Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 2010

για τον ταύρο στη νεολιθική


Η εικόνα του ταύρου αποτελεί, επίσης, μια εμμονή σχεδόν θεματική στο Τσατάλ Χουγιούκ. Βουκράνια που είναι η απευθείας εξέλιξη των πρώτων, «φυσικών» ακόμη βουκρανίων του Μουρεϋμπέτ, έχουν γίνει εδώ έργα τέχνης, αφού το κεφάλι πλάθεται πλέον με άργιλο και επικολλάται στους τοίχους: τα κέρατα όμως που το κοσμούν είναι πάντοτε φυσικά. Κέρατα προεξέχουν επίσης, στο εσωτερικό των ιερών, από πολλούς πεσσούς και θρανία, ενώ στις ίδιες τις παρειές των τοίχων μια τεράστια μορφή ταύρου, ανάγλυφη, εγχάρακτη ή γραπτή, καταλαμβάνει συχνά ολόκληρη την επιφάνεια. Σε πολλές από τις τοιχογραφίες αυτές, το ζώο περιβάλλεται από ανθρώπους σε κίνηση, οπλισμένους με τόξα και δόρατα που απεικονίζονται σε πολύ μικρότερη κλίμακα συγκριτικά με το ζώο, υπογραμμίζοντας έτσι το τεράστιο μέγεθός του. Πρόκειται για τις πρώτες γνωστές σκηνές αντιπαράθεσης ανθρώπου και ταύρου, των οποίων είναι επίσης γνωστή η μετέπειτα διάδοση, στην ανατολική Μεσόγειο, στις μινωικές τελετουργίες.



Jacques Cauvin, Γέννηση των θεοτήτων, γέννηση της γεωργίας. Η επανάσταση των συμβόλων στη Νεολιθική Εποχή (μτφρ. Σ. Πρέβε, έκδ. Πανεπ. Εκδ. Κρήτης, Ηράκλειο 2004, σ. 26).


Σάββατο 25 Σεπτεμβρίου 2010

γυναικείες θεότητες της νεολιθικής


Στο Τσατάλ Χουγιούκ, η γυναικεία μορφή δεσπόζει σε σχηματικά και μνημειακά ανάγλυφα, στον βόρειο ή δυτικό τοίχο των οικιακών ιερών, όπου εικονίζεται, με ανοιχτά χέρια και πόδια, να γεννά ταύρους (ή κατ' εξαίρεσιν κριάρια), τα γλυπτά βουκράνια των οποίων βρίσκονται διαδοχικά τοποθετημένα κάτω από αυτήν και μοιάζουν να βγαίνουν από μέσα της.

[...] σε ένα περίφημο ειδώλιο του Τσατάλ Χουγιούκ η Θεά, παχύσαρκη, τίκτει καθισμένη σε θρόνο που πλαισιώνεται από πάνθηρες. Στο Χατζιλάρ, η ίδια μορφή, καθισμένη σε πάνθηρα, κρατά στην αγκαλιά της άλλοτε ένα παιδί και άλλοτε ένα μικρό άγριο ζώο. Με τον τρόπο αυτό, λοιπόν, συγκλίνουν οι ιδέες της γονιμότητας, της μητρότητας, της βασιλείας και της κυριαρχίας επί των αγρίων ζώων σε σουρεαλιστικές συναθροίσεις, που απορρέουν από τον κόσμο του φαντασιακού. Βρίσκονται εδώ όλα τα χαρακτηριστικά της Θεάς-Μητέρας που θα κυριαρχήσει στο ανατολικό πάνθεον έως την εμφάνιση του αρσενικού μονοθεϊσμού του Ισραήλ.



Jacques Cauvin, Γέννηση των θεοτήτων, γέννηση της γεωργίας. Η επανάσταση των συμβόλων στη Νεολιθική Εποχή (μτφρ. Σ. Πρέβε, έκδ. Πανεπ. Εκδ. Κρήτης, Ηράκλειο 2004, σσ. 25, 26).


