η αρχαιοελληνική εκδοχή της ιστορίας

λέει πως δεν ξέρει από το φόβο του θανάτου του έρωτα
λέει πως έχει φόβο του θανάτου του έρωτα
λέει πως ο θάνατος είναι φόβος είναι έρωτας
λέει πως δεν ξέρει.

στη Λόρε Μπαταγιόν *

Στους προοιμιακούς στίχους της Οδύσσειας, οι οποίοι θα πρέπει να θεωρηθούν ως «προγραμματικοί» και, συνάμα, «επεξηγηματικοί» της επικείμενης «μνηστηροφονίας», ο Όμηρος, διά στόματος του Διός, συνοψίζει, θα λέγαμε, με τρόπο καίριο, την ελληνική εκδοχή για ό,τι σήμερα είναι δυνατόν να ονομασθεί «ιστορία» ή, απλώς «ιστορική περιπέτεια».

Μαθαίνουμε εκεί πως δεν πρέπει οι άνθρωποι να μέμφονται τους θεούς για τα κακά που τούς τυχαίνουν, γιατί αυτοί οι ίδιοι, με τις πέρα από το καθορισμένο «μέτρον» πράξεις τους (“σφετέρησιν ατασθαλίησιν” λέγει ο Όμηρος), πέρα από αυτό που τούς είναι διορισμένο ή μοιρασμένο (“υπέρ μόρον” το ονομάζει αυτό ο ποιητής) συμφορές παθαίνουν.

Τον λόγο αυτόν τον επεξηγεί ο Ζευς με το παράδειγμα του Αίγισθου, ο οποίος, μόλο που γνώριζε από τα πριν πως θα αφανιστεί αν έτσι πράξει, “ειδώς αιπύν όλεθρον”, πήρε για ταίρι του τη γυναίκα ενός άλλου, του Αγαμέμνονα, τον οποίο και σκότωσε όταν γύρισε πίσω στην πατρίδα. Όλα αυτά που “υπέρ μόρον” έπραξε ο Αίγισθος επανορθώθηκαν, με τίμημα τον αφανισμό του, όταν ήλθε το «πλήρωμα του χρόνου» - όταν, δηλαδή, ο Ορέστης, του Αγαμέμνονα ο γιος, έγινε έφηβος και πόθησε να φθάσει στη γενέθλια γη του.

Νίκος Γιανναδάκης, Δύο εκδοχές της Ιστορίας (έκδ. Αρμός, Αθήνα 1999, σσ. 13-14).

-----
* Στο motto στίχοι εκ της Αλεχάντρα Πισαρνίκ, Δέντρο της Αρτέμιδος (μτφρ. Βασ. Λαλιώτης, έκδ. Bibliotheque, Αθήνα 2017, σ. 36). Είναι κρίμα να λογίζεται συλλεκτική έκδοση και να βρίθει τυπογραφικών αβλεψιών και λαθών. Ο ίδιος.