διψώ δια πλήθος υδάτων

Μοναχός,
όστις αμιγής εστι κόσμω
και αεννάως ομιλεί Θεώ μόνω*,
βλέπων βλέπεται,
φιλών φιλείται
και γίνεται φως λαμπόμενος αρρήτως...

Συμεών ο νέος θεολόγος, 'Υμνοι, 3.

*

"Τη Α' του μηνός Φεβρουαρίου ο άγιος νεομάρτυς Αναστάσιος ο Ναυπλιώτης,
ο εν Ναυπλίω μαρτυρήσας εν έτει αχνε' (1655),
εις λεπτά τμηθείς τελειούται.


Αναστάσιος συγκοπείς σαρκός μέλη,
'Αρτιος έσται εσχάτη αναστάσει.

Ταις του σού Αγίου πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, ελέησον ημάς."

Εκ του Συναξαριστού μηνός Φεβρουαρίου του αγίου Νικοδήμου του αγιορείτου. Ο ίδιος.



-----
* Πρβλ. το πλωτινικό «μόνος προς μόνον», απ' εδωδά. Ο ίδιος.

μυστήρια και εκκλησία

Και παράσχου μοι
δάκρυα μετανοίας
και εξομολογήσεως
εις το υμνείν και δοξάζειν σε
πάσας τας ημέρας
της ζωής
μου. *

Αντικειμενικά, η Εκκλησία είναι καθολική στα μυστήριά της. 'Ολα τα μυστήρια αποτελούν, κατά τρόπους βέβαια πολλούς και ποικίλους, πράξεις ενσωμάτωσης και αφομοίωσης: το βάπτισμα, το χρίσμα και προ παντός η θεία Ευχαριστία, τα τρία αυτά δεν είναι παρά μια τριπλή πράξη της χριστιανικής μύησης. Δεν είναι μόνο σημείο εκκίνησης, αλά μάλλον διαρκής πηγή, νέα ζωτική ορμή, πνευματική και ανεξάντλητη. Η μυστηριακή Χάρις, είναι πάντοτε χάρις ένωσης, τριπλής δε ένωσης: το 'Αγιον Πνεύμα μάς ενώνει με τον Κύριο, εντάσσοντάς μας στο σώμα του, στην αγία ανθρωπότητά του. Μάς ενώνει μεταξύ μας και μάς καθιστά ένα καθολικό σώμα. Σε κάθε δε πιστή ψυχή το 'Αγιον Πνεύμα γίνεται ζωντανή πηγή ειρήνης και πνευματικής απλότητας. Με το 'Αγιον Πνεύμα ο ίδιος ο Κύριος ενεργεί στο σώμα του αυτή την ένδοξη ενότητα, η οποία το κάνει μοναδική εικόνα της Αγίας Τριάδος, και με τον τρόπο αυτό συνεχίζει την αιώνια ιεροσύνη του –ως «Αρχιερεύς της ομολογίας ημών» (Εβρ. 3,1)- «ίνα παραστήση αυτός εαυτώ ένδοξον την Εκκλησίαν, μη έχουσα σπίλον ή ρυτίδα ή τι των τοιούτων, αλλ' ίνα η αγία και άμωμος» (Εβρ. 5, 27).

Γ. Φλωρόφσκυ, Το σώμα του ζώντος Χριστού. Μια ορθόδοξη ερμηνεία της Εκκλησίας [Le corps du Christ vivant 1948], (μτφρ. Ι. Παπαδόπουλος, έκδ. Αρμός, Αθήνα 1999, σσ. 56-57).



-----
* Το motto του παρόντος εκ της ευχής Ανωνύμου εις της Υπεραγίαν Θεοτόκον, ευχή στην οποία καταλήγει η σμικρά και καθόλα ερωτική τω τρόπω φθεγγομένη Ευχαριστία μετά την θεία Μετάληψι των αχράντων Μυστηρίων. Ο ίδιος.

