Σκοπός της μουσικής αυτής [της εκκλησιαστικής] είναι να δημιουργήσει μια ορισμένη και προμελετημένη διάθεση· ρόλος της δεν είναι τόσο να «εκφράσει» ένα αίσθημα όσο να το προκαλέσει. Μπορεί να πεί κανείς (με κάποια επιφύλαξη) πως το «περιεχόμενο» της τέτοιας μουσικής δε βρίσκεται μόνο μέσα της, μα και απ' έξω της επίσης· είναι το σύνολο της έκφρασης και του αποτελέσματος, κινουμένων ήχων και συγκινημένων ακροατών.
Το ίδιος ισχύει για τη βέβηλη μουσική χορού και εμβατηρίων. Η μουσική χορού καθαυτή δεν έχει περιεχόμενο· λειτουργία της είναι να σού κεντρίζει την επιθυμία να χορέψεις, και αποκτά περιεχόμενο με την κίνηση και τη διέγερση των χορευτών. Ο ειδικός χαρακτήρας του χορού, είτε για τελετουργικό χορό πρόκειται, είτε για μινουέτο, βιεννέζικο βαλς ή ροκ-εν-ρολ, είναι κοινωνικά καθορισμένος, όπου το περίεργο είναι πως το κοινωνικό στοιχείο εκφράζεται μόνο στη μουσική μορφή – δηλ. το κοινωνικό «περιεχόμενο» μεταδίδεται απλώς με τη μορφή – ενώ μόνο σπάνια εμφανίζεται άλλο είδος περιεχομένου.
Το ίδιο ισχύει για τα στρατιωτικά εμβατήρια, που η μορφή τους καθορίζεται κοινωνικά, αλλά το «περιεχόμενό» τους το συνεισφέρουν οι στρατιώτες που βαδίζουν. Όταν όμως μουσικές αυτού του είδους απορροφηθούν σε μια συμφωνία ή ένα κοντσέρτο, φαίνονται -λόγω των «αυτόματων συνειρμών» τους- να έχουν «περιεχόμενο» οι ίδιες, να έχουν αποκτήσει δική τους ζωή.
Και έτσι βρίσκουμε πως στη μουσική, τούτη την πιο καταπληκτική από τις τέχνες, το περιεχόμενο πάντα μετατρέπεται σε μορφή και η μορφή σε περιεχόμενο. Το κοινωνικό περιεχόμενο μπορεί να εκφράζεται στη μουσική δομή μόνο ή πάλι, το νέο περιεχόμενο μπορεί να χρησιμοποιήσει παλιές μορφές δίνοντάς τους νέες λειτουργίες.
Είναι ουσιώδες να κάνουμε διάκριση μεταξύ της μουσικής που μόνο σκοπό της έχει να προκαλεί ομοιόμορφη και εσκεμμένη εντύπωση, κεντρίζοντας έτσι μια συνάθροιση ανθρώπων για ομαδική δράση προμελετημένου είδους, και μουσικής που το νόημά της βρίσκεται μέσα της, εκφράζοντας συναισθήματα, ιδέες, αισθήσεις ή εμπειρίες και η οποία, πολύ απέχοντας από το να συγχωνεύει τους ανθρώπους σε ομοειδή μάζα με απαράλλακτα ίδιες αντιδράσεις, επιτρέπει ελεύθερο στάδιο στο άτομο, υποκειμενικούς συνειρμούς.
Έρνστ Φίσερ, Η αναγκαιότητα της τέχνης (μτφρ. Φ. Χατζηδάκη, έκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1966, σσ. 224-225).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου