το ρεν και το μάτι με το οποίο ο Θεός με βλέπει

Η πιο ωραία αρετή στα μάτια των οπαδών του Κομφούκιου είναι να είναι κανείς «έτοιμος να πεθάνει προκειμένου το ρεν (ανθρώπινη αγάπη, αρετή της ανθρωπότητας) να μείνει σώο». Το ιδεώδες αυτό είναι κοινό σε όλες τις μεγάλες θρησκείες. Σκέπτομαι αυτούς που υποχρεώθηκαν εξ ονόματος της ειρήνης ή της αγάπης να αντιμετωπίσουν το κακό σε διάφορους βαθμούς. Σκέπτομαι –όποιο κι αν είναι το πιστεύω μας ή η άποψή μας- τον Χριστό, ο οποίος, για να δείξει ότι η απόλυτη αγάπη είναι δυνατή και ότι κανένα κακό δεν μπορεί να την αγγίξει, δέχτηκε ελεύθερα να πεθάνει πάνω στο σταυρό. Πρόκειται για μια από τις «ωραιότερες χειρονομίες» που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα.

Σε μια άλλη συγκυρία, σκέπτομαι επίσης και όλους εκείνους που, αν και αθώοι, υπομένουν τρομερές δοκιμασίες, ηθικές ή σωματικές. Όταν μέσα από πόνους και οδύνες καταφέρνουν να διατηρήσουν αυτό το μέρος του φωτός που αναδύεται από την ανθρώπινη ψυχή, μένουμε αποσβολωμένοι από τη λάμψη της ομορφιάς που διαφαίνεται στο κάτισχνο και εγκαταλειμμένο πρόσωπό τους. Ναι, η ομορφιά δεν θα μπορούσε ποτέ να μας κάνει να ξεχάσουμε την τραγική μας συνθήκη. Υπάρχει μια ομορφιά απολύτως ανθρώπινη, αυτή η φωτιά του πνεύματος που καίει, αν καίει, πέρα από το τραγικό.

*

[…] μια φράση του Μάιστερ Έκχαρτ, για την οποία αργότερα έδειξε έντονο ενδιαφέρον ο Χέγκελ: «Το μάτι με το οποίο βλέπω τον Θεό είναι το μάτι με το οποίο ο Θεός με βλέπει». Για τον μεγάλο αυτό μυστικιστή, σημαίνει ότι ο άνθρωπος βλέπει τον κόσμο που προσφέρεται στο βλέμμα του όπως ο Θεός τον βλέπει. Με τη μόνη διαφορά ότι ο Θεός βλέπει την κρυμμένη πηγή του και το αόρατο μέρος του. Σ' αυτό το μέρος ο άνθρωπος μπορεί ενδεχομένως να έχει πρόσβαση μόνο με την ψυχή. Ας μην ξεχνάμε ότι η λέξη Deus προέρχεται από τη λέξη dies, που σημαίνει «ημέρα» ή «φώς της ημέρας». Ως εκ τούτου, το φώς που καθιστά ορατό τον κόσμο γεννάει πάντα στον άνθρωπο μια διπλή αντίληψη: το φώς που κάνει να βλέπουμε και το ίδιο το φώς που βλέπει. Για τον άνθρωπο, η νοσταλγία είναι να δεί τα δύο αυτά φώτα να συμπίπτουν το ένα με το άλλο.

François Cheng, Πέντε στοχασμοί για την ομορφιά (μτφρ. Μ. Παπαδήμα-Μ. Λεοντάρη, έκδ. Εξάντας, Αθήνα 2011, σσ. 66-67, 91).