εις μαρτυρίαν Χριστού της αναστάσεως

Εξ ευωνύμων δ' άπεστι, έως δέκα σταδίων,
οδός ένθα απόκειται μέγα πλατύ πεδίον,
εν ώ πεφύκασι πολλά λείψανα τεθαμμένα·
τα μεν εισίν ακέραια, τα δε συντεθλασμένα.

Ουδείς ανθρώπων έγνωκε τίνες υπήρχον ούτοι,
ή ευσεβώς συνέζησαν ή ασεβείας πλούτει.
Αλλ' όμως γίνετ' επ' αυτοίς κατ' έτος μέγα θαύμα,
εν ώ και συναθροίζεται πολλών ανθρώπων τάγμα.

Την γαρ μεγίστην και σεπτήν πασών των εβδομάδων,
εν ή Χριστός ανέστησε τον Αδάμ εκ νεκάδων,
τη έκτη της Παρασκευής, ημέρα τη μεγίστη,
αθρόως αναδίδονται εκ των κειμένων πλείστοι
και καθορώνται -τοις πολλοίς όντως- εν τω πεδίω
κατακείμενοι· προφανώς θαύμα φρικτόν και θείον
πώς οι νεκροί εξέρχονται της γής των κενεώνων,
προτεθαμμένοι πέλοντες [= υπάρχοντες] άνωθεν των αιώνων.

Και ούτως εκκαλύπτονται μέλλοντες την ημέραν
Χριστού της αναλήψεως, φωτός την λαμπροτέραν.

Επάν δε τεσσαράκοντ<α> ημέραι τελεσθώσιν,
αίτινες την ανάστασιν Κυρίου παριστώσιν,
αύθις κατάγονται εις γήν καθάπερ και προ τούτου
υπάρχειν καταχθόνιοι· φευ θαυμάτων τοιούτων!

Καί τις ποτέ των μοναχών, ότε υπήρχον έξω
εν τω πεδίω τα οστά, ίνα τ' αληθή λέ{γ}ξω,
αφείλετό τι των οστών τη κέλλη προσκομίσας,
και ώσπερ προφερέστερον των απάντων νομίσας,
επέθε{ν}το εν κιβωτίω κλειδί επισφαλίσας.
Και μετά την ανάληψιν Κυρίου υπανοίξας
ουκέτι εύρατο οστούν ένδον· και γαρ ηρπάγη,
επεί και Άδου Κύριος ανάγει και κατάγει.

Τούτο, ως εμοί γε δοκεί, <κεί>ται εις μαρτυρίαν
Χριστού της αναστάσεως και δι<ά> απορίαν
τοις λέγουσιν «ανάστασιν νεκρών όλως ουκ έστιν»·
και γαρ σαφές τεκμήριον τω θαύματι κατέστην.

Απόσπασμα εκ της «Ιστορίας του αγίου όρους Σινά και των περιχώρων αυτού, έτι δε και των καθ’ οδόν {των} τοποθεσιών, ως και των πάλαι γεγονότων θαυμάτων τεραστίων». Ποίημα κυρίου Παΐσίου μητροπολίτου Ρόδου, κατά το εκτενές (2.279 στίχοι) χειρόγραφο Ξηροποτάμου 27.1. - Εν Σ. Καδά, Προσκυνητάρια του αγίου και θεοβάδιστου όρους Σινά από δέκα ελληνικά χειρόγραφα 16ου-17ου αι. (έκδ. Ιδρύματος Όρους Σινά, Αθήνα 2003, σσ. 218-219).

μια πραγματικά Ευχαριστιακή κοινότητα

νυν δε ε[πί μέση]ς πλατείας και πόλεως,

εν μέσω [πόλεως] πάντων ορώντων

γέγονεν [δικαί]ου άδικος φόνος.*

2. Πώς να κάνουμε τη Λειτουργική πράξη κοινή και κέντρο ακτινοβολίας ολόκληρης της προσωπικότητας;

Η ενορία δε θα γίνει ζωντανή, αν δεν γίνει ξανά μια πραγματικά Ευχαριστιακή κοινότητα. Ένα απ' τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της σύγχρονης Ορθοδοξίας είναι το ότι οι Θεολόγοι αναπτύσσουν την «Ευχαριστιακή Θεολογία» μόλο, που, στις περισσότερες Λειτουργίες δεν κοινωνεί κανένας (υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις, το ξέρω, αλλ’ αυτό δεν εμποδίζει, από το να είναι η αποχή μια μαζική εκδήλωση). Η προσυνοδική μελέτη κι η Σύνοδος της Ορθοδοξίας θα ωφεληθούν πολύ απ' την πραγματική Παράδοση, αν η θεία Κοινωνία της Κυριακής επανεμφανιστεί στον Χριστιανικό λαό. Βέβαια, όχι σαν υποχρέωση, αλλά, τουλάχιστο, σαν κανονική εκδήλωση. Θα πρέπει να εφαρμοστεί και στο θέμα αυτό μια ολόκληρη παιδαγωγία της πίστης στις ίδιες τις ενορίες, για να εξηγηθεί ποιά είναι η πραγματική σχέση ανάμεσα στο Μυστήριο της Μετάνοιας και στο Μυστήριο της Ευχαριστίας, όπως και το τί σημαίνει προετοιμασία για τη θεία Κοινωνία.

Κατά δεύτερο λόγο, θα ωφελούσε, αν, σ' ορισμένες υποδειγματικές ενορίες, ξαναβρίσκονταν η προκωνσταντίνεια πράξη μιας Λειτουργίας, που θα είναι λιγότερο ένα θέαμα μπροστά στον λαό και περισσότερο μια κοινή πράξη, σε μια συνεργασία των λειτουργών κι εκείνων, που μετέχουν στη γενική ιερωσύνη.

Αυτό προϋποθέτει τη διπλή αποκρυπτογράφηση, την τοπική και τη χρονική, της ακολουθίας και προ πάντων της Αναφοράς με το μίκρεμα του εικονοστασίου (τέμπλον) και με την απαγγελία ολόκληρης της Αναφοράς «εκφώνως» και ειδικά της «Επίκλησης».

Αυτό είναι, πραγματικά, ένα ακόμα από τα σκάνδαλα της Ορθοδοξίας. Το ότι, δηλαδή, η Επίκληση αποκρύβηκε, έτσι, που να αγνοείται απ' τον λαό, μόλο, που οι Θεολόγοι αναπτύσσουν in abstracto μια θαυμάσια «μυστηριακή πνευματολογία».

Για να γίνει η Λειτουργία κοινή πράξη, θα πρέπει ο λαός ν' ανακαλύψει ότι είναι «συλλειτουργών», επισφραγίζοντας την Επίκληση με το τριπλό «αμήν».

Άλλες μεταρρυθμίσεις, που στην πραγματικότητα είναι επιστροφές στην αρχική πράξη και στο αρχικό νόημα, φαίνεται ότι επιβάλλονται. Όπως, η επαναφορά του ασπασμού της ειρήνης, η κοινή ψαλμωδία από όλο τον λαό όχι μόνο του «Πιστεύω» και του «Πάτερ ημών», αλλά και μεγάλων κομματιών της Λειτουργίας κι ειδικά των απαντήσεων στις διακονικές Λιτανείες και, τέλος, ίσως κι η επιστροφή στην αρχική σημασία της κοινής προσφοράς κατά τη Μεγάλη Είσοδο. Κι εδώ, επίσης θα πρέπει να γίνει μια πορεία συνετή, με δοκιμές, προσπάθειες, υποδειγματικές εμπειρίες.

Olivier Clement, “Όλοι μαζί ετοιμάζουμε τη Σύνοδο”, απόσπασμα από άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Contacts (no 76, σσ. 402-406), εν Λαός του Θεού. Δοκίμια ευχαριστιακής θεολογίας (μτφρ. μητροπ. Αττικής & Μεγαρίδος Νικοδήμος, έκδ. Σπορά, Αθήνα χ.χ. [1982], σσ.138-140).

-----
* Το motto στιχάκι εκ του Μελίτωνα Σάρδεων, Περί Πάσχα, εν Χ. Σκαρλακίδη, Άγιον Φώς. Το θαύμα της καθόδου του Φωτός της Αναστάσεως στον Τάφο του Χριστού (έκδ. Ελαία, Αθήνα 2017, σ. 157, σημ. 187).

ώ αγάπη, θεϊκή αγάπη...

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη προς τον άνθρωπον όλα τα μυστήριά Σου μάς τα χάρισες,
δωρεάν την χάριν στο βάπτισμα,
δωρεάν το χρίσμα,
δωρεάν το άγιόν Σου Σώμα και Αίμα,
δωρεάν και αυτόν τον Παράδεισόν Σου.

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη προς τον άνθρωπον άφησες τον ουρανόν και ήλθες και εφόρεσες ακάνθινον στέφανον και κρεμάστηκες επάνω στον Σταυρόν.

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη περιμένεις πότε να έλθωμεν κοντά Σου, που αντί να έλθωμεν εμείς, ήλθες Εσύ κοντά μας· ήλθες μέσα μας και διαφόρως εμφανίζεσαι στον καθένα μας. Και οράσαι, και ψηλαφίζεσαι, και θύεσαι, και τρώγεσαι, και πίνεσαι.

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη, άφες με να Σε πλησιάσω και να Σε γευθώ ολίγον από αυτήν Σου την αγάπη, που όλο καίει μέσα μου και δεν μπορώ να ησυχάσω και να σβήσω ολίγον την δίψαν μου.

«Και εγένετο εν τη καρδία μου η μνήμη του Θεού πύρ φλογίζον και εισδύνον εν τοις οστέοις μου».

Ώ!! Δίψα, δίψα, γλυκειά μου δίψα, πότε θα ξεδιψάσω; Που όσο και αν πίνω, τόσο και περισσότερον Σε διψώ, και διψώ και δεν μπορώ να Σε χορτάσω και να ξεδιψάσω, αλλά όλο και περισσότερον καίομαι από δίψα.

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που όσο και αν προσπαθώ να Σε γευθώ και να Σε χορτάσω, τόσο και περισσότερον βλέπω ότι Σε πεινώ, και όσο να Σε πλησιάσω, τόσο και περισσότερον βλέπω ότι μακράν Σου βρίσκομαι.

«Οι τρώγοντές με έτι πεινάσουσι, και οι πίνοντές με έτι διψήσουσι» (Σοφ. Σειρ. 24, 21).

Ώ!! Αγάπη, Θεϊκή αγάπη, που από αγάπη προς εμάς τους ανθρώπους εφώναξες και διαρκώς φωνάζεις:

«Εγώ ειμί το φώς του κόσμου. Εγώ φώς εις τον κόσμον ελήλυθα» (Ιω. 8, 12· 12, 46).

Ώ!! Φώς, φώς προαιώνιον, φώς, γλυκύτατόν μου φώς, γλυκύτατόν μου φώς, φώτισον και εμένα το σκότος μου, διάλυσον, φώς μου, την πώρωσίν μου, την σκοτοδίνην μου.

Ώ!! Φώς, φώς, πότε θα Σε ξαναδώ και πάλιν;

Έλα, φώς, φώς της ψυχής μου· δεν έχω άλλην υπομονήν, δεν έχω.

Ώ!! Ψυχή μου, ψυχή μου, έως πότε θα έχης τα μάτια σου κλειστά; Που εγώ σού τα έκλεισα, με αυτήν μου την παρακοήν.

Ώ!! Ψυχή μου, ψυχή μου, πόσο σε αδίκησα, που όταν το ενθυμούμαι, που πάντοτε το ενθυμούμαι, ωσάν άλλος Πέτρος κλαίω πικρώς, με πικρότατα δάκρυα κλαίω.

Αλλά έλα και σύ προς το φώς, ας είσαι και τυφλή, και Αυτός, το φώς, θα Σού τα ανοίξη και θα Τον δής και πάλιν και ως άλλος Θωμάς θα βοήσης: «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου» (Ιω. 20, 28).

Ώ!! Αιώνια αλήθεια…

Παραφρονών ελάλησα, συγχωρήσατέ με.

Ύμνοι θείων ερώτων τινός αγιορείτου μοναχού του εικοστού αιώνος, υπό γ. Εφραίμ Κατουνακιώτου, τα νυν άγιος (έκδ. Ι. Ησυχαστηρίου «Άγιος Εφραίμ», Κατουνάκια Αγίου Όρους 2000, σσ. 306-307).

ώ έρωτας Χριστού

Ο άνθρωπος είναι ένα όν τραγικόν,

και το γεγονός τούτο τον καθιστά απροσάρμοστον

εις τον κόσμον εντός του οποίου ζή.*

Ώ!! Ερωτικό ξεχείλισμα της ασματικής νύμφης προς τον γλυκύτατον Νυμφίον της Ιησούν, που στόμα και μάτια ενώθησαν, έγιναν ένα στο ίδιο σώμα.

Τα μεν μάτια να αναλύονται, να λιώνουν σε ερωτικά δάκρυα χαράς.

Το δε στόμα σε ατέλειωτα ερωτικούς ύμνους ευχαριστίας, δοξολογίας προς τον Νυμφίον της Ιησούν.

Ο Θεός εν μέσω της δημιουργίας Του οράται, φανερώνεται μέσα στο άπειρον, μέσα στο αιώνιον, μέσα στο γλυκύτατον, το ακατανόητον της σοφίας Του, της αγάπης Του προς τον άνθρωπον, της αρμονίας Του απ' όλα τα κτίσματά Του, της δοξολογίας Του υπ' αυτών.

Τα πάντα, ορατά και αόρατα, επίγεια και ουράνια, παντού και πάντοτε, εμφαίνουν, φανερώνουν δοξολογίαν Θεού, αγαπην Ιησού, παρουσίαν Θεού.

*

Πνευματική όρασις

Μα πότε θα έλθη η ευλογημένη ημέρα, εκείνη η μεγάλη και επιφανής, που όλοι μαζύ, άνθρωποι και άγγελοι, θα ενωθούν εις δοξολογίαν Θεού, μέσα στο αιώνιον φώς!

Μέσα στην αιώνιον χαράν!

Μέσα στην πνευματικήν αρωματικήν γλυκύτητα!

Ώ, τί αιώνιος χαρά περιμένει τους χριστιανούς, ανεκδιήγητος χαρά· ώ έρωτας Χριστού· ώ, πνευματική μέθη που ανοίγει άλλα μάτια και βλέπεις την γλυκύτητα της φύσεως της δοξολογίας του Θεού!

Έφη το σεπτόν και σεβάσμιον στόμα: Έρχομαι και θα έρχομαι και παραλήψομαι υμάς προς εμαυτόν, ίνα όπως επ’ μοί και υμείς ήτε (Ιω. 14, 3).

Ώ, έρωτας του Ιησού, που θα τον βλέπουμε πρόσωπον προς πρόσωπον αιωνίως!

Ύμνοι θείων ερώτων τινός αγιορείτου μοναχού του εικοστού αιώνος, που σώθηκαν σε πρόχειρες σημειώσεις οι οποίες προορίζονταν για προσωπική του χρήση, υπό γ. Εφραίμ Κατουνακιώτου, τα νυν άγιος (έκδ. Ι. Ησυχαστηρίου «Άγιος Εφραίμ», Κατουνάκια Αγίου Όρους 2000, σσ. 307-308).

-----
* Το motto εκ του Νικολάου Μπερδιάγιεφ, Περί του προορισμού του ανθρώπου (μτφρ. μητροπ. Σάμου Ειρηναίου, έκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1950, σ. 88).

η ακραία θέση του Ιησού...

Ο Μυστικός Δείπνος, στη βόρεια πλευρά [στο Θάρι της Ρόδου], συντονίζει την εικονογραφία με του Νιπτήρα, απέναντι, σε ουσιώδη σημεία της σύνθεσης, που αφορούν στη θέση κυρίως του Ιησού, καθώς και στο σχήμα της τράπεζας. Η παράσταση αποδίδει τον καθιερωμένο εικονογραφικό τύπο της μεσοβυζαντινής τέχνης, κύριο γνώρισμα του οποίου αποτελεί η ακραία θέση του Ιησού.

Από τα τέλη του 13ου αιώνα εμφανίζεται και επικρατεί προοδευτικά στα παλαιολόγεια έργα ο τύπος με τον Χριστό στο κέντρο της ευχαριστιακής σύναξης. Κατά κανόνα, στο πρώτο τυπολογικό σχήμα ο Κύριος έχει την τιμητική θέση στο αριστερό ως προς το θεατή άκρο, σύμφωνα με την αρχαία εθιμοτυπία των συμποσίων, που την ανάμνησή της διατήρησε η βυζαντινή εικονογραφική παράδοση· με τον Πέτρο συχνότερα ως δεύτερο τιμώμενο πρόσωπο στην άλλη άκρη της χορείας των συνδαιτυμόνων, δεξιά.

Η διάταξη, που τηρήθηκε επίσης στην τοιχογραφία του Δείπνου, στην ίδια πλευρά του Ιερού της κρύπτης στη μονή του Οσίου Λουκά, αντιστρέφεται στην τοιχογραφία της Ρόδου. Χωρίς να παραβλέπεται το θέμα της ευνοϊκής επιφάνειας, κύριος λόγος για την αντιμετάθεση του Ιησού στα δεξιά του θεατή, με αυτονόητη συνέπεια την αντιστροφή του τύπου ως προς την τοποθέτηση των μαθητών, θα πρέπει να ήταν η επιζητούμενη συμμετρία μορφής και νοήματος με τις πλησιόχωρες άλλες συνθέσεις στην ενότητα του Ιερού και ακριβώς στην ανατολική περιοχή του, προπάντων δε με το Νιπτήρα αντίκρυ.

