άποψη για τη γραφή στα καλά καθούμενα

Είναι κi' όλας μια νέα γραφή

ασημένιο χαρτί που πετάει

κι' ανεμίζει ό,τι έχει γραφεί.

Γράφω κάθε φορά συνεπαρμένος. Νιώθω τις λέξεις να τρέχουν όλο σφρίγος και ζωή, όλο πάθος και πόνο. Το μολύβι μου δεν τις προλαβαίνει. Μόνο με φαντασίωση, με ονείρωξη μπορώ να παρομοιάσω αυτή την κατάσταση. Με πιάνει στον ύπνο, με ευχαριστεί, μοιάζει να είναι αληθινό, μα αυτή η αλήθεια κρατά όσο να ξυπνήσει κανείς.

Η γραφή δεν είναι για να πλάθει κανείς το φανταστικό του βασίλειο που ουδέποτε αξιώθηκε στη στερεμένη του ζωή [και που αν τόβλεπε ζήτημα είναι αν θάμπαινε μέσα]· ούτε για να κλαίγεται και να γεμίζει άπειρες σελίδες με ό,τι τον φορτώνει ένας αδιέξοδος συναισθηματισμός.

Η τέχνη αξίζει μονάχα όταν φτάσει να λειτουργεί σ' ένα επίπεδο πρωτόγονο, αυθεντικό, αυτούσιο και ισοδυναμεί μ' ένα γρύλισμα, μ' ένα νεύμα, μ' έναν ήχο, μια σχέτη γραμμή με μόνο σκοπό να φέρει εις πέρας την πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπου να ζήσει και μάλιστα αιωνίως.

Άγγελος Καλογερόπουλος, “Μικρή ποσότητα ύλης”, εν Ερουρέμ (Χειμώνας '85, τ. 4, σσ. 60-61, απ' όπου ενσωματωμένο και το motto).

ιχθύς αιχμάλωτος ασπαίρει ο Θεός

Αιχμαλωσία Φωτός

Ο ιερέας που εσταύρωσε τον Άρτο
δίχτυ άπλωσε τα λόγια στο ποτήρι
κι ετελειώθη το μυστήριο σε θαύμα,
Ιχθύς αιχμάλωτος ασπαίρει ο Θεός.

Διαμελίζει με τη λόγχη τον Ι-Χ-Θ-Υ
μερίδες άτμητες που ακαίριο τον κρατάνε
και με λαβίδα πιάνει άνθρακες πυρός
τους πεινασμένους όλους Ήλιο να χορτάσει.

Κλεισμένος στης καρδιάς το στρείδι
Μαργαρίτης
θάλασσα ερυθρά το αίμα καταυγάζει
και φθάνει ως τη διαφάνεια της σαρκός
στα πρόσωπα που λάμπουν παραδείσιο φως.

                                                  Ελευθέριος Μάινας, απ' εδωδά ειλημμένο.

η όνος είδε άγγελον

[...] ο ιερέας δεν πρέπει ποτέ να ρίχνει

έναν άνθρωπο στην απελπισία.