το σημαινόμενο της αγάπης

Η νοσοκόμα της βάρδιας έλεγε: «Σερβιριστείτε». Καμιά άλλη λέξη δεν προφερόταν∙ ο καθένας μασούσε την τροφή του. Καμιά φορά, κάποιος από τους συνδαιτημόνες καταλαμβανόταν από κρίση κι έτρεμε ή έβαζε τα κλάματα. Επέστρεφε τότε στο δωμάτιό του κι αυτό ήταν όλο. 'Αρχισα σιγά-σιγά να σκέφτομαι πως ετούτοι οι άνθρωποι –άντρες και γυναίκες [οι έγκλειστοι μαζί μου στο ψυχιατρείο]- δεν ήταν διόλου διαταραγμένοι∙ απλώς, τούς έλειπε αγάπη. Οι χειρονομίες τους, η συμπεριφορά τους, οι παντομίμες τους πρόδιδαν μια σπαραχτική δίψα για σωματική επαφή και χάδια. 'Ομως, φυσικά, κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατό. 'Ετσι, κλαψούριζαν, ούρλιαζαν, ματώνονταν με τα νύχια τους. Στη διάρκεια της διαμονής μου, έγινε μια επιτυχημένη απόπειρα αυτο-ευνουχισμού.

Μισέλ Ουελμπέκ, Η επέκταση του πεδίου της πάλης [1994] (μυθιστόρημα, μτφρ. Α. Εμμανουήλ, έκδ. Εστία, Αθήνα 1999, σ. 193).



------
Υ.Γ. Σού λέει κάτι Θοδωρή; Για το σημαινόμενο της αγάπης κι εδωδά θα ανατρέξεις. Ο ίδιος.

μικροπρεπή αγιότητα

Μια απερίεργη παρατήρηση του τρόπου με τον οποίο προσέρχονται και αποχωρούν οι συναχθέντες προς Ευχαριστίαν Θεού πιστοί, ένα συμπαθές κοίταγμα των προσώπων τους, είναι πολύ εύκολο να μάς αποκαλύψει την απουσία ευχαριστιακού ήθους, ως χάρισμα της κοινωνίας της αγάπης και της χαράς, της ευχαριστίας και της εορτής. Πρόκειται περί μιας πτωχείας ή ασθένειας, θα τολμούσαμε να ισχυριστούμε, περί ενός χάους, που αναδύεται, από εκεί, όπου η Λειτουργία της Ευχαριστίας-της Εκκλησίας, αντικαθίσταται από την ψευδοευσέβεια και την ψευδοευλάβεια, τον φαρισαϊσμό και τον ηθικισμό, από ένα είδος φοβίας και μιζέριας, μιας συνοφρυώσεως και εσωστρέφειας, που εκφράζει τον αποχωρισμό από τους άλλους και τον εγκλεισμό εις τα ίδια. Πρόκειται περί απορρίψεως των προσφερομένων καρπών της Ευχαριστίας, ως μυστηρίου της ευδοκίας και της χαράς που γεύονται μόνο εκείνοι που έχουν παραδοθεί Χριστώ τω Θεώ, ώστε η χριστιανική ζωή να καταδικάζεται σε μια μικροπρεπή αγιότητα, από εκείνους που αρπάζουν τα αγαθά από τον Θεό και επιδίδονται, αποκρυπτόμενοι, στην αυθαίρετη κατανάλωσή τους, βυθιζόμενοι, αγνοούντες, στη θλίψη –το κενό-, εξαιτίας της αχαριστίας τους. «Η μοναδική και τέλεια στάση του πιστού ανθρώπου ενώπιον του Θεού είναι η Ευχαριστία, η ευχαριστήριος ωδή του αλήκτου αιώνος της Βασιλείας».

π. Μιχαήλ Καρδαμάκης, Μετάληψις πυρός. Λειτουργία και Ευχαριστία της Εκκλησίας (έκδ. Εν πλω, Αθήνα 2009, σ. 76).

λωτοφάγοι

δροσιζόμενος αφράστως *

Κρίμα που είχε τόσο λίγο κόσμο. Ωραίο διακριτικό μέρος για να βρεθεί κανείς κοντά σε κάποια κοπέλα. Κολλημένοι με τις ώρες υπό τους ήχους αργής μουσικής. Η γυναίκα της λειτουργίας του μεσονυκτίου. Στον έβδομο ουρανό. Γονατισμένες γυναίκες στα στασίδια με κόκκινα κομποσκοίνια περασμένα γύρω από τον λαιμό τους και σκυμμένα κεφάλια. Μια ομάδα ήταν γονατιστή μπροστά από το κιγκλίδωμα του ιερού. Ο ιερέας πέρασε από μπροστά τους, μουρμουρίζοντας, κρατώντας στα χέρια του αυτό το πράμα. Σταματούσε μπροστά από την καθεμία, έβγαζε από μέσα μίαν όστια που την τίναζε μια ή δυό φορές (μέσα στο νερό τις φυλάνε;) και την έβαζε μέσα στο στόμα της με ακρίβεια. Το καπέλο της και το κεφάλι της χαμήλωναν. 'Υστερα η σειρά της επόμενης∙ μιας κοντής γριούλας. Ο ιερέας έσκυψε χαμηλά για να την αποθέσει στο στόμα της, μουρμουρίζοντας όλη την ώρα στα Λατινικά. Η επόμενη. Κλείσε τα μάτια σου και άνοιξε το στόμα σου. Τί; Corpus. Σώμα. Πτώμα. Καλή ιδέα η χρήση των Λατινικών. Κατ' αρχήν τις ναρκώνει. 'Ασυλο ετοιμοθανάτων. Δεν φαίνεται να τη μασάνε∙ μόνο την καταπίνουν. Γελοία ιδέα, να τρώνε μικρά κομμάτια πτώματος, γι' αυτό και το αποδέχονταν τόσο εύκολα οι καννίβαλοι.

Τζαίημς Τζόυς, Οδυσσέας (μτφρ. Σωκράτης Καψάσκης, έκδ. Κέδρος, Αθήνα 1990, σ. 110).




-----
* Στο motto δυό λεξούλες από τον Συμεώνα τον νέο Θεολόγο, εκ των θείων ερωτήσεων περί της αγίας Μεταλήψεως των αχράντων μυστηρίων, όπως εμπεριέχονται στην Ζ' Ευχή του ιδίου στην Ακολουθία προ της γεύσεως της θείας Μεταλήψεως. Εύχαρις, ο ίδιος, πιπιλογατούλης, ως εκ της καλιαρντής τε.

γεύματα χορτασμού

βοσκοί (pastori)∙
οι 'βόσκοντες' με χόρτα και ρίζες
στα όρη και τους βουνούς
δοξολογώντας νυχθημερόν
το Θεό.

Από αρκετά χρόνια ενωρίτερα [του πεντηκοστού ενάτου έτους του ενταύθα βίου μου], ήξερα το κείμενο του εν Αγίοις πατρός Νικοδήμου του Αγιορείτη, τον Συναξαριστή, που τελικά επέλεξα προς αντιγραφή, και παρασκευή των γευμάτων του προσωπικού μου χορτασμού ανά πάσαν ημέραν.

κυρ-Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, «'Αλλο οι λέξεις, άλλο τα γράμματα», κείμενο ομιλίας στην Εταιρεία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, στις 16 Μαρτίου 1990, κατόπιν δημοσιευμένο στο περ. Εντευκτήριο (τ. 12, Οκτ. 1990, σ. 5).

*

Εκ του αυτού Συναξαριστού μηνός Ιανουαρίου αντλώ τα κάτωθι δύο παραδείγματα:
Τη μεν δεκάτη μνήμην ποιούμεθα του εν αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου Νύσσης.

'Ητο δε κατά τον χαρακτήρα του σώματος όμοιος κατά πάντα με τον αδελφόν του Βασίλειον, διέφερε δε μόνον κατά το λευκόν των μαλλίων και ότι ήτο ολίγον τι χαριέστερος εκείνου...

*

Τη δε ΙΑ' η μνήμη του οσίου πατρός ημών Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου. 'Ιδε:

'Επειτα ησύχασε πλησίον εις ένα άνδρα ησυχαστήν, Λογγίνον ονομαζόμενον, και μετεχειρίσθη την εγκράτειαν με τόσην ακρότητα, ώστε όλην την εβδομάδα έτρωγε μίαν μόνην φοράν ο αοίδιμος και εις το διάστημα τριάκοντα ολοκλήρων χρόνων δεν έφαγε τελείως ψωμίον.
Ασκήσας λοιπόν παν είδος αρετής εις τόσον ύψος αναβάσεως έφθασεν ο τρισόλβιος, ώστε ηξιώθη να εκτελή παράδοξα θαύματα, διότι αυτός μόνος έβλεπεν ομού με ένα άλλον αδελφόν τον μαθητήν του Βασίλειον, ο οποίος αφ' ου απέθανε και ενεταφιάσθη εις τον τάφον τον οποίον ο άγιος έκτισε δι' εαυτόν προς ενθύμησιν του θανάτου, ίστατο μετά τον θάνατόν του εις την Εκκλησίαν ομού με τους αδελφούς και συνέψαλλεν, ήτο δε εις όλους αόρατος.
Αυτός ήναψε και τους εσβεσμένους άνθρακας χωρίς φωτίαν εις τον τόπον εκείνον, όπου έμελλε να θεμελιώση το μοναστήριον∙
αυτός ηλευθέρωσεν από την ρύσιν του αίματος μίαν γυναίκα, ήτις προσήλθε εις αυτόν μετά πίστεως∙
αυτός από ένα κόκκον (σπιρίον) σίτου τον οποίον ευλόγησεν έκαμε να υπερεκχειλίσωσιν αι του σίτου αποθήκαι.
Αυτός αοράτως επιφανείς εξέβαλεν από τον βυθόν του πηγαδίου το παιδίον, όπερ εκεί μέσα έπεσεν∙
αυτός και τον θάνατον έπαυσε των παιδίων μιάς γυναίκος, τα οποία προ τού ακόμη να γεννηθώσιν εις την ζωήν υπό του θανάτου ηρπάζοντο.
Οθεν και την τούτων μητέρα, ήτις δεν ήτο καλλιτέρα από μίαν παντελώς στείραν, δια την των τέκνων στέρησιν, ο άγιος πολύτεκνον δια προσευχής του εποίησεν.
Αλλά και νέφος ακρίδων εδίωξεν ο όσιος με μόνην επιτίμησιν∙
αυτός και τον κόμητα της Ανατολής Κήρυκον εφύλαξεν εις τον πόλεμον άτρωτον, διότι εκείνος εφόρει ως φυλακτικόν θώρακα το τρίχινον του αγίου ιμάτιον.
Αλλά και την γην αδικουμένην από ξηρασίαν και μη βλασ[τ]άνουσαν ηλευθέρωσεν από την ανυδρίαν καταβιβάσας βροχήν δια προσευχής του.

*

"παν άρσεν το την μήτραν διανοίγον, άγιον Θεώ"

Ο στίχος αυτός της κατακλείδας εκ των καταβασιών (ενάτης ωδής)
των Κυριακών μετά την 15η Ιανουαρίου.

συμμετοχή στην Ευχαριστία

Πολλά έχουν γραφτεί για την επιμονή που δείχνει ο αγ. Σιλουανός στην αγάπη προς τους εχθρούς. Σημειώσαμε παραπάνω ότι αυτό αποτελεί για τον άγιο ένα βαθιά θεολογικό θέμα. Πρέπει τώρα να προσθέσουμε ότι ταυτόχρονα είναι ευχαριστιακό και εκκλησιολογικό. Για τον αγ. Σιλουανό, «αν θέλεις να φυλάξεις τη νοερά προσευχή, πρέπει να αγαπάς αυτούς που σε έχουν προσβάλει και να προσεύχεσαι γι' αυτούς, μέχρις ότου η ψυχή σου βρεί την ειρήνη∙ και τότε ο Θεός θα σού χαρίσει την ακατάπαυστη προσευχή, επειδή η χάρη της προσευχής δίνεται σ' αυτούς που προσεύχονται για τους εχθρούς τους» (σελ. 532). Η συγχώρηση των εχθρών μας είναι τόσο ουσιαστική για τη συμμετοχή μας στην Ευχαριστία, ώστε ο Κύριός μας να την καθιστά συνθήκη αυτής της συμμετοχής∙ το ίδιο δε κάνουν και οι Πατέρες, όπως ο αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής, στο υπόμνημά του για την Κυριακή Προσευχή, ο αγ. Αναστάσιος ο Σιναΐτης κλπ. 'Ολες οι αμαρτίες μπορούν να συγχωρεθούν με την εξομολόγηση πριν από τη θεία Μετάληψη, αλλά αν κάποιος δεν συμφιλιωθεί με τους εχθρούς του και φυλάει στη μνήμη του το κακό που τού έκαναν, δεν επιτρέπεται η συμμετοχή του στην Ευχαριστία. Η αγάπη των εχθρών είναι τόσο κρίσιμη για την Ευχαριστία, ώστε ο αγ. Σιλουανός να επιμένει τόσο πάνω σ' αυτό.