[σημ.: Με θέση πάλι του Χριστού στην άκρη δεξιά εικονίζεται ο Μυστικός Δείπνος σε τοιχογραφία του 13ου αιώνα στους Αγίους Αποστόλους του Peć και στη βόρεια πλευρά του ναού του Αγίου Νικολάου στο Prilep, από τα τέλη του 13ου αιώνα, με προηγούμενη την παράπλευρη παράσταση του Νιπτήρα].

Μυρτάλη Αχειμάστου-Ποταμιάνου, Στο Θάρι της Ρόδου. Ο ναός και οι τοιχογραφίες της Μονής του Ταξιάρχη Μιχαήλ (έκδ. ΥΠΠΟ, Αθήνα 2006, σ. 95 και σημ. 355).

όρασις πνευματική της μελλούσης μακαριότητος

Τον κατωτέρω μικρόν μου λόγον τον αφιερώνω στην χρυσήν μας Μητέρα την Αγίαν Καθηγουμένην της Ιεράς Κοινοβιακής Γυναικείας Μονής
ως ένα μικρόν, πολύ μικρόν δείγμα μεγάλης μου υιικής αγάπης και απείρου μου σεβασμού.

Είναι μια μικρή όρασις πνευματική της μελλούσης μακαριότητος.
Και αρχίζω:

Μα πότε θα έλθη η ευλογημένη εκείνη ημέρα; Η μεγάλη και επιφανής, που όλοι μαζύ, Άγγελοι και άνθρωποι, θα ενωθούν εις δοξολογίαν Θεού;

Μέσα στο αιώνιον και γλυκύτατον και ανεκδιήγητον φώς;
Μέσα στην αιώνιον χαράν;
Ώ! Τί αιώνιος χαρά περιμένει τους Χριστιανούς!
Ώ! Έρωτας του γλυκυτάτου και ωραιοτάτου Ιησού!
Ώ! Βασιλική ερωτική μέθη!
Ώ! Αθάνατος ψυχή! Χριστιανική ψυχή!
Τί έχεις να κληρονομήσης! Τί έχεις να απολαύσης!
Τί σού έχει ετοιμάσει ο γλυκύτατος Νυμφίος σου Ιησούς!
Ένα θα γίνης με Αυτόν
«και ο αγιάζων και οι αγιαζόμενοι εξ ενός πάντες» (Εβρ. 2, 11)
που θα Τον βλέπης πρόσωπον προς πρόσωπον αιωνίως,
Και θα Τον φιλής. Θα Τον φιλής, θα Τον φιλής στα μάτια, στο στόμα, στα χέρια Του, στην πλευράν Του, στο στήθος Του· και όσον Τον φιλής, τόσο και περισσότερον θα καίγεσαι από ζέση πνευματική, από αγάπη να Τον φιλής.
Ώ! Ερωτικό ξεχείλισμα της ασματικής Νύμφης, της ορθοδόξου χριστιανικής ψυχής προς τον γλυκύτατον Νυμφίον της τον Ιησούν.
Που στόμα και μάτια ενώθησαν· […]
τα μεν μάτια να αναλύονται, να λιώνουν σε ερωτικά δάκρυα, δάκρυα χαράς, σε δάκρυα ειρήνης και γλυκύτητος,
το δε στόμα σε ατελείωτα ερωτικά άσματα, σε ερωτικούς ύμνους δοξολογίας, ευχαριστίας χωρίς τέλος,
όπως Αυτός ο ίδιος ο Νυμφίος της την έχει μάθει, την έχει διδάξει από πολλήν αγάπη προς αυτήν.

Επίλογος

«Έφη το σεπτόν και σεβάσμιον στόμα
νοσφισμός υμίν ου γενήσεται φίλοις».
«Ο ουρανός και η γή παρελεύσονται, οι δε λόγοι μου ου μη παρελεύσονται» (Ματθ. 24, 35).
Αμήν.

Ύμνοι θείων ερώτων τινός αγιορείτου μοναχού του εικοστού αιώνος, που σώθηκαν σε πρόχειρες σημειώσεις οι οποίες προορίζονταν για προσωπική του χρήση. Το κείμενο αυτό (Φεβρουάριος 1994) είναι το “κύκνειον” γραπτό του Γέροντα. Μετά από έναν μήνα έχασε το φώς του. Δεν έβλεπε παρά μόνον σκιές. Νοσφισμός είναι ο αποχωρισμός. Βλ. α΄ ωδή του ιαμβικού κανόνα της Πεντηκοστής.