Όταν θέλει να μετανοήσει και να εξιλεωθεί,

οι αμαρτίες του πρέπει να τού συγχωρούνται.*

ΑΡΙΘΜΟΙ 22
21 και αναστάς Βαλαάμ το πρωί επέσαξε την όνον αυτού και επορεύθη μετά των αρχόντων Μωάβ. 22 και ωργίσθη θυμώ ο Θεός, ότι επορεύθη αυτός, και ανέστη ο άγγελος του Θεού διαβαλείν αυτόν, και αυτός επιβεβήκει επί της όνου αυτού, και δύο παίδες αυτού μετ' αυτού.
23 και ιδούσα η όνος τον άγγελον του Θεού ανθεστηκότα εν τη οδώ και την ρομφαίαν εσπασμένην εν τη χειρί αυτού, και εξέκλινεν η όνος εκ της οδού και επορεύετο εις το πεδίον· και επάταξε την όνον εν τη ράβδω αυτού του ευθύναι αυτήν εν τη οδώ.
24 και έστη ο άγγελος του Θεού εν ταις αύλαξι των αμπέλων, φραγμός εντεύθεν και φραγμός εντεύθεν
25 και ιδούσα η όνος τον άγγελον του Θεού προσέθλιψεν εαυτήν προς το τοίχον· και απέθλιψε τον πόδα Βαλαάμ προς τον τοίχον· και προσέθετο έτι μαστίξαι αυτήν.
26 και προσέθετο ο άγγελος του Θεού και απελθών υπέστη εν τόπω στενώ, εις ον ουκ ήν εκκλίναι δεξιάν ή αριστεράν.
27 και ιδούσα η όνος τον άγγελον του Θεού συνεκάθισεν υποκάτω Βαλαάμ· και εθυμώθη Βαλαάμ και έτυπτε την όνον τη ράβδω.
28 και ήνοιξεν ο Θεός το στόμα της όνου, και λέγει τω Βαλαάμ· τι εποίησά σοι ότι πέπαικάς με τρίτον τούτο;
29 και είπε Βαλαάμ τη όνω· ότι εμπέπαιχάς μοι· και ει είχον μάχαιραν εν τη χειρί, ήδη αν εξεκέντησά σε.
30 και λέγει η όνος τω Βαλαάμ· ούκ εγώ η όνος σου, εφ' ής επέβαινες από νεότητός σου έως της σήμερον ημέρας; μη υπεροράσει υπεριδούσα εποίησά σοι ούτως; Ο δε είπεν· ουχί.
31 απεκάλυψε δε ο Θεός τους οφθαλμούς Βαλαάμ, και ορά τον άγγελον Κυρίου ανθεστηκότα εν τη οδώ και την μάχαιραν εσπασμένην εν τη χειρί αυτού και κύψας προσεκύνησε τω προσώπω αυτού.
32 και είπεν αυτώ ο άγγελος του Θεού· διατί επάταξας την όνον σου τούτο τρίτον; και ιδού εγώ εξήλθον εις διαβολήν σου, ότι ουκ αστεία η οδός σου εναντίον μου,
33 και ιδούσα με η όνος εξέκλινεν απ' εμού τρίτον τούτο· και ει μη εξέκλινεν, νύν ούν σε μεν απέκτεινα, εκείνην δ' αν περιεποιησάμην.
34 και είπε Βαλαάμ τω αγγέλω Κυρίου· ημάρτηκα, ου γαρ ηπιστάμην ότι συ μοι ανθέστηκας εν τη οδώ εις συνάντησιν· και νύν ει μη σοι αρκέσει, αποστραφήσομαι.
35 και είπεν ο άγγελος του Θεού προς Βαλαάμ· συμπορεύθητι μετά των ανθρώπων· πλήν το ρήμα, ο εάν είπω προς σε, τούτο φυλάξη λαλήσαι. και επορεύθη Βαλαάμ μετά των αρχόντων Βαλάκ.
36 Και ακούσας Βαλάκ ότι ήκει Βαλαάμ, εξήλθεν εις συνάντησιν αυτώ, εις πόλιν Μωάβ, η εστιν επί των ορίων Αρνών, ο εστιν εκ μέρους των ορίων.
37 και είπε Βαλάκ προς Βαλαάμ· ουχί απέστειλα προς σε καλέσαι σε; διατί ούκ ήρχου προς με; όντως ου δυνήσομαι τιμήσαι σε;

-----
* Το motto εκ του Ερρίκος Χάινε, Οι εξόριστοι Θεοί (έκδ. Σμυρνιωτάκης, χ.χ., σ. 42).

οι όντως Θεοφόροι

Για να κτιστεί το σπίτι, η εκκλησία,

είναι κατάλληλα τα σκουπίδια για τοιχοποιία;

Πολλές εκκλησίες κτίστηκαν με παλαιότερα υλικά,

ανακαινισμένες εκ βάθρων σε θεμέλια που προϋπήρχαν,

με μάρμαρα και στήλες από αρχαίους ναούς στηρίζοντας τα υπέρθυρα,

να νικήσει τη φθορά του χρόνου το οικοδόμημα, της λατρείας το σχήμα.

Συμφραζόμενα αριθμών λαβαίνοντας υπόσταση στους μεταβολισμούς των ορυκτών,

στους τρόπους σποράς, πολλαπλασιασμού, ανθοφορίας, καρποφορίας του φυτικού βασιλείου

μετά τη χειμερία νάρκη, του χειμώνα που έθρεψε τον κύκλο του καρπού και του σπόρου.*

[...] Δια τούτο και όταν [ο όντως Θεοφόρος Ιγνάτιος] εμαρτύρησε εις την Ρώμην, όλα μεν τα άλλα του μέλη και τας σάρκας τα έφαγον οι λέοντες, την δε αγίαν καρδίαν του δεν απετόλμησαν να φάγουν, αλλά την αφήκαν ακέραιον· την οποίαν παίρνοντες οι στρατιώται και ασεβείς, και σχίζοντές την εις δύο μέρη· ώ του θαύματος! Ευρήκαν γεγραμμένα με χρυσά γράμματα, εις μεν το ένα μέρος ΙΗΣΟΥ εις δε το άλλο ΧΡΙΣΤΕ, καθώς τούτο μαρτυρεί το σλαβωνικόν συναξάριον του αγίου.

*

[...] ούτος λοιπόν ο τρισμακάριστος άνθρωπος (ο ονομαζόμενος Λαργάτης] παρακινούμενος από την άσβεστον φλόγα της προς τον Χριστόν αγάπης, αποφάσισε να υπάγη εις την Ιερουσαλήμ διά να προσκυνήση με άκραν ευλάβειαν τον άγιον και ζωοποιόν τάφον του ηγαπημένου του Ιησού, και μετά την πρσκύνησιν αυτήν να δροσίση ολίγόν το την κάμινον της εις αυτόν αγάπης του. Όθεν έφθασεν εκεί με πολλήν δίψαν, και αγκαλιάζοντας τον θεοδόχον τάφον, και καταφιλώντας αυτόν πυκνά πυκνά με πολλά δάκρυα, και αναστεναγμούς, τόσον εχάρη, οπού από την υπερβολικήν χαράν έμεινε ξεψυχισμένος. Οι δε σύντροφοί του βλέποντες τοιούτον θαυμαστόν και παράδοξον θέαμα, και θέλοντες να μάθουν διά ποίαν αφορμήν να απέθανε, τον έσχισαν, και ώ του θαύματος! Ευρήκαν γεγραμμένα εις την καρδίαν του ταύτα τα ερωτικά και θεία λόγια, ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΕ ΓΛΥΚΕΙΑ ΑΓΑΠΗ.

Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, "Συναξάρι", ειλημμένο εκ του βιβλίου του Ο Αόρατος πόλεμος, τα νυν εν Ερουρέμ (τ. 3, Χειμώνας 1984, σσ. 78, 79).

-----
* Tο πάνυ ποιητικό τούτο motto εκ του Αλέξανδρου Κοσματόπουλου, Το άλγος της αφής (έκδ. Άγρα, Αθήνα 1985, σσ. 18-19).

είμαστε ακόμη μια κοινωνία νεολιθικού τύπου

[…]
Στην προσπάθειά του ο Αλαίν Μπαντιού να κάνει ένα διαχωρισμό στα ιστορικά γεγονότα, διακρίνει τα φαινόμενα που υπόκεινται στους νόμους της ιστορίας αποκαλώντας τα “συμβάντα” και τις απρόβλεπτες ρήξεις τις οποίες αποκαλεί "γεγονότα".
Η ιστορία είναι κατά τον Μπαντιού η γνώση της ανάπτυξης μέσα στο χρόνο, κοινωνικών που προέκυψαν μέσα από την νεολιθική επανάσταση που ξεκίνησε πριν από 5.000 με 6.000 χρόνια, ενώ η σύγχρονη ανθρωπότητα είναι μια κοινωνία νεολιθικού τύπου που βασίζεται σε τρεις πυλώνες, την ιδιοκτησία, την οικογένεια και το κράτος που ελέγχει τους πληθυσμούς.
Οι ανισότητες όπως είπε ο Μπαντιού δεν έχουν προηγούμενο στην ιστορία και είναι πολύ μεγαλύτερες σε σχέση με την εποχή των ευγενών και της μοναρχίας.
Το ερώτημα που θέτει ο Μπαντιού για την σύγχρονη κοινωνία και ιστορία είναι αν ο σύγχρονος παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, είναι η τελευταία μορφή νεολιθικής κοινωνίας και αν μπορούμε να περάσουμε από το τρίγωνο της ιδιοκτησίας, της οικογένειας και του κράτους, σε μια κοινωνία που θα είναι πολύ πιο ισότιμη.
Περνώντας από τον Θουκυδίδη και τον Πλάτωνα στον Χέγκελ και στον Μαρξ, ο Γάλλος φιλόσοφος είπε ότι κατά τον Μάρξ ο κομουνισμός είναι η αρχή μιας νέας σχέσης πνευματικής και πρακτική με την ιστορία και θεμελιώνει ένα σύστημα δυνατοτήτων εξόδου από τη νεολιθική εποχή, από αυτό δηλαδή που βιώνει η ανθρωπότητα τα τελευταία 5.000 χρόνια. [...]

Αλαίν Μπαντιού: "Τα «γεγονότα» καθορίζουν την ιστορία. Ο Τσίπρας δεν θέλησε να γίνει Μιραμπώ". Κώστας Πλιάκος, εν CNN Greece, Σάββατο, 27 Ιανουαρίου 2018.

μήδεα λαχνήεντα

υποτρώγοντ' ερεβίνθους *

κήρυξ -κος, κοχύλι. Εμπεδοκλής 76· ναί μην κηρύκων τε λιθορρίνων χελύων τε: μάλιστα μέσα σε λιθόδερμα κοχύλια και χελώνες. (σσ. 35, 41)

μήδος -μήδεα, ανδρικά γενετήσια μέλη. Εμπεδοκλής 29 και 134·
ου πόδες, ου θοά γούν' (α), ου μήδεα γεννήεντα / ου πόδες, ου θοά γούν' (α), ου μήδεα λαχνήεντα: ούτε και πόδια, γόνατα γοργά ή γενετήσια μέλη / ούτε και πόδια, γόνατα γοργά, ανδρικά μέρη τριχωμένα (σ. 41)

*

ιχθύσιν υδρομελάθροις **

Εμπεδοκλής 103· τήδε μεν ουν ιότητι Τύχης πεφρόνηκεν άπαντα: έτσι λοιπόν με θέληση της τύχης σκέπτονται όλα (ανιμισμός) (σ.64)

Άννα Κελεσίδου, Από τον θησαυρό των πρώτων Ελλήνων ποιητών φιλοσόφων. Λεκτικά σήματα (έκδ. Αρμός, Αθήνα 2015). -Στο πρώτο motto εκ του ιδίου (σ. 68) τομιδίου, Ξενοφάνης 22: «τραγαλίζοντας ψητά ρεβίθια»! Και στο δεύτερο εκ του ιδίου πάλι τομιδίου (σ. 67), Εμπεδοκλής 20: «στα υδρόβια ψάρια (ίδιος ο κλήρος)»!

