεύη.

Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (από την Δ' επιστολή: «Μια χούφτα πείρα, κολοκυθόσποροι καβουρντισμένοι στα πυρά των πειρασμών», έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σσ. 196, 197).

σχόλιο

Στο δοκίμιό του «Περί 'Υψους» ο Σίλλερ μοιάζει να συνοψίζει την τελική εξέλιξη του [Σολωμικού] «Πόρφυρα»:

«Το υψηλόν μάς προσφέρει μια διέξοδο από τον κόσμο των αισθήσεων, όπου το ωραίο θα μάς κρατούσε για πάντα αιχμάλωτους.

'Οχι σταδιακά (γιατί δεν υπάρχει μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στην εξάρτηση και την ανεξαρτησία),

αλλά ξαφνικά,

μ' ένα δυνατό τράνταγμα,

αποσπά το ανεξάρτητο πνεύμα από το δίχτυ όπου το είχε τυλίξει ο εκλεπτυσμένος αισθησιασμός».

Ο Καντ (Kritik der Urtheilskraft, 1970) είχε ήδη κάνει μια παρόμοια αντιπαραβολή ανάμεσα στην εμπειρία του ωραίου και αυτή του υψηλού, όπου χαρακτηριστικά σχετίζει το ωραίο με τα μάγια («Reizen»).


----- 
Παράβαλε και τούτο εδωδά.

διαλογισμοί

54. Θυμούμαι νοσταλγικά τα πρώτα χρόνια στο μοναστήρι, όταν η εκκλησία [του αγίου Ιωάννου του Θεριστή στο Bivogni της Κατωϊταλιώτικης Καλαβρίας] ήταν ξεσκέπαστη, όπου φώλιαζε ο γκιώνης. Χωρίς νερό, χωρίς ηλεκτρικό. 'Ομως η χάρη του αγίου ήταν εμφανής. 'Ηταν ένα δένδρο μέσα που το αποχωρίστηκα με πολλή λύπη. Θυμάμαι τις ρωγμές στα χαλάσματα που χάριζαν τις αναπνοές στο ερείπιο. Ερχόταν κάποιος άλλος αγέρας από εκεί.

*

69. 'Ηταν μοναδική η στιγμή όταν για πρώτη φορά κόλλησα ένα κερί σε μια πέτρα δίπλα σε μια χαραμάδα. Αντίκρισα την πρώτη καπνιά στον τοίχο. Ξέφυγα από την αρχαιολογία.

μοναχός Κοσμάς, Λογισμοί και διαλογισμοί στη Μεγάλη Ελλάδα (έκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2011, σσ. 22, 27).



----- 
Λίγα λόγια για τον ακτήμονα μοναχό κι εδωδά (την 7.5.2011).

ilham

Σ' ανατολή είδε 

μενεξεδένιο στρώμα 

και να το σκίζει 

μαυροκίτρινος δράκος 

πριν καούν στο χρυσάφι * 

Α! Μα δεν υπάρχει Ανατολή, ξέχασα, 

μάς σώθηκε ο ήλιος προπολού. **

             κρασί SHARAB 
             μεθυσμένος SARKHOSH
             αγαπημένος SOZ  
             χαρά SAAD
             μάνα DAIK  
             άνδρας PYAW  
             γυναίκα AFRAT, JIN
             εραστής DILDAR, ASHIK (αρβτουρκ.)
             φίλος HAWRE  
             ειρήνη ASTI  
             πόλεμος SAR  
             σελήνη HEYVA
             ημέρα ROS        
             σχολείο KUTABHANA  
             δάσκαλος MAMOSTA  
             νόμος YASA
             πελαργός LAKLAK 

             όνομα NAUM
             κούρδος KURDEM
             έλληνας JUNANIM  
             δώρο θεού ILHAM


'Από το ίδιο συναγμένο ελληνοκουρδικό γλωσσάρι άλλες λεξούλες εδωδά.



----- 
* Το πρώτο motto είναι ένα 'τάνκα' του Δ.Ι. Αντωνίου (έκδ. Ερμής, Αθήνα 1972 (2η 1981), σ.61). Το επόμενο, όμως, είναι στιχάκι του Τάσου Πανανουδάκη, από το σμικρό του βιβλιαράκι Με μιά κιμωλία (ποίματα - σκέψεις) (Κοκινιά 1978). Τηρήθηκε η ορθογραφία του ποιητή. Κατά τα λοιπά, για να γυρίσουμε στο γλωσσάρι, η κουρδική γλώσσα έχει 4 διαλέκτους (SORANI, KRMANG κλπ.) και 36 γράμματα.

το σχήμα

1. Προς Αλέξανδρον.

Άγ[ρ]ιον όρος [της ψυχής], 31.8.1914

Αγαπητέ εν Χριστώ κ. Αλέξανδρε Μωραϊτίδη,

[...]

Επειδή δε προς τοις άλλοις λέγεις περί σού, ότι ο μεν πόθος ήτο και είναι πάντοτε αυτός της ψυχής σου, αλλά δεν ηυδόκησε ακόμη ο Κύριος, εγώ ο ελάχιστος νομίζω, ότι ακριβώς τούτο ηυδόκησε και διά σε ο Κύριος και ο της ευδοκίας ήλθε καιρός, καθώς η κατά την μακαρίτιδα Αθανασίαν οικονομικά υποσημαίνει.

Σπεύσον λοιπόν εις απάντησιν του Κυρίου την νυμφικήν στολήν του αγγελικού σχήματος αναδησάμενος και την μοναχικήν τάξιν της Ευαγγελικής αρετής αναλαβών καθώς επιποθείς εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών. Αμήν.

Ο σος εν Κυρίω ελάχιστος αδελφός

Ιερώνυμος μοναχός Σιμωνοπετρίτης.

2. Προς έτερον, αρχιμ., εις Λονδίνο.

[...]

Το σχήμα εν γένει συμβολίζει τα πάθη του Σωτήρος, τα δε γράμματα είναι αρχικά λέξεων αι οποίαι εκδηλούσι την μυστικήν χάριν και δύναμιν και ενέργειαν του Σταυρού εις τους πιστούς κατά των δαιμόνων ως μέσου σωτηρίας καθώς και του Βαπτίσματος...

Ιερώνυμου Σιμωνοπετρίτου, απόσπασμα από επιστολές του, δημοσιευμένες στο: Μωϋσέως Μοναχού [τα νυν Αγιορείτου], Ιερώνυμος Σιμωνοπετρίτης. Ο γέρων της «Αναλήψεως» (έκδ. Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας, 'Αγιον 'Ορος 1982, σσ. 296, 298).

πόλεμος των παθών

Ας μη σε κάμνη να διστάζης 

ο λόγος του πολέμου των ατόπων λογισμών. 