Τρίτη 21 Σεπτεμβρίου 2010

και κοιμηθήσεται μετ’ αυτού, και θερμανθήσεται


Ο βασιλιάς Δαβίδ είχε πια γεράσει πολύ. 'Οσο και να τον σκέπαζαν με ρούχα, δεν μπορούσε να ζεσταθεί. Γι' αυτό τού πρότειναν οι άνθρωποί του: "Κύριέ μας, βασιλιά, άφησε να σού βρούμε μια νέα κοπέλα να σε παραστέκεται και να σε περιποιείται κι επίσης να κοιμάται στην αγκαλιά σου, για να σε ζεσταίνει" [Ο': και κοιμηθήσεται μετ' αυτού, και θερμανθήσεται]. Αναζήτησαν, λοιπόν, σ' όλη την περιοχή του Ισραήλ μια ωραία και νέα γυναίκα και βρήκαν την Αβισάγ, τη Σουλαμμίτισσα. Την έφεραν στο βασιλιά κι αυτή τον φρόντιζε και τον υπηρετούσε. Αλλά ο βασιλιάς δεν είχε σχέσεις μαζί της [Ο': ουκ έγνω αυτήν].


Εκ της Παλαιάς Διαθήκης. Γ' Βασιλειών (α' 1-4).


Παρασκευή 17 Σεπτεμβρίου 2010

ο αμοιβαίος έρωτας


[...] ο έρωτας ζει μόνο με αμοιβαιότητα, κι αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι είναι κατ’ ανάγκην αμοιβαίος, αφού ένα πολύ μικρότερο συναίσθημα μπορεί, παρεμπιπτόντως, να βρεί ικανοποίηση να καθρεφτίζεται εκεί μέσα ή και να εξαίρεται κάπως. Αλλά ο αμοιβαίος έρωτας είναι ο μόνος που καθορίζει τον ολοκληρωτικό μαγνητισμό, που πάνω του τίποτα δεν μπορεί να έχει εξουσία, που κάνει τη σάρκα να είναι ήλιος και λαμπερή σφραγίδα πάνω στη σάρκα, το πνεύμα να είναι πηγή που αναβλύζει για πάντα, αναλλοίωτη και πάντα ζωντανή που το νερό της ανοίγει δρόμο μια για πάντα ανάμεσα στο χρυσάνθεμο και στο θυμάρι.


Ανδρέας Μπρετόν, Αρκάνα 17 (μτφρ. Στ. Κουμανούδης, έκδ. 'Υψιλον, Αθήνα 1984, σ. 25).


Δευτέρα 13 Σεπτεμβρίου 2010

τα οκταπόδια προς εξ παράδες την οκάν*


«Οι Νεράιδες αρπάζουν τα όμορφα παλικάρια για να κοιμώνται μαζί τους∙ και όποιος κοιμηθεί με Νεράιδα δεν μπορεί να πλησιάσει άλλη γυναίκα. Γι' αυτό για κείνους που είναι ανίκανοι με τις γυναίκες, λέγουν πως τούς άρπαξαν, όταν ήσαν μικρότεροι, οι Νεράιδες».



Ν.Γ. Πολίτης, Παραδόσεις Α' (1904, αρ. 653, Σάμος).



------
* όρος από το Πρακτικό παρέμβασης της κοινοτικής ηγεσίας (προεστώτες και γέροντες) της χώρας Ναξίας, έτους 1783, εις την αγοράν. Ο ίδιος.

Πέμπτη 9 Σεπτεμβρίου 2010

κορίτσι μου


5 Οκτωβρίου. Η Νάντια, φθάνει πρώτη, πριν απ' την ώρα, δεν είναι πια η ίδια. Αρκετά κομψή, ντυμένη στα μαύρα και στα κόκκινα, ένα πολύ φίνο καπελάκι που το βγάζει, αποκαλύπτοντας τ' αχυρένια της μαλλιά που εγκατέλειψαν πια την απίστευτη ακαταστασία τους, φοράει μεταξωτές κάλτσες και τέλεια παπούτσια. Εν τούτοις η συζήτηση έχει γίνει πιο δύσκολη και αρχικά δεν προχωρεί καθόλου, από μέρους της, χωρίς ενδοιασμούς. Αυτό ως τη στιγμή που παίρνει τα βιβλία που τής έφερα. (Les Pas perdus, Manifeste du surrealisme): «Τα χαμένα βήματα; Μα δεν υπάρχουν». Ξεφυλλίζει το έργο με μεγάλη περιέργεια. Η προσοχή της στυλώνεται σ’ ένα ποίημα του Jarry που αναφέρω εκεί:

Ανάμεσα στα ρείκια, μουνί των μενίρ

Χωρίς να την ζορίζει καθόλου, αυτό το ποίημα, που την πρώτη φορά το διαβάζει αρκετά γρήγορα, κατόπιν το εξετάζει από πολύ κοντά, φαίνεται να την συγκινεί ζωηρά. Στο τέλος του δεύτερου τετράστιχου, τα μάτια της υγραίνονται και γεμίζουν απ’ το όραμα κάποιου δάσους. Βλέπει τον ποιητή που περνάει κοντά απ' αυτό το δάσος, θά 'λεγε κανείς πως μπορεί να τον ακολουθήσει από μακρυά: «'Οχι, γυρίζει γύρω απ' το δάσος. Δεν μπορεί να μπει, δεν μπαίνει». Κατόπιν τον χάνει και επιστρέφει στο ποίημα, λίγο πιο πάνω απ' το σημείο που το άφησε, ρωτώντας τις λέξεις που την εντυπωσιάζουν περισσότερο, δίνοντας κάποιο σημείο κατανοήσεως, ακριβούς επιδοκιμασίας που απαιτεί.

Διώξτε απ' τ' ατσάλι τους τη ζιμπελίνα και την ερμίνα.

«Απ' τ' ατσάλι τους; Τη ζιμπελίνα... και την ερμίνα. Ναι, βλέπω: οι κοφτερές κοίτες, τα κρύα ποτάμια: Απ' τ' ατσάλι τους». Λίγο πιο κάτω:

Ροκανίζοντας το βόμβο της χρυσόμυγας, C’ havann

(Με τρόμο, κλείνοντας το βιβλίο): «Αυτό πια, μυρίζει θάνατο!».


Ανδρέας Μπρετόν, Νάντια (μτφρ. Στ. Κουμανούδης, έκδ. 'Υψιλον, Αθήνα 1981, σσ. 66-67).



-----
Διαβάζοντας στη σιωπή.


Κυριακή 5 Σεπτεμβρίου 2010

παρένθετο



Προκειμένου να απεικονίσει π.χ. την Αφροδίτη ο αρχαιοέλληνας γλύπτης, δεν απέβλεπε να κατασκευάσει το αντίγραφο συγκεκριμένης ωραίας γυναίκας (όπως θα κάνει αργότερα ο καλλιτέχνης της ευρωπαϊκής Αναγέννησης). Ζητούσε να αφαιρέσει όλα τα περιστατικά (ατομικά) γνωρίσματα από κάθε ωραία γυναίκα και να αποτυπώσει στο έργο του τα γνωρίσματα που προσδίδουν το κάλλος της θηλυκότητας σε κάθε ωραία γυναίκα – να αποτυπώσει την ουσία-ιδέα του γυναικείου κάλλους. Γι' αυτό και το έργο του ήταν «άγαλμα»: πρόξενος της αγαλλίασης που προξενεί η θέα της αλήθειας.



Χρήστος Γιανναράς, Ενάντια στη θρησκεία (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2006, σσ. 139-140).


Τετάρτη 1 Σεπτεμβρίου 2010

ουδ’ αγαλμάτων φύλαξ



'Ενα ήσυχο -μα από τα πιο κατ' εμέ σημαντικά- blog με μπόλικα αγιολούλουδα της Ηπείρου το οποίο παρακολουθώ απ' εδώ στο διαδίκτυο είναι αυτό που ονομάζεται la bastia. Εδωδά θα βρείς απολιθώματα χτενιού στον ποταμό Καλαμά (της ακριτικής Θεσπρωτίας, όπου και δραστηριοποιείται το blog αυτό). Μ' αρέσει!


-----
Στον τίτλο του παρόντος τρεις λεξούλες από τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη (στιχ. 1399). Αγάλματα της Αρτέμιδος δεν νοούνται, στην συνείδηση του θνήσκοντος νεαρού Ιππολύτου, ει μή δέντρα ξεχωριστά, τόποι, αναπαυτήρια (: αναπαύλας κατά τον στιχ. 1137) στην εξοχή κλπ. τα οποία δόξασε ο Ιππόλυτος εν ζωή, ως φόρο τιμής στο δέος του προς την παρθένα Αρτέμιδα. Ελάχιστη αναφορά στην σημερινή ημέρα του περιβάλλοντος, όπως ορίστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο επί των ημερών του σεπτού Δημητρίου (1988, αν δεν με απατά η μνήμη μου).