η μινωική ανδρική αμφίεση με τον αιδοιοθύλακα

Ε.Σ.: [...] Στα δεκαπέντε αυτά χρόνια, είχα τις μεγαλύτερες επιστημονικές επιτυχίες που θα μπορούσε να επιθυμήσει ένας αρχαιολόγος:

Κατ' αρχήν βρήκα και ανέσκαψα την Κύμη, την πόλη που έκανε τις πρώτες αποικίες στη Δύση μαζί με τους Χαλκιδαίους. Την αναζητούσαν χρόνια οι αρχαιολόγοι, από τον προπερασμένο αιώνα. Ο Wilamowitz γράφει ότι «θα βρεθεί από κάποιον που θα εργαστεί φιλοτίμως». Κι εγώ από την ώρα που πήγα έψαχνα να τη βρω. Γυρίζοντας από τη Σκύρο, από μια άλλη ανασκαφή που ήταν στην αρμοδιότητά μου, σταμάτησα στο λόφο Βιγλατούρι και βρήκα το λιθοσωρό που έκρυβε ένα ολόκληρο κτήριο. Είπα «εδώ θα σκάψουμε», και αποκαλύφθηκε η αρχαία Κύμη. Οι Ιταλοί που επισκέφθηκαν το χώρο θεωρούν ότι είναι η «motherland» τους. Έχει πια γίνει αποδεκτό σε συνέδρια. Όταν πήγαμε στην Cuma στην Ιταλία είδαμε ότι οι άποικοι είχαν επιλέξει το ίδιο τοπίο. Από τα άλλα ευρήματά μου στην Εύβοια σπουδαίο είναι το τεράστιο σύμπλεγμα του Ηρακλή με το λιοντάρι από τούς Ωρεούς, το οποίο δεν έχει πάρει τη δημοσιότητα που του πρέπει. Μαζί με τον Κούρο της Σάμου, είναι από τα ωραιότερα αρχαϊκά ευρήματα του τελευταίου μισού του 20ού αιώνα.

Α.Ρ.: Και πού εκτίθεται;

Ε.Σ.: Αυτό το έργο δεν εκτίθεται ακόμη. Επειδή δεν υπάρχει Μουσείο στη Βόρεια Εύβοια κι επειδή είχαν γίνει ορισμένες κλοπές σε κάποιες αποθήκες, το μετέφερα στην Ερέτρια στην αποθήκη. Τώρα γίνεται ένα μεγάλο μουσείο στην Κεντρική Εύβοια και φυσικά θα εκτεθεί εκεί. Μετά, έσκαψα στην Αμάρυνθο, όπου βρήκα τον σπουδαίο αποθέτη του ναού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος. Κοντά στη Χαλκίδα ανέσκαψα στη Μάνικα μέρος της πρωτοελλαδικής πόλης και του νεκροταφείου, όπου βρήκα πολλά κυκλαδικά ειδώλια. Στη Σκύρο, όπου ο Θουκυδίδης έλεγε ότι πήγανε οι Αθηναίοι για να εκπολιτίσουν τους «βαρβάρους» Σκυριανούς, βρέθηκε πρώιμη εκλεκτή αττική κεραμική, φοινικικά αντικείμενα, χρυσά κ.λπ., που δείχνουν ότι δεν ήταν καθόλου βάρβαροι οι Σκυριανοί και ανασκευάζουν τη φιλοαθηναϊκή άποψη του αρχαίου ιστορικού. Και βέβαια εντόπισα τη μυκηναϊκή Αυλίδα, όπου βρέθηκαν κτίσματα και κεραμική της περιόδου του τρωικού πολέμου. Γιατί είχε βρεθεί η κλασική Αυλίδα εκεί που είναι τα τσιμέντα «Ηρακλής». Δηλαδή, η επιλογή μου να πάω στην Εύβοια, η οποία βασικά δεν είχε μελετηθεί πολύ, ήταν καλή. Βρήκα ένα έδαφος παρθένο και με πολύ σημαντική ιστορία.

Α.Ρ.: Έτσι εξηγείται το ότι γράψατε τους οδηγούς του ΤΑΠΑ για τη Σκύρο, την Ερέτρια και τη Χαλκίδα. [...]