Θαυμασιώτερος γίνεται ο στρατιώτης αφού πληγωθή 

και έπειτα πάλιν να σηκωθή 

και πολεμήση και νικήση τον εχθρόν. * 

Ο εχθρός μάς πολεμεί με τα πάθη και ημείς αυτόν με την προσοχήν εις τας κακούργους μηχανάς του και με τας αρετάς∙ εκείνος με την γαστριμαργίαν, την σάρκα και τας ηδονάς, ημείς να τον πολεμώμεν με νηστείαν, αγρυπνίαν, προσευχήν∙ εκείνος με την φιλοκοσμίαν, ημείς με την άρνησιν του κόσμου και την ησυχαστικήν ζωήν. Εκείνος με την φιλαργυρίαν, ημείς με την απροσπάθειαν και την ακτημοσύνην. Εκείνος με την αμέλειαν, ημείς με την σπουδήν. Εκείνος με τον θυμόν, ημείς με την μακροθυμίαν και την πραότητα. Εκείνος με την βλασφημίαν, ημείς με την δοξολογίαν και την πραότητα. Εκείνος με την υπερηφάνειαν, το πρώτον του και μεγαλύτερον όπλον, ημείς με την ταπείνωσιν, τον φοβερώτερον εχθρόν του.

[...] επειδή ζείς ακόμη εις τον κόσμον, αντιπολέμει τον και συ εις τους κακούς λογισμούς, με την σωτήριον προσευχήν, εσωτερικώς με το, Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με.

Ιερώνυμου Σιμωνοπετρίτου, απόσπασμα από επιστολή του, δημοσιευμένη στο: Μωϋσέως Μοναχού [τα νυν Αγιορείτου], Ιερώνυμος Σιμωνοπετρίτης. Ο γέρων της «Αναλήψεως» (έκδ. Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας, 'Αγιον 'Ορος 1982, σσ. 300-301. Στο motto, του ιδίου, σ. 304).

για την ελευθερία

Εδώ σού γράφω

τα δε σού θέλει φέρει

ο ταχυδρόμος *

Η λέξη που σημαίνει 'ελευθερία' πρωτοβρίσκεται γραμμένη σε σουμεριακό κείμενο των τελευταίων αιώνων της 3ης χιλιετηρίδας. Εδώ και λίγο [καιρό], ωστόσο, παρατηρήθηκε πως η λέξη τούτη, amargi, σημαίνει κατά γράμμα "Γυρισμό στη Μητέρα". Γιατί οι Σουμέριοι μεταχειρίζουνται το σχήμα αυτό για να διατυπώσουν την ιδέα της ελευθερίας, οι Σουμεριολόγοι δεν το ξέρουν. Το κείμενο όμως όπου πρωτοχαράζεται η λέξη αυτή, αναγράφει πολλά από τα δεινά της μεταμητριαρχικής και στυγνά πατριαρχικής πολιτικής κοινωνίας. 'Ισως έτσι ο "Γυρισμός στη Μητέρα" να σημαίνει, σαν 'ελευθερία', τη λύτρωση απ' αυτά τα δεινά, το γυρισμό του ανθρώπου στην ισοκρατία των φυλετικών θεσμών, στη σφαίρα της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης, και της γαλήνης μιάς νοσταλγικής εποχής, που στην κορφή της αφέντευε η δίκαια κρίση, η προστασία και το φίλτρο της Μάνας.

Παναγής Λεκατσάς, Η Μητριαρχία. Και η σύγκρουσή της με την ελληνική Πατριαρχία (έκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2006 (1977), σσ. 37-38).




----- 
* Στο motto ολίγος Ζήσιμος Λορεντζάτος και το υπό στοιχείον Α τρίστιχο, από την συλλογή με τα haiku «Αλφαβητάρι» (στον τόμο Ποιήματα, έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2006, σ. 111).

επετειακόν

ΜΝΗΜΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

Το πάρκο του Νοέμβρη με τα πεσμένα φύλλα και οι φοιτητικές πορείες με τα ξεθυμασμένα συνθήματα, μού φέρανε στο νού τον λοκατζή τον Γιάννη. 'Ηταν οι μέρες με τα γεγονότα∙ τον είχα χάσει. 'Οταν τον ξαναβρήκα, «'Ημασταν στην Αθήνα», μού είπε∙ «μάς πήγαν στο Πολυτεχνείο και τα κάναμε γυαλιά-καρφιά. Δυο μέρες σπάναμε, τίποτα όρθιο δεν αφήσαμε-κατάλαβες: δήθεν οι φοιτητές». «Καλά, εσείς δε δείρατε, δε μπαγλαρώσατε;» ρώτησα ταραγμένος. «'Οχι, αυτά τα κάνουν άλλοι, από πριν». 'Εφυγε ένα βάρος από πάνω μου: άσκημο πράμα νά 'χεις φίλους πραιτωριανούς, να αγκαλιάζεις πόδια που κλοτσούσαν θύματα πριν από λίγο.

Ντίνος Χριστιανόπουλος, Νεκρή πιάτσα. Πεζά ποιήματα (3η έκδ. Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη 1990, πρώτη έκδοση 1981 με τίτλο «Νέα ποιήματα», σ. 39). 




----- 
* Αναφορά στο Πολυτεχνείο από έναν ποιητή που λάτρεψε ιδιαιτέρως τους φαντάρους [και τα άρβυλά τους]. 'Αραγε, για τούτο του το ποίημα να τον εβράβευσε η Χούντα; Πάλι καλά που τούς εγύρισε πίσω το βραβείο. [Δεν είναι και λίγο οι άλλοι να γιορτάζουν το Πολυτεχνείο και σένα να σού 'ρχεται στο νου ένας λοκατζής μονάχα!].

de malo

Αυτή τη νύχτα 

τζιτζίκια μεθυσμένα 

σαν μεσημέρι... * 

Το μεν γάλα λευκόν∙ το δε μέλι χλωρόν∙ μόνον δε τον της συκής καρπόν ονομάζειν οίδεν 'Ομηρος γλυκερόν∙ αγλαόν δε ουδέ τούτον τολμά καλείν∙ μόνον δε τούτο φυλάττει τω μήλω, και λέγει που των επών τας μηλέας αγλαοκάρπους∙ και ου τούτο μόνον αυτήν, αλλά και τη τάξει κοσμεί. […] και μηλέαι, φησίν, αγλαόκαρποι∙ συκέαι τε γλυκεραί∙ και ελαίαι τηλεθόωσαι.

[...]

Και έστι το μήλον ιδείν μεν ρόδον, οσφρήσασθαι δε μύρον, γεύσασθαι δέ τι άλλο, ή πάλιν αυτό μήλον ούτω και τοσούτον ηδονή τάλλα νικά, και προς τούτο κακείνα μάλλον εικάζεται∙ κάν τις επαινείν εθέλοι τι κατά γεύσιν∙ ή μήλον ερεί πάντως ή μέλι∙ και ταύτα μεν ουν τον 'Ομηρον έπεισε πάντα αγλαόν ονομάσαι τον μηλέας καρπόν.

[...]

και ότι σύκον μεν εν ονείροις δυσοιώνιστον∙ μήλον δε κάν τούτοις ευάγγελον∙ δόξαν γαρ και στέφανον επαγγέλλεται.

Ιωάννου Πρωτόθρονου του Γεωμέτρου, Περί του μήλου (PG 106∙ 848, 852, 853).

*

Ωστόσο, συνιστάται προσοχή, διότι: "Το άωρον μήλον φέρει γαστρικάς διαταράξεις, δια τούτο δε τα μη εντελώς ώριμα και τα υπόξινα μήλα πρέπει να τρώγωνται εψημένα ή βεβρασμένα με ολίγην σάκχαριν" (η πρόσθετη αύτη σημείωσις απ' εδωδά είν' αντλημένη). 




-----
 * Στο motto ένα αρκούντως θερμό ει και θερινό εν μέσω ψύχους χάϊ – κάϊ του Δ.Ι. Αντωνίου (έκδ. Ερμής, Αθήνα 1972 (2η 1981), σ.23).
 