γ. Εφραίμ Κατουνακιώτης, τα νυν άγιος (έκδ. Ι. Ησυχαστηρίου «Άγιος Εφραίμ», Κατουνάκια Αγίου Όρους 2000, σσ. 309-310).

η έξοδος

ο ανεμόμυλος εβάσταξε μέχρι

της 12 του μηνός *

Η τελευταία πράξις της ενδόξου ταύτης τραγωδίας επλησίαζε τώρα· από της 20 Μαρτίου [1826] δεν είχον διανεμηθή σιτηρέσια, οι πυροβολισμοί είχον εξώσει και διασκορπίσει πάν είδος ιχθύων, και ο λαός ετρέφετο με γάττας, ποντικούς, ακατέργαστα δέρματα και φύκη του αιγιαλού [πρβλ. στο ίδιο σ. 110 επιστολή Μέΰερ: «Περιήλθομεν εις την ανάγκην να τρεφώμεθα με τα πλέον ακάθαρτα ζώα, υποφέρομεν φρικωδώς από την πείναν και την δίψαν»]· δεν είχον φάρμακα, και η γή ήτον στρωμένη με ασθενείς, πληγωμένους και δυστυχείς πειναλέους.

Ο Ιμπραΐμ, όστις εγνώριζε τας ταλαιπωρίας των, φοβηθείς μήπως συμβεβηκός τι ματαιώση τας προσδοκίας του, άμα τη εμφανίσει της ελληνικής ναυτικής μοίρας επρόσφερε τους ιδίους όρους τους οποίους είχε δεχθή το Ανατολικόν· αλλ' οι Μεσολογγίται δεν ήθελαν να τον ακούσουν, αποφασισμένοι ότι, εάν εγκατέλειπον την πόλιν, θα το έκαμνον με όπλα εις χείρας των.

Να παρατείνωσι την υπεράσπισίν της ήτο αδύνατον, καθότι τρείς περιπλέον ημέραι ασιτίας δεν θ' άφηνον ψυχήν ζώσαν εντός των τειχών.

*

ειμπορούμεν να εύρωμεν άλλο Μεσολόγγι **

Το σχέδιόν των ήτο, τρισχίλιοι μαχηταί (εν οίς και οι εν αναρρώσει ασθενείς και όσοι ήσαν ελαφρώς πληγωμένοι) να βαδίσωσι κατ' ευθείαν προς τας γραμμάς των πολιορκητών, και ν' ανοίξωσι δρόμον διά χιλίους χειρώνακτας και 5 χιλ. γυναικόπαιδα· το δε σύνολον, εκκύπτον εν σιωπή από την ανατολικήν πλευράν του τείχους, θα συνηθροίζετο όπισθεν των προμαχώνων Ρήγα και Μονταλεμπέρτη, και θα έκειντο πρηνείς εωσότου παρατηρήσωσι σημείον από τους φίλους τους έξω [Καραϊσκάκην]·

τότε διαιρούμενοι εις δύο τμήματα, το μεν δεξιόν, εις το οποίον πλείστοι των απολέμων θα προσεκολλώντο, θα διέσχιζε το στρατόπεδον του Ιμπραΐμη, το δε άλλο, οδηγούμενον από τους στιβαρωτέρους πολεμιστάς, θα διεπέρα τα καταλύματα του Κιουταχή, επειδή επρόβλεπον μεγαλειτέραν αντίστασιν από τους Ευρωπαίους Τούρκους παρά από τους Αιγυπτίους· τέλος, ενούμενοι είς τινα αμπελώνα, μίαν λεύγαν και ημισείαν από του Μεσολογγίου, θ' ανήρχοντο τον δρόμον προς τον Ζυγόν.

Το θάρρος των ήτο υψηλόν, αι ελπίδες περί επιτυχίας αίσιαι, και ίσως ουχί όλως ανυπόστατοι, εάν είς Βούλγαρος λιποτάκτης δεν επρόδιδε το σχέδιόν των εις τον Ιμπραΐμ, μίαν στιγμήν πριν εκτελεσθή [...] Περί την δύσιν του ηλίου της 10ης [...]

*

Πολλοί των κατοίκων αμφοτέρων των φύλων ηρνήθησαν να καταλίπωσι τον τόπον της γεννήσεώς των, και ούτοι, όπως κ' εκείνα τ' άτομα όσα εκ γήρατος, τραυμάτων ή ασθενείας ήσαν ανίκανα να κινηθώσι, εκλείσθησαν εις τα ερείπια ενός ανεμομύλου καί τινων λιθίνων κτιρίων, όπου είχον αποτεθή τα πλεονάζοντα φυσέκια· είς πρόκριτος, ονόματι Καψάλης, απεσύρθη μετά της οικογενείας του εις την κυριωτέραν αποθήκην, την περιέχουσαν 30 βαρέλια πυρίτιδος, παραπλεύρως των οποίων εκάθισεν είς ανάπηρος απόμαχος με αναμμένον δαυλόν εις την χείρα.