Α.Ρ.: Να σας ρωτήσω κάτι διαφορετικό. Βρήκα τη διατριβή σας για το Μινωικό ζώμα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, έτσι καθώς κινείται ανάμεσα στην αρχαιολογία και την ενδυματολογία. Κατάλαβα καλά; Αυτή η μινωική ανδρική αμφίεση με τον αιδοιοθύλακα είναι αποκλειστικά μινωική;

Ε.Σ.: Ναι. Κοιτάξτε, και σε άλλους λαούς οι άνδρες φορούν τον αιδοιοθύλακα αλλά αυτός ο τύπος, ειδικά βέβαια το περίζωμα, είναι καθαρά μινωικό. Όλα τα εικονογραφικά στοιχεία, ακόμη η διακόσμηση που υπάρχει στα ενδύματα των Keftiu/Κρητών που εικονίζονται στους τάφους των αιγυπτιακών Θηβών, οι τύποι είναι καθαρά μινωικοί. Όπως είπαμε, οι Keftiu που φέρουν αυτό το ένδυμα είναι Κρήτες. Κρατάνε αντικείμενα τα οποία είναι καθαρά μινωικά. Είναι πολλά άλλα στοιχεία που αποδεικνύουν τη μοναδικότητα του μινωικού ανδρικού ενδύματος και κυρίως η ποικιλία που υπάρχει σε ειδώλια, σφραγίδες, δαχτυλίδια, τοιχογραφίες, όπου αποδίδονται τα πιο απλά καθημερινά μονόχρωμα ανδρικά ενδύματα αλλά και πολυτελή με κεντήματα και μοναδική πλούσια και ποικίλη διακόσμηση.

Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, συνέντευξη στην Αγγελική Ροβάτσου (ανθρωπολόγο-ιστορικό και συνεργάτιδα του "Archaeology & Arts") απ' εδωδά ειλημμένο.

οὐ κοιμηθήσῃ κοίτην γυναικείαν

Λευιτικόν, 18, 1 ΚΑΙ εἶπε Κύριος πρὸς Μωυσῆν λέγων· 2 λάλησον τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραὴλ καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτούς· ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν. [...] 21 [...] καὶ οὐ βεβηλώσεις τὸ ὄνομα τὸ ἅγιον· ἐγὼ Κύριος· 22 καὶ μετά ἄρσενος οὐ κοιμηθήσῃ κοίτην γυναικείαν, βέλυγμα γάρ ἐστι. 23 καὶ πρὸς πᾶν τετράπουν οὐ δώσεις τὴν κοίτην σου εἰς σπερματισμόν, ἐκμιανθῆναι πρὸς αὐτό. καὶ γυνὴ οὐ στήσεται πρὸς πᾶν τετράπουν βιβασθῆναι, μυσαρὸν γάρ ἐστι. 24 Μὴ μιαίνεσθε ἐν πᾶσι τούτοις· ἐν πᾶσι γὰρ τούτοις ἐμιάνθησαν τὰ ἔθνη, ἃ ἐγὼ ἐξαποστέλλω πρὸ προσώπου ὑμῶν, 25 καὶ ἐξεμιάνθη ἡ γῆ, καὶ ἀνταπέδωκα ἀδικίαν αὐτοῖς δι᾿ αὐτήν, καὶ προσώχθισεν ἡ γῆ τοῖς ἐγκαθημένοις ἐπ᾿ αὐτῆς. 26 καὶ φυλάξεσθε πάντα τὰ νόμιμά μου καὶ πάντα τὰ προστάγματά μου, καὶ οὐ ποιήσετε ἀπὸ πάντων τῶν βδελυγμάτων τούτων

