Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου 2017

η διπλοπροσωπία του Δημιουργού


Το εικονογραφικό στοιχείο της διπλοπροσωπίας του Δημιουργού δύσκολα ερμηνεύεται. Είναι ολοφάνερο ότι εδώ απεικονίζονται τα δύο πρόσωπα της αγίας Τριάδας, ο πατέρας και ο υιός. Τα πολυπρόσωπα ή πολυκέφαλα όντα είναι λίγο – πολύ ξένα στη βυζαντινή τέχνη, εκτός των τεράτων της Αποκάλυψης που εισχωρούν και στις παραστάσεις της Δεύτερης Παρουσίας.

Στο χώρο της βυζαντινής τέχνης τέσσερις περιπτώσεις τρικέφαλης παράστασης του Θεού έχω υπ’ όψη μου.

Στον Άγιο Κλήμη της Αχρίδας, ένας τρικέφαλος άγγελος (προφανώς η αγία Τριάδα) εμφανίζεται στον ύπνο του Ναβουχοδονόσωρα.

Επίσης στο Χιλανδάρι ένας τρικέφαλος άγγελος απεικονίζει τη θεϊκή Σοφία, αποδίδοντας με ζωγραφικό τρόπο το εδάφιο της Παλαιάς Διαθήκης «Η Σοφία ωκοδόμησεν εαυτή οίκον...».

Στο ευρύ μέτωπο πάνω από το ιερό βμα του παρεκκλησίου του Αγίου Φανουρίου (1428) στην ομώνυμη μονή στο Βαλσαμόνερο της Κρήτης ιστορείται τρικέφαλος και εδώ άγγελος (η αγία Τριάδα) προσκυνούμενος από ομάδα αγγέλων.

Στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Ομορφοκλησσιάς της Καστοριάς, στη σκηνή της Πεντηκοστής, αντί του αγίου Πνεύματος απεικονίζεται τρικέφαλη αγία Τριάδα. Από το κεφάλι του Παλαιού των ημερών ξεπηδά δεξιά ο υιός και αριστερά το άγιο Πνεύμα ως περιστερά.

Αντίθετα η δυτική τέχνη δεν αποφεύγει τις πολυκέφαλες ή πολυπρόσωπες μορφές. Η απεικόνιση του διπλοπρόσωπου ρωμαϊκού θεού Ιανού είναι το πρότυπο για την παραγωγή μιας σειράς δικέφαλων ή διπλοπρόσωπων μορφών και πρώτα από όλα η προσωποποίηση του μήνα, που φέρει το όνομά του, του Ιανουαρίου.

[...]

Τελικά, γελοιοποιημένη η τερατόμορφη αγία Τριάδα απο τους διαμαρτυρομένους, θα καταδικαστεί και θα απαγορευτεί η απεικόνισή της από την Καθολική Εκκλησία.

Ηλίας Κόλλιας, Η μνημειακή εκλεκτική ζωγραφική στη Ρόδο στα τέλη του 15ου και στις αρχές του 16ου αιώνα. Μνήμη Μανόλη Χατζηδάκη. Ακαδημία Αθηνών, 29 Φεβρουαρίου 2000 (έκδ. Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 2000, σσ. 24, 26).

Δεν υπάρχουν σχόλια: