Κυριακή 19 Ιουνίου 2016

Θεότητος γαρ έκκριτον γνώρισμα, το προλέγειν ασφάλτως...


Ο λογισμός μου του πτωχού άσφαλα επρομήνα
να απολέσω την ψυχήν... *

ο λόγος δια μέσου του οποίου είναι δυνατός ο έλεγχος 
των δεδομένων της εμπειρίας, δεν είναι άσφαλτος... **

καὶ ἄσφαλτος ἦν αὐτοῖς ὁ πηλός... ***

Ημείς δε, επί τον τελειότερον σκοπόν αναπέμποντες και το κεφάλαιον τούτο, και ευθυμίαν τοις εντευξομένοις παρέχοντες, και πλείονα τον ορθόδοξον ζήλον εμβάλλοντες, φαμέν, ότι Ως ουδεμία κοινωνία φύσεως κτίσματι προς την άκτιστον φύσιν εστίν, ούτως ουδέ χρηματισμού.
Ο μεν γάρ αγγέλλει, ό δ' αν ουκ ειδώς υπό του αγίου Πνεύματος ειπείν ενεργηθείη· και εντεύθεν αυτώ άγγελος τούνομα· το δε άγιον Πνεύμα, άτε πάντα ειδός τα του Θεού, ως διαβεβαιούται ο Παύλος, χρηματίζει θεϊκώς, ως ο Πατήρ, άπερ αν τοις της θεότητος ακοιμήτοις όμμασιν ορά βουλόμενον, και τον Πατέρα, και τον Υιόν, και ου διακονικώς καθάπερ ο δορυφόρος άγγελος. «Ο γαρ δούλος ουκ οίδεν, τι ποιεί ο Κύριος αυτού [Κατά Ιωάννην 15, 15]», ουδέ γε ο ετεροούσιος την αυτήν τω ετέρας όντι ουσίας κεκτήσθαι δύναται γνώσιν· φύσει γαρ εκάστη η ανήκουσα γνώσις και μνήμη συμπαρομαρτυρεί· αλλά και ειπείν το γνωσθέν τη γενητή φύσει έσθ' ότε τω χρόνω αφίπταται. Όθεν κανταύθα την αρχήν του χωρίου εκόντες εν τη διαμάχη του λόγου παραλελοίπασιν οι αγνώμονες.
Έχει γαρ· «Του δε Πέτρου διενθυμουμένου περί του ρήματος [αλλαχού· οράματος], είπεν αυτώ το άγιον Πνεύμα· Ιδού άνδρες τρεις ζητούσιν σε. Αλλά αναστάς πορεύθητι συν αυτοίς, μηδέν διακρινόμενος· διότι εγώ απέσταλκα αυτούς. Καταβάς δε Πέτρος προς τους άνδρας είπεν· Ιδού εγώ, ον ζητείτε· τίς η αιτία, δι' ήν πάρεστε; Οι δε είπαν· Κορνήλιος εκατοντάρχης ανήρ δίκαιος [Πράξεις των Αποστόλων 10, 19-22]», και τα εξής, ως πρόκειται.
Ώστε παρά κριταίς αγαθοίς, κανταύθα παρά του αγίου Πνεύματος φαίνεται τον χρησμόν ο άγγελος μαθών. Θεότητος γαρ έκκριτον γνώρισμα, το προλέγειν ασφάλτως· και τούτο επ' αγαθώ των ακουόντων, ίν' ασφαλισάμενοι σωθώσι. Είτα ου νομίζετε, τοιαύτα εισηγούμενοι, βασκαίνειν μεν πως τη κτίσει, μέμφεσθαι δε οίον τω δι' αφθονίαν ταις περί αυτού ειρημέναις λέξεσιν κοσμήσαντι τα εαυτού ποιήματα; Ως επομένου πάντως τω τοιούτω πράγματι και της αυτού χάριτος. (584a-c)

Διδύμου του Αλεξανδρέως (398 μ.Χ.), de Trinitate (βιβλ. 2, κεφ. 7: «Περί των θείων ενεργειών και παροχών του Αγίου Πνεύματος» = Migne 39.559b-600b, έκδ. 1858). Ο Δίδυμος όμως ο Τυφλός καταδικάστηκε το 553 μ.Χ. ως Ωριγενιστής, το δε Περί Τριάδος θεωρείται νόθο.-


*


από δίψης VI


φθέγγομαι την πρώτη αίσθησι είναι η άσφαλτος γνώσις της γαλουχίας της εικόνος του ονείρου
φθέγγομαι τις ιχνηλασίες του αίματος ως σύρουν τα βήματά μου επί τας τρίβους του πόνου
φθέγγομαι γλυκεία ότι εσύ σφυρηλατείς τους δεσμούς της ευθύνης επί τα ρήματά μου


Β.Ν. Μπόνος, άσσιστα, στον συγκεντρωτικό τόμο αυτόμελα, (έκδ. 2004, σ. 146) έναν χρόνο σχεδόν από την θανή του (+30.VI.2015).



-----
* Το πρώτο motto εκ του Μοσχολέου Θεολογίτη, Βίος του αγίου και μεγάλου Νικολάου (Βενετία 1626 & 1648 [πρώτη μνεία περί εκδόσεως τω 1568], στ. 183, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα).

** Το δεύτερο motto εκ του Β.Ν. Τατάκη, Η βυζαντινή φιλοσοφία [1949], (μτφρ. Ε. Καλπουρτζή, έκδ. Σχολή Μωραΐτη, Αθήνα 1977, σ. 240).

*** Το τρίτο όμως motto είναι στίχος βιβλικός, εκ της Γενέσεως (ια΄ 3). Ο ίδιος.-

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Έχω πειστεί τελικά ότι η λέξη «άσφαλτος» έχει ετυμολογική συγγένεια με το ρήμα σφάλλω. Την ίδια άποψη έχει και το έγκυρο ετυμολογικό λεξικό της αρχαίας ελληνικής του γερμανού λεξικογράφου και γλωσσολόγου Hofmann. Για όσους την θεωρούν σημιτικής προέλευσης δεν υπάρχει αναφορά πιθανών θεμάτων ή ριζών ή άλλες λέξεις με πιθανή συγγένεια, γεγονός που δεν συνηγορεί επιστημονικά με τον κύριο καθηγητή γλωσσολόγο του εν Κύπρω πανεπιστημίου. Επίσης, η ταυτόχρονη χρήση της λέξης σε πολύ πρώιμα κείμενα δείχνει ότι η λέξη είναι ελληνικής προέλευσης.

Στην αρχαία ελληνική γραμματεία χρησιμοποιείται η λέξη άσφαλτος για να προσδιορίσει το ορυκτό άσφαλτος [ο, η], με πρώτη αναφορά στον Ηρόδοτο (Ερατώ =6, 119, 1-18, όπου δηλοί το πετρέλαιο). Και κατόπιν τον Στράβωνα, Γεωγραφικά, 7, 5, 8, 1-18 (πετρέλαιο, υγραέριο).

Τώρα ως προς τη χρήση της ως επιθέτου ή επιρρήματος υπάρχουν μόνο μεταγενέστερες αναφορές, όχι δηλαδή από αρχαίες πηγές, και αυτές έχουν ως εξής:

Τέσσερις φορές μόνο απαντά το επίρρημα «ασφάλτως»,

στον Δίδυμο μία, ως έδειξες ανωτέρω

και στον Ευστάθιο τρεις, με την έννοια του μη σφάλλειν (Ευστάθιος Φιλόλογος, Σχόλια εις την Ομήρου Οδύσσειαν, 2 132, 30)

Μία φορά απαντά το κατηγόρημα άσφαλτον. Δες κι αυτά:

Ιωάννης Λαυρέντιος, (de mensibus) 4, 115, 1-9

Γαληνός, Περί κράσεως και δυνάμεως των απλών φαρμάκων, 12, 375, 4-18

Αυτά, αγαπητέ, και εκ της Σούδας, με ευχαριστίες για την αφορμή αυτής της γόνιμης αναζήτησης.
Φιλικά Χρ. Αλ.

Ανώνυμος είπε...

Και προσθέτω το παράδειγμα εκ του Ευσταθίου με την χρήση της λέξης ως κατηγόρημα (άσφαλτον), το οποίο είναι ένα καθαρά φιλολογικό σχόλιο:

"Το δε βλώσκοντα δύναται γραφήναι και βλώσκοντι κατά πτώσιν δοτικήν, και έστιν αμφοτέρως άσφαλτον" (Σχόλια εις την Ομήρου Οδύσσειαν, 2, 132, 30)!