20, 1 ΚΑΙ ἐλάλησε Κύριος πρὸς Μωυσῆν λέγων· 2 καὶ τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραὴλ λαλήσεις· ἐάν τις ἀπὸ τῶν υἱῶν ᾿Ισραὴλ ἢ ἀπὸ τῶν γεγενημένων προσηλύτων ἐν ᾿Ισραήλ, ὃς ἂν δῷ τοῦ σπέρματος αὐτοῦ ἄρχοντι, θανάτῳ θανατούσθω· τὸ ἔθνος τὸ ἐπὶ τῆς γῆς λιθοβολήσουσιν αὐτὸν ἐν λίθοις. [...] 7 καὶ ἔσεσθε ἅγιοι, ὅτι ἅγιος ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν· 8 καὶ φυλάξεσθε τὰ προστάγματά μου καὶ ποιήσετε αὐτά· ἐγὼ Κύριος ὁ ἁγιάζων ὑμᾶς. 9 ἄνθρωπος ἄνθρωπος, ὃς ἂν κακῶς εἴπῃ τὸν πατέρα αὐτοῦ ἢ τὴν μητέρα αὐτοῦ, θανάτῳ θανατούσθω· πατέρα αὐτοῦ ἢ μητέρα αὐτοῦ κακῶς εἶπεν; ἔνοχος ἔσται. 10 ἄνθρωπος ὃς ἂν μοιχεύσηται γυναῖκα ἀνδρός, ἢ ὃς ἂν μοιχεύσηται γυναῖκα τοῦ πλησίον, θανάτῳ θανατούσθωσαν, ὁ μοιχεύων καὶ ἡ μοιχευομένη. 11 καὶ ἐάν τις κοιμηθῇ μετὰ γυναικὸς τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, ἀσχημοσύνην τοῦ πατρὸς αὐτοῦ ἀπεκάλυψε, θανάτῳ θανατούσθωσαν, ἀμφότεροι ἔνοχοί εἰσι. 12 καὶ ἐάν τις κοιμηθῇ μετὰ νύμφης αὐτοῦ, θανάτῳ θανατούσθωσαν ἀμφότεροι· ἠσεβήκασι γάρ, ἔνοχοί εἰσι. 13 καὶ ὃς ἂν κοιμηθῇ μετά ἄρσενος κοίτην γυναικός, βδέλυγμα ἐποίησαν ἀμφότεροι· θανάτῳ θανατούσθωσαν, ἔνοχοί εἰσιν. 14 ὃς ἂν λάβῃ γυναῖκα καὶ τὴν μητέρα αὐτῆς, ἀνόμημά ἐστιν, ἐν πυρὶ κατακαύσουσιν αὐτὸν καὶ αὐτάς, καὶ οὐκ ἔσται ἀνομία ἐν ὑμῖν. 15 καὶ ὃς ἂν δῷ κοιτασίαν αὐτοῦ ἐν τετράποδι, θανάτῳ θανατούσθω, καὶ τὸ τετράπουν ἀποκτενεῖτε. 16 καὶ γυνή, ἥτις προσελεύσεται πρὸς πᾶν κτῆνος βιβασθῆναι αὐτὴν ὑπ᾿ αὐτοῦ, ἀποκτενεῖτε τὴν γυναῖκα καὶ τὸ κτῆνος· θανάτῳ θανατούσθωσαν, ἔνοχοί εἰσιν.

Απ' αφορμή την μυθική εκείνη Πασιφάη. Βλέπε και: Γ. Γιατρομανωλάκης, “Πασιφάη, ένα γυναικείο δράμα”, στον τόμο: Το θήλυ και οι ανατρεπτικές όψεις του στην ελληνική αρχαιότητα. Πρακτικά Συνεδρίου (μτφρ. Σ. Λεωνίδη, έκδ. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 2018, σ. 40).

Υ.Γ.1: Ενώ από την ιερά ιστορία των Εβραίων εμάθαμε για την λατρεία του Βάαλ και του ιερού βοός του, είναι στην μινωική μυθολογία που γνωρίσαμε και αυτήν τούτην την κατασκευή του ομοιώματος του Βοός από τον άριστο εκείνον τεχνίτη του Μίνωα Δαίδαλο και την συνεπόμενη ομιλία του [ταύρου] μετά της Πασιφάης. Αυτή ήτο που και τον εξέλεξε, βλέποντάς τον στα λιβάδια στιλπνό να βόσκει. Κι αυτό αν δεν ισχύει η ετέρα διήγησις ότι δηλαδή ήταν ο ίδιος ο Ταύρος πρόσωπο υπαρκτό και δή στρατηγός του Μίνωα, με τον οποίον και εμοιχεύθει...