*

[…] όταν η ανυπομονησία κατέστη αφόρητος, και η σελήνη έφεγγε λαμπρώς τώρα, ελαφρός ψίθυρος ηγέρθη ανά τας τάξεις, ανεπήδησαν επάνω, και με μίαν ομόθυμον κραυγήν· «Εμπρός! Εμπρός! Θάνατος εις τους βαρβάρους!» ερρίφθησαν εμπρός, με τα τουφέκια εις τας χείρας, και με τα ξίφη σφιχτοκρατούμενα εις τους γρόνθους των.

*

Ο Παπαδιαμαντόπουλος, […] έδωκε παράδειγμα

της μεταβολής την οποίαν η ελευθερία είνε ικανή να επιφέρη

εις το ανθρώπινον πνεύμα· [...] όταν τα πράγματα ετράπησαν εις το χείρον,

επέστρεψεν εν μέσω μυρίων κινδύνων διά να συναποθάνη με τους συμπολίτας του·

είδος αφοσιώσεως, ίσως εξ όλων των άλλων το δυσκολότατον να εφαρμοσθή.***

Θωμάς Γόρδων, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (μτφρ. Αλ. Παπαδιαμάντης, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, τ. Γ΄, σσ. 100-101, 101-102, 103, 104).

-----
* Το motto εκ του ιδίου (ό.π., σ. 106). Στο μέσο απόλογος επιστολής αξιωματικών φρουράς Μεσολογγίου προς την Κυβέρνησιν (όπ., σ. 111). Το καταστάλαγμα εκ της ιδίας Ιστορίας (ό.π., σ. 109).

των πουλιών εγκώμιον

Στον ουρανό τριγυρνά ένα πρόβατο

με ένα μαχαίρι στο στόμα.

Και στα κλουβιά κελαηδάνε

σφαγμένα πουλιά.*

Μερικοί υποστηρίζουν […] πως η φωνή των πουλιών είναι ευγενέστερη και πιο γλυκιά, πως το τραγούδι τους είναι πιο ρυθμικό στα μέρη τα δικά μας παρά στα μέρη όπου ζούν πρωτόγονοι και άγριοι άνθρωποι· και συμπεραίνουν πως τα πουλιά, ακόμη και όταν είναι ελεύθερα, επηρεάζονται κατά μία έννοια από τον πολιτισμό των ανθρώπων στα μέρη των οποίων συνηθίζουν να ζούν.

Giacomo Leopardi, Εγκώμιο των πουλιών (μτφρ. Χρ. Μπιντούδης, έκδ. Άγρα, Αθήνα 2017, σ. 25). Για τα πουλιά δες κι εδωδά.

-----
* Στο motto στιχάκι του Γιώργου Γώτη εκ του περιοδ. Το κοινόν των Ωραίων Τεχνών (τευχ. 7, Αθήνα 2019, σ. 7).

και ευθυμίας ένεκεν ιχθύας κυνηγήσαι

Η Ερυθρά γαρ Θάλασσα εκ νότου καταβαίνει,
ως κόλπος τις ευμήκιστος έστι εκτεταμένη,
ώς τις πορθμός αμφίγειος οράτ' εξικνουμένη·
εν μεταξύ δύο γαιών βαίνουσα ούτω μένει.
Διήρηται δε και η γή ετέρα της ετέρας,
τριών μιλίων διάστημα, ως βλέπεις, εκατέρας.

*

Αυτού γαρ εις το μάρμαρον που βλέπεις υποκάτω
[ενν. εντός του ιερού του καθολικού της Μονής Σινά],
ό είδε πάλαι Μωυσής την καιομένην Βάτον,
εις την οπλήν [αλλού: οπήν] που φαίνεται στο μέσον γεγλυμμένην,
ήτον η ρίζα της σεπτής Βάτου πεφυτευμένην.

*

Απεναντίας δε αυτού [ενν. του Νείλου] πέλουν [=υπάρχουν] αι Πυραμίδες·
εύγε σοι του παρείναί σε και ταύτας αν κατείδες.
Ούτω γαρ επικέκληνται ελληνιστί τα όρη,
ω<ς> σίτον σιταρχίζων γαρ πριν Φαραώ, ει ηπόρει.