ελευθερία από το εγώ;

Το γρηγοριανό, όπως και το σήμερα λεγόμενο βυζαντινό λειτουργικό μέλος, είναι τέχνη μουσική που αποβλέπει σε ό,τι θα ονομάζαμε ελευθερία από το εγώ: έξοδο από την ατομική τέρψη-συγκίνηση-έξαρση, προκειμένου να κατορθωθεί η μετοχή σε κοινωνία τρόπου κοινής (εκκλησιαστικής) αναφοράς-δέησης-ευχαριστίας.

Αντίθετα, η πολυφωνική μουσική (τέχνη αναμφισβήτητα θαυμαστή σε επιτεύγματα) ανταποκρίνεται κυρίως στη θρησκευτική ανάγκη και απαίτηση: Απευθύνεται στο άτομο για να υπηρετήσει το άτομο, την αισθηματική-ψυχολογική ευαισθησία του ατόμου, τις θρησκευτικές ικανοποιήσεις που ζητάει να καταναλώσει το άτομο – την υποβλητική μεγαλοπρέπεια, τη μυστικιστική ευπιστία, τη μεταρσίωση και συναισθηματική αγαλλίαση.

Χρήστος Γιανναράς, Ενάντια στη θρησκεία (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2006, σσ. 154-155).





-----
 * Το ερωτηματικό του τίτλου αναφέρεται ακριβώς στην σκοπούμενη αυθαιρεσία που εμπεριέχει η διατύπωση στην δεύτερη παράγραφο. Αναζητούνται τα κριτήρια εκείνα που οδήγησαν την σκέψη σε αυτή την διατύπωση περί 'ανάγκης' και 'απαιτήσεως'. Τί είναι, άραγε, αυτό που ενώ καταξιώνει την δοκιμασία της τέχνης στην πρώτη παράγραφο δεν ισχύει για την οβελισταία στην πεποίθηση του συντάκτη της δεύτερη; Ποιό το κριτήριο, λοιπόν; Ο ίδιος.

εξωτερικές επιφάσεις

Πρώτα ας περιστραφεί καθένας 

- σαν φακίρης! 

(Ν' ανακινείς την ύπαρξη 

πριν την σερβίρεις...) 

Ζυλ Λαφόργκ * 

Το ακαταγώνιστο κύρος της θρησκευτικής εξουσίας το ορέγονται αναπόφευκτα και άτομα που με δυσκολία (ή ουδέποτε) θα κέρδιζαν, με τη δική τους ποιότητα και προσπάθεια, τον σεβασμό των συνανθρώπων τους. Δύσκολο να διαπιστώσει κανείς αν τέτοιου είδους άτομα, ακατάλληλα ή ανάξια για το λειτούργημά τους, καθιέρωσαν (σε όλες σχεδόν τις θρησκευτικές παραδόσεις) τις εξωτερικές επιφάσεις ή τα αντικειμενικά γνωρίσματα που κάνουν αμέσως διακριτό το «σχήμα» του λειτουργού και απαιτητό τον σεβασμό του.

 
Χρήστος Γιανναράς, Ενάντια στη θρησκεία (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2006, σ. 38).




----- 
* Στο motto στιχάκι από το ποίημα «Θρηνωδία του Λόρδου Πιερρότου», δοσμένο από τον Γιώργο Κοροπούλη, (Στο άστρο αυτό ακόμη. 9 ποιήματα του Ζυλ Λαφόργκ με τέσσερα σχέδια του Μανώλη Ζαχαριουδάκη, έκδ. εκτός εμπορίου, γκαλερί 'Αστρα, Αθἠνα 1999, σ. 17).

η στάση του Αυγουστίνου

Προτιμότερο να συναναστρέφεσαι 

με μικρότερα 

παιδιά της ηλικίας σου, που είναι 

Αγγελάκια, 

παρά με μεγαλύτερα ή της ηλικίας σου, 

όταν είναι διαβολάκια. *

Η στάση του Αυγουστίνου, σε δυο καίρια θέματα του χριστιανικού προβληματισμού: στην ερμηνεία της λεγόμενης «προπατορικής πτώσης» του ανθρώπου και στην αιτιολόγηση του σταυρικού θανάτου του Χριστού, λειτούργησε πραγματικά σα καταλύτης για μια ριζική μεταβολή νοο-τροπίας του χριστιανικού κόσμου. Ο χριστιανικός Θεός έπαψε να είναι Νυμφίος, εραστής μανικότατος του ανθρώπου, κατανοήθηκε σαν Θεός στυγνής εκδίκησης, αμείλικτος τιμωρός του σύνολου ανθρώπινου γένους, εξ αιτίας του πρωτόπλαστου ζεύγους ανθρώπων που έκανε δυσάρεστη για τον Θεό χρήση της ελευθερίας του.

Και στη συνέχεια ο ίδιος Θεός ταυτίζεται με την εικόνα «σαδιστή πατέρα», αφού δεν διστάζει να θανατώσει με φριχτό θάνατο τον Υιό του, μόνο για να εισπράξει η δικαιοσύνη του ικανοποίηση αξίας ίσης με την προσβολή που τού έγινε. Σαφέστατα οι καταβολές της εφιαλτικής αυτής διαστροφής βρίσκονται στους θεολογικούς αυτοσχεδιασμούς του Αυγουστίνου. Και αν ο κατά τα άλλα «πανάγαθος» Θεός ικανοποιεί με τον σταυρικό θάνατο του Χριστού τη δικαιοσύνη του, γιατί να μη συμπεράνει παραπέρα ο Αυγουστίνος ότι αντίστοιχα και οι δίκαιοι στον παράδεισο ευφραίνονται βλέποντας τον βασανισμό των αμαρτωλών στην κόλαση!

Χρήστος Γιανναράς, Ενάντια στη θρησκεία (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2006, σσ. 232-233).

-----
* Το motto εκ του Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σ. 27).

μαζί με μένα και ο Αλύπιος

Προτιμότερο στον νέο είναι 

να αγωνίζεται σκληρά, όταν η σάρκα του 

είναι ζωηρή ή όταν είναι πλαδαρή, 

για να αποκτήση ανδρισμό, 

παρά να τραυματίζεται από 

την άτακτη σάρκα του, ή από 

τον χαλαρό γυναικείο χαρακτήρα του ο πλαδαρός, 

δηλαδή από τα γυναικεία συναισθήματα 

και τις χαυνότητες. *

[...] φύγαμε από την εξοχή και επιστρέψαμε στο Μιλάνο.

Μαζί με μένα και ο Αλύπιος είχε αποφασίσει να ξαναγεννηθεί στην πίστη σου. Είχε ήδη ενδυθεί το ρούχο της ταπεινότητας που ταιριάζει στο μυστήριό σου και είχε δαμάσει τόσο το κορμί του, που κατόρθωνε να περπατά ξυπόλυτος στο παγωμένο χώμα της Ιταλίας με ασυνήθιστη τόλμη.

Μάς συντρόφευε και ο μικρός Αδεοδάτος, το παιδί της σάρκας μου, το γέννημα της αμαρτίας μου. Τού είχες δώσει πολλά χαρίσματα. Πλησίαζε τα δεκαπέντε και ξεπερνούσε στην ευφυΐα άνδρες σοβαρούς και σπουδαγμένους. 'Ηταν δικά σου δώρα, Κύριε και Θεέ μου, και σε δοξάζω γι' αυτά, εσένα που δημιούργησες τα πάντα, που έχεις τη δύναμη να δίνεις μορφή στα άμορφα. Γιατί εγώ δεν έβαλα τίποτε δικό μου στο παιδί αυτό, εκτός από την αμαρτία μου. Εσύ, και όχι άλλος, μάς ενέπνευσες να τον αναθρέψουμε σύμφωνα με τον νόμο σου, που κι αυτόν εσύ μάς τον δίδαξες, και όχι άλλος. Είναι δικά σου δώρα, και σε δοξάζω γι' αυτά. [...]

Αυγουστίνου, Εξομολογήσεις, βιβλίο IX, 14 (μτφρ. Φρ. Αμπατζοπούλου, έκδ. Πατάκης, Αθήνα 1997, τ. 2, σσ. 58-59).




-----
* Το motto εκ του Γέροντος Παϊσίου αγιορείτου, Επιστολές (έκδ. Ι.Ησυχ. Ευαγγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσ/νίκης 1994, σ. 29).

ζιγγίβερι - στη θράκα

'Οσοι χορεύουνε στη θράκα, στη Θράκη ή στην Ινδία ή οπουδήποτε αλλού, με μουσικές και προσευχές κι ένα θεό μέσα τους, δεν ξέρουν τί θα πεί να κάθεσαι, μες στη σιωπή, σε αναμμένα κάρβουνα και να μην έχεις μέσα σου θεό.

*

Είναι ωραίο πράγμα ο άνθρωπος, το πιο ωραίο, ίσως, αντικείμενο, κυρίως όταν μένει ακίνητος και σιωπηλός σε μια γωνιά του δωματίου ή του τοπίου, λησμονημένος και σχεδόν αόρατος. 'Οσο πιο ακίνητος ο άνθρωπος, όσο πιο σιωπηλός τόσο πιο ωραίος∙ όσο πιο αόρατος τόσο καλύτερα για το δωμάτιο ή το τοπίο.

Αργύρης Χιόνης, το πρώτο από τις «Ιστορίες μιάς εποχής που πέρασε χωρίς ποτέ να έχει έρθει», και το δεύτερο από τα «Περί ανθρώπου». Περιέχονται στην συλλογή∙ Εσωτικά τοπία (έκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1991, σσ. 30, 39).




-----
 * Με την ευκαιρία, η λεξούλα του τίτλου του παρόντος δεν είναι άλλη από την ονομασία που παραδίδει ο αρχαίος φυσιοδίφης Διοσκουρίδης για το γνωστό ινδικό προϊόν, έτι εν χρήσει τη σήμερον, τζίντζερ. 'Ε, λωλέ! Ο ίδιος.

η «αληθινή» τέχνη

...η «αληθινή» τέχνη ελευθερώνει ταυτόχρονα την πιο ενσαρκωμένη πυκνότητα, το ιστορικό και κοσμικό βάρος των προσωπικών υπάρξεων, κι εκείνο που θα μπορούσε κανείς να ονομάση το μέρος τους που είναι αιωνιότητα. Στην συνέντευξη που έδωσε το 1967 στον Σλοβάκο δημοσιογράφο Πάβος Λίκο και που αποτελεί ένα είδος σύντομης βιογραφίας, ο Σολζενίτσυν εκφράζει τη γνώμη πως ο συγγραφέας πρέπει να διατηρή ισορροπία ανάμεσα στην επικαιρότητα και στην αιωνιότητα.

'Ενα έργο, που δεν ξεπερνά το επίπεδο της επικαιρότητας «δεν θ' αργήση να χαθή». 'Ενα έργο που παραβλέπει το παρόν, τις τραγωδίες και τις υποσχέσεις της ιστορίας, στερείται δύναμη και θέρμη: «Ο συγγραφέας βρίσκεται πάντα ανάμεσα στη Σκύλλα και στη Χάρυβδη. Δεν μπορεί να αγνοήση ούτε τη μια ούτε την άλλη» (Cahiers de l' Herne, 117). 'Οσο πιο ενσαρκωμένο είναι το έργο, τόσο απλώνει μέσα στην ίδια την πυκνότητα της ιστορίας, ανάμεσα από τα πρόσωπα και τις σχέσεις τους, ρίζες μετα-ιστορικές. 'Οσο περισσότερο εισδύει στη μοναδικότητα του κάθε προσώπου, τόσο περισσότερο χρειάζεται να περιγράψη την ανθρώπινη και κοσμική ολότητα που προσδιορίζει το πρόσωπο αυτό, και τόσο περισσότερο αφήνει να διαφαίνεται «το κέντρο όπου συγκλίνουν οι γραμμές».

Olivier Clement, Το πνεύμα του Σολζενίτσυν (μτφρ. Ελ. Δαλαμπίρα, έκδ. Εστία, Αθήνα χ.χ., σσ. 82-83).

* 

Σκύλλα, βέβαια, εκτός από τα στενά της Μεσσίνας, λέγεται και το γνωστό αποτροπαϊκό εκείνο φυτό, το οποίο θέτουμε την Πρωτοχρονιά σε εμφανές σημείο έξω από το σπίτι, στην εξώπορτα, για το 'καλό' - κάτι που αναφέρει ήδη και ο Πλίνιος στην Φυσική Ιστορία του (Historia Naturalis, 19, 94).

17η μέρα ή μια ακόμη ελεγεία

Ησυχία στο μέτωπο σήμερα,

μόνο που δε μάς είπαν πόσους

έχωσαν καψαλισμένους στην άμμο.

Αναρωτήθηκα αν η έρημος

αποβάλλει τα ξένα σώματα

σαν το έρμο μας το κορμί... Σουρουπώνει∙

διαβάζω γράμματα του Μεσοπολέμου∙

αλληλογραφούν και φιλιούνται με λέξεις

χωρίς να ξέρουν αν ποτέ θα ιδωθούν,

η Τσβετάγιεβα, ο Πάστερνακ, ο Ρίλκε.

Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, «Ημερολόγιο Πολέμου» από τη συλλογή∙ 'Αδεια φύση (έκδ. Κέδρος, Αθήνα 1993, σ. 32).



----- 
Και Ωσηέ του προφήτου τη 17η! Ο ίδιος.

υπήρχε κάτι κοινό μεταξύ τους

[…]

Την ίδια στιγμή πέρασε ένα αμάξι, ένα πολύ όμορφο ξεσκέπαστο χαμηλό αμάξι, που το σέρνανε χοροπηδώντας δυο λεπτά άσπρα άλογα. Η χαίτη τους και η ουρά τους ανέμιζαν καθώς τρέχανε, οδηγημένα από μια μικρόσωμη ξανθιά κοπέλα, μια γνωστή εταίρα. Δυο μικροί υπηρέτες κάθονταν στο πίσω κάθισμα. Ο Ντιρουά σταμάτησε, νιώθοντας την επιθυμία να χαιρετήσει, να χειροκροτήσει αυτή τη νεόπλουτη, που είχε ανέβει από το εμπόριο του έρωτα, που είχε την τόλμη να κάνει επίδειξη του πλούτου της σ' αυτό το μέρος και αυτή την ώρα των υποκριτών αριστοκρατών, να απλώνει προκλητικά μπροστά στα μάτια τους τη χτυπητή πολυτέλεια που είχε κερδίσει στο κρεβάτι της. 'Ισως ένιωθε λίγο αόριστα πως υπήρχε κάτι κοινό μεταξύ τους, μια ομοιότητα, πως κι οι δυο τους ανήκαν στην ίδια ράτσα, είχαν την ίδια ψυχή, και πως κι η δική του επιτυχία θα ακολουθούσε παρόμοιες τολμηρές διαδικασίες.

