Πέμπτη 10 Ιουνίου 2010

στο άγιον όρος



'Ολο το δωμάτιο [τραπεζαρία ιδιόρρυθμου μοναστηριού] ήταν φωταγωγημένο με λαμπάδες και καντήλια. Παρατήρησα πως οι συνδαιτημόνες είχαν καθήσει σύμφωνα με μια τάξη αυστηρά καθορισμένη. Στη μια άκρη, ακριβώς πλάι στην αψίδα, σε δυο τραπέζια το ένα απέναντι στο άλλο ήταν θρονιασμένοι ο ηγούμενος και οι επιστάτες. 'Ερχονταν κατόπιν οι μοναχοί της Λαύρας, κι έπειτα, στα πλαϊνά τραπέζια, οι ερημίτες κι όσοι μόναζαν σε σκήτες που υπάγονται στη Λαύρα. Τέλος, κοντά στην είσοδο, οι εργάτες που δούλευαν εδώ, οι περαστικοί λαϊκοί και οι ξένοι μουσαφίρηδες. Από τη θέση που καθόμουν, είδα ότι το φως των λαμπάδων και των καντηλιών αναδείκνυε παράξενα τα πρόσωπα των αγίων, καθώς έπεφτε πάνω στις τοιχογραφίες. Το χρυσό τους φωτοστέφανο, η μαύρη χαρακιά που όριζε τα μάτια και τα μάγουλά τους, η μακριά άσπρη γενειάδα τους εξείχαν από το σκούρο φόντο των τοίχων. Καθώς είναι πάντα ζωγραφισμένοι κατά πρόσωπο, στοιχημένοι σ' ένα είδος ιερής παραβολής, κάτω απ' αυτό το φωτισμό, είχαν την όψη άγρυπνων μαρτύρων, προγόνων που συμμετείχαν κι αυτοί στο επίσημο γεύμα. Εκεί ανακάλυψα μια πλευρά της βυζαντινής τέχνης που σπάνια περνάει απ' το μυαλό. Είναι ολοφάνερο πως αυτές οι μορφές δε βρίσκονταν εκεί για να διακοσμήσουν, αλλά για ν' αποδείξουν την ύπαρξη υποδειγματικών προγόνων, για να καταργήσουν την επίπλαστη διάρκεια των αιώνων χάρη στην έμμονη διαχρονική παρουσία τους. Και ξεπρόβαλαν ξαφνικά ανάμεσά μας, σαν στην άκρη αιωνόβιου δάσους, ανάδυση φεγγοβόλων μαρτύρων. Τότε συνειδητοποίησα ότι αυτή η παρέλαση άγρυπνων μαρτύρων, φερμένων απ' τα σκοτάδια του παρελθόντος, διέλυε το μύθο που θέλει τη βυζαντινή τέχνη στερεότυπη, τέχνη της ακινησίας.


Jacques Lacarriere, Το ελληνικό καλοκαίρι. Μια καθημερινή Ελλάδα 4000 ετών (μτφρ. Ι. Χατζηνικολή, έκδ. Χατζηνικολή, Αθήνα 1980, σ. 69).


2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

θαυμάσιο κείμενο!
Η εμπειρία του ανθρώπου αυτού μοναδική..ένοιωσε την ύπαρξη να πάλλεται μέσα από τους αιώνες, πάνω επίγεια ζωή και θάνατο!

kai ta 7 katsikakia

το θείο τραγί είπε...

Γλυκά μου κατσικάκια [που σάς φαντάζουμαι να πιλαλάτε και τα εφτά μαζί στις ρεματιές της ενδοχώρας] σάς μερσώ για την παρέμβαση. Μένω σε αυτό που τονίζει ο ελληνολάτρης θεατρίνος και λόγιος:

"Είναι ολοφάνερο πως αυτές οι μορφές [των αγιογραφημένων-ιστορημένων αγίων] δε βρίσκονταν εκεί για να διακοσμήσουν, αλλά για [...] να καταργήσουν την επίπλαστη διάρκεια των αιώνων χάρη στην έμμονη διαχρονική παρουσία τους.
[...]
Τότε συνειδητοποίησα ότι αυτή η παρέλαση άγρυπνων μαρτύρων, φερμένων απ' τα σκοτάδια του παρελθόντος, διέλυε το μύθο που θέλει τη βυζαντινή τέχνη στερεότυπη, τέχνη της ακινησίας
".


Ας προσθέσω στο παρόν σχόλιο και τα τροπάρια που διάλεξα από την εβδομάδα (του α' ήχου) που ήδη μάς πέρασε. Προς τέρψιν, θέασιν την από της προσευχής και μετοχή στην χαρά που ευαγγελίζονται. Χαρά που θα έρθει μετά από τα δάκρυα (στα οποία άλλωστε και αναφέρονται)...

"Καρποφόρον αρετών την ψυχήν μου ανάδειξον,
τους ακάρπους λογισμούς μου Παρθένε διώκουσα,
και τας συμπνιγούσας με,
προρρίζους τέμνουσα ακάνθας,
της αμαρτίας Πανάχραντε
.

Τροπάριο της πέμπτης ωδής του κανόνος εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον (ου η ακροστιχίς κατ' Αλφάβητον) του όρθρου της Τετάρτης της εβδομάδος του α' ήχου. Εδώ το υπό στοιχείον Κ.

Ο πάλαι Ισραήλ πηγάσας ύδατα,
εκ πέτρας παντοδύναμε,
διαλύσας μου την πώρωσιν Χριστέ,
φέρειν οχετούς δακρύων ποίησον,
ταις προσευχαίς των Αποστόλων,
ως πολυέλαιος
.

Τροπάριο της έκτης ωδής του κανόνος των αγίων Αποστόλων του όρθρου της Πέμπτης της εβδομάδος του α' ήχου. (Ως γνωστόν η Πέμπτη είναι ημέρα αφιερωμένη στους αγίους Αποστόλους αλλά και τον άγιο Νικόλαο τον εν Μύροις).

Εν τω πελάγει των δεινών,
και τη ζάλη των παθών,
κλυδωνιζόμενος εγώ,
την σην άχραντε Σεμνή,
επικαλούμαι γαλήνην,
διάσωσόν με∙
λιμήν γαρ ει των πιστών
.

Τροπάριο της πρώτης ωδής του κανόνος εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον του όρθρου της Παρασκευής της εβδομάδος του α' ήχου.

Τύπον της αγνής λοχείας σου,
πυρπολουμένη βάτος έδειξεν άφλεκτος∙
και νυν καθ' ημών των πειρασμών αγριαίνουσαν,
κατασβέσαι αιτούμεν την κάμινον,
ίνα σε Θεοτόκε,
ακαταπαύστως μεγαλύνωμεν
.

Ο ειρμός της ενάτης ωδής του κανόνος εις τους Προφήτας και τους Μάρτυρας του όρθρου του Σαββάτου της εβδομάδος του α' ήχου. 'Ολα εκ της Παρακλητικής αντλημένα. Ο ίδιος, εγώ αυτός.