Τούτα μεν όρη υψηλά εισί τετραγωνώδη [ενν. τις Πυραμίδες]·
κορυφούμενα φαίνονται, κεκτισμένα πετρώδη.
Εισί δε δύο κουφωτά, το μεν έν κεκλεισμένον,
του δε θύρα ανέωκται κι έστιν ανεωγμένον.

Η θύρα δε υπόγαιος, ως σύριγξ καταβαίνει
κάτω ουργίας [= οργυές] είκοσι και αύθις αναβαίνει.
Διά βαθμίδων στενωπών επάνω αναφέρει
εις υπερώον υψηλόν και η ψυχή σου χαίρει,
ένθα οράς αριστερά, ως λάρνακα κειμένην·
πέτρα δε αύτη πέφυκεν πράσινη ωρυγμένην,
εν ή ενταφιάσθησαν τινές των βασιλέων,
στεφηφόροι νεάνιδες εκ των φαραωνίδων,
οίτινες εφευρέθησαν εκεί εντεθαμμέναι·
διά βαλσάμου σμύρνης τε πέλουσιν [= υπάρχουν] ηλειμμέναι.
Και κάτω φρέαρ πέφυκεν αχανές και βαθύ τε,
άνικμον [= ξηρόν] δ’ υποφαίνεται, διό και απωθείται.

Και ως δοκεί ου πέλουσι του σίτου Πυραμίδες,
αλλά τάφοι, εν οίς τινες τέθεινται βασιλήδες.

Τρία αποσπάσματα εκ της «Ιστορίας του αγίου όρους Σινά και των περιχώρων αυτού, έτι δε και των καθ' οδόν {των} τοποθεσιών, ως και των πάλαι γεγονότων θαυμάτων τεραστίων». Ποίημα κυρίου Παΐσίου μητροπολίτου Ρόδου, κατά το εκτενές (2.279 στίχοι) χειρόγραφο Ξηροποτάμου 27.1. - Ο τίτλος του παρόντος ομοίως εκ του ιδίου (σ. 209). - Άπαντα εν Σ. Καδά, Προσκυνητάρια του αγίου και θεοβάδιστου όρους Σινά από δέκα ελληνικά χειρόγραφα 16ου-17ου αι. (έκδ. Ιδρύματος Όρους Σινά, Αθήνα 2003, σσ. 212-213, 174, 219-220).

όταν είδε την θεότητα

Άνωθεν δε εις την Αγίαν Κορυφήν, οπού έλαβεν ο προφήτης Μωυσής τον νόμον, ανεβαίνει σκαλούνια χιλιάδες δέκα. Αυτού απάνω έναι και ναός του Μωυσέως ωραιότατος. Πλησίον αυτού του ναού, ήγουν εις την Αγίαν Κορυφήν, αριστερά της εκκλησίας, έναι η πέτρα οπού εσκέπασε τον Μωυσήν όταν είδε την θεότητα και αυτού ενήστευσεν ημέρας μ΄.

*

Και παρακάτω έναι ο λίθος οπού εκάθισεν ο άγιος Ιωάννης ο της Κλίμακος χρόνους μ΄ και από εκεί οπού εκάθετον, ήγουν από το ασκητήριον αυτού, έβλεπεν εις την Αγίαν Κορυφήν, Αυτού είδε και την κλίμακα εις την Αγίαν Κορυφήν, φθάνοντα έως τον ουρανόν από τον τόπον όπερ αγωνίζετον. Απέχει δε και ο λίθος οπού εκάθετον αυτός ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος έως το μοναστήρι μίλια η΄.

*

Και απάνω εις το βουνόν έναι μοναστήριον και παρακάτω έναι βράχος, ήγουν πέλαγος θαλάσσης, και υπηγαίνουν οι καλόγεροι και ψαρεύουν και ακούουν σήμαντρον και σημαίνει διά να ψάλουν. Το δε μοναστήρι ου θεωρείται, ότι έναι υπό Θεού κεκρυμμένον και ουδένας αυτό εβλέπει.

Σ. Καδά, Προσκυνητάρια του αγίου και θεοβάδιστου όρους Σινά από δέκα ελληνικά χειρόγραφα 16ου-17ου αι. (έκδ. Ιδρύματος Όρους Σινά, Αθήνα 2003, σσ. 80, 81, 81-82). Τρία αποσπάσματα εκ της «Διηγήσεως περί του όρους Σινά» κατά το χειρόγραφο Μεγίστης Λαύρας Μ 39.20