Ιωάννης Ζηζιούλας, «Η θεολογία του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου», στο Ο άγιος Σιλουανός της οικουμένης (έκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2001, σ. 43).

το Ευαγγέλιο της Χαράς

«Απ' όλες τις κατηγορίες εναντίον των Χριστιανών, η πιο τρομερή εκφράστηκε από τον Νίτσε, όταν είπε, ότι οι Χριστιανοί δεν έχουν χαρά» (π. Αλέξανδρος Σμέμαν). Κι όμως, είναι μεγαλειώδες το να μνημονεύουμε εν έργω, ότι το Ευαγγέλιο του Χριστού αρχίζει με το μήνυμα της χαράς – «ιδού ευαγγελίζομαι υμίν χαράν μεγάλην, ήτις έσται παντί τω λαώ» (Λουκ. 2, 10) και τελειώνει με την έκρηξη της χαράς – «και αυτοί προσκυνήσαντες αυτόν, υπέστρεψαν μετά χαράς μεγάλης» (Λουκ 24, 52). Το ερώτημα προς τους Χριστιανούς, πάντοτε και τώρα είναι γιατί αντάλλαξαν το Ευαγγέλιο της Χαράς μ' ένα κατάλογο άτεγκτων εντολών, ή γιατί παραποίησαν την Ευχαριστία, ώστε από είσοδο και μετοχή στη χαρά του Κυρίου Ιησού, να εκπίπτει σε μετάβαση και εγκλεισμό σε συγκέντρωση θρησκευομένων.

π. Μιχαήλ Καρδαμάκης, Μετάληψις πυρός. Λειτουργία και Ευχαριστία της Εκκλησίας (έκδ. Εν πλω, Αθήνα 2009, σ. 140).


-----
Καυστικός αλλά πάντα σημαντικός ο ποτε παπα-Μιχάλης στην διατύπωση και το ερώτημα που εισέτι ζητεί και διώκει απάντησιν.

εγκαύματα ων ουκ έστιν αριθμός

ΜΙΚΡΑ ΣΥΝΑΠΤΗ

Εγώ γαρ ήδη σπένδομαι,
και ο καιρός της εμής αναλύσεως
εφέστηκε. *

Παλιά
γνώριζα
ένα δέντρο
που ήξερα όλες του
τις πληγές.


Μικρός
αγκάλιαζα
ένα δέντρο
που γνώριζα όλες του
τις πληγές.


'Αλλοτε
ήμουν μ' ένα
δέντρο
που ήξερα όλες του
τις πληγές.

-----
* Το motto εκ της Β' προς Τιμόθεον (δ' 6) επιστολής του Παύλου, λίγο πριν από το μαρτυρικό του τέλος.

τη αυτή ημέρα μνήμην μεγΑλεξάνδρου ποιούμεθα

βίος διακριτικός

ο πατήρ ημών Αλέξανδρος τουπίκλην Παπαδιαμάντης εξαγορεύεται με τα γραπτά κενώσας εις το πινάκι της διακρίσεως την έγνοια έως την ωραιότητα του κόσμου ιδών τους αγγέλους ήγουν όσους εν ελευθερία δεν κακουργούσι μετά γνώσεως∙ κατασταθείς εν τη προσκαίρω ζωή ήσκησεν εις οικίσκον στερούμενον προσβάσεως και άδεσμος ωσεί στρουθός εισήρχετο εν αυτώ εκ του ηνεωγμένου εις την ρέμβην μελάθρου

Β.Ν. Μπόνος, ακαινοτόμητοι, 1984, κατόπιν στον συγκεντρωτικό τόμο αυτόμελα (Ταμύναι 2004, σ. 134). Αναδημοσιεύθηκε στα Παπαδιαμαντικά τετράδια (τ. 3, έκδ. Δόμος, 'Ανοιξη 1995, σ. 96).



------
απόψε τα εκατόχρονα από την κοίμησή του