Γκυ ντε Μωπασάν, Μπελ-αμί (μτφρ. Χάρης Μίκολου, έκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1995, σ. 167).

* 

Βάδιζε,
βάδιζε,
βάδιζε,
και σκεφτόταν αινίγματα
και μετρούσε την ησυχία στα σοκάκια
και θυμόταν το θόρυβο.
'Υστερα
κατούρησε στη μέση της διαδρομής
δίπλα από έναν κάδο
ευτυχισμένος
μονολογώντας:
«ο έρωτας υπάρχει και χωρίς εμάς»

π.κ. 

(αναρτήθηκε στο blog επαναστατικό ποιηταριάτο! -το Σάββατο, 29 Σεπτεμβρίου 2012, στις 3:48 π.μ.).

τα άχρηστα των ψυχών

«Αγγέλους βλέπω λίγκους, 

ντέμονες πολλούς» * 

[...]

Ευτυχώς έχω πάνω μου το κλειδί του εξομολογητηρίου.

Και ψάχνοντας στην τσέπη του, τράβηξε έναν κρίκο απ' όπου κρέμονταν κλειδιά, διάλεξε ένα, και κατευθύνθηκε με γρήγορο βήμα στα μικρά ξύλινα χωρίσματα, που είναι ένα είδος καλαθιού για τα άχρηστα των ψυχών, που μέσα τους οι πιστοί αδειάζουν τα αμαρτήματά τους.

[...]

Γκυ ντε Μωπασάν, Μπελ-αμί (μτφρ. Χάρης Μίκολου, έκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1995, σ. 313).


----- 
* Το motto λογάκι ενός ασκητή της αγιορειτικής ερήμου, του παπα-Στεφάνου του Σέρβου, δημοσιευμένο στο Μοναχού Μωϋσέως Αγιορείτου, Αγιορείτικο Μεσονυκτικό (έκδ. Αρμός, Αθήνα 2005, σ. 68).

ένας ιδιάζων «υπαρξισμός»

[…] συμβαίνει μερικές φορές, σε περιόδους όπου κινδυνεύει η ύπαρξη (προσωπική ή συλλογική), να ξυπνάει ένας ιδιάζων «υπαρξισμός» της ενδεχομενικότητας του μηδενός.

Δεν ζούσαν το μηδέν οι Βυζαντινοί με τον ίδιο τρόπο στους αιώνες της ακμής της αυτοκρατορίας. Τώρα [ενν. πριν την πτώση] στον Μυστρά οι άρχοντες θα ένιωθαν κάπως σαν ελεύθεροι φυλακισμένοι. 'Η σαν ετοιμοθάνατοι με αναστολή. Αυτή η αβεβαιότητα ίσως τους ελευθέρωνε από λογικές βεβαιότητες που επικάλυπταν τη θνητότητα και τη ρευστότητα της ύπαρξης σε προηγούμενες εποχές. 'Οπως ο φόβος του επικείμενου θανάτου γεννάει στον ετοιμοθάνατο κάποια μυστηριώδη μεταφυσική αίσθηση ή διαίσθησεις ή κάποια άλλα σύνδρομα που διαφέρουν από τις λογικοκρατούμενες συμπεριφορές που τον χαρακτήριζαν σε περιόδους της ζωής του, όπου παρασυρόταν από την καθημερινή ψευδαίσθηση αθανασίας που τού έδινε απατηλά η προσωρινή του υγεία.

'Ισως γι' αυτό σε περιόδους αβεβαιότητας, φτώχειας ή ανελευθερίας το πνεύμα μεγαλουργεί. Οι 'Ελληνες το απέδειξαν αυτό σε πολλές φάσεις παρακμής.

[...]

Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να εγκύψουμε στον φτωχό κι ανέλπιδο πολιτικά Μυστρά και να δούμε πώς τρεφόταν η ψυχούλα του πνευματικά από τη γλύκα της Αναστάσεως, που τώρα [ενν. πάλι λίγο πριν από την πτώση] αποτελούσε τη μόνη ελπίδα, ενώ στο ακμάζον Βυζάντιο ήταν καθημερινή βεβαιότητα λόγω ψευδαισθήσεων που προκαλούσε η οικονομική ακμή και ευρωστία.

π. Σταμάτης Σκλήρης, πρόλογος στο Μυστράς. Τότε που οι εικόνες... Μια περιήγηση στις τοιχογραφίες των εκκλησιών του (έκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2012, σσ. 12-14). 

 

όπως τα αρώματα...

[...] όπως τα αρώματα φανερώνουν την ευωδία τους όχι με την ποσότητά τους αλλά με τη φύση τους, έτσι και οι θείες Γραφές μάς παρέχουν την ωφέλειά τους όχι με πολλά λόγια, αλλά με το περιεχόμενό τους.

'Ετσι είναι και η φύση του θυμιαμάτος, που από μόνη της είναι ευωδιαστή, όταν όμως τη ρίξεις στη φωτιά, τότε φανερώνει όλη την ευχαρίστηση που προσφέρει.

'Ετσι είναι και η θεία Γραφή, που από μόνη της είναι γλυκύτατη, όταν όμως γεμίζει την ψυχή σας, σαν να έπεσε σε θυμιατήριο, γεμίζει με την ευωδία της όλον τον οίκο.

αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, 'Εσχατες ημέρες, χαλεποί καιροί (μτφρ. Γ. Μαυρομάτης, έκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 2011, σσ. 13-14).

οι κυνηγοί και εκείνοι που πιάνουν πουλιά

κάθε βράδυ η καμπάνα των σκελιών τους
με φωνάζει στον εσπερινό του πάρκου *

Οι κυνηγοί και εκείνοι που πιάνουν πουλιά, θέλοντας να πιάσουν πολλά περιστέρια, έχουν τη συνήθεια να εξημερώνουν λίγα περιστέρια, μετά τα αλείφουν με μύρο και τα αφήνουν να πετάξουν και να πάνε στο δάσος. Οπότε, τα άλλα άγρια περιστέρια, που αισθάνονται την ευωδία του μύρου, μαζεύονται κοντά σ' εκείνα και έτσι με τον τρόπο αυτό οι κυνηγοί πιάνουν πολλά περιστέρια. 'Ετσι κάνουν και οι άγιοι Αρχιερείς και Ιερείς και Διδάσκαλοι. Διότι κι αυτοί αλείφοντας εσάς τους χριστιανούς που πηγαίνετε στην Εκκλησία με την ευωδία της θείας διδασκαλίας και των χριστιανικών αρετών, μετά σάς απολύουν από την Εκκλησία. Και εσείς βγαίνοντας έξω και διδάσκοντας τους άλλους χριστιανούς, που δεν πήγαν στην Εκκλησία, εκείνα, που μάθατε, με αυτά παρακινείτε και εκείνους να πηγαίνουν στην Εκκλησία του Χριστού και να απολαμβάνουν την ίδια ωφέλεια.