Υ.Γ.2: Οι νεολιθικές δαιδαλώδεις κατοικίες προ-τυπώνονται στον Λαβύρινθο. Αφού μόνον με αυτές τις κατασκευές εξασφαλιζόταν η 'κλειδωνιά' και το αμπάρωμα, δηλονότι ειπείν η εξασφάλιση και ασφάλεια των εντός της οικίας -να πώ μεγάρου- κειμένων!

λαβωμένο περιστέρι

Πάνω σε ένα αργυρό ρυτό από τον AIV μυκηναϊκό τάφο απεικονίζεται η πολιορκία μιας πόλης. Στο κάτω μέρος του αγγείου οι πολιορκητές με τις γυμνές τριγωνικές πλάτες, τους δυνατούς μηρούς και τις στρογγυλεμένες μέσες εφορμούν, ενώ ψηλά στα τείχη της πόλης οι πολιορκημένοι αμύνονται με τόξα. Λέγεται πως οι πολιορκημένοι είναι οι Τρώες.

«Είν' η προσπάθειές μας, των συφοριασμένων
είν' η προσπάθειές μας σαν των Τρώων.
Κομμάτι κατορθώνουμε· κομμάτι
παίρνουμ' επάνω μας· κι αρχίζουμε
νάχουμε θάρρος και καλές ελπίδες» («Τρώες»)

Η τραγικότητα των κινήσεων και το δραματικό των προσώπων στην παράσταση του αγγείου έχει την ίδια ποιότητα με τον καβαφικό στίχο· και τα δύο στερημένα από οποιοδήποτε μελοδραματικό στοιχείο. Από αυτή την αντίληψη ξεκινώντας ίσως έχει ενδιαφέρον η απόπειρα να αντιστοιχίσουμε παραστάσεις αγγείων με στίχους του Καβάφη. Μερικές φορές η αντιστοιχία αυτή είναι τόσο συγκλονιστική, σαν τα αγγεία να χρησίμευσαν για πηγή έμπνευσης.

Έτσι η κύλικα του Λούβρου, του γραφέως του Βρύγου (490 π.Χ.) απεικονίζεται πάλι η Ιλίου Πέρσις, αλλά με περισσότερη βιαιότητα στις κινήσεις. Οι στρογγυλές ασπίδες, οι φοβερές περικεφαλαίες, έρχονται σε αντίθεση με τα πολύπτυχα ενδύματα δημιουργώντας δραματική εντύπωση.

«Είν' η προσπάθειές μας, σαν των Τρώων.
Θαρρούμε πως με απόφασι και τόλμη,
θ' αλλάξουμε της τύχης την καταφορά,
κ' εξω στεκόμεθα ν' αγωνισθούμε.» («Τρώες»)

Την ένταση συμπληρώνει η μορφή του ήρωα με το ξίφος, για να πληγώσει άλλον ήρωα, που γέρνει τον λαιμό προς τα πίσω, ενώ το ώριμο πρόσωπό του, κοσμημένο με ένα θαυμάσιο γένι, αντανακλά ηρωική γαλήνη. Ετοιμάζεται να πεθάνει ωραία, γιατί αγωνίστηκε.

Από τον ζωγράφο του Κλεοφράδους έχουμε μία εφιαλτική σκηνή με την άλωση της Τροίας. Ακράτητος ο Νεοπτόλεμος σκοτώνει τον μικρό γιό του Έκτορος Αστυάνακτα πάνω στα γόνατα του Πριάμου. Τρυφερό το κορμί του παιδιού θυμίζει λαβωμένο περιστέρι. Απελπισμένη η κίνηση του Πριάμου που φέρνει τα χέρια για να τραβήξει την κόμη.

Ελένη Λαδιά, Άρθρα για την Καβαφική Ποίηση (έκδ. Αρμός, Αθήνα 2016 (γ΄ αναθεωρ.), σσ. 47-49).