αγ. Νικοδήμου του αγιορείτου, Πώς να πηγαίνουν οι Χριστιανοί στην Εκκλησία (μτφρ. Γ. Μαυρομάτης, έκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 2006, σ. 82).



-----
* Στο motto, βλάσφημο δίστιχο του Ντίνου Χριστιανόπουλου, από την συλλογή «Μικρά ποιήματα. Το κορμί και το σαράκι», όπως περιλαμβάνεται στο τομίδιο Ποιήματα (β' έκδοση, Διαγώνιος, Θεσ/νίκη 1992, σ. 165).

καθώς εραστής...

Ου γαρ απέστειλεν ο Θεός
τον Υιόν αυτού εις τον κόσμον, ίνα
κρίνη τον κόσμον, αλλ' ίνα
σωθή ο κόσμος δι' αυτού *

Καθώς εραστής τις θέλων να ελκύση τινά ερωμένην εις τον αυτού έρωτα και να ενωθή μετ' αυτής, στέλλει ως μέσα προς αυτήν ελκυστικά τινα και προμνηστικά δώρα, τα καλούμενα έδνα, ίνα διά μέσου αυτών ελκυσθείσα και εκείνη, αντερασθή του εραστού της και ποθήση την μετ' αυτού ένωσιν,

τοιουτοτρόπως και ο Δημιουργός του παντός, επειδή και είναι φύσει και αυτόχρημα Λόγος, διά τούτο και μετά λόγων πνευματικών εδημιούργησεν όλα τα όντα αισθητά τε και νοητά. Και τελευταίον εδημιούργησε τον νουν λογικόν∙ τουτέστιν, εχάρισεν εις αυτόν μίαν φυσικήν δύναμιν, επιτηδείαν εις το να ερευνά και να χωρή τους πνευματικούς αυτούς λόγους, ούς ο Δημιουργός Λόγος εις τα όντα ενέθηκε,

και ούτω διά μέσου αυτών, ως διά τινων ελκυστικών δώρων, να έλκηται εις τον του Δημιουργού απαθή έρωτα, και ελκόμενος, να ενούται μετ' αυτού αμέσως και να μακαρίζηται.

αγίου Νικοδήμου του αγιορείτου, Συμβουλευτικόν εγχειρίδιον (έκδ. Σχοινά, Βόλος 1969, σ. 160. – Κατόπιν στο περ. Σύναξη, τ. 17, Άνοιξη 1986, σ. 4).



-----
* Στο motto λογάκια του γλυκυτάτου Ιησού εκ του Κατά Ιωάννην (γ'17) ευαγγελίου. Ακούσθηκε στις κατά τόπους συνάξεις την προηγουμένη Κυριακή. Την πρό της Υψώσεως. Ο ίδιος.

libidinosi amori, τουτέστιν 'εκ των πραγμάτων αγαπητά'

Ως γαρ άλλοι τας ηδονάς,
ούτως εκείνος
τους πόνους πάντως εφίλει
και ωραΐζετο. *

Τα χρόνια εκείνα ζούσα με μια γυναίκα. Δεν ήταν αυτό που αποκαλούν νόμιμη συμβίωση. Στη σχέση αυτή με είχαν οδηγήσει οι ανήσυχες ορμές μου και η απερισκεψία μου. Δεν πήγαινα όμως με άλλες και τής ήμουν πιστός. Με εκείνην έμαθα, από προσωπική πείρα, πόση απόσταση υπάρχει ανάμεσα στο σοφό συμβόλαιο του γάμου, που σκοπός του είναι η δημιουργία οικογένειας, και στους δεσμούς με σκοπό τον σεξουαλικό έρωτα. Στους δεσμούς αυτούς τα παιδιά είναι ανεπιθύμητα, ανεξαρτήτως εάν μετά, αφού γεννηθούν, μάς γίνονται εκ των πραγμάτων αγαπητά.

Αυγουστίνου, Εξομολογήσεις, βιβλίο IV, 2 (μτφρ. Φρ. Αμπατζοπούλου, έκδ. Πατάκης, Αθήνα 1997, τ. 1, σ. 195).

*

Η libido είναι η αγάπη των νεοπλούτων,
η εφεύρεση των νεοπτώχων της αγάπης.

Επειδή δεν μπορούν να έχουν αγάπη οι δυτικοί όταν δεν είναι πια λαός, -γιατί στους λαούς τους υπάρχει η αγάπη- ανακάλυψαν την libido. Με την libido έχουν
μια αγάπη κομμένη και ραμμένη στα μέτρα τους, προφυλαγμένη από τη μανική ζωοποιό κένωση, την ολοκληρωτική συνουσία με τον άλλο άνθρωπο.

Κ. Ζουράρις, ερωτόμενος στο περ. Σύναξη (τ. 17, Άνοιξη 1986, σ. 27).

-----
* Το motto όμως εκ του Υπομνήματος του Αγίου Φιλοθέου Κόκκινου, 'Οσιος Νικόδημος ο νέος, ο διά Χριστόν σαλός (περ. 1265-1307) (έκδ. Το περιβόλι της Παναγιάς, σ. 20) της Μονής του Φιλοκάλλους Θεσ/νίκης, ο ήδη εν έτει σωτηρίω 1319 παρασταθείς σε τοιχογραφία στο Καθολικό της Μονής Χιλανδαρίου του Αγίου 'Ορους. Στο ίδιο υπόμνημα (παρ.3) ερωτά ο μετέπειτα Πατριάρχης: «Ποιός, δηλαδή, όπως εκείνος, δάμασε με δύναμη όσα γεννούν και αυξάνουν τα πάθη [-δηλαδή, τον θυμό και την επιθυμία, τα οποία κατά τους νηπτικούς Πατέρες πρέπει να υποταχθούν στο λογικό - γνωρίζουμε την ήδη τότε κρατούσα πλατωνική διαίρεση της ψυχής σε τρία μέρη∙ θυμικό, επιθυμητικό και λογιστικό-] και υποτάσσοντάς τα στο λογικό τα υποδούλωσε, ή μάλλον τα απονέκρωσε, για να πώ πιο σωστά;»! Και συμπληρώνει: «γ' έτι το των οφθαλμών προς δάκρυον γονιμώτατον». «Πόνοι» δε οι κόποι και οι κακουχίες... να σημειώσω καγώ.

ραίκηλον

Πώς να σωπάσω μέσα μου
την ομορφιά του κόσμου;

Πώς να σωπάσω μέσα μου
την ομορφιά του κόσμου;
Ο ουρανός δικός μου
η θάλασσα στα μέτρα μου

Πώς να με κάνουν να τον δω
τον ήλιο μ' άλλα μάτια;
Στα ηλιοσκαλοπάτια
Μ' έμαθε η μάνα μου να ζω...

Στου βούρκου μέσα τα νερά
ποια γλώσσα μου μιλάνε
αυτοί που μου ζητάνε
να χαμηλώσω τα φτερά;

Στίχοι: Κώστας Κινδύνης
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης

Άλλες ερμηνείες:
Βασίλης Παπακωνσταντίνου
Μανώλης Λιδάκης

link: εδωδά

*

Βαρύ φορτίο για τον άνθρωπο η ψυχή,
αφάνταστα βαρύ για τόσο αδύναμο σκαρί.
Πάλι καλά που το ταξίδι
δεν κρατά πολύ. *

-----
* Το motto εκ του Αργύρη Χιόνη, από τα «Περί ανθρώπου», της συλλογής Εσωτικά τοπία (έκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1991, σ. 42). Ο τίτλος, όμως, είν' ο τόπος στον Θερμαϊκό Κόλπο, όπου κατέφυγε εξόριστος ο Πεισίστρατος προτού καταλάβει για τα καλά την εξουσία στην αρχαία Αθήνα. Είναι και ωραία λέξη που να πάρει, δεν μπόρεσα να τής αντισταθώ. Ο ίδιος [κι ας μη περινοστεύω εισέτι].

πρεμιέρα του φθινόπωρου - καινούρια θεωρία του ανύπαρχτου

Η σάρκα έγινε σελίδα
το δέρμα χαρτί
το χάδι έννοια αφηρημένη
το σώμα καινούρια θεωρία του ανύπαρχτου.
Αλήθεια, πώς να περιγράψω
τη φύση όταν μ' έχει εγκαταλείψει
και μόνο στην πρεμιέρα του φθινόπωρου
θυμάται να με προσκαλέσει καμιά φορά;
Ελπίζω να βρώ το θάρρος
μια τελευταία επιθυμία να εκφράσω:
γδυτό ένα ωραίο αρσενικό να δώ
να θυμηθώ, σαν τελευταία εικόνα
να κουβαλώ το ανδρικό σώμα
που δεν είναι ύλη
αλλά η υπερφυσική ουσία του μέλλοντος.
Γιατί αυτό θα πει ηδονή:
ν' αγγίζεις το φθαρτό
και να παραμερίζεις το θάνατο.

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, "Η αλλοτρίωση της έλξης", από την συλλογή Η ανορεξία της ύπαρξης (έκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 2011, σ.27, με την αφιέρωση "Στον Κ.Ν."). Εδωδά και μιά της συνέντευξη στη Lifo.

*

Μονάχα όταν τρώμε ή κοιμόμαστε δεν επιχειρούμε πράγματα που μάς ξεπερνούν. Μονάχα τότε δεν διαπράττουμε το αμάρτημα της έπαρσης. Κι ίσως, ακόμα, όταν ερωτευόμαστε απλά, σαν ζώα.

Αργύρης Χιόνης, από τα «Περί ανθρώπου», της συλλογής Εσωτικά τοπία (έκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1991, σ. 49).



-----
Αφιερωμένα σου. Αν ερωτεύεσαι απλά, δίκην ζώου. Ο ίδιος.

να ξαναδώσω θαύμα

Και 'γω που τόσο πόθησα να σπείρω το κορμί σου
να γίνω άνοιξη βαθιά βροχή χρυσή στους πιο βαθιούς λαγόνες
να γίνω αίμα ποταμός σπασμός χυμένο σπέρμα να γίνω μέσα σου ζωή
ζωή να ξαναδώσω θαύμα

Ζ.Δ. Αϊναλής, από τη σύνθεση∙ «Κάθε Πρωΐ. Πέντε Ποιήματα Για Την...*», από την συλλογή∙ Αποσπάσματα (έκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 2008, σ. 110).



-----
* «Τα κείμενα του Κάθε Πρωΐ γράφτηκαν στο Παρίσι από τον Γενάρη μέχρι τον Απρίλη του 2007», σύμφωνα με σημείωση του νεαρού συγγραφέα στην ίδια σελίδα (ό.π.).

σχεδόν αφύσικα

Αυτός ο άνθρωπος ερωτεύθηκε τη ζωή του∙ μ' όλη τη δύναμη της ψυχής του κι ακόμα πιο πολύ την αγαπά∙ σχεδόν αφύσικα. Ωστόσο, η ζωή του αδιαφορεί γι' αυτό τον έρωτα και συστηματικά τον αγνοεί∙ μάλιστα τού γυρίζει και την πλάτη.

Αυτός ο άνθρωπος κοιτά την πλάτη της ζωής του και διαπιστώνει (ακόμα μια φορά) ότι δεν φτάνει ν' αγαπήσεις για ν' αγαπηθείς.

Θα μπορούσε να τής γυρίσει κι αυτός την πλάτη. Θα μπορούσε ν' αναζητήσει μιάν άλλη, φιλικότερη ζωή. Θα μπορούσε, πισώπλατα, να τής καρφώσει ένα μαχαίρι. Τίποτ' άπ' όλ' αυτά δεν κάνει. Μένει ακίνητος, εκεί, κοιτώντας με παράπονο την πλάτη της.

Αργύρης Χιόνης, από τα «Περί ανθρώπου», της συλλογής Εσωτικά τοπία (έκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1991, σ. 43). Στο ίδιο (σ. 87), από τα «Περί ποιήσεως» και το κάτωθι, ως έκφραση ακριβώς της ποιητικής του...

Μ' αυτό που δε λέει, μ' αυτό που σκόπιμα ή εν αγνοία του αποσιωπά, μ' αυτό που ούτε κάν υπονοείται από τα λόγια του, μ' αυτό μάς πείθει ο ποιητής.

*

P.S. εκ των υστέρων∙ Για ιδές τί μπορεί να βρεί κανείς στο διαδίκτυο...
page up! page down!

roseomonas mucosa

Στην Σουβάλα, κάποιο καλοκαίρι, μια κοπέλα, μετά το μπάνιο στην θάλασσα, ήθελε να φορέσει στεγνά ρούχα και τυλίχτηκε με μια πετσέτα. Προσπαθώντας να ντυθεί, τής έπεσε η πετσέτα... κι έλαμψε ο γιαλός, έλαμψε ο κόσμος όλος...

Κ. Παππής Γεωργίου, Βήσαλα (δημοσιευμένα στα Νεφούρια, τ. 29, Ιαν. 2012, σ. 15).

*

Τί άδειο που είναι το σώμα
χωρίς μελλοντικούς προσδιορισμούς...

Εμβόλιμο στιχάκι της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ από το ποίημά της «Μετά τα λουλούδια» (συλλογή∙ Ωραία έρημος η σάρκα, έκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1995, σ. 18).

*

Και λόγω δεκαπενταυγούστου, εκτός από τα τριακόσια παρωνύμια της Παναγιάς μας (βλ. εδωδά), προσφέρονται και οι τρεις λόγοι του Ιωάννου του Δαμασκηνού Εις την Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, αγγλιστί, όπως ανευρέθησαν στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου του Fordham (New York, βλ. εδωδά).

-----
Στον τίτλο του παρόντος το επιστημονικό όνομα ενός βακτηρίου. Καλό δεκαπενταύγουστο! Ο ίδιος.

μαρτυρία - ως δώρα εις τον Παράδεισον

Μια γριά Αντριώτισσα που ήξερε παλιές ιστορίες μας είπε πως οι γενιές των ανθρώπων ήταν τέσσερις. Πρώτα έζησαν οι Δράκοι, έπειτα οι αλλόπιστοι 'Ελληνες, ύστερα οι Βενετσιάνοι και ύστερα οι Τούρκοι.

ΑΝΔΡΟΣ, 19ος αι.

Από το βιβλίο του Ι.Θ. Κακριδή, Οι αρχαίοι 'Ελληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση (έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1978, σ. 17).

*

Τέσσαρα τέκνα επέζων εκ του γάμου τούτου,
και δύο άλλα είχον προαποσταλή,
ως δώρα,
εις τον Παράδεισον. *

― Ηύρα σήμερα στο δρόμο την παλιάν μου φιλενάδα, την πρώτη μου αγάπη… Εκείνην που με είχε μάθει τον έρωτα, όταν εγώ ήμουν μικρό παιδί, κ' εκείνη ήτον ως δύο-τρία χρόνια μεγαλύτερη από μένα. Είχα πολλά χρόνια να την ιδώ. Την συνώδευε στο δρόμο ο γυιός της, ένας ως σαράντα χρόνων… Σαν με είδε εσήκωσε το χέρι και μ' εχάδεψε στα γένεια. «Καλά πάς· βαστιέσαι ακόμα», μού λέει. «Και συ καλά κρατιέσαι» τής λέω 'γώ. Γυάλιζε, αλήθεια, το μάγουλό της… Ως τόσον ντροπιάστηκα που μού χάδεψε τα γένεια μπροστά στο γυιό της. «Γνωριζόμαστε από μικρά παιδιά», τού λέω τότ' εγώ. «'Ημαστε γειτόνοι έναν καιρό στην πατρίδα… όταν ήμαστε αθώα παιδάκια» επρόσθεσα. Τί να πώ, κ' εγώ δεν ήξευρα.

μεγΑλέξανδρος ο νέος, ο Παπαδιαμάντης επονομαζόμενος, εκ του διηγήματος 'Αλλος τύπος (1903). Εκ του ιδίου, βέβαια, και το motto.

ψαχνό γραφής

'Aνθρωπος ωσεί χόρτος αι ημέραι αυτού,
ωσεί άνθος του αγρού ούτως εξανθήσει *

- Εργάζεστε πολλές ώρες καθημερινά;

Δεν μπορώ να γράψω παραπάνω από τρεις ώρες. Μόνο ο Μπαλζάκ έγραφε συνεχώς! (γελάει) Πέθανε όμως στα πενήντα του, και άλλωστε τότε οι ρυθμοί της ζωής ήταν διαφορετικοί. Αλλά τρεις ώρες, εννοείται, ψαχνό γραφής. Τα υπόλοιπα –διαβάσματα, σημειώσεις, προετοιμασία- είναι επιπλέον και μού είναι απαραίτητα για να γράψω.

Τάκης Θεοδωρόπουλος, συνέντευξη στη Σόνια Ζαχαράτου, δημοσιευμένη στο ΒΗΜΑGAZINO την Κυριακή 22 Απριλίου 2007 (Νο. 340).

*

Κλείνοντας την συνέντευξη η δημοσιογράφος σημειώνει: «Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος υπήρξε ο πρώτος διευθυντής σύνταξης του περιοδικού «Το Τέταρτο», που εξέδιδε ο Μάνος Χατζιδάκις. Τα μυθιστορήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, ιταλικά, σερβικά, τουρκικά και βουλγαρικά». Στα 2010 ορίστηκε Πρόεδρος του ΕΚΕΒΙ.


-----
* Το motto εκ του ψαλμού (ρβ' 13) της Ακολουθίας των Τυπικών.

Contra Errores Graecorum

Δυστυχώς
τα πολλά διαβάσματα και
η καθιστική ζωή
μ' έχουν, ως φαίνεται,
ανεξίτηλα σφραγίσει *

Ο Καρλομάγνος διέβλεψε ευφυώς ότι η φιλοδοξία του για συγκρότηση αυτοκρατορίας προϋπέθετε πολιτιστική βάση πολιτικής ενότητας οπωσδήποτε διαφοροποιημένη από αυτήν της τότε Ρωμαϊκής Οικουμένης. Η καινούργια βάση δεν μπορούσε να μη βασίζεται στη χριστιανική πίστη, άρα έπρεπε να εξευρεθεί μια διαφορετική εκδοχή αυτής της πίστης τόσο σε θεωρητικό επίπεδο όσο και σε πρακτικές εκφάνσεις. Εκδοχή ορθότερη και γνησιότερη από αυτή των Ελλήνων, φανερά διαφοροποιημένη και, κυρίως, με διακριτή δυτική ταυτότητα. Μόνο με μια τέτοια, καινούργια αφετηρία πολιτισμένου συλλογικού βίου θα μπορούσε να δικαιολογηθεί και μια νέα «τάξη πραγμάτων» χριστιανική στον διεθνή χώρο με κέντρο τη φραγκική πια Δύση.

Μάλλον για τους προφανείς αυτούς λόγους κάνει τότε την εμφάνισή της μια πολεμική γραμματεία που καταγγέλλει τις «πλάνες» των Ελλήνων – σώζονται τουλάχιστον δέκα βιβλία, από τον 9ο ως και τον 13ο αιώνα, με τον κοινό τίτλο Contra Errores Graecorum. Ενώ ταυτόχρονα ανασύρεται από το ιστορικό περιθώριο ο Αυγουστίνος, για να αποτελέσει το καίριο ιδεολογικό εύρημα και όπλο των Φράγκων.

Χρήστος Γιανναράς, Ενάντια στη θρησκεία (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2006, σσ. 226-227).



-----
* Το motto εκ του Γιώργου Ιωάννου, "Τα λαϊκά σινεμά", από τη συλλογή Για ένα φιλότιμο (έκδ. Κέδρος, Αθήνα 1980).

ο τελευταίος χρησμός

Σε κανέναν άλλο ελληνικό χώρο δεν συμπυκνώνεται σε λίγα μέτρα γης η ιστορική μνήμη ολόκληρου του αρχαίου ελληνισμού. Μόνο στους Δελφούς διασταυρώνεται η γένεση της πόλης με τους αριστοκράτες, τους τυράννους των αρχαϊκών χρόνων και τον μεγάλο αποικισμό. Στον χώρο των Δελφών καθρεφτίζονται η εφήμερη λάμψη της αθηναϊκής δημοκρατίας και τα αδελφοκτόνα πάθη. Και πάλι στους Δελφούς υποφώσκει η ελληνιστική αναλαμπή, με τον Μεγαλέξανδρο της παράδοσης μέσα στο άδυτο του ναού του Απόλλωνα να τραβάει βίαια το χέρι της Πυθίας για να του δώσει τον χρησμό που θέλει. Τέλος, στους Δελφούς δηλώνεται το άδοξο τέλος του αρχαίου ελληνισμού με τα δεκάδες δουλικά ψηφίσματα για τους Ρωμαίους κατακτητές.

Γιάννης Σακελλαράκης, Η ποιητική της ανασκαφής (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2003, σ. 138).

*

2:47, Κυριακή βράδυ
στο μπαρ "Nice Pair"
κάπου στη Σαλονίκη
-Είμαστε μόνοι σ' αυτόν τον άγριο κόσμο τού 'πε.
Εκείνος σφούγγιξε το ποτήρι του και ψέλλισε
-Πάμε στις τουαλέτες να γαμηθούμε όσο έμεινε καιρός.

Οι εραστές είναι γλώσσες πικρές στα χαντάκια της κόλασης, σκέφτηκε
βολεύοντας τον πούτσο του μεσ' στο στενό του τζιν δευτερόλεπτα μετά
το μεγάλο φινάλε


Γιώργος Τζινούδης, από την ανέκδοτη συλλογή, 'Εξυπνα ποιήματα (περ. Οδός Πανός, Μάιος-Αυγ.2012, τ.156